Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2013 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. S.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w R.

o złożenie oświadczenia woli

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Ropczycach

z dnia 2 października 2012 r. sygn. akt I C 88/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

I.  zobowiązuje pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową w R. do złożenia oświadczenia woli następującej treści:

„Spółdzielnia Mieszkaniowa w R. ustanawia odrębną własność lokalu nr (...) usytuowanego na pierwszym piętrze budynku mieszkalnego wielorodzinnego pięciokondygnacyjnego nr (...) położonego w R. przy ul. (...), składającego się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki
i przedpokoju o łącznej powierzchni użytkowej 29,80 m ^{( 2)} i pomieszczenia przynależnego, to jest piwnicy o powierzchni 3,10 m ^{( 2)} jednocześnie postanawiając, że prawem związanym z odrębną własnością lokalu jest udział wynoszący (...) części we współwłasności działki ewidencyjnej nr (...) o powierzchni 26 arów 90 m ^{( 2)} położonej w R., objętej księgą wieczystą nr (...) w Sądzie Rejonowym w Dębicy w Wydziale Zamiejscowym w R. oraz taki sam udział w częściach wspólnych budynku i urządzeniach, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz przenosi na rzecz powódki W. S., córki J. i J. prawo własności opisanego wyżej lokalu wraz
z własnością opisanego wyżej udziału w nieruchomości gruntowej
i elementach wspólnych budynku oraz innych urządzeniach nie służących do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali”;

II.  w pozostałej części powództwo oddala;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Dębicy kwotę 3.500 zł (trzy tysiące pięćset złotych) tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której powódka była zwolniona;

2.  w pozostałej części apelację oddala;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.300 zł (pięć tysięcy trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 91/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 listopada 2013r.

Sąd Rejonowy w Ropczycach wyrokiem z dnia 2 października 2012r., sygn. I C 88/11 oddalił powództwo (pkt I) W. S. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w R. o zobowiązanie pozowanej do złożenia oświadczenia woli treści:

a)  ustanawia odrębną własność lokalu mieszkalnego nr (...) usytuowanego na pierwszym piętrze budynku mieszkalnego wielorodzinnego pięciokondygnacyjnego nr (...), położonego w R. przy ul. (...), składającego się z dwóch pokoi, kuchni , łazienki i przedpokoju o łącznej powierzchni użytkowej 29,80m ^{( 2)} i pomieszczenia przynależnego, tj. piwnicy o pow. 3,10m ^{( 2 )}, jednocześnie postanawiając, że prawem związanym z odrębną własnością lokalu jest udział wynoszący (...) części we współwłasności działki ewidencyjnej nr (...) objętej Kw nr (...) w Sądzie Rejonowym w Ropczycach o pow. 26 arów 90m ^{( 2 )} położonej w R. oraz taki sam udział w częściach wspólnych budynku i urządzeniach , które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali;

b)  przenoszącej na rzecz powódki odrębnej własności opisanego wyżej lokalu mieszkalnego wraz z prawami z nim związanymi;

c)  potwierdzającej, że powódka nie ma żadnych zobowiązań finansowych wobec pozwanej z tytułów określonych w art. 17 ¹⁴ ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych ( Dz. U. z 2003r., nr 119, poz. 1116, ze zm. ).

Nadto Sąd Rejonowy zasądził ( pkt II ) od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał ściągnąć ( pkt III ) od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ropczycach kwotę 3 500 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.

Szczegółowe ustalenia faktyczne, ocena dowodów i ocena prawna poczynionych ustaleń zawarte zostały w pisemny uzasadnieniu wyroku ( k 98-103 ). Sąd Rejonowy analizował stan faktyczny sprawy pod kątem art. 17 ¹⁴ u.s.m. i uznał, że skoro powódka ani po złożeniu pisemnego żądania, o którym mowa w tym przepisie , ani w toku procesu nie uiściła wszystkich opłat – nie zależnie od ich wysokości – to pozwana Spółdzielnia nie jest zobowiązana do przeniesienia na jej rzecz własności lokalu. Wskazał przy tym Sąd Rejonowy, ze pozwana nie pozostawała w „ bezczynności’’ ( art. 49 ¹ u.s.m. ), bo zostały podjęte i wykonane czynności wymienione w art. 41 i 42 u.s.m. i sporządzony został projekt umowy datowany na 21 grudnia 2010r. przenoszący odrębną własność lokalu.

To, że zapisy tego projektu ( § 5 lit. b i d ) nie znajdują uzasadnienia w obowiązujących przepisach jest bez znaczenia, albowiem sporządzenie projektu umowy wyklucza możliwość uznania, ze spółdzielnia dopuściła się bezczynności tym bardziej, że to powódka nie zaakceptowała zapisów projektu, a pozwana, co do zasady, nie odmówiła przeniesienia własności lokalu.

Powyższy wyrok, w całości zaskarżyła apelacją powódka zarzucając:

1) błąd w ustalenia faktycznych mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku polegający na przyjęciu, że:

- powódka odmówiła zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu w sytuacji, gdy to pozwana uzależniała jej zawarcie od dodatkowych niekonstytucyjnych postanowień,

-powódka jest zobowiązana w nieokreślonej przez Sąd wysokości na rzecz pozwanej do dokonania dodatkowych spłat, o których mowa w art. 4 ust. 1 u.s.m. w sytuacji, gdy z dokumentów dołączonych do sprawy wynika, że takich zobowiązań powódka nie posiada;

2) naruszenie art. 328 § 2 kpc przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu podstawy faktycznej wyroku dlaczego:

- Sąd nie oparł się na zaświadczeniu Spółdzielni z dnia 25 sierpnia 2011r., rachunkach za miesiące grudzień 2011r. i styczeń 2012r. wraz z potwierdzeniami wpłat, a dał moc dowodową bliżej nieokreślonym pismom zawartym w niebieskim segregatorze w sytuacji, gdy niebieski segregator nie jest dokumentem w myśl art. 244 kpc;

- Sąd uznał., że pozwana nie uchybiła ustawowemu terminowi w sytuacji, gdy od zgłoszenia przez powódkę pisemnego żądania pozwanej, do chwili wytoczenia powództwa , pozwana nie przystąpiła do umowy pomimo upływu 6-miesiecznego terminu;

- Sąd uznał, ze pozwana sporządzając projekt umowy co do zasadny nie odmówiła przeniesienia własności lokalu w sytuacji, gdy nie przystąpiła do niej uzależniając jej zachowanie od dodatkowych, niczym nieuzasadnionych postanowień;

3) naruszenie art. 17 ^{( 14)} i art. 49 ^{( 1)} u.s.m. przez niewłaściwe zastosowanie w związku z art. 64 kc i art. 1047 kpc , przez co Sąd nieprawidłowo przyjął, że pozwana spełniając jedynie wymogi z art. 41 i 42 u.s.m. nie pozostaje w bezczynności odmawiając umownego przewłaszczenia lokalu na rzecz powódki.

Wnioski apelacji zmierzały do zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie żądania pozwu oraz do zasądzenia zwrotu kosztów za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest w znacznej części uzasadniona.

W pierwszej kolejności wskazać należy, ze podstawą prawną żądania pozwu jest art. 64 kc w zw. z treścią art. 1047 § 1 kpc oraz w zw. z art. 49 ¹ i art. 17 ¹⁴ u.s.m.

W myśl art. 64 kc prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.

Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie pozwala na osiągniecie skutków prawnych związanych z oświadczeniem woli, którego złożenia odmawia podmiot do tego zobowiązany.

Na gruncie proceduralnym odpowiednikiem rozwiązania materialnoprawnego jest art. 1047 § 1 kpc, skutki prawne następują z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, które to orzeczenie tworzy taki stan, jak gdyby oświadczenie woli zostało rzeczywiście złożone.

Z kolei art. 49 ¹ u.s.m. wskazuje, ze osoba, która na podstawie ustawy może żądać ustanowienia prawa odrębnej wasalności lokalu, w razie bezczynności spółdzielni może wystąpić do sądu z powództwem opartym o art. 64 kc w zw. z art. 1047 § 1kpc.

Stosownie zaś do art. 17 ¹⁴ u.s.m., na pisemne żądanie członka lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu , spółdzielnia jest obowiązana zawrzeć umowę przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez niego:

1)  spłaty przypadających na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami,

2)  spłaty zadłużenia z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy.

Zasadą jest, że taką umowę spółdzielnia zawiera w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku przez osobę uprawnioną ( art. 17 ¹⁴ ust. 1 ¹ u.s.m. ).

W ocenie Sądu Okręgowego, w stanie faktycznym niniejszej sprawy, powódka spełniła wszystkie przesłanki wynikające z dyspozycji art. 17 ¹⁴ ust. 1 u.s.m.

Powódka nie jest członkiem pozwanej Spółdzielni, ale przysługuje jej spółdzielcze własnościowe prawo do przedmiotowego lokalu. Fak ten jest niesporny, wynika zresztą z wypisu aktu notarialnego z dnia 7 maja 2009r. ( k 9 ). Powódka złożyła też – pismem z dnia 6 grudnia 2010r. ( jest ono w niebieskim segregatorze ) - pisemne żądanie przeniesienia odrębnej własności lokalu. Poza sporem jest też to, że powódka nie ma żadnych zaległości w spłatach, o których stanowi art. 17 ¹⁴ ust. 1 pkt. 1 u.s.m., tj. w spłatach przypadających na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami. Niesporne jest też , że przedmiotowy lokal jest wyodrębniony , a czynności określone w art. 41 i 42 u.s.m. są już wykonane i były wykonane jeszcze przed złożeniem przez powódkę wniosku o umowne przeniesienie własności lokalu. W tym zakresie Sąd Okręgowy w całości akceptuje i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego.

Wbrew ustaleniom i stanowisku Sądu Rejonowego, powódka nie ma względem pozwanej spółdzielni żadnego zadłużenia z art. 17 ¹⁴ ust. 1 pkt 2 u.s.m., czyli z tytułu opłat , o których mowa w art. 4 ust. 1 u.s.m. Zarzuty apelacji dotyczące tej kwestii są uzasadnione. W przepisie tym chodzi o zadłużenie z tytułu obowiązku uczestniczenia - przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami Statutu - w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na lokale oraz eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni.

Sąd Rejonowy przyjął, że obecnie zadłużenie pozowanej spółdzielni związane z wykonanym remontem budynku wynosi około 21 000 zł, a część tego zadłużenia ( bliżej nie określona jak słusznie zarzuca apelacja ) nie została spłacona przez powódkę.

W aktach sprawy ( k 9 ) zalega zaświadczenie pozwanej spółdzielni z 25 sierpnia 2011r., z którego wynika, że przedmiotowy lokal nie jest obciążony z tytułu opłat czynszowych, zaś na funduszu remontowym jest niedobór w kwocie 62 882,62 zł, z czego na przedmiotowy lokal przypada 497,06 zł. W niebieskim segregatorze jest zaświadczenie pozwanej z 16 kwietnia 2012r., z którego wynika brak zadłużenia z tytułu opłata czynszowych, zaś na funduszu remontowym jest niedobór w kwocie 27 078,93 zł, z czego na przedmiotowy lokal przypada 214,09 zł. Z kolei z zeznań strony pozwanej ( k 92-92/2 ) wynika, że zadłużenie z funduszu remontowego wynosi ( w całości ) 20 822,08 zł i jest ono sukcesywnie spłacane, a powódka spłaca je w stawce obliczonej zgodnie ze Statutem. Dyspozycja art. 17 ¹⁴ ust. 1 pkt 2 u.s.m. dotyczy zadłużenia należności wymienionych w art. 4 ust. 1 u.s.m. powstałych przez nieuiszczenie opłat zgodnie z postanowieniami statutu. W niniejszej sprawie powódka takiego zadłużenie nie ma. Strona pozwana w piśmie procesowym z 31 maja 2012r. ( k 66 ) i dołączonych do niego dokumentach wskazała i wyjaśniła jak ustala i rozlicza fundusz remontowy w oparciu o Statut. Koreluje z tym stanowisko powódki ( k 56 - pismo procesowe z 16 maja 2012r. ) i dołączone do niego rachunki ( k 58-59 )oraz wezwania do zapłaty ( k 60-61 ). Wynika z nich jednoznacznie, że stosowna część opłaty na fundusz remontowy jest uwzględniona w comiesięcznej opłacie za lokal, którą powódka regularnie uiszcza i nie ma z tego tytułu żadnych zadłużeń. Potwierdzają to zeznania strony pozwanej ( k 92/2 ), że powódka płaci należności na fundusz remontowy sukcesywnie ( na bieżąco ) w stawce obliczonej zgodnie ze statutem.

Podsumowując dotychczasowe rozważania stwierdzić należy, że pozwana miała obowiązek w terminie 6 miesięcy ( art. 17 ¹⁴ ust. 1 ¹ u.s.m. ) zawrzeć z powódką umowę przeniesienia własności lokalu, który to termin rozpoczął swój bieg od 6 grudnia 2010r.

Pozwana w tym terminie zaproponowała projekt umowy datowany na 21 grudnia 2010r. ( k 9 ), ale zamieściła w nim dodatkowe warunki ( § 5 lit. b i d ) nie będące essentialia negotii umowy, o której mowa w art. 17 ¹⁴ ust. 1 u.s.m., na które to warunki powódka nie wyraziła zgody. Tym samym – w ocenie Sądu Okręgowego – pozwana Spółdzielnia popadła w „ bezczynność’’, o której mowa w art. 49 ¹ u.s.m. , skoro nie odstąpiła od tych dodatkowych warunków, uzależniając zawarcie umowy od ich przyjęcia przez powódkę. Trafne są zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wywody Sądu Rejonowego ( str. 4 uzasadnienia ) kwestionujące - w kontekście uzależnienia od zawarcia umowy – postanowienia z § 5 lit. b i d projektu umowy. Tego typu postanowienia można zamieszczać w umowie ale jedynie w ramach swobody umów ( art. 353 ¹ kc ), nie można natomiast uzależniać od nich zawarcia umowy, gdy uprawniony się na nie nie zgadza w sytuacji, gdy nie stanowią one essentialia negotii umowy, która ma być zawarta. Kwestie związane z „ usprawnieniem’’ zarządu Sąd Rejonowy trafnie ocenił, zaś kwestie związane z uznaniem zadłużenia ( które zresztą powódka spłaca w opłatach zgodnie ze statutem ) nie mogą być czynnikiem hamującym tok postępowania przekształceniowego.

Z powyższych względów żądanie pozwu wymienione w pkt A i B uznać należy za uzasadnione jako mające oparcie w art. 17 ¹⁴ ust. 1 w zw. z art. 49 ¹ u.s.m. oraz w zw. z art. 64 kc i art. 1047 § 1 kpc, co mając na uwadze orzeczono jak w pkt 1 ppkt. I wyroku na podstawie art. 386 § 1 kpc.

Żądanie pozwu zawarte w pkt c jest niezasadne i Sąd Rejonowy słusznie je oddalił. Żądanie takie nie jest „ oświadczeniem woli’’ jako elementem czynności prawnej, lecz stwierdzeniem faktu, który w tym przypadku jest przesłanką rozstrzygnięcia z art. 17 ¹⁴ ust. 1 u.s.m. Dlatego też w tym zakresie apelacje oddalono w oparciu o art. 385 kpc.

O kosztach procesu w obu instancjach orzeczono na podstawie art. 100 zdanie drugie kpc uznając, że powódka uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania. Zasądzona w pkt 1 ppkt III kwota 3 617 zł obejmuje wynagrodzenie pełnomocnika – 3 600 zł zgodnie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności… ( Dz.U. nr 163, poz. 1348, ze zm. ) oraz opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. W pkt 1 ppkt IV orzeczono w oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz.U. z 2010r, nr 90, poz. 594, ze zm. ). Na kwotę zasądzoną w pkt 3 wyroku składa się zwrot opłaty od apelacji – 3 500 zł oraz zwrot wynagrodzenia pełnomocnika - 1 800 zł wynikającego z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 6 wspomnianego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r.