Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA w SO Stanisław Stankiewicz

Protokolant: Bożena Radziusz

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie sprawy H. H. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie ubezpieczenia pracowniczego

na skutek odwołania H. H. (1)

przy udziale zainteresowanego L. H. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 10 grudnia 2012 roku

Nr (...)- (...), nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż H. H. (1) od 15.05.2009 roku do 31.10.2010 roku podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia
u L. H. (1) na podstawie umowy o pracę.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 10.12.2012 r. stwierdził, że H. H. (1) nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 1.10. do 6.10.2008 r. z tytułu współpracy z mężem L. H. (1) i podlegała im z tytułu takiej współpracy od 7.10.2008 r. do 31.10.2010 r.

Organ rentowy na podstawie zapisów na koncie H. H. ustalił, że została ona zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek PW H. – L. H. (1) jako osoba współpracująca z nim od 1.10.2008 r. do 31.10.2010 r. W tym okresie H. H. była zatrudniona w (...) (...) (do 30.09.2010 r.). Pracodawca w raportach podał podstawy wymiaru składek w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia.

Ubezpieczona ubiega się o świadczenie przedemerytalne. Organ rentowy odmówił przyznania go ze względu na ostatni tytuł ubezpieczenia. W Sądzie Okręgowym toczy się sprawa, której przedmiotem jest prawo do tego świadczenia.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 pkt 5 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących dla celów ubezpieczeniowych jest traktowany jako osoba współpracująca. Do kategorii takich osób zalicza się m.in. małżonka. Współpraca jest sposobem wykonywania pracy w zakładzie prowadzonym na własny rachunek przez osobę bliską właścicielowi z uwagi na stopień pokrewieństwa oraz pozostawanie z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.

L. H. (1) oświadczył, że zatrudnił żonę ponieważ pogorszył się stan jego zdrowia. Była ona pracownikiem biurowym. H. H. (1) potwierdziła oświadczenie męża.

Wg organu rentowego przez „współpracę” z osobą prowadzącą działalność gospodarczą należy rozumieć każde wykonywanie czynności na rzecz osoby prowadzącej działalność. Ubezpieczona swoją pracą przyczyniała się do powstawania dochodów w firmie męża. Do 6.10.2008 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Caritasie. Nie podlegała wówczas ubezpieczeniom jako osoba współpracująca. Zaczęła podlegać im na podstawie tego tytułu od 7.10.2008 r. Trwało to do 31.10.2010 r.

W odwołaniu od tego orzeczenia H. H. zarzuciła O/ZUS naruszenie art.386 § 6 kpc polegające na zlekceważeniu wytycznych Sądu Apelacyjnego w Białymstoku zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 22.08.2012 r. Organ rentowy nie ustalił jaki był jej status przed nabyciem prawa do zasiłku dla bezrobotnych – czy była pracownikiem, czy też osobą współpracującą. Całkowicie bezpodstawnie przyjął on, iż przyczyniała się do powstania dochodów jej męża. Ponadto O/ZUS dokonał całkowicie błędnej wykładni terminu „współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej”.

Organ rentowy decyzją z 5.09.2011 r. odmówił przyznania ubezpieczonej prawa do świadczenia przedemerytalnego uznając, że przed rejestracją w urzędzie pracy podlegała ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca a nie pracownik.

Sąd Okręgowy zmienił tę decyzję i przyznał jej świadczenie przedemerytalne. Niestety, Sąd Apelacyjny uchylił ten wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Nie wykonał on wytycznych sądu odwoławczego gdyż rozstrzygnął o tytule ubezpieczenia H. H. a nie o świadczeniu przedemerytalnym. Ubezpieczona przedstawiła wiarygodne dowody na okoliczność swego zatrudnienia w firmie męża.

Na podstawie takich zarzutów zażądała zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia, że od zawarcia umowy o pracę do 31.10.2010 r. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako pracownik i przyznanie jej świadczenia przedemerytalnego.

Sąd Okręgowy w Białymstoku ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie H. H. jest zasadne.

Postępowanie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych może zostać wszczęte na wniosek np. ubezpieczonego lub płatnika albo z urzędu.

O/ZUS w B. pismem z dnia 9.11.2012 r. zawiadomił H. H. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia obowiązku podlegania przez nią ubezpieczeniom społecznym od 1.10.2008 r. do 31.10.2010 r.

Nie ulega wątpliwości, że organ rentowy wszczął postępowanie w sprawie już zawisłej przed nim.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 22.08.2012 r. uchylił bowiem wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z 30.11.2011 r. i decyzję O/ZUS z 5.09.2011 r. i przekazał organowi rentowemu sprawę H. H. (1) o świadczenie przedemerytalne do ponownego rozpoznania. Sąd II instancji uznał, że organ rentowy powinien ustalić, jaki był status H. H. przed nabyciem prawa do zasiłku dla bezrobotnych – czy była ona pracownikiem, czy osobą współpracującą. Owo ustalenie – zdaniem Sądu Okręgowego – powinno być przesłanką a nie przedmiotem sporu. O/ZUS postąpił jednak w sposób wygodny dla siebie. Jedyną obroną przed takim postępowaniem jest wniesienie odwołania do sądu powszechnego.

Zgodnie z treścią art.11 Kodeksu pracy nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika, a wg art.10 każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Żaden przepis ustawowy nie zawiera zakazu zatrudnienia najbliższych członków rodziny.

Dla celów ubezpieczenia społecznego ustawodawca stworzył pojęcie „osoby współpracującej”.

Stosownie do brzmienia art.8 ust.11 ustawy z 13.10.1998 r. o emeryturach i rentach z F.U.S. za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in. małżonka, jeżeli pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu tej działalności. Zazwyczaj małżonkowie mieszkają razem i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. H. i L. H. (1) zgodnie oświadczyli, że prowadzą wspólne gospodarstwo domowe i nie współpracowali przy prowadzeniu przez L. H. pozarolniczej działalności. Treść zaświadczenia o zmianie we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z dnia 4.01.2011 r. zawiera informację o miejscu wykonywania przez niego działalności. Jest to S.. Tam wykonuje usługi na rzecz spółki (...). Polegają one na naprawie i renowacji butli gazowych. Siedziba przedsiębiorcy znajduje się w K. w jego mieszkaniu.

Świadkowie M. K., Z. P., D. S. zeznali, że tam udawali się w celu załatwienia spraw związanych z zatrudnieniem i ubezpieczeniem. H. H. przyjmowała ich w pokoju zaadaptowanym na biuro. G. Ł. prowadzi biuro rachunkowe w S.. Z ubezpieczoną spotykał się kilka razy w miesiącu. Przekazywała mu listy obecności. Na ich podstawie sporządzał listy płac.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 6.01.2009 r. (II UK 134/08 – OSNP 2010/13-14/170) wyjaśnił, że cechami konstytutywnymi pojęcia "współpraca przy działalności gospodarczej" są występujące łącznie:

a) istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego,

b) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej,

c) stabilność i zorganizowanie

d) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

Organ rentowy nie przedstawił żadnego dowodu na okoliczność kontaktów H. H. (1) ze spółką (...). Świadkowie nie spotkali jej w S. – poza G. Ł.. Pracę im organizował wyłącznie L. H..

Jeśli chodzi o związek wykonywanych przez nią czynności z zakresem działalności męża, to miał on – zdaniem Sądu – charakter pośredni. Sporządzenie dokumentacji płacowej lub zasiłkowej miało charakter okazjonalny a nie stały. Wpływ na zakres obowiązków niewątpliwie miał mały stan zatrudnienia w firmie (...). H..

Małżonkowie H. zawarli umowę o pracę (...).05.2009 r. W tej dacie H. H. była zatrudniona na ½ etatu w (...) (...).

Wg O/ZUS PW H. – L. H. (1) zgłosił żonę jako osobę współpracującą do ubezpieczenia zdrowotnego już w październiku 2008 r. Nie ulega wątpliwości, że małżonkowie H. mogli zawrzeć umowę o pracę i w ten sposób zmienić tytuł ubezpieczenia. Jako przyczynę tego wskazali pogorszenie się stanu zdrowia L. H..

Ze świadectw pracy wynika, że stosunek pracy H. H. z (...) trwał do 30.09.2010 r. a z PW H. do 31.10.2010 r.

Organ rentowy popadł w sprzeczność uznając, że była ubezpieczona jako osoba współpracującą do 31.10.2010 r. W sposób ewidentny rozwiązaniu umowy o pracę nadał skutek w postaci zakończenia współpracy. Jeśli chodzi o jej początek, to nie powiązał go z zawarciem między małżonkami umowy o pracę.

Skoro – według O/ZUS – te zdarzenia prawne były powiązane ze sobą, to należało uznać, że H. H. rozpoczęła współpracę 15.05.2009 r. a nie 1.10.2008 r.

W tym miejscu należy przypomnieć, że ubezpieczona w odwołaniu zażądała ustalenia istnienia pracowniczego tytułu ubezpieczenia od daty zawarcia umowy o pracę. W ten sposób potwierdziła, że przed tą datą współpracowała z mężem.

Później jednak nastąpiła zmiana treści łączącego ich stosunku prawnego. Wynagrodzenie należy się pracownikowi za gotowość do pracy. Możliwe, że H. H. nie miała pracy na 8 godzin ale nie ma to większego znaczenia. To, że mąż chciał jej pomóc jest logiczne i zrozumiałe. Jako pracodawca miał prawo określić zakres obowiązków żony, wymiar czasu pracy i wysokość wynagrodzenia. W podatkowej księdze przychodów i rozchodów widnieje pozycja „składka ZUS osoby współpracującej”. Po raz ostatni została ona opłacona w listopadzie 2010 r. czyli za październik 2010 r. Nie wiadomo w jaki sposób zakończyła się owa „współpraca”. Wiadomo za to, że umowa o pracę została wypowiedziana. Umowa o pracę i świadectwo pracy są dokumentami prywatnymi.

Zgodnie z treścią art.245 kpc taki dokument stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Nie ulega wątpliwości, że H. H. nie złożyła żadnego oświadczenia w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom jako osoba współpracująca. Może więc skutecznie kwestionować tytuł swego ubezpieczenia lub jego istnienie.

W ocenie Sądu zgromadzone w sprawie dowody wskazują, że wykonywała pewne proste czynności nad rzecz męża. Na pewno jednak nie uczestniczyła w zarządzaniu firmą. Przeczy to o istnieniu między małżonkami współpracy i wskazuje na istnienie stosunku pracy.

Z podanych wyżej względów Sąd uznał odwołanie za zasadne i dlatego na mocy art.477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję.