Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 08 lipca 2013 r. pełnomocnik wnioskodawczyni K. C.wystąpił o stwierdzenie, że A. C. (1)nabył przez zasiedzenie z dniem 24 kwietnia 2003 r. prawo własności udziału w wysokości 1/3 w nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym numerem (...)oraz siedmioma budynkami gospodarczymi oznaczonymi numerami od (...)do (...), oznaczonej numerem geodezyjnym (...)o pow. 19,99 ha położonej w miejscowości O., gmina K.dla której Sąd Rejonowy w S.IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Ponadto, pełnomocnik wnioskodawczyni zamieścił żądanie stwierdzenia, że A. C. (1)nabył przez zasiedzenie z dniem 24 kwietnia 2003 r. prawo własności niezabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...)o pow. 2,21 ha położonej w miejscowości O., gmina K., dla której Sąd Rejonowy w S.IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, że K. C.jest właścicielką udziału w wysokości 2/3 w nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym nr (...)oraz siedmioma budynkami gospodarczymi o numerach od (...)do (...)oznaczonej numerem geodezyjnym (...)o pow. 19,99 ha położonej w O., gmina K.. Właścicielem pozostałego udziału w wysokości 1/3 oraz działki nr (...)jest R. C. (1). Swój udział wnioskodawczyni otrzymała od swojego ojca A. C. (1)w drodze umowy darowizny sporządzonej w formie aktu notarialnego w dniu 14 listopada 2003 r.

Pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, że A. C. (1) na mocy aktu własności ziemi z dnia 24 kwietnia 1973 r. nabył własność przedmiotowego udziału. Od tamtej pory objął też w posiadanie udział w wysokości 1/3 w nieruchomości nr (...) należący do jego brat E. C. (1) oraz nieruchomość nr (...) stanowiącą własność E. C. (1). Od tego momentu A. C. (1) stał się samoistnym posiadaczem przedmiotowych nieruchomości i swoje władztwo nad nimi wykonywał do dnia 14 listopada 2003 r. kiedy to gospodarstwo objęła w wyłączne posiadanie wnioskodawczyni. Jak podnosił pełnomocnik, E. C. (1) po zawarciu związku małżeńskiego, w 1972 r. wyprowadził się do innej miejscowości i przestał się interesować pozostawionymi nieruchomościami. Ani E. C. (1) ani jego następcy prawni nie podejmowali żadnych działań mających na celu bądź podział nieruchomości bądź objęcie ich w posiadanie. Od 1972 r. to A. C. (1), a po nim K. C. czynili wszelkie starania związane z korzystaniem i utrzymaniem nieruchomości, opłacali podatki, czynili nakłady na grunt i budynki.

Pismem z dnia 12 września 2013 r. uczestniczka postępowania J. C. (1) przychyliła się do stanowiska wnioskodawczyni i wniosła o jego uwzględnienie. Uczestniczka postępowania potwierdziła wszystkie twierdzenia i fakty zaprezentowane we wniosku z dnia 08 lipca 2013 r. wskazując ponadto, że od 1973 r. nikt nie domagał się zwrotu lub podziału przedmiotowych nieruchomości (k. 65).

W odpowiedzi na wniosek z dnia 04 października 2013 r. pełnomocnik uczestnika postępowania R. C. (1) wniósł o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania, według norm przepisanych (k. 72-74ver).

W uzasadnieniu pisma pełnomocnik uczestnika postępowania wskazał, że wbrew twierdzeniom wnioskodawczyni udział 1/3 w nieruchomości wskazanej w akcie własności ziemi z dnia 24 kwietnia 1973 r. nabył nie tylko E. C. (1), ale też i jego żona J. C. (2), bowiem w dacie nabywania nieruchomości pozostawali oni w związku małżeńskim i istniała pomiędzy nimi wspólność ustawowa. Uczestnik postępowania nie kwestionował faktu, że A. C. (1)przez wiele lat był posiadaczem obu nieruchomości, jednakże jego posiadanie nie miało charakteru samoistnego, a tym samym nie mogło doprowadzić do zasiedzenia udziału 1/3 w działce nr (...)i całej nieruchomości nr (...). Jak wskazywał pełnomocnik E. C. (1)świadomie – na podstawie ustnej umowy - przekazał bratu A.obie nieruchomości. A. C. (1)w zamian za spłatę kredytu zaciągniętego przez E. C. (1)oraz płacenie podatku od nieruchomości mógł używać obie działki i pobierać z nich pożytki. Jak podkreślał pełnomocnik E. C. (1)nigdy nie przestał interesować się tymi nieruchomościami i uzgadniał wspólnie z bratem ważniejsze kwestie związane z prowadzeniem gospodarstwa. Po spłacie kredytów A. C. (1)nadal – za zgodą brata - korzystał z nieruchomości, zaś E. C. (1)prowadził gospodarstwo w K.. Zdaniem uczestnika postępowania o braku samoistności posiadania po stronie A. C. (1)świadczy również fakt, że podczas sporządzania umowy darowizny (14 listopada 2003 r.) oświadczył on, że jest właścicielem jedynie udziału w nieruchomości o numerze (...), wskazał że posiada jeszcze działkę nr (...), natomiast przemilczał kwestię jakichkolwiek praw do działki nr (...).

Jak podawał pełnomocnik E. C. (2)i J. C. (1)w pełni korzystali ze swoich uprawnień właścicielskich związanych z obiema działkami. W dniu 13 września 1996 r. darowali gospodarstwo rolne swojemu synowi R. C. (1), w tym udział 1/3 w działce nr (...)oraz działkę nr (...). R. C. (1)po zawarciu umowy umówił się z A. C. (1), że w zamian za płacenie podatku nadal będzie mógł używać obie nieruchomości. Jednakże R. C. (1)w ramach interesowania się swoją własnością zgłosił w Urzędzie Gminy w K.aby decyzje odnośnie wysokości wymiaru podatku przysyłano także do niego. Sprawa opłat podatkowych była z każdym razem ustalana z uczestnikiem postępowania. O braku samoistności posiadania przez A. C. (1)świadczy również fakt, że od momentu wprowadzenia tzw. dopłat bezpośrednich do rolnictwa płatności za działkę nr (...)pobierał R. C. (1).

Konkludując, pełnomocnik wskazał, że w świetle ugruntowanego poglądu w judykaturze, zgodnie z którym współwłaściciel żądający stwierdzenia zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela powinien udowodnić, iż rozszerzył zakres swego samoistnego posiadania i uzewnętrznił tę zmianę wobec współwłaściciela i otoczenia. W realiach niniejszej sprawy, zdaniem pełnomocnika ani A. C. (1)ani K. C.nigdy nie uzewnętrznili wobec E. C. (1), jego żony czy uczestnika postępowania R. C. (1), że rozszerzyli zakres swojego samoistnego posiadania działki o numerze (...).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Aktem własności ziemi z dnia 31 stycznia 1973 r. nr (...).OU.(...)Wydział (...)Powiatowej rady Narodowej w S.stwierdził, że E. C. (1)stał się z mocy prawa właścicielem działki położonej w O.po poz. (...) oznaczonej numerem geodezyjnym (...)(obecnie działka nr (...)) o pow. 2,21 ha (vide: akt własności ziemi k. 5 akt KW (...)).

Aktem własności ziemi z dnia 24 kwietnia 1973 r. nr (...).OU.(...)Wydział (...)Powiatowej Rady Narodowej w S.stwierdził, że A. C. (1)i E. C. (1)stali się z mocy prawa współwłaścicielami nieruchomości oznaczonych w ewidencji gruntów wsi O.pod poz. (...)nr (...)o pow. 19,99 ha (obecnie działka nr (...)) wraz z zabudowaniami w częściach: A. C. (1)2/3, E. C. (1)1/3 (vide: akt własności ziemi k. 5 akt KW (...)).

Umową darowizny sporządzoną w formie aktu notarialnego z dnia 13 września 1996 r. E. C. (1) i J. C. (2) darowali swojemu synowi R. C. (1) gospodarstwo rolne położone w O., gmina K. składające się z udziału obejmującego 1/3 części w działce wraz z domem o pow. użytkowej 108 m ^{( 2)}, oborą, chlewnią, stodołą, budynkiem gospodarczym i piwnicą oznaczona w rejestrze gruntów numerem (...) o pow. 19,99 ha oraz z działki nie zabudowanej oznaczonej w rejestrze gruntów numerem(...)o pow. 2,21 ha (dowód: akt notarialny – umowa darowizny z dnia 13 września 1996 r., Rep. ’’A’’ (...), k. 2-3ver akt KW (...)).

Aktem notarialnym - umową darowizny z dnia 14 listopada 2003 r. A. C. (1)darował swojej córce K. C.nieruchomość rolną zabudowaną budynkami mieszkalno-gospodarczymi, w skład której wchodzi udział obejmujący 2/3 części w działce oznaczonej numerem geodezyjnym (...)o pow. 19,99 ha oraz posiadanie bez uregulowanego tytułu własności nieruchomości oznaczonej jako działka (...)o pow. 3 ha położone we wsiach O.i D., gmina K.wraz z ciągnikiem U. (...)(dowód: akt notarialny – umowa darowizny z dnia 14 listopada 2003 r., Rep. ’’A’’(...), k. 13-16 akt KW (...)).

Postanowieniem z dnia 23 sierpnia 2011 r. w sprawie oznaczonej sygn. akt I Ns (...)Sąd Rejonowy w S. stwierdził, że spadek po A. C. (1), synu J. i M. zmarłym w dniu 29 lipca 2010 r. w O., na podstawie ustawy nabyli żona J. C. (1) i córka K. C. po ½ części każda z nich (dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w S. z dnia 23 sierpnia 2011 r., sygn. akt I Ns (...), k. 12).

Zaprezentowany stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów z akt ksiąg wieczystych Sądu Rejonowego w S. nr (...), a w szczególności aktu notarialnego – umowy darowizny z dnia 14 listopada 2003 r., Rep. ’’A’’ (...) (k. 13-16) i (...), a w szczególności aktu notarialnego – umowy darowizny z dnia 13 września 1996 r., Rep. ’’A’’ (...) (k. 2-3ver) i aktu własności ziemi z dnia 31 stycznia 1973 r. nr (...).OU. (...)-18/14/73 (k. 5), dokumentów z akt uwłaszczeniowych nr (...).OU. (...)-18/32/73 (k. 105), wyrysu z mapy ewidencyjnej (k. 8), wypisu z rejestru gruntów (k. 9, 11), wypisu z kartoteki budynków (k. 10-10ver), postanowienia Sądu Rejonowego w S. z dnia 23 sierpnia 2011 r., sygn. akt I Ns (...) (k. 12), decyzji w sprawie wymiaru łącznego zobowiązania pieniężnego za rok 2013 (k. 75-76), decyzji w sprawie przyznania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (k. 77-78) oraz zeznań świadków: K. M. (k. 82-82ver), L. M. (k. 82ver), H. E. (k. 83), T. G. (k. 83-83ver), S. S. (k. 83ver), J. W. (k. 98-98ver), J. C. (2) (k. 98ver-99), T. L. (k. 99ver) i w ocenie Sądu nie budził wątpliwości.

Zasiedzenie jest jednym ze sposobów nabycia własności rzeczy.

Ponieważ w przedmiotowej sprawie chodzi o stwierdzenie zasiedzenia udziału 1/3 w nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem (...) oraz nieruchomości gruntowej o numerze (...) położonych w miejscowości O., gmina K. stąd podstawowym w tym zakresie przepisem jest art. 172 k.c., wedle którego do zasiedzenia nieruchomości potrzebne jest samoistne jej posiadanie przez czas oznaczony.

Aby więc udzielić odpowiedzi na podstawowe w niniejszej sprawie pytanie, a mianowicie czy A. C. (1)nabył przez zasiedzenie udziały przynależne obecnie R. C. (1)w wysokości 1/3 prawa własności nieruchomości położonej w O., o powierzchni 19,99 ha, oznaczonej w jednostce rejestrowej (...)obrębu (...) O., gmina K., powiat (...), województwo (...)oraz prawo własności nieruchomości położonej w O., o powierzchni 2,21 ha, oznaczonej w jednostce rejestrowej (...)_2 obrębu (...) O., gmina K., powiat (...), województwo (...)należy w pierwszym rzędzie zbadać, czy spełniał on wszystkie konieczne ku temu przesłanki, a więc czy był on samoistnym posiadaczem owej nieruchomości oraz czy posiadał ją przez czas prawem przewidziany.

Wskazując na powyższe, podstawową przesłanką zasiedzenia jest samoistne posiadanie rzeczy. O tym, jaki posiadacz może być uznany za samoistnego, rozstrzyga przepis art. 336 k.c. Zgodnie z tą regulacją jest nim ten, kto faktycznie włada rzeczą, jak właściciel. Przede wszystkim posiadanie to charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, jak to czyni właściciel, wykorzystując taką faktyczną możliwość władania rzeczą, do jakiej właściciel jest uprawniony (vide: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1986 r., III CRN 60/86, OSNCP z 1987 r., Nr 9, poz. 132).

Do przyjęcia samoistnego posiadania konieczne jest jednoczesne zaistnienie dwóch elementów: psychicznego – w postaci zamiaru władania rzeczą dla siebie (czyli animus rem sibi habendi) oraz materialnego – w postaci faktycznego władztwa nad rzeczą (corpus). Jeśli chodzi o pierwszy element, a więc zamiar, to musi on być jawny dla otoczenia. Zamiar wynika z zachowania posiadacza, a więc ma ścisły związek z elementem drugim.

W przepisie art. 339 k.c. zostało zawarte domniemanie, że tego, kto rzeczą faktycznie włada, należy uważać za posiadacza samoistnego.

Kolejną – obok samoistnego posiadania – przesłanką zasiedzenia jest upływ czasu.

Okres posiadania nieruchomości zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza. Decydujący wpływ dla przyjęcia dobrej lub złej wiary – po stronie posiadacza ubiegającego się o stwierdzenie na jego rzecz zasiedzenia – jest moment obejmowania rzeczy we władanie. Późniejsze powstanie złej wiary nie ma już żadnego znaczenia i w zasadzie nie wpływa na okres zasiedzenia.

Dla oceny kwalifikacji posiadania według kryterium dobrej czy złej wiary zasadnicze znaczenie ma sposób wejścia posiadacza samoistnego w posiadanie nieruchomości. Zgodnie z poglądami nauki prawa, dobra wiara polega na błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym, przekonaniu posiadacza nieruchomości, iż przysługuje mu wykonywane przez niego prawo własności; z kolei zła wiara to – najprościej rzecz ujmując – występująca po stronie władającego rzeczą świadomość braku takiego prawa.

W ocenie Sądu wniosek złożony przez K. C. podlegał uwzględnieniu. Okres posiadania przez A. C. (1) udziału 1/3 części w nieruchomości nr (...) oraz nieruchomości o numerze (...) jaki wykazywała wnioskodawczyni obejmował lata 1973-2003. Jak wynikało z ustalonego stanu faktycznego, od 23 kwietnia 1973 r. A. C. (1) władał nieruchomościami na zasadzie wyłączności. Władztwo wykonywane przez A. C. (1) nad udziałem 1/3 w nieruchomości nr (...) oraz nad nieruchomością nr (...) położonych w O., gmina K. uznać należy niewątpliwie stosownie do unormowanego w treści art. 339 k.c. domniemania za posiadanie samoistne, a zatem posiadanie prowadzące do zasiedzenia uzyskane przy tym w złej wierze.

Jak wynikało to z relacji przesłuchanym w toku postępowania świadków: K. M. (k. 82-82ver), L. M. (k. 82ver), H. E. (k. 83), T. G. (k. 83-83ver), S. S. (k. 83ver), J. W. (k. 98-98ver), T. L. (k. 99ver) zarówno rodzina, jak i sąsiedzi jako właściciela całości gospodarstwa traktowali A. C. (1). To A. C. (1) opłacał podatki, uprawiał ziemię, przeprowadzał remonty budynków. Świadkowie zgodnie podali, że E. C. (1) wyprowadził się do K. na gospodarstwo żony w 1972 roku oraz że zostawił brata z dużym kredytem wziętym przez E. C. (1) na szklarnię. Po tej dacie jego wizyty w rodzinnym domu miały charakter sporadyczny i w żaden sposób nie były związane z uzgodnieniami, co do stanu i sytuacji gospodarstwa. Ponadto, E. C. (2) nie przyjeżdżał już potem pomagać w pracach polowych na gospodarstwie.

Powyższym zeznaniom Sąd w pełni dał wiarę, gdyż pozostają zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym w sprawie. Z protokołu rozprawy administracyjnej, prowadzonej w toku postępowania uwłaszczeniowego wynika bowiem, że E. C. (3) opuścił gospodarstwo w O. już w 1972 r. To zdarzenie należy oceniać w odniesieniu tak do powyższych zeznań, jak i oświadczenia M. C. (1) sporządzonego przed asesorem notarialnym I. P. w dniu 22 listopada 1996 r. (k. 31-32). Treść tego dokumentu potwierdza okoliczności w jakich doszło do opuszczenia majątku przez E. C. (3). Pomimo zaciągniętych dużych zobowiązań kredytowych i zabezpieczenia ich hipoteką na gospodarstwie, przestał się interesować ich spłatą. W chwili wyprowadzenia się na gospodarstwo rolne w K., wysprzedał on cały inwentarz żywy i płody rolne, zabierając ze sobą maszyny rolnicze. Taką postawę należy ocenić jako porzucenie gospodarstwa rolnego z pełną świadomością możliwej jego likwidacji, a nawet licytacji z tytułu nie spłaconych zadłużeń. W opinii Sądu, jest to moment od którego należy liczyć podjęcie zamiaru władania całego gospodarstwa rolnego dla siebie przez A. C. (2), który sam spłacił obciążające kredyty, rozpoczął remonty, zakupił inwentarz żywy i maszyny rolnicze, nie konsultując już swych decyzji z bratem. Należy również zaznaczyć, że okoliczności przedmiotowego postępowania dotyczą zasiedzenia udziałów w nieruchomościach stanowiących część gospodarstwa rolnego jako zorganizowanej całości gospodarczej.

Jednocześnie analiza zeznań świadka J. C. (2) (k. 98ver-99) – matki uczestnika postępowania R. C. (1) – jedynego, która miała potwierdzić jakiekolwiek działania ze strony E. C. (1) – również jednoznacznie prowadzi do wniosku, że A. C. (1) posiadał rzecz jak właściciel. Świadek podała, że E. C. (1) wykazywał zainteresowanie pozostawionym gospodarstwem, ale czynił to z ukrycia. Ponadto, A. C. (1) za zgodą E. C. (1) mógł uprawiać nieruchomości objęte wnioskiem w zamian za spłatę kredytu zaciągniętego przez E.. Powyższa umowa została jednak zawarta pomiędzy stronami ustnie. J. C. (2) przyznała także, że to A. C. (1) opłacał podatek od nieruchomości. W ocenie Sądu fakt rzekomego doglądania gospodarstwa, lecz czynienia tego z ukrycia oznacza, że E. C. (1) nie manifestował otoczeniu swojego władztwa nad rzeczą, a więc akceptował że to A. C. (1) gospodarzy na jego ziemi.

Ponadto zauważyć należy, że w sprawie o zasiedzenie Sąd bada zamiar osoby na rzecz której stwierdza nabycie prawa, a nie tej przeciwko której zasiedzenie to następuje. Dla rozstrzygnięcia sprawy nie miała znaczenia okoliczność pobierania płatności przez R. C. (2), bowiem nastąpiło to już po upływie terminu do stwierdzenia zasiedzenia przez A. C. (1).

Okoliczność opłacania podatku rolnego oraz od nieruchomości przez A. C. (1) do roku 2003, a następnie przez jego córkę – wnioskodawczynię K. C. potwierdza również przedłożone wraz z wnioskiem oświadczenie sołtysa wsi O. (k. 33). Ponadto, z załączonego do akt sprawy oświadczenia M. C. (2) (k. 31-32) – matki A. i E. – wynika, że E. C. (1) wyprowadził się do żony w 1972 r., pozostawiając nabyte gospodarstwo w ruinie. Jak podała M. C. (2), E. C. (1) nie tylko nie władał nabytymi na podstawie aktu własności ziemi nieruchomościami, ale też nie realizował określonym w tymże akcie powinności.

Wskazane przez zainteresowanych na poparcie twierdzeń co do podstawy faktycznej wniosku dowody z zeznań wskazanych wyżej świadków Sąd uznał za wiarygodne i nadał im moc dowodową. Są one zasadniczo ze sobą zgodne i prezentują logiczny ciąg zdarzeń czy też zmian w zakresie posiadania nieruchomości będących przedmiotem postępowania; zaprezentowane w nich fakty co do sposobu wejścia w posiadanie spornych nieruchomości, czasu i charakteru tego posiadania znajdują wreszcie oparcie w zasadach doświadczenia życiowego.

Zdaniem Sądu datą początkową od której należy liczyć okres posiadania przez A. C. (1), wymagany do stwierdzenia nabycia działki przez zasiedzenie, jest wskazany we wniosku dzień 23 kwietnia 1973 r. W tej bowiem dacie został wydany akt własności ziemi stwierdzający nabycie na własność przez A. C. (1) i E. C. (1) z mocy prawa położonych w O. działek o numerach (obecnie) (...) i(...). W opinii Sądu - w oparciu o zeznania przesłuchanych w toku postępowania świadków, jak i dokumenty postępowania uwłąszczeniowego - należało uznać, że E. C. (1) już wcześniej, a co najmniej od 1972 r., nie zajmował się porzuconym gospodarstwem rolnym.

Reasumując zaprezentowane wyżej przez Sąd rozważania należy raz jeszcze stwierdzić, iż z uwagi na fakt, że okres posiadania przez A. C. (1) udziału 1/3 części w nieruchomości nr (...) oraz nieruchomości nr (...) położonych w O. rozpoczął się od dnia 23 kwietnia 1973 r. i trwa nieprzerwanie do dnia dzisiejszego – w efekcie przekazania gospodarstwa na rzecz wnioskodawczyni - w ocenie Sądu należało stwierdzić, że A. C. (1) spełniał wszystkie konieczne przesłanki – samoistne posiadanie w złej wierze, upływ określonego czasu – do stwierdzenia nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie z dniem 23 kwietnia 2003 r. – o czym Sąd orzekł w punkcie I sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis z art. 520 § 1 k.p.c. – nie znajdując w okolicznościach sprawy przyczyn do odstąpienia od wyrażonej w § 1 art. 520 k.p.c. zasady, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.