Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska – Sobczyk

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa J. B.

przeciwko W. D.

o zapłatę

I.  uchyla nakaz zapłaty z dnia 9 sierpnia 2011 r. i powództwo oddala;

II.  zasądza od powoda J. B. na rzecz pozwanego W. D. kwotę 8 867 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 1064/11

UZASADNIENIE

Powód J. B. domagał się zasądzenia od pozwanego W. D. kwoty 140 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 marca 2011 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania według norm przepisanych.

Powód podniósł, że w dniu 17 marca 2010 r. pozwany wystawił weksel na kwotę 140 000 zł, który częściowo wypełnił, wraz z deklaracją wekslową. Na zlecenie powoda miał on zapłacić w dniu 1 marca 2011 r. w B. powyższą kwotę bez protestu. W dniu 1 marca 2011 r. powód uzupełnił weksel na podstawie deklaracji wekslowej, wpisując datę płatności i swoje nazwisko. W piśmie z dnia 1 marca 2011 r. powód zgodnie z treścią weksla zlecił pozwanemu zapłatę za ten weksel. Następnie, pismem z dnia 13 maja 2011 r. pozwany został wezwany do wykupu weksla. Pomimo upływu terminu zapłaty, pozwany nie zapłacił powodowi kwoty 140 000 zł.

Nakazem zapłaty z dnia 9 sierpnia 2011 r. w postępowaniu nakazowym Sąd nakazał pozwanemu, aby zapłacił powodowi z weksla kwotę 140 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 marca 2011 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 10 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu, albo wniósł w tym terminie zarzuty.

Pozwany W. D. w zarzutach od powyższego nakazu zapłaty zaskarżył go w całości oraz wniósł o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa.

Pozwany przyznał, że wystawił na zlecenie powoda weksel gwarancyjny in blanco. Podniósł, że weksel ten zabezpieczał umowę pożyczki zawartej między stronami dnia 17 marca 2010 r. Zarzucił jednak, że oświadczenia woli stron zawarte w umowie pożyczki zostały złożone dla pozoru, w innym celu niż ten, który wynika z treści art. 720 § 1 k.c. Pozorność złożonych przez strony oświadczeń woli miała skutkować zabezpieczeniem innych interesów majątkowych powoda.

Pozwany twierdził, że w dniu podpisania umowy pożyczki, podpisał z powodem jeszcze jedną umowę, mianowicie umowę kupna sprzedaży samochodu ciężarowego – wywrotki marki V. (...). Umowa ta była wynikiem wcześniejszych ustaleń stron, w przedmiocie nabycia przez pozwanego od powoda wskazanego samochodu. Powód zaproponował mu sprzedaż samochodu, którego był współwłaścicielem, po preferencyjnej cenie 60 000 zł. Tymczasem z oświadczenia majątkowego powoda wynika, że według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. wartość tego samochodu wynosiła 160 000 zł. Zaoferowana cena sprzedaży wynikała z dodatkowej oferty jaką powód złożył pozwanemu, a mianowicie z tego, iż powód, który pełnił funkcje Dyrektora Zakładu (...) w Ś., który to podmiot jest zakładem budżetowym Gminy Ś., oświadczył pozwanemu, iż w ramach posiadanych kompetencji może zlecać mu wykonywanie na rzecz tej jednostki usług transportowych, związanych z wykorzystaniem przez firmę pozwanego nabytego od powoda samochodu. W zamian za powyższe powód zaproponował pozwanemu, aby ten dzielił się z nim po połowie wypracowanym w ten sposób zyskiem. Pozwany przystał na tę propozycję. Jako „gwarancję" i zabezpieczenie tego, iż pozwany będzie wywiązywał się względem powoda z poczynionych ustaleń, powód zażądał od pozwanego podpisania dokumentu fikcyjnej umowy pożyczki na kwotę 140.000 zł, zabezpieczonej dodatkowo podpisanym przez pozwanego i częściowo wypełnionym wekslem in blanco wraz z deklaracją wekslową. Powód i pozwany w dniu 17 marca 2010r. złożyli pozorne oświadczenia woli w przedmiocie wykreowania na zewnątrz stosunku pożyczki, bez jakiegokolwiek zamiaru świadczenia zgodnie z jej warunkami. Powód nigdy nie przekazał pozwanemu kwoty wynikającej z treści zawartej umowy pożyczki, pozwany nigdy nie miał roszczenia względem powoda w tym przedmiocie.

Zgodnie z ustaleniami stron, powód, jako Dyrektor Zakładu (...) w Ś., podpisał z pozwanym w dniu 15 kwietnia 2010r. dwie umowy na wykonanie usługi transportowej. Następną umowę strony zawarły w dniu 28 kwietnia 2010r. Wykonanie usługi na rzecz Zakładu (...) w Ś. dokumentują wystawione przez pozwanego faktury. Powód polecał również usługi transportowe pozwanego Gminie Ś.. W tym czasie powód poinformował pozwanego, iż został zwolniony z funkcji Dyrektora Zakładu (...) w Ś.. W październiku 2010r. pozwany wykonał na polecenie powoda jeszcze kilka usług transportowych dla przedsiębiorców prywatnych. Również w październiku 2010r. samochód, który pozwany nabył od powoda uległ uszkodzeniu i do dnia dzisiejszego nie został naprawiony. W związku z tym faktem pozwany nie wykonywał już usług transportowych związanych z wykorzystaniem przedmiotowego samochodu. Z tytułu świadczonych usług transportowych, wykonywanych w tym okresie na zlecenie lub z polecenia powoda, pozwany osiągnął dochód około 40 000 zł. Z kwoty tej 20 000 zł przekazał powodowi tytułem uzgodnionego przez strony „udziału" w zyskach pozwanego. Pozostałą kwotę w wysokości 20 000 zł pozwany przekazał powodowi tytułem dalszej spłaty zobowiązania, wynikającego z zawartej pomiędzy stronami umowy kupna sprzedaży samochodu z dnia 17 marca 2010 r. W dniu 7 maja 2010r. pozwany wykonał na rachunek bankowy powoda przelew w wysokości 20 000 zł. W piśmie z dnia 10 czerwca 2011 r. powód wezwał natomiast pozwanego do zapłaty pozostałej kwoty wynikającej z umowy w wysokości 20 000 zł wraz z innymi należnościami w wysokości 9 794 zł. W związku z odmową uznania przez pozwanego zgłoszonego roszczenia powód uzyskał na sporną kwotę nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Okoliczność, iż powód nie mógł dłużej czerpać korzyści z uprawianego procederu, skłoniła go do wystąpienia przeciwko pozwanemu z roszczeniem, które obiektywnie nigdy nie powstało. Ostatnie bowiem rozliczenie dokonane między stronami miało miejsce w maju 2011r. Powód wezwał pozwanego do wykupu weksla, którego termin płatności został wpisany przez powoda na wekslu na dzień 1 marca 2011r. pismem, które nadał na adres pozwanego w dniu 18 maja 2011r. Następnie, powód z uwagi na odmowę uznania jego roszczenia, wystąpił do tutejszego Sądu wnosząc o wydanie nakazu zapłaty na podstawie wypełnionego weksla in blanco. W związku z uzyskaniem przez pozwanego informacji prawnej o możliwym, niezgodnym z prawem charakterze działań powoda, jako osoby pełniącej funkcje publiczną, pozwany złożył w dniu 26 sierpnia 2011 r. do Prokuratury w T. zawiadomienie o możliwości popełnienia przez powoda przestępstwa o znamionach opisanych powyżej.

Zdaniem pozwanego, przedstawione okoliczności faktyczne wskazują jednoznacznie na bezpodstawność żądania zapłaty kwoty 140 000 zł z tytułu umowy pożyczki, która to umowa została zawarta jedynie dla pozoru, co skutkuje nienabyciem przez żadną ze stron tej czynności jakichkolwiek praw i obowiązków z tego tytułu.

Z ostrożności procesowej, w przypadku kwestionowania przez powoda podniesionej przez pozwanego pozorności oświadczeń woli stron i rzeczywistego celu, jakiemu służyć miało zaciągnięcie przez pozwanego fikcyjnego zobowiązania pieniężnego, pozwany podniósł również twierdzenia dotyczące okoliczności, w jakich dojść miało do zaciągnięcia przez pozwanego zobowiązania pieniężnego w wysokości 140 000 zł. Pozwany zaprzeczył, aby kiedykolwiek zwracał się do powoda o udzielenie pożyczki finansowej. Pozwany wykonuje działalność gospodarczą w przedmiocie produkcji mebli, głównie krzeseł i stołów, a także prowadzi transport krajowy i międzynarodowy. Przedsiębiorstwo pozwanego prosperuje dobrze, nie ma i nie miało zaległości finansowych, zarówno prywatnych jak i publicznych. Miesięczne obroty pozwanego oscylują w granicy 300 000 złotych. Pozwany w okresie, w którym powód rzekomo udzielił mu pożyczki nie podejmował również inwestycji, wymagających większego nakładu środków pieniężnych Brak było rzeczywistego, ekonomicznego celu zaciągnięcia przez pozwanego zobowiązania finansowego na taką kwotę, a powód nie miał środków pieniężnych w wysokości 140 000 zł. Jak wynika z załączonego oświadczenia majątkowego powoda, według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. powód dysponował zgromadzonymi środkami pieniężnymi w wysokości 25 000 zł. Ponadto, udzielona pożyczka była nieoprocentowana, powód pomimo upływu terminu płatności każdej raty nie wzywał pozwanego do spłaty zadłużenia, bądź w zaległej części, bądź w całości, do czego był uprawniony na podstawie § 4 pkt 5 umowy pożyczki. Powód nie dochodzi także od pozwanego odsetek, zgodnie z § 6 umowy, pomimo iż takich odsetek domaga się w przypadku zapłaty ceny z umowy sprzedaży samochodu.

Zdaniem pozwanego, podniesione okoliczności bezsprzecznie wskazują na obiektywną niemożliwość i niecelowość nawiązywania przez strony zobowiązania pieniężnego z dnia 17 marca 2010r. Rzeczywistym celem złożonych oświadczeń stron w tym przedmiocie było wywołanie przez powoda u pozwanego stanu, w którym pozwany będzie poczuwał się w obowiązku wywiązywania się względem powoda z zaciągniętego zobowiązania, ale z zupełnie innego tytułu niż rzeczywista umowa pożyczki. Składając pozorne oświadczenia woli w przedmiocie zaciągnięcia prawnie skutecznego zobowiązania z tytułu umowy pożyczki strony miały świadomość, iż sankcjonują inne czynności, ustalone odrębnym porozumieniem.

W piśmie procesowym z dnia 15 września 2011 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. Ponadto, podniósł, że twierdzenia pozwanego dotyczące umowy pożyczki, którą zabezpieczał wystawiony przez niego weksel, nie mogą zostać uwzględnione z uwagi na abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego. Ponadto, powód zarzucił, że nie są prawdziwe podnoszone przez pozwanego okoliczności, z których wynika, że umowa pożyczki z dnia 17 marca 2011 r. była pozorna. W oświadczeniu z dnia 17 marca 2011 r. pozwany pokwitował bowiem odbiór od powoda pożyczki w kwocie 140 000 zł udzielonej mu na podstawie umowy z tego samego dnia.

Powód przyznał, że w dniu 17 marca 2011 r. zawarł z pozwanym umowę sprzedaży samochodu ciężarowego marki V. za kwotę 60 000 zł. Do dnia dzisiejszego pozwany zapłacił jednak jedynie część ustalonej ceny sprzedaży, a mianowicie kwotę 20 000 zł. Sprawa o zapłatę pozostałej części toczyło się przed Sądem Rejonowym w Trzebnicy. Powód podniósł natomiast, że istotnie, w złożonym oświadczeniu majątkowym wskazał wartość samochodu w wyższej kwocie. Nie korzystał jednak wówczas z wyceny rzeczoznawcy, a wyższą wartość samochodu podał z obawy przed zaniżeniem wartości majątku.

Powód przyznał również, że pozwany świadczył usługi transportowe na rzecz Zakładu (...) w Ś.. Działania te były jednak zgodne z zasadami rynkowymi, a przede wszystkim z obowiązującymi przepisami prawa zamówień publicznych. Z faktur za usługi transportowe nie wynika, jakoby to powód polecał, czy rekomendował usługi transportowe Gminie Ś.. Z kolei przedstawione przez pozwanego faktury i umowy świadczą jedynie o wykonywaniu zleceń przez pozwanego. Bezpodstawne są wobec tego jego twierdzenia, że strony dokonały uzgodnień co do podziału zysku po połowie.

Ponadto, powód podniósł, że po bezskutecznym upływie terminu zapłaty pierwszej raty pożyczki, podjął działania na rzecz pozyskiwania dla pozwanego zleceń usług transportowych. Pozwany miał po otrzymaniu zapłaty od kontrahentów rozliczać się z powodem – wypracowany zysk powinien był przeznaczać na spłatę pożyczki, czego jednak nie uczynił.

Powód twierdził, że pozwany zaciągnął pożyczkę, aby spłacić zaległości wobec Urzędu Skarbowego w T.. Potrzebował on wówczas zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek, które było konieczne w celu uzyskania dotacji do planowanej inwestycji pod nazwą „(...)”. Powód w celu udzielenia pożyczki pozwanemu sam pożyczył kwotę 140 000 zł od G. K..

W piśmie z dnia 7 października 2011 r. pozwany zarzucił dodatkowo, że właściwość zobowiązania wekslowego, na którą powołuje się powód, a mianowicie jego abstrakcyjność, jest charakterystyczna dla weksla zwykłego. Nie odnosi się ona od weksla in blanco o charakterze gwarancyjnym. W postępowaniu nakazowym po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty, pozwany może powoływać się na podstawę faktyczną i prawną wynikającą z łączącego strony stosunku prawnego, w związku z którym wystawiony został weksel gwarancyjny.

Ponadto, pozwany podniósł, że pozorne jest także jego oświadczenie zawarte w pokwitowaniu przyjęcia od powoda pożyczki w kwocie 140 000 zł. Pokwitowanie to zostało przygotowane przez powoda, który przedstawił je pozwanemu do podpisu w celu stworzenia pozoru, że powód przekazał mu wskazaną gotówkę, a pozwany ją przyjął.

Pozwany zaprzeczył, że usługi transportowe świadczone przez niego na rzecz Zakładu (...) w Ś. były zgodne z zasadami rynkowymi i obowiązującymi przepisami prawa zamówień publicznych. Powód sam ustalał ceny, jakie płacił przedsiębiorstwu pozwanego za wykonane usługi, zawyżając przy tym ceny jednostkowe. Było to źródłem konfliktów powoda z Burmistrzem Ś.. Niegospodarność powoda w tym zakresie była również przyczyną jego zwolnienia z funkcji Dyrektora Zakładu (...) w Ś.. Z informacji uzyskanych przez pozwanego wynika również, że przeciwko powodowi toczyły się, bądź toczą przed Prokuraturą Rejonową w Trzebnicy postępowania karne związane z możliwymi zarzutami popełnienia przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, związane z wykorzystaniem pełnionych funkcji.

Zdaniem pozwanego, nietrafne są twierdzenia powoda, że pozwany od maja 2010 r. posiadał znaczne zadłużenie względem Urzędu Skarbowego w T., co miałoby uzasadniać zaciągnięcie pożyczki od powoda. Pozwany przyznał, że decyzją z dnia 14 lipca 2010 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. określił zobowiązanie podatkowego pozwanego w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2004 r. w wysokości 48 167 zł z odsetkami. W miesiącu sierpniu i wrześniu 2010 r. pozwany spłacił część zadłużenia podatkowego w wysokości 40 002,90 zł, a pozostałą kwotę Naczelnik Urzędu Skarbowego rozłożył na pięć miesięcznych rat. W okresie do dnia 21 lutego 2011 r. pozwany uregulował zaległości. Trudno zatem uznać za logiczną argumentację powoda, że pozwany zaciągnął w marcu 2010 r. pożyczkę na spłatę zadłużenia podatkowego, o którym dowiedział się dopiero w lipcu 2010 r. Ponadto, jak wynika z decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia 9 września 2010 r., pozwany częściowo spłacał zadłużenie podatkowe ratalnie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. B. w okresie od 16 listopada 2009 r. do lipca 2010 r. był Dyrektorem Zakładu (...) w Ś..

W. D. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) Fabryka (...) w B., przedmiotem której jest produkcja mebli oraz wykonywanie usług w zakresie transportu krajowego i międzynarodowego.

J. B. i W. D. znają się od wielu lat.

( okoliczności bezsporne);

W zakresie swoich obowiązków powód decydował o wyborze kontrahenta na zakup i dostawę tłucznia dla (...) w Ś..

J. B. zaproponował W. D., że sprzeda mu samochód ciężarowy – wywrotkę V.. Zapewnił go, że wykorzystując ten samochód będzie mógł świadczyć usługi transportowe na rzecz Zakładu (...) w Ś. i Gminy Ś..

( dowody: przesłuchanie W. D. w charakterze strony, protokół elektroniczny rozprawy z dnia 30.07.2013 r., 00:32:12);

W oświadczeniu majątkowym z dnia 28 kwietnia 2010 r. powód jako Dyrektor Zakładu (...) w Ś. oraz Przewodniczący Rady Powiaty (...), podał, że według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. wartość samochodu ciężarowegoV. (...) wynosiła 160 000 zł.

( dowód: oświadczenie majątkowe radnego powiatu, k. 31 – 35);

W. D. planował uzyskać dotację z Urzędu Marszałkowskiego we W. na projekt „(...)”. J. B. był zainteresowany w prowadzeniu wspólnie z pozwanym działalności w tym zakresie. Uzgodnili oni wspólnie, że udział finansowy powoda w planowanym przedsięwzięciu będzie wynosił 140 000 zł. Ze względu na ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej związane z pełnioną przez niego funkcją publiczną, podstawą przekazania tej kwoty miała być fikcyjna umowa pożyczki. Powód chciał się bowiem zabezpieczyć przed tym, że pozwany nie wywiąże się z wzajemnych ustaleń co do wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej. Z uwagi na ograniczenia co do trwałości projektu finansowanego z środków unijnych, powód początkowo miał zostać zatrudniony w przedsiębiorstwie pozwanego jako dyrektor. Po upływie okresu trwałości powód miał zostać wspólnikiem pozwanego.

( dowody: przesłuchanie J. B. w charakterze strony, przesłuchanie W. D. w charakterze strony, protokół elektroniczny rozprawy z dnia 30.07.2013 r., 00:08:10 – 00:50:00);

W dniu 17 marca 2010 r. pomiędzy W. D. jako kupującym oraz J. B. i E. B. jako sprzedającymi, została zawarta umowa sprzedaży samochodu ciężarowego – wywrotki marki V. (...), rok produkcji 2003, nr VIN: (...), o numerze rejestracyjnym (...). Wartość samochodu strony ustaliły na kwotę 60 000 zł, która zgodnie z § 4 umowy miała zostać uiszczona przez W. D. w terminie do 1 maja 2010 r. w formie przelewu bankowego na wskazany numer rachunku bankowego. W §5 umowy strony uzgodniły, że w przypadku zwłoki z zapłatą kupujący będzie zobowiązany do zapłaty kary umownej w wysokości 10% ceny nabywanego pojazdu.

( dowody: umowa kupna sprzedaży z dnia 17.03.2010 r., k. 29-30;

Tego samego dnia, powód oraz pozwany podpisali umowę udzielenia pożyczki w kwocie 140 000 zł, która zgodnie z jej treścią miała zostać udzielona przez J. B. jako pożyczkodawcę, W. D. jako pożyczkobiorcy. W treści tej umowy wskazano, że pozwany spłaci udzieloną pożyczkę w 10 ratach miesięcznych w wysokościach i terminach wymienionych w harmonogramie spłat, stanowiącym integralny załącznik do umowy, z zastrzeżeniem odsetek w wysokości 10 % w przypadku nieterminowej spłaty poszczególnych rat. Pierwsza rata w wysokości 10 000 zł miała zostać zapłacona do dnia 1 czerwca 2010 r. Ostatnia rata w wysokości 50 000 zł – do dnia 1 marca 2011 r.

Podpisując umowę, pozwany podpisał także weksel in blanco na kwotę 140 000 zł na zlecenie J. B. oraz deklarację wekslową, z której wynikało, że powód może wypełnić ten weksel w razie nie wywiązania się w terminie przez pozwanego z obowiązku zapłaty należności powstałych z tytułu udzielenia w ustalonym terminie płatności, wpisując sumę wekslową obejmującą niezapłacone należności wraz z przysługującymi odsetkami, oraz kosztami wskazanymi w treści deklaracji wekslowej. Ponadto, pozwany podpisał w dniu 17 marca 2010 r. pokwitowanie, że otrzymał w gotówce kwotę 140 000 zł od powoda na podstawie zawartej umowy pożyczki.

( dowody: umowa udzielenia pożyczki, k. 26-28, deklaracja wekslowa, k. 6, weksel, k. 10, oświadczenie pozwanego, k. 79);

Zakupiony od powoda samochód pozwany wykorzystywał do świadczenia usług transportowych zlecanych prowadzonej przez niego firmie przez Zakład (...) w Ś., w którym powód pełnił funkcję dyrektora. Powód pomagał pozwanego w przygotowaniu ofert sprzedaży i dostawy tłucznia dla (...) i Gminy Ś..

( dowody: umowy wykonania usługi z dnia 15.04.2010 r. z aneksem, k. 38-40, umowa na wykonanie usługi transportowej z dnia 28.04.2010 r. z aneksem, k. 41-42, faktury VAT, k.43-51:

W dniu 10 maja 2010 r. pozwany dokonał przelewu na rachunek bankowy powoda kwoty 20 000 zł, tytułem spłaty części należności za zakupiony samochód.

( dowody: potwierdzenie przelewu, k. 54);

Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. decyzją z dnia 14 lipca 2010 r. określił pozwanemu zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2004 r. w wysokości 48 167 zł. Pozwany dokonał wpłaty z tytułu tej zaległości łącznej sumy w wysokości 40 002,90 zł. Pozostałą do zapłaty należność Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. rozłożył na pięć rat.

( dowód: decyzja z dnia 9.09.2010 r., k. 94-101);

W związku z tym, że pozwany nie rozpoczął produkcji kostki budowlanej, powód uzupełnił weksel wystawiony przez pozwanego na kwotę 140 000 zł. W piśmie z dnia 1 marca 2011 r. powód zlecił pozwanemu zapłatę za ten weksel. Następnie pismem z dnia 13 maja 2011 r. wezwał pozwanego do wykupu weksla na kwotę 140 000 zł.

( dowód: pismo z dnia 1.03.2011 r., k. 7, pismo z dnia 13.05.2011 r., k. 8, przesłuchanie J. B. w charakterze strony, protokół elektroniczny rozprawy z dnia 30.07.2013 r., 00:08:10);

Sąd Rejonowy w Trzebnicy wyrokiem z dnia 31 stycznia 2012 r. na skutek pozwu wniesionego przez J. B. w sprawie o sygn. akt I C 360/11 zasądził na jego rzecz od pozwanego W. D. kwotę 46 702 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 23 831 zł od dnia 16 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty i od kwoty 22 871 zł od dnia 25 października 2011 r. do dnia zapłaty. Na zasądzoną tym wyrokiem należność składała się kwota 40 000 zł niezapłaconej części ceny samochodu oraz skapitalizowane odsetki ustawowe wynoszące 6 705 zł.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie o sygn. akt II Ca 554/12 oddalił apelację pozwanego W. D. od powyższego wyroku Sądu Rejonowego w Trzebnicy.

( dowód: wyrok z dnia 31.01.2012r. z uzasadnieniem, sygn. akt I C 360/11, wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30.05.2012 r., sygn. akt II Ca 445/12 – k. 130 i 186 dołączonych akt Sądu Rejonowego w Trzebnicy);

Sąd Rejonowy w Trzebnicy wyrokiem z dnia 14 czerwca 2013 r. w sprawie o sygn. akt II K 475/12 uznał oskarżonego J. B. za winnego tego, iż w okresie pomiędzy 16 listopada 2009 r., a 20 lipca 2010 r. w B., pełniąc obowiązki Dyrektora Zakładu (...) w Ś., działając z góry powziętym zamiarem, przyjął łącznie od W. D. korzyść majątkową w wysokości nie mniejszej niż 20 000 zł w związku z pełnioną przez niego funkcją publiczną, a tym samym popełnił przestępstwo z art. 228 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Wyrok ten nie jest prawomocny.

( dowód: wyrok z dnia 14.06.2013 r. z uzasadnieniem, sygn. akt II K 475/12, k. 389 – 400).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie..

Powód wniósł pozew domagając się w postępowaniu nakazowym zasądzenia na jego rzecz od pozwanego na podstawie weksla kwoty 140 000 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami postępowania.

Na wstępie wskazać należy, że z twierdzeń faktycznych podanych na uzasadnienie pozwu wynika, że powód jest posiadaczem weksla wystawionego przez pozwanego na kwotę 140 000 zł. W chwili wystawienia weksel był niezupełny, a powód opatrzył go datą płatności. Pomimo wezwania, pozwany nie zapłacił sumy wekslowej. W rozpoznawanej sprawie powód dysponował zatem zupełnym wekslem, w którym figuruje jako remitent i na jego podstawie dochodził od pozwanego jako wystawcy, wykonania zobowiązania wekslowego. Niewątpliwie, jako posiadacz weksla zupełnego i remitent, miał legitymację formalną do występowania z roszczeniem wynikającym z tego weksla wobec dłużnika wekslowego, którym jest pozwany, jako podpisany na wekslu wystawca (art. 32 Pr. weksl.).

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany podniósł, że wystawił weksel na zabezpieczenie umowy pożyczki z dnia 17 marca 2010 r. ale umowa została zawarta dla pozoru, a jako taka jest nieważna. W rzeczywistości strony uzgodniły bowiem, że w związku z kupnem przez pozwanego od powoda samochodu ciężarowego po zaniżonej cenie, powód jako Dyrektor Zakładu (...) w Ś. miał zlecać pozwanemu wykonywanie na rzecz tej jednostki usług transportowych. W zamian za to, powód zaproponował pozwanemu, aby dzielił się z nim po połowie wypracowanym w ten sposób przez pozwanego zyskiem. W celu zabezpieczenia wywiązywania się przez pozwanego z tych ustaleń, powód przygotował fikcyjną umowę pożyczki wraz z wekslem in blanco podpisanym przez pozwanego.

W piśmie procesowym z dnia 15 września 2011 r., ustosunkowując się do zarzutów, powód powołał się na abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego. Ponadto, podniósł, że umowa pożyczki miała charakter realny, a pozwany potrzebował tych pieniędzy w celu spłaty jego zadłużenia z tytułu zaległości podatkowych.

Sąd stwierdził, że w pierwszej fazie postępowania nakazowego (wydanie nakazu zapłaty na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie – art. 484 ¹ - 491 k.p.c.) załączenie do pozwu prawidłowo (pod względem formalnym) wypełnionego weksla oznacza, że żądanie jest udowodnione (weksel jako papier wartościowy jest wyłącznym i wystarczającym dowodem istnienia inkorporowanej w nim wierzytelności – tak: P. Machnikowski, Glosa do wyroku SN z 24.10.2000r., V CKN 136/00 – OSP 2002/3 s. 136). Dlatego też w dniu 9 sierpnia 2011 r. Sąd wydał nakaz zapłaty, na podstawie dołączonego do pozwu weksla, wypełnionego w sposób prawidłowy i nie budzący wątpliwości co do jego prawdziwości (art. 485 § 2 k.p.c.).

Drugą fazę postępowania nakazowego inicjuje wniesienie zarzutów przez pozwanego. Ten etap postępowania został ograniczony unormowaniem zawartym w art. 495 § 2 i 3 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do momentu wejścia w życie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, w zakresie możliwości występowania z nowymi twierdzeniami co do przedmiotu sporu i okoliczności faktycznych oraz możliwości powoływania nowych dowodów. Z przepisów regulujących postępowanie nakazowe wynika, że zasadą jest, iż przedmiotem badania sądu są: 1) twierdzenia i dowody przedstawione przez powoda w pozwie oraz w odpowiedzi na zarzuty, a zatem twierdzenia dotyczące wystawienia przez pozwanego weksla in blanco zabezpieczającego wierzytelność powoda o zwrot pożyczki udzielonej pozwanemu; 2) twierdzenia i dowody przedstawione przez pozwanego w piśmie zawierającym zarzuty, a zatem twierdzenia pozwanego dotyczące pozorności umowy. Później następuje utrata prawa powoływania nowych dowodów niezależnie od tego, jakie jest ich znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok SN z 8.07.2005 r., II CK 767/2004, niepubl.). Rozszerzenie zakresu badań sądu o nowe twierdzenia i nowe dowody nastąpić może jedynie wtedy, gdy zostanie stwierdzone, iż nie można było tego materiału przedstawić wcześniej lub że potrzeba przedstawienia jego sądowi powstała później. Jednakże w sprawach, w których dochodzone roszczenie wynika z weksla, przyjmuje się, iż w drugiej fazie postępowania nakazowego przedmiotem badania sądu może być stosunek podstawowy, którego mogą dotyczyć zarzuty pozwanego (zob. wyrok SN z dnia 24.10.2000r., V CKN 136/00, OSNC 2001/6/89).

Ze względu na określone wyżej ramy postępowania nakazowego, należało stwierdzić, że nie mogły zostać uznane za uzasadnione podnoszone przez powoda argumenty odwołujące się do abstrakcyjnego charakteru zobowiązania wekslowego. Nie można bowiem pominąć, że weksel, na podstawie którego powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, wystawiony był jako weksel in blanco o charakterze gwarancyjnym, a mianowicie na zabezpieczenie wierzytelności podstawowej wynikającej z umowy pożyczki. Weksel ten wypełniony został przez powoda, jako wierzyciela ze stosunku podstawowego będącego remitentem, i nie był puszczony w obieg zgodnie z przepisami Prawa wekslowego (indosowany), a sprawa na podstawie weksla, toczyła się między stronami stosunku podstawowego wynikającego z umowy pożyczki. W takiej sytuacji, zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, ponieważ mimo wystawienia, a następnie wypełnienia weksla, stosunek cywilnoprawny, na zabezpieczenie którego weksel został wystawiony, nie wygasa, dłużnik wekslowy może powoływać się wobec remitenta na zarzuty dotyczące tego stosunku. Wierzycielowi przysługują wówczas dwa roszczenia - jedno oparte na wekslu i drugie wynikające ze stosunku podstawowego. Przy czym, ponieważ przedmiot obu tych roszczeń jest ten sam, zaspokojenie wierzyciela następuje tylko raz i z chwilą zaspokojenia wygasa zobowiązanie dłużnika, a wierzyciel powinien zwrócić weksel (por. m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r. III CZP 19/66 OSNCP 1968/5 poz. 79 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 1997 r. I CKN 48/97 OSNC 1997/9 poz. 124, z dnia 31 maja 2001 r. V CKN 264/2000 LexPolonica nr 387346 i z dnia 13 kwietnia 2005 r. IV CK 680/2004 LexPolonica nr 390407).

Mając na uwadze okoliczności faktyczne ustalone w niniejszej sprawie, należało stwierdzić, że powód nie udowodnił, aby przysługiwała mu w stosunku do pozwanego wierzytelność o zwrot pożyczki, zabezpieczona wekslem na podstawie którego dochodził on zapłaty w niniejszej sprawie. W związku z treścią zarzutów od nakazu zapłaty, powód powoływał się na okoliczności dotyczące zawartej między stronami umowy pożyczki z dnia 17 marca 2011 r. Twierdził przy tym, że sam pożyczył te pieniądze od innej osoby, a pozwany potrzebował ich w związku z tym że do maja 2010 r. posiadał znaczne zadłużenie względem urzędu skarbowego. Ponadto, spłata tych zaległości warunkowała uzyskanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek, ponieważ pozwany starał się o dotację z środków unijnych w związku z planowaną inwestycją dotyczącą budowy linii do produkcji kostki budowlanej. W troku postępowania dowodowego przeprowadzonego w niniejszej sprawie powód sam zaprzeczył jednak tym twierdzeniom. Na rozprawie w dniu
30 lipca 2013 r. przesłuchiwany w charakterze strony, zeznał że kwota 140 000 zł, nazywana przez niego „pożyczką”, miała być sumą przekazaną pozwanemu na rozpoczęcie działalności gospodarczej w zakresie produkcji kostki budowlanej, na co pozwany uzyskał dofinansowanie ze środków unijnych. Powód zeznawał dalej, że mieli oni prowadzić tę działalność wspólnie, przy czym powód nie miał występować oficjalnie jako wspólnik ze względu na obowiązujące w przepisach unijnych zasady zmian projektu w okresie 5 lat po udzieleniu dofinansowania. Po upływie tego okresu, pozwany miał przenieść na powoda połowę udziałów w prowadzonej działalności gospodarczej. Zawarcie umowy, którą strony określiły mianem pożyczki, miało jedynie zabezpieczyć powoda przed skutkami niewywiązania się przez pozwanego z ich ustaleń. Pozwany zasadniczo nie zaprzeczał tym twierdzeniom, dodając ponadto, że fikcyjna umowa pożyczki zabezpieczała również uzgodniony między stronami podział zysków wynikających z usług transportowych zlecanych przez powoda, który w tym czasie pełnił funkcje Dyrektora Zakładu (...) w Ś..

Mając na uwadze wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, abstrahując od tego, czy prawdziwe były twierdzenia pozwanego dotyczące pozorności umowy pożyczki, wynikającej z wzajemnych ustaleń stron co do podziału zysków uzyskanych przez pozwanego na skutek „załatwiania” przez powoda umów z Gminą Ś., Sąd stwierdził, że powód sam przyznał pozorny charakter umowy, choć wynikało to z innych okoliczności niż te, na które powołuje się pozwany. Powód zeznał bowiem, że przekazał pozwanemu kwotę 140 000 zł, traktując to jako swój „udział” w inwestycji planowanej przez pozwanego w zakresie budowy linii do produkcji kostki budowlanej. Zeznania te potwierdził również świadek G. K., który podał, że powód zwrócił się do niego o pożyczkę w kwocie 140 000 zł, uzasadniając to tym, że planuje „zrobić interes” z W. D.. Powód zeznał również, że w zamian za ten „udział”, po zakończeniu pracy w Urzędzie Miejskim, miał być zatrudniony jako dyrektor w firmie prowadzonej przez pozwanego, a po upływie okresu trwałości projektu formalnie miał zostać wspólnikiem pozwanego. Ten swego rodzaju „utajony” udział powoda w planowanej inwestycji, został przez niego uzasadniony właśnie zasadą trwałości projektów dofinansowywanych z środków unijnych.

W kontekście takich ustaleń, w toku postępowania dowodowego przeprowadzonego w sprawie, straciła walor istotnego znaczenia podstawowa okoliczność sporna dotycząca tego, czy powód faktycznie przekazał pozwanemu kwotę 140 000 zł. W żaden zatem sposób nie można byłoby traktować przekazanej przez powoda pozwanemu sumy jako pożyczki w rozumieniu art. 720 k.c. Istotą zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki jest przeniesienie własności przedmiotu pożyczki z pożyczkodawcy na pożyczkobiorcę i odwrotnie przy zwrocie pożyczki. Bez zastrzeżenia obowiązku zwrotu nie ma natomiast umowy pożyczki, w której zobowiązanie pożyczkobiorcy do zwrotu pożyczki jest elementem przedmiotowo istotnym (wyrok SN z 8 grudnia 2000 r., I CKN 1040/98, LexPolonica nr 384976; wyrok SA w Poznaniu z 20 września 2006 r., I ACa 394/06, niepubl.). Takiego zaś obowiązku zwrotu strony nie zastrzegły, skoro ekwiwalentem za przekazaną sumę miał być udział powoda w działalności gospodarczej prowadzonej przez pozwanego – początkowo w charakterze dyrektora, a w dalszej perspektywie jako wspólnik. W tym sensie, rzeczywiście zawarta między stronami umowa pożyczki miała charakter pozorny. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika jednak, że pozorność ta nie miała – jak twierdzi pozwany – charakteru pozorności prostej, ale była pozornością kwalifikowaną. W tym bowiem przypadku strony dokonują takiej czynności, która taka ma na celu ukrycie innej - rzeczywistej i zamierzonej - czynności prawnej. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że strony wiązało co najwyżej utajone porozumienie, na podstawie swego rodzaju umowy nienazwanej, podobnej do umowy spółki cywilnej, w ramach której powód miałby uczestniczyć finansowo w planowanym przez pozwanego projekcie, udzielać mu pomocy w uzyskaniu dotacji, uczestniczyć w prowadzeniu tej działalności w znaczeniu funkcjonalnym, ale nie w charakterze przedsiębiorcy tylko pracownika (dyrektora), a finalnie miał zostać wspólnikiem. Pomijając to, że powód nie wykazał, czy faktycznie doszło do przekazania pozwanemu w związku z tym kwoty 140 000 zł, czy też taki był jedynie zamysł i plan stron, umowa zawarta pomiędzy stronami nie mogła być uznana za umowę pożyczki, tym samym na tej podstawie powód nie może domagać się zwrotu od pozwanego kwoty 140 000 zł.

W kontekście rozważenia zasadności roszczenia powoda o zapłatę tej kwoty na podstawie weksla własnego zabezpieczającego roszczenie o zwrot pożyczki, stwierdzić należało, że w ustalonym stanie faktycznym, w wypadku nie dojścia do skutku porozumienia łączącego strony, które dotyczyło wspólnego prowadzenia działalności w zakresie produkcji kostki brukowej, powód mógłby się ewentualnie domagać zwrotu tej sumy jako nienależnego świadczenia lub też dochodzić roszczeń odszkodowawczych z tytułu niewykonania umowy. W tym zaś zakresie rozpoznawanie roszczeń powoda w niniejszej sprawie było niedopuszczalne. W postępowaniu nakazowym, po wniesieniu zarzutów przez pozwanego, niedopuszczalne jest rozszerzenie powództwa ani przekształcenie podmiotowe, ani też zmiana jego podstawy. Zgodnie z art. 492 § 2 i 4 k.p.c., w toku postępowania nie można występować natomiast z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych, a przepisów art. 194 -196 i art. 198 nie stosuje się. Jeżeli nakaz zapłaty wydano na podstawie weksla gwarancyjnego, strony mogą jedynie - w granicach nakazu - powoływać się na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je stosunku prawnego (uchw. z 24.4.1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973, Nr 5, poz. 72), co w niniejszej sprawie mogło dotyczyć jedynie umowy pożyczki, którą weksel zabezpieczał zgodnie z treścią deklaracji wekslowej dołączonej do pozwu. Uwzględnienie powództwa o kwotę mieszczącą się wprawdzie w pierwotnym żądaniu pozwu, lecz opartym na odmiennej podstawie faktycznej, stanowiłoby zatem orzekanie o innym roszczeniu, którego istotna część podstawy faktycznej nie wynikała z dołączonych dokumentów. Na roszczenie procesowe składa się bowiem dokładnie określone żądanie i uzasadniające je okoliczności faktyczne, a zmianą powództwa (mającą postać zgłoszenia nowego roszczenia zamiast dotychczasowego) jest zastąpienie dotychczasowej podstawy faktycznej (weksel, umowa pożyczki) inną (bezpodstawne wzbogacenie lub odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy), przy zachowaniu niezmienionego żądania co do jego wysokości.

Ze względu na powyższe ustalenia, nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy te wszystkie okoliczności, które dotyczyły wcześniejszych rozliczeń w ramach niejasnej współpracy gospodarczej między stronami i postępowań jakie toczyły (i toczą się nadal) między nimi. W szczególności zaś nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy to, czy powód dysponował środkami umożliwiającymi mu przekazanie pozwanemu kwoty 140 000 zł, czy faktycznie sumę tę pożyczył wcześniej od G. K., jak również to, jaki był charakter i treść uzgodnień stron co do współpracy związanej ze zlecaniem pozwanemu przez powoda usług na rzecz Zakładu (...) w Ś. i Gminy Ś.. W tej sytuacji, pomijając kwestie prekluzji dowodowej, Sąd oddalił wnioski powoda o zwrócenie się przez Sąd do właściwego Urzędu Celnego o dokumentację samochodu marki V. oraz do Urzędu Skarbowego w T. o informacje dotyczące zadłużenia pozwanego za lata 2009- 2011, a także wnioski pozwanego o zwrócenie się do Urzędu Skarbowego w T. o informację czy została zgłoszona umowa zawarta pomiędzy powodem a świadkiem G. K.. W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, Sąd dokonał ustaleń faktycznych na podstawie dowodów z dokumentów, których prawdziwości żadna ze stron nie zaprzeczyła oraz dowodu z przesłuchania stron, z których w sposób jednoznaczny i spójny wynika, że umowa pożyczki z dnia 17 marca 2010 r. miała pozorny charakter i zabezpieczała w istocie uzgodnienia stron co do udziału powoda w działalności gospodarczej prowadzonej przez pozwanego. W tym zakresie nie istniała zatem potrzeba dokonywania szczegółowej oceny zeznań świadków oraz dopuszczonego posiłkowo dowodu z zeznań świadków przesłuchiwanych w niniejszej sprawie w celu oceny wiarygodności świadków przesłuchiwanych w sprawie niniejszej. Sąd oddalił również, jako nie mające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, wnioski o przesłuchanie świadków M. W., K. D. oraz D. C., wnioski dowodowe zgłoszone przez pełnomocnika powoda na rozprawie w dniu 30 lipca 2013 r. oraz wniosek o zwrócenie się do G. K. o zobowiązanie do złożenia dokumentu pożyczki, którą miał on zawrzeć z powodem.

Wobec ustalenia w niniejszym postępowaniu, że strony nie łączyła umowa pożyczki, którą zabezpieczał weksel stanowiący podstawę wydania nakazu zapłaty w niniejszym postępowaniu, a także mając na uwadze ograniczenia wynikające z treści przepisów art. 495 § 2 i 4 k.p.c., nakaz zapłaty z dnia 9 sierpnia 2011 r. w postępowaniu nakazowym (sygn. akt I Nc 533/11) na podstawie art. 496 k.p.c. należało uchylić w całości i oddalić powództwo, o czym Sąd orzekł w punkcie I sentencji wyroku.

W punkcie II sentencji wyroku Sąd orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od powoda jako przegrywającego sprawę w całości, na rzecz pozwanego całość poniesionych przez niego kosztów procesu. Na koszty te złożyła uiszczona przez pozwanego opłata sądowa od zarzutów w wysokości 5 520 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego (17 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 3 600 zł na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

__________________________

(...)

1.  (...)

2.  (...)