Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska – Sobczyk

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą we W.

przeciwko J. S. i K. S. (1)

o zapłatę

I.  zasądza solidarnie od pozwanych J. S. i K. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 61 909,40 zł (sześćdziesiąt jeden tysięcy dziewięćset dziewięć zł i czterdzieści groszy);

II.  w pozostałej części powództwo oddala;

III.  kwotę zasądzoną w punkcie I wyroku rozkłada na 96 równych miesięcznych rat po 644,90 zł (sześćset czterdzieści cztery zł i dziewięćdziesiąt groszy), płatnych z góry do dnia 10 – go każdego miesiąca, poczynając od dnia 2 stycznia 2014 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat;

IV.  nie obciąża pozwanych kosztami procesu za I instancję.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 1084/11

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) S.A. z siedzibą we W. wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych J. S. i K. S. (1) kwoty 83 610,20 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 02.04.2011 r. (od dnia wniesienia pozwu) do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 25 maja 2009 r. pozwani J. S. i K. S. (1) złożyli wobec powoda oświadczenie, w którym zobowiązali się solidarnie do zapłaty należności wynikającej z umowy kredytu nr (...) (...) z dnia 24 sierpnia 2005 r. zawartej pomiędzy pozwanymi a (...) Bank S.A., przelanej następnie umową sprzedaży wierzytelności na rzecz powoda w dniu 31 marca
2009 r.

Zgodnie ze złożonym oświadczeniem pozwani zobowiązali się do zapłaty kwoty 88 000,20 zł. Zapłata miała nastąpić w 48 ratach miesięcznych w kwocie po 200 zł, 10 ratach w kwocie 500 zł oraz 30 ratach w kwocie po 2 713,34 zł. Pozwani uchybili zapłaty 10 raty. W związku z tym powód w dniu 6.04.2010 r. wezwał pozwanych do zapłaty całej wymagalnej wówczas kwoty wynoszącej 86 110,20 zł. Zobowiązanie pozwanych nie zostało wykonane.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym (VI Nc-e 326976/11) z dnia 26.05.2011r. Sąd Rejonowy Lublin- Zachód w Lublinie nakazał pozwanym aby w ciągu 2 tygodni od doręczenia nakazu zapłacili powodowi kwotę 83 610,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 01.04.2011 r. oraz kwotę 4646 zł tytułem zwrotu kosztów procesu albo w wniósł w tym terminie sprzeciw.

W sprzeciwie pozwani wnieśli o uchylenie nakazu i oddalenie powództwa w całości oraz o zwolnienie od kosztów sądowych . Dodatkowo w powództwie wzajemnym wnieśli o zapłatę od strony powodowej (...) na rzecz pozwanych solidarnie kwoty 27 500,44zł oraz zapłaty zadośćuczynienia za pomówienie i narażenie pozwanych na utratę zdrowia w wysokości 20 000zł.

W uzasadnieniu pozwani wskazali, że uchybienie terminu płatności rat kredytu nie nastąpiło z ich winy. Podali dalej, że dotychczas zapłacili 14 rat w łącznej kwocie 4 600 zł. Pozwani podnieśli także, że kierowali do strony powodowej liczne pisma, w których prosili o zmianę warunków umowy i zmniejszenie wysokości rat z uwagi na ciężką sytuację życiową. Żądanie zapłaty kwoty 83 610,20 zł jest w ocenie powodów działaniem prowadzącym do wyzyskiwania pozwanych, skoro pozwani nie zawinili opóźnienia spłacie zadłużenia.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 14.07.2011r., wskutek prawidłowo wniesionego sprzeciwu, stwierdzono utratę mocy nakazu zapłaty w całości przekazując sprawę do rozpoznania tut. Sądowi.

Zarządzeniem z dnia 22.11.2011 r żądanie wzajemne pozwanych zostało wyłączone do odrębnego postępowania.

W odpowiedzi na sprzeciw strona powodowa wskazała, że w rozliczeniu umowy kredytu uwzględniła dokonane przez pozwanych wpłaty w wysokości 4 600 zł wyjaśniając, że zobowiązanie pozwanych wynikające z umowy z dnia 25 maja 2009 r. opiewało na kwotę 88 000,20 zł, a dochodzona w tym procesie należność wynosi 83 610,20zł. Kwota ta różni się od kwoty wynikających z umowy kredytu ponieważ korzyść, jaka uzyskali pozwani w postaci zaniechania żądania całej należności została zrównoważona przez dodatkową, rozłożoną na raty, wpłatę na rzecz strony powodowej. Pozwani na takie warunki się zgodzili, umowę o takiej treści podpisali i raty do pewnego momentu wpłacali terminowo.

Przy czym strona powodowa dodatkowo wskazała, że niezasadny jest zarzut nieuwzględnienia wpłaty kwoty 22 900,44 zł na poczet zadłużenia, albowiem kwota ta wpłacona została nie na rzecz powoda lecz poprzedniego wierzyciela (...) Bank, który nie jest stroną przedmiotowej umowy z dnia 25 maja 2009 r.

Odnosząc się zaś do przedstawionej przez pozwanych ciężkiej sytuacji życiowej powodowa spółka (...) wskazała, że nie była zobligowana tych okoliczności uwzględniać, jednakże poczyniła już pewne ustępstwa na rzecz pozwanych, a dalsze zmiany warunków umowy nie były uzasadnione.

Pozwani w piśmie procesowym z dnia 09.01.2012 r. uchylili się od skutków prawnych zawartego w dniu 25.05.2009 r. porozumienia, w którym uznali dług i zobowiązali się do zapłaty na rzecz wierzyciela kwoty 88 000,20 zł podając, że podpisali ugodę pod przymusem i groźbą polegającą na zastraszaniu ich egzekucją komorniczą i przejęciem wartościowego mienia pozwanych. Dodali też, że odpis tego porozumienia otrzymali wcześniej, aniżeli pismo powoda, w którym wskazane zostało ich faktyczne zadłużenie wynoszące 55.537,8 3zł.

W kolejnym piśmie procesowym z dnia 17.05.2012 r. pozwani J. S. i K. S. (1) wskazali jeszcze, że porozumienie z dnia 25.05.2009 r. jest nieważne, ponieważ zostało zawarte i podpisane w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Pozwani w okresie 2006-2010 znajdowali się w stanie ciężkiego rozstroju zdrowia i działali w warunkach po ciężkich przeżyciach osobistych i rodzinnych (śmierć ojca, śmierć dziecka, ciężki wypadek komunikacyjny, który spowodował długotrwałe leczenie ortopedyczne, neurologiczne i psychiatryczne, śmierć innych członków rodziny, perspektywa utraty pracy i brak środków do życia).

W piśmie procesowym z dnia 18.03.2013 r. pozwani wskazali, że zgodnie z ustaleniami obu stron przyjęty dług powinien zostać ustalony na kwotę 72 028,66 zł, na którą to sumę składają się kwota zadłużenia wynosząca 50 443,48 zł, wyliczona na dzień 27.03.2009 r. i wskazana w piśmie (...) Bank z dnia 06.04.2009 r. wraz z odsetkami ustawowymi obliczonymi na dzień 15.03.2013 r. w kwocie 22 028,66 zł, płatna w ratach po 800 zł miesięcznie, bez doliczania dalszych odsetek, które miałyby wygasnąć w dniu zawarcia ugody sądowej.

W piśmie procesowym z dnia 4.07.2013 pozwani reprezentowani przez pełnomocnika procesowego wskazali, że zobowiązanie z maja 2009 r. dotyczące spłaty kredytu jest nieważne albowiem zarówno treść zobowiązania jak i warunki tam zawarte wyczerpują przesłanki art. 388 k.c. Kolejną przyczyną nieważności tego porozumienia, zdaniem pozwanych, jest też art. 58 k.c. jako, że treść zobowiązania z dnia 25.05.2009 r. jest sprzeczna z ustawą. Świadczenie pozwanych opisane w zobowiązaniu jest rażąco wygórowane i przekracza realną wartość zobowiązania, które jak wskazują pozwani wynosi 75 000 zł.

Na rozprawie w dniu 17.10.2013 r. pełnomocnik pozwanych wskazał, że pozwani uznają żądanie pozwu w kwocie 50 000 zł.

Natomiast wpisie procesowym złożonym na rozprawie w dniu 7 listopada 2013 r. pozwani wskazali, że faktycznie pozostaje pozwanym do spłaty kwota 43 842,28 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani J. S. i K. S. (1) w dniu 24.08.2005 r. zawarli z (...) Bank S.A. umowę kredytu złotówkowego, na mocy której otrzymali pożyczkę w wysokości 54 862,18 zł na zakup pojazdu S. (...) o wartości 49 760 zł. Umowa została zawarta na okres 96 miesięcy, do sierpnia 2013 r., a spłata kredytu miała nastąpić w 96 ratach określonych w harmonogramie spłat.

(d owód: umowa kredytu nr (...) (...) z dnia 24 sierpnia 2005r. k. 79-80);

W dniu 22 października 2006 r. doszło do wypadku komunikacyjnego wskutek którego pozwani doznali uszczerbku na zdrowiu oraz uszkodzony został zakupiony samochód marki S. (...). Po zgłoszeniu zdarzenia (...) C. ( ubezpieczyciel sprawcy zdarzenia) w toku postępowania likwidacyjnego ustalił, że szkoda kwalifikuje się jako szkoda całkowita.

Towarzystwo (...) w związku z powstała szkodą w pojeździe przekazało na rzecz współwłaściciela pojazdu (...) Bank S.A. kwotę 22 900 zł tytułem odszkodowania za powstała szkodę. Z powyższej kwoty Bank przekazał pozwanym na naprawę samochodu kwotę 9 245,05 zł w dniu 11.01.2007 r., a pozostałą należność została zaksięgowana na spłatę kredytu.

(d owód: pismo (...) z dnia 06.12.2006r. k. 214, notatka informacyjna o kolizji drogowej z 22 października 2006 r. wraz z aneksem z 8 listopada 2006 r. k.294-295, oświadczenie z dnia 23.10.2013 r. k. 384, akta szkody dotyczące szkody nr (...) (...), (w aktach SR dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu XIV C 1211/12), przesłuchanie pozwanych J. S. , e-protokół z dnia 17.10.2013r. 03:12-22:03, K. S. (1) e-protokół z dnia 17.10.2013r. 22:03-32:33);

Pozwani K. S. (1) i J. S. zdecydowali się dokonać naprawy samochodu we własnym zakresie i w tym celu zawarli umowę z D. W., który podjął się tej usługi. Po zakończeniu naprawy pojazd nie został przekazany pozwanym i wydany w sposób warunkujący wymagalność wierzytelności, albowiem wykonane dzieło dotknięte było wadą.

Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu, II Ca 1414/11 z dnia 12.04.2012 r. zmieniającego wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 24.03.2011 r. powództwo D. W. przeciwko K. R. o zapłatę z tytułu wykonanej naprawy pojazdu S. (...) zostało oddalone.

Pojazd od dnia wypadku do chwili obecnej znajduje się w warsztacie D. W..

(d owód: wyrok Sądu Okręgowego z dnia 12.04.2012r (II Ca 1414/11) k. 684-688, przesłuchanie pozwanych J. S. , e-protokół z dnia 17.10.2013r. 03:12-22:03, K. S. (1) e-protokół z dnia 17.10.2013r. 22:03-32:33);

Wskutek wypadku samochodowego z dnia 22.10.2006 r. pozwani doznali uszczerbku na zdrowiu. Pozwana J. S. doznała urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu urazu twarzoczaszki, żuchwy, zębów, złamania kręgosłupa piersiowego. K. S. (1) doznał urazu głowy i kręgosłupa piersiowego. Pozwani zmuszeni zostali do podjęcia stałego i długotrwałego leczenia. Pozwana J. S. leczyła się też stomatologicznie i chirurgicznie. Konieczny był zakup dodatkowych leków. W związku z doznanym obrażeniami pozwani przebywali na zwolnieniu lekarskim, co spowodowało ograniczenie ich możliwości zarobkowych. Przez pewien okres bez stałego dochodu pozostawała pozwana J. S.. Z zakładu ubezpieczeń sprawcy zdarzenia pozwani otrzymali odszkodowanie z tytułu poniesionych kosztów leczenia. Nie przyznano pozwanym zadośćuczynienia w związku z doznanym uszczerbkiem na zdrowiu. Pozwana J. S. do chwili obecnej leczy skutki doznanego urazu związane z dyskopatią całego kręgosłupa, od odcinka szyjnego do lędźwiowego, ma nadal problem z unerwieniem kończyn górnych i dolnych.

W okresie od 2006 r. pogorszyła się też sytuacja rodzinna pozwanych w związku ze śmiercią najbliższych członków rodziny: dziecka, ojca i dziadków wspólnie mieszkającymi z pozwanymi. Pozwani J. S. i K. S. (1) ponosili koszty opieki i pochówku tych członków rodziny.

W związku z problemami finansowymi i rodzinnymi pozwani w 2008 r. zaprzestali spłaty rat kredytu na rzecz do (...) Bank S.A.

(d owód: odpisów skróconych aktów zgonu F. R. k.292, aktu urodzenia M. S. k.293, aktu zgonu L. W. k.301, akt zgonu A. W. k.302 i M. R. k.303, karta leczenia szpitalnego K. S. (2) z czerwca i lipca 2006 roku k.296-300, akta szkody nr (...), przesłuchanie pozwanych J. S. , e-protokół z dnia 17.10.2013r. 03:12-22:03, K. S. (1) e-protokół z dnia 17.10.2013r. 22:03-32:33);

W dniu 31.03.2009 r. zawarta została pomiędzy (...) Bank S.A. ze powodową spółką (...) S.A. umowa sprzedaży wierzytelności, na mocy której sprzedana została stronie powodowej wierzytelności przysługująca (...) Bank S.A wobec pozwanych.

Zadłużenie z tytułu umowy nr (...) (...) zwartej dnia 24 sierpnia 2005 r. na dzień sprzedaży wierzytelności wynosiło 50 443,48 zł. Na kwotę zadłużenia składały się:
- kwota 43.119,03 zł tytułu kapitału,

- kwota 5 088,25 zł z tytułu odsetek,

- kwota 2 001,20 zł z tytułu odsetek karnych i

- kwota 235 zł z tytułu kosztów.

(d owód: umowa sprzedaży wierzytelności k.69-78, zestawienie spłat zarejestrowanych dla umowy (...) w okresie od 29 września 2005 roku do 29 października 2013 roku k. 383, oświadczenie z dnia 31 października 2013 roku (...) i wyliczenie odsetek k. 384-385);

Pismem z dnia 06.04.2009 r. (...) Bank S.A. powiadomił pozwanych o zmianie wierzyciela w związku z dokonanym przelewem.

(dowód: zawiadomienie o zmianie wierzyciela k. 83-84);

Pismem datowanym na dzień 05.05.2009 r. strona powodowa (...), w związku z wierzytelności nabytą od (...)Bank, wezwała pozwanych do spłaty zobowiązania w kwocie 55 537,83 zł do dnia 19 maja 2009 r. wskazując, że w razie nie uregulowania płatności wszczęta zostanie procedura windykacyjna.

(dowód: pismo z dnia 05.05.2009 r. k. 109, wezwania z 13 stycznia 2009 r. k. 304);

Jednocześnie w piśmie datowanym na dzień 23.04.2009 r. strona powodowa przedstawiła pozwanym projekt porozumienia o możliwości rozłożenia spłaty należności na raty. W dniu 27 kwietnia 2009 r. pozwani to porozumienie podpisali i odesłali stronie powodowej.

W porozumieniu pozwani oświadczyli, że w związku z istnieniem zadłużenia wynikającą z wierzytelności przysługującej (...) S.A. z tytułu umowy nr (...) (...) z dnia 24 sierpnia 2005 r. w kwocie 55 537,83 zł, nabytej w drodze przelewu przez(...), zobowiązują się dokonać zapłaty kwoty 88 000,20 zł płatnych w ratach miesięcznych w tym: 8 rat po 200 zł oraz 10 rat po 500 zł oraz 30 rat po 2713,34 zł płatne do 25 każdego miesiąca począwszy od 25 maja 2009 r. Od każdej niezapłaconej raty oraz kwoty stanowiącej niedopłatę powód może żądać kary umownej w kwocie 2 zł za każdy dzień opóźnienia.

W celu zabezpieczenia należności wydany i podpisany został przez pozwanych weksel in blanco z prawem jego uzupełnienia w przypadku uchybienie któremukolwiek terminowi płatności.

Pozwani oświadczyli jednocześnie, że w przypadku uchybienia którejkolwiek z rat (...) będzie uprawniona do postawienia w stan natychmiastowej wykonalności całej pozostałej do zapłaty kwoty z ewentualnymi dodatkowymi należnościami.

Strona powodowa (...) podpis pod porozumieniem złożyła w dniu 25 maja 2009 r.

(dowód: zobowiązanie z dnia 25.05.2009r. k. 81, k. 108, pismo z dnia 23.04.2009r k.107);

Pozwani, po podpisaniu porozumienia, dokonali wpłaty ośmiu rat kredytu, każdej po 200 zł w dniach: 21.05.2009 r., 25.06.2009 r., 25.07.2009 r., 25.08.2009 r., 08.10.2009 r., 06.11.2009 r., 04.12.2009 r., 06.01.2010 r., oraz jednej raty po 500 zł w dniu 01.04.2010 r.

(dowód: dowody wpłaty k. 215- 219);

W związku z uchybieniem terminowi spłaty zobowiązania z dnia 25 maja 2009 r. cała należność wyliczona na kwotę 86 110,20 zł została postawiona w stan natychmiastowej wymagalności. Pozwani zostali wezwani (pismem z dnia 06.04.2010 r.) do niezwłocznej zapłaty wskazanej kwoty i wykupienia weksla wypełnionego na kwotę 86 110,20 zł.

(dowód: przesądowe wezwanie do zapłaty wraz z dowodem nadania k. 82, k. 85);

Po otrzymaniu wezwania do zapłaty pozwani zapłacili kolejnych pięć rat kredytu po 500 zł każda w dniach: 05.02.2010 r., 12.04.2010 r., 22.07.2010 r., 23.04.2010 r., i 29.09.2010 r.

Łącznie po przelewie wierzytelności pozwani zapłacili na rzecz powoda kwotę
4 600 zł.

(dowód: dowody wpłaty k. 219- 222);

Pismem z dnia 07.04.2010 r. powodowa spółka zwróciła się do pozwanych o wydanie samochodu S. (...) pod groźbą wszczęcia postępowania karnego.

(dowód: wezwania do oddania pojazdu z kwietnia i maja 2010 roku k.309-310);

Pozwani pismami z dnia 19.05.2010 r., 30.06.2010 r., 24.08.2010 r., 14.09.2012 r., 19.10.2012 r., 20.12.2012 r., 1102.2013 r., i 28.02.2013 r. zwracali się do wierzyciela-(...) o polubowne rozwiązanie sporu i zawarcie ugody. Do zawarcia porozumienia jednak nie doszło.

(dowód pisma z dnia 19 maja 2010 r. k.311, 30 czerwca 2010 r. k.312, 24 sierpnia 2010 r. k.313, 10 marca 2011 r., 14 września 2012 r. k.312, 19 października 2012 r. k.316, 20 grudnia 2012 r. k.317 i 11 lutego 2013 r. k.318);

Aktualnie stałe dochody pozwanych to łącznie kwota ok. 2 500 zł miesięcznie. Pozwani są właścicielami nieruchomości, położonej we W. przy ul. (...), o powierzchni ok. 160 m ², na zakup której zaciągnęli kredyt mieszkaniowy.

(dowód: przesłuchanie pozwanych J. S. , e-protokół z dnia 17.10.2013r. 03:12-22:03, K. S. (1) e-protokół z dnia 17.10.2013r. 22:03-32:33).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzglednienie w części.

Powód (...) domagał się zapłaty kwoty 83 610,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tj. od 02.04.2011 r. wywodząc swoje roszczenie z umowy zawartej z pozwanymi w dniu 25 maja 2009 r. W umowie tej pozwani J. S. i K. S. (1) zobowiązali się zapłacić na rzecz powoda, z tytułu przejętego przez powoda zobowiązania kredytowego, kwotę 88 000,20 zł, płatną w 48 ratach, z czego uiścili jedynie kwotę 4 600 zł.

Strona powodowa wyjaśniła nadto, że kwota ta różni się od kwoty istniejącego zadłużenia kredytowego (wynoszącego jak podał powód 55 537,83zł), ponieważ korzyść, jaką uzyskali pozwani w postaci zaniechania żądania całej należności została równoważona przez dodatkową wpłatę na rzecz strony powodowej.

Pozwani nie podważając podstawy prawnej swojej odpowiedzialności zakwestionowali powództwo co do jego wysokości. Wskazywali jednocześnie na nieważność porozumienia z dnia 25 maja 2009 r. dotyczące spłaty kredytu podając, że zarówno treść zobowiązania jak i warunki tam zawarte wyczerpują przesłanki art. 388 k.c. (wyzysk), a ponadto treść zobowiązania z dnia 25 maja 2009 r. jest sprzeczna z ustawą (art. 58 k.c). Świadczenie pozwanych opisane w zobowiązaniu jest ich zdaniem rażąco wygórowane i przekracza realną wartość zobowiązania.

Bezsporne w sprawie było, że pozwani zaciągnęli zobowiązanie kredytowe na zakup samochodu osobowego S. (...) od (...) Bank S.A, z którego nie wywiązali się w całości, a wierzytelność ta następnie w umowie cesji przeniesiona została na stronę powodową. Spór sprowadzał się natomiast do ustalenia wysokości zobowiązania pozwanych.

Sąd dokonując ustaleń w niniejszej sprawie oparł się w głównej mierze na umowie cesji wierzytelności z dnia 31 marca 2009 r. (k.69-78), na mocy której zobowiązanie pozwanych przysługujące w stosunku do (...) Bank przeniesione zostało na rzecz strony powodowej. W przedstawionym rozliczeniu bankowym wysokość zadłużenia pozwanych, łącznie ze wszystkim dodatkowymi kosztami i zaległymi odsetkami, określona została na sumę 50 443, 48 zł. Kwota ta jak wynika z oświadczenia kredytodawcy- (...)Bank (k.384) uwzględnia wszelkie dokonywane w okresie 2006 – 2009 wpłaty, a także odszkodowanie w wysokości 22 900 zł uzyskane od towarzystwa ubezpieczeniowego w roku 2006.

Sąd nie mógł uwzględnić - jako kwoty wyjściowej sumy 55 537,83 zł, na jaką powoływał się powód w umowie z 25.05.2009 r. i wezwaniu do zapłaty, albowiem (...), na którym z mocy art. 6 k.c. ciążył obowiązek wykazania okoliczności, nie przedstawił żadnych dowodów, które wskazywałyby, iż te dodatkowe koszty (w stosunku do przelanej wierzytelności w kwocie 50 443, 48 zł) są w jakikolwiek sposób uzasadnione.

Po przejęciu wierzytelności powodowa spółka jako nabywca wszelkich związanych z tą wierzytelnością praw (art. 509 k.c.) wezwała pozwanych do uregulowania całości zobowiązania. Wobec trudności w spłacie kredytu, na jakie wskazywali pozwani, doszło w dniu 25 maja 2009 r. między stronami do zawarcia porozumienia, na podstawie którego pozwani w zamian za rozłożenie ich długu na raty i wstrzymania procedury windykacyjnej zobowiązali się do spłaty kwoty 88 000,20 zł.

W toku postępowania pozwani podali, że powyższa umowa została zawarta w warunkach „wyzysku” i a jej treść jest sprzeczna z ustawą. Wskazywali też, że porozumienie zostało zawarte w okolicznościach wyłączających swobodne i świadome podejmowania decyzji.

Niewątpliwie pozwani znajdowali się w trudnej sytuacji finansowej, życiowej i zdrowotnej. Pozwana była w trakcie leczenia neurologicznego i chirurgicznego skutków wypadku z 2006 r., niemniej jednak te okoliczności zdrowotne nie były tego rodzaju, ażeby mogły doprowadzić do wystąpienia stanu wyłączającego świadomość, o którym mowa w art. 82 k.c. Z poczynionych przez Sąd ustaleń, przeprowadzonych także po przesłuchaniu pozwanych, nie wynika, ażeby w chwili podpisania umowy z 25 maja 2009 r. mogły zachodzić takie okoliczności, które wyłączałyby całkowicie stan świadomości i racjonalności działania pozwanych. Stąd też zbędne, zdaniem Sądu, było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa i neurologa i dlatego wniosek dowodowy w tym zakresie został oddalony (podobnie jak i pozostałe wnioski dowodowe pozwanych, które były nieprzydatne dla rozstrzygnięcie sprawy).

Nie mamy również do czynienia z czynnością prawną zawartą pod wpływem groźby bezprawnej (art. 87 k.c.), co do której uchylenie się od skutków prawnych takiej czynności musiałoby nastąpić w terminie zawitym jednego roku.

Nie znajduje w tej sytuacji także zastosowania przepis art. 388 k.c. Z treści wskazanego przepisu wynika, że w przypadku, gdy jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia druga strona może domagać się wzruszenia tej czynności prawnej. Nie zostały spełnione zarówno przesłanki merytoryczne (przyjmuje się bowiem, że konieczność wywiązywania się z wymagalnych zobowiązań zasadniczo nie tworzy stanu przymusowego położenia w rozumieniu art. 388 k.c.), jak i formalne tego przepisu-upłynął 2 letni termin zawity i uprawnienie pozwanych wygasło.

Niemniej jednak, w ocenie Sądu, porozumienie z dnia 25 maja 2009 r. może podlegać weryfikacji jako nadużycie kontraktowe na podstawie art. 58 § 2 k.c. i art. 353 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W wyroku z dnia 2 października 2003 r. (V CK 241/02, Lex nr 175961) SN wyjaśnił, że w płaszczyźnie stosunków kontraktowych zasady te wyrażają się istnieniem powszechnie akceptowanych reguł przyzwoitego zachowania się wobec kontrahenta. Szczególne znaczenie mają reguły uczciwości i rzetelności tzw. kupieckiej, których należy wymagać od przedsiębiorcy - profesjonalisty na rynku, a mianowicie przestrzegania dobrych obyczajów, zasad uczciwego obrotu, rzetelnego postępowania czy lojalności i zaufania. Każda ze stron umowy powinna zatem powstrzymać się od wszelkich zachowań, które świadczą o braku respektu dla interesów partnera lub wywołują uszczerbek w tych interesach (wyr. SN z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CSK 555/09, Lex nr 885035).

W judykaturze przyjęto również, iż ustanowienie w umowie na rzecz wierzyciela nadmiernego lub zbytecznego zabezpieczenia wierzytelności może być przyczyną stwierdzenia nieważności tej umowy. Praktyka orzecznicza dopuszcza sankcję nieważności na podstawie art. 58 § 2 k.c. w przypadku takiego naruszenia ekwiwalentności świadczeń, które prowadzi do rażącego pokrzywdzenia jednej ze stron. Przy ustalaniu, czy do niego doszło, należy mieć na uwadze wszelkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na rzeczywistą wartość wzajemnych świadczeń (wyr. SN z dnia 30 listopada 1971 r., II CR 505/71, OSP 1972, z. 4, poz. 75; wyr. SN z dnia 30 maja 1980 r., III CRN 54/80, OSN 1981, nr 4, poz. 60; wyr. SN z dnia 13 października 2005 r., IV CK 162/05, Lex nr 186899).

W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, że obiektywnie niekorzystna dla jednej strony treść umowy zasługiwać będzie na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzić do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy do takiego ukształtowania stosunków umownych, który jest dla niej, w sposób widoczny, krzywdzący, doszło przy świadomym lub tylko spowodowanym niedbalstwem, wykorzystaniu przez drugą stronę swojej silniejszej pozycji. Umowa zawarta przez stronę działającą pod presją faktycznej przewagi kontrahenta nie może być bowiem uznana za wyraz w pełni swobodnej i rozważnie przez nią podjętej decyzji (wyr. SN z dnia 18 marca 2008 r., IV CSK 478/07, Lex nr 371531).

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd doszedł do przekonania, że porozumienie z dnia 25 maja 2009 r. , w tej części w której pozwani zobowiązali się do spłaty swojego zobowiązania w kwocie 88 000,20 zł tj. w kwocie przewyższającej ich realne zadłużenie wynoszące wówczas 50 443,48 zł jest nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Innymi słowy zobowiązanie to jest nieważne w takiej części, w jakiej - w okolicznościach sprawy - zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 3531 w związku z art. 58 § 2 i 3 k.c.).

Sąd miał na uwadze to, że strona powodowa zastrzegła w tym postanowieniu dla siebie nadmierne korzyści przy braku uwzględnienia interesu drugiej strony, tym bardziej, że znane jej było trudne położenie finansowe i sytuacja życiowa pozwanych, którzy musieli ulec silniejszej pozycji kontrahenta w celu uniknięcia dotkliwych dla siebie następstw w postaci egzekucji komorniczej.

Sąd w konsekwencji przyjął, że zobowiązanie pozwanych w stosunku do powoda nie powinno przekraczać kwoty ich rzeczywistego zadłużenia ustalonego w kwocie 50 443,48 zł i kwotę tę, jak to już zostało powyżej wskazane, przyjął jako podstawę ustalenia wysokości zobowiązania przejętego przez stronę powodową.

Od tej sumy należy jeszcze odliczyć kwoty wpłacane przez pozwanych po dokonanym przelewie wierzytelności w wysokości 4 600zł, co ostatecznie prowadzi do przyjęcia kwoty głównej zadłużenia wynoszącej 43.843,48 zł.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał jednoczenie, że zasadne będzie skorzystanie z możliwości, jaką przewiduje art. 320 k.p.c., dotyczącą rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty.

Komentowany przepis wprowadza szczególną zasadę wyrokowania dotyczącą przedmiotu orzekania, dając sądowi możliwość wydania orzeczenia zasądzającego roszczenie powoda z uwzględnieniem interesów pozwanego w zakresie czasu wykonania wyroku. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty albo wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia zasądzonego świadczenia jest możliwe „w szczególnie uzasadnionych wypadkach". Takie wypadki zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny spełnienie świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody, lub też byłoby rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. O tym, czy chodzi o szczególnie uzasadnione wypadki, decydują okoliczności konkretnego przypadku. Z reguły chodzić będzie o okoliczności leżące po stronie pozwanego dłużnika, które czynią nierealnym spełnienie przez niego od razu i w pełniej wysokości zasądzonego świadczenia.

W ocenie Sądu takie szczególne okoliczności w niniejszej sprawie zachodzą. Pozwani od roku 2008 r. mają trudności ze spłatą kredytu, które wywołane zostały splotem zaistniałych, nie z ich winy, trudności finansowych, zdrowotnych i życiowych. Pozwani konsekwentnie dążyli do zawarcia porozumienia w kwestii rozłożenia ich należności na raty. Mając zatem na uwadze ich obecną sytuacją majątkową, fakt, iż pozwani otrzymują stały dochód w wysokości ok. 2 500 zł netto miesięcznie, a także uwzględniając to, że spłata całości zadłużenia nie byłby możliwa Sąd uznał, że rozłożenie należności na raty umożliwiłoby pozwanym spłatę zadłużenia. Ratio legis przywołanego przepisu polega na takiej modyfikacji zasadzonego świadczenia aby ułatwić dobrowolne spełnienie świadczenia, ma też na celu uchronienie pozwanego od postępowania egzekucyjnego. Jednocześnie z analizy sytuacji majątkowej pozwanych można wnioskować, że zastosowanie możliwości z art. 320 k.p.c. zapewni gwarancję spłaty zobowiązania.

Przy czym Sąd uznał, że rozłożenie należności na 96 równych miesięcznych rat, a zatem na taką ilość rat jak w umowie kredytu zawartej wcześniej z Bankiem, zagwarantuje pozwanym możliwość realnej spłaty, a powodowi zapewni zwrot w całości nabytej od Banku wierzytelności, a tym samym osiągnięcie korzyści z zawartej z umowy, choć rozłożonej w czasie.

Ponieważ jednak strona powodowa dochodziła należności wskazanej w pozwie z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa, tj. od dnia 2 kwietnia 2011 r., a zasadność żądania odsetek za opróżnienie wynika z treści art. 481 §1 k.c. rozłożenie świadczenia na raty nie może pozbawiać wierzyciela należnych mu odsetek, które od dnia wniesienia pozwu (02.04.2011 r.) do dnia wyrokowania (10.12.2013 r.) wynoszą 16 066,40 zł

Dlatego też do należności głównej w kwocie 43.843,48 zł Sąd doliczył należne odsetki od tej kwoty za okres od dnia 2 kwietnia 2011 r. do dnia 10 grudnia 2013 r. i w związku z powyższym zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda łącznie kwotę 61 909,40 zł w punkcie I sentencji wyroku, oddalając powództwo w pozostałej części jako wygórowane w punkcie II sentencji wyroku.

W punkcie III sentencji wyroku Sąd, na podstawie powołanego już wyżej przepisu art. 320 k.p.c., opierając się na okolicznościach również wyżej przytoczonych, zasądzoną kwotę rozłożył na 96 równych miesięcznych rat.

Orzeczenie o kosztach procesu w punkcie IV wyroku oparto na treści art. 100 k.p.c. i art. 102 k.p.c.

Strona powodowa tytułem kosztów procesu poniosła kwotę 7 798 zł (4 181 zł tytułem opłaty od pozwu i 3 617 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego), a powodowie z tego tytułu ponieśli kwotę 3 617 zł. Ponieważ pozwani wygrali niniejszą sprawę w 52 %, to po stosunkowym rozdzieleniu kosztów powinni zapłacić na rzecz strony powodowej kwotę 1 863 zł.

Mając jednak na uwadze sytuację rodzinną i majątkową pozwanych, Sąd uznał także, że zachodzą szczególne okoliczności, o których mowa w art. 102 k.p.c. i nie obciążył pozwanych obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za I instancję.