Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 sierpnia 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku J. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o emeryturę

na skutek apelacji J. N.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu

z dnia 7 grudnia 2011 r. sygn. akt VIII U 1492/10

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych we W. z dnia 29 stycznia 2009 roku w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy J. N. prawo do emerytury począwszy od 1 grudnia 2008 roku.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 7 grudnia 2011 roku oddalił odwołania wnioskodawcy J. N. o decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 29 stycznia 2009 roku.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy oprał o następująco ustalony stan faktyczny: J. N. urodzony (...), w dniu 31 grudnia 2008 r. złożył wniosek o emeryturę. Wnioskodawca był zatrudniony w okresie od dnia 1 lutego 1987 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. w (...) S.A. we W. na stanowisku kierownika budowy. W świadectwie pracy w warunkach szczególnych za powyższy okres pracodawca powołał część III wykazu, póz. 4 stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 26 sierpnia 1988 r., który dotyczy wykazu C rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Natomiast w świadectwie pracy w warunkach szczególnych wydanym przez (...) Sp. z o.o. następcy prawnego (...) S.A., powołano wykaz A Dział XIV, póz. 24. Wnioskodawca w okresie od dnia 16 sierpnia 1968 r. do dnia 31 sierpnia 1971 r. zatrudniony był w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) na stanowisku: technika budowlanego. Zakład pracy nie wystawił wnioskodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych. W okresie od dnia 16 sierpnia 1975 r. do dnia 29 lutego 1976 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w O. na stanowisku kierownika budowy. Zakład pracy nie wystawił wnioskodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca w okresie od dnia 26 października 1978 r. do dnia 12 czerwca 1979 r. był zatrudniony w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) we W. na stanowisku: zastępcy kierownika i kierownika Zakładu (...). Zakład pracy także nie wystawił wnioskodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Natomiast Archiwum Miejskie W. wystawiło wnioskodawcy zaświadczenie o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych w oparciu o przejęte jego akta osobowe. Od dnia 1 lutego 1983 r. do dnia 30 czerwca 1984 r. wnioskodawca pracował w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. na stanowisku: kierownika zakładu remontowo – budowlanego. Zakład pracy nie wystawił wnioskodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca w okresie od dnia 1 lipca 1984 r. do dnia 31 stycznia 1987 r. był zatrudniony w Okręgowym Zarządzie Lasów Państwowych we W. na stanowisku inspektora kontroli technicznej. Zakład pracy nie wystawił wnioskodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Na rozprawie w dniu 30 lipca 2009 r. świadek M. Ż. zeznał, że wnioskodawca w spornym okresie pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) w O., w którym nie były wypłacane dodatki za pracę w warunkach szczególnych. Z kolei świadek M. W. pracujący z wnioskodawcą w (...) S.A. zeznał, że w tym zakładzie nie wypłacano dodatku za warunki szczególne. Wnioskodawca w spornym okresie pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) we W. na stanowisku pracownika fizycznego, były tam produkowane płyty do ocieplenia budynku. Świadek R. S. pracujący z wnioskodawcą w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. zeznał, że praca wykonywana była w warunkach szczególnych, za którą dostawali dodatki. W firmie była zasada uwzględniania w poborach dodatku za warunki szczególne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał wnioskodawcy 32 lata miesiąc i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 5 lat i 6 dni okresów pracy w warunkach szczególnych, przy czym nie uwzględnił wnioskodawcy okresów, jako okresów pracy w warunkach szczególnych, od dnia 15 sierpnia 1968 r. do dnia 31 sierpnia 1971 r., od dnia 26 lutego 1978 r. do dnia 31 grudnia 1978 r., od dnia l stycznia 1979 r. do dnia 12 czerwca 1979 r., od dnia l lutego 1987 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. W celu ustalenia okresów zatrudnienia wnioskodawcy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniach resortowych, których zajmowanie uprawnia do wcześniejszego wieku emerytalnego z uwagi na szkodliwe warunki pracy, Sąd Okręgowy zasięgnął opinii biegłego z zakresu bhp. W dniu 23 czerwca 2011 r. biegły z zakresu bhp sporządził opinię, przeprowadzona przez biegłego analiza całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, daje podstawę do stwierdzenia, że wnioskodawca w spornych okresach, podczas zatrudnienia od 1 lutego 1983r. do 30 czerwca 1984 r. (tj. przez 1 rok i 5 miesięcy) w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. na stanowisku kierownika Zakładu (...), 1 lutego 1987 r. do 30 czerwca 1993 r. (tj. przez 6 lat i 5 miesięcy) w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...) we W., przekształconym w K. Przedsiębiorstwo Budownictwa i (...), a następnie w Przedsiębiorstwo Budownictwa i Usług (...) A. we W., ul. (...) – na stanowisku kierownika KG R - 2; kierownika Zespołu Budów – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych określone w póz. 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wnioskodawca w dniu 10 września 2011 roku złożył zastrzeżenia do opinii biegłego z zakresu bhp, dołączając do nich dodatkowa dokumentacje. W dniu 31 października 2011 r. biegły z zakresu bhp sporządził opinię uzupełniającą ustosunkowując się do zastrzeżeń wnioskodawcy. Biegły po dokonaniu ponownej analizy akt sprawy, z uwzględnieniem wymienionych dodatkowych dowodów z dokumentów, dają podstawę do zmiany wcześniej wydanej opinii podstawowej, poprzez dodatkowe zaliczenie do sumarycznego okresu pracy wykopywanej w warunkach szczególnych, okresu zatrudnienia wnioskodawcy w: (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w P. w okresie od 16 sierpnia 1968 r. do 31 października 1968 r. (tj. przez 2 miesiące i 15 dni) na stanowisku majstra budowy, od 1 czerwca 1971 r. do 31 sierpnia 1971 r. (tj. przez 3 miesiące) na stanowisku starszego technika budowy w r. KB – 20 oraz w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) w O. w okresie od 16 sierpnia 1975 r. do 29 lutego 1976 r. (tj. przez 6 miesięcy i 15 dni) na stanowisku kierownika budowy. W dniu 5 grudnia 2011 r. wnioskodawca złożył kolejne zastrzeżenia do opinii uzupełniającej biegłego z zakresu bhp, kwestionując zasadność wydanej opinii.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę uwzględnił wytyczne Sądu Apelacyjnego i zgromadził bogaty materiał dowody w postaci akt osobowych wnioskodawcy z Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) w P. z okresu od 15 sierpnia 1968 r. do 31 sierpnia 1971 r. (...) Sp. z o.o., kserokopii umowy o pracę, przeszeregowania, świadectwa pracy i opinii służbowej wnioskodawcy ze zlikwidowanego Miejskiego Przedsiębiorstwa (...) (...), z akt osobowych wnioskodawcy z (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w O., z akt osobowych ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...), z akt osobowych wnioskodawcy z Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych, kserokopii akt osobowych wnioskodawcy z Przedsiębiorstwa Produkcji i handlu (...) Sp. z o.o. Sąd Okręgowy przesłuchał także w sprawie świadków F. W., M. W., W. K. i w oparciu o powyższe dowody zasięgnął opinii biegłego specjalisty z zakresu bhp. Sąd I instancji wskazał, iż jak wynika ze stanu faktycznego niniejszej sprawy wnioskodawca posiada 32 lata i 27 dni okresów składkowych, a organ rentowy uwzględnił mu okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 5 lat i 6 dni. Wnioskodawca nie legitymowała się świadectwami pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy powołał w sprawie dowód z opinii biegłego. Biegły miał ustalić, czy okresów zatrudnienia wnioskodawcy były stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz czy wykonywane były na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniach resortowych, których zajmowanie uprawnia do wcześniejszego wieku emerytalnego z uwagi na szkodliwe warunki pracy. W sporządzonych opiniach głównej i uzupełniającej z dnia 31 października 2011 r. uznał, że zgromadzone dowody dają podstawę do zmiany wcześniej wydanej opinii podstawowej, poprzez dodatkowe zaliczenie do sumarycznego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, okresu zatrudnienia wnioskodawcy w: (...) Przedsiębiorstwie ­ Budownictwa (...) w P. w okresie od 16 sierpnia 1968 r. do 31 października 1968 r. (tj. przez 2 miesiące i 15 dni) na stanowisku majstra budowy, od 1 czerwca 1971 r. do 31 sierpnia 1971 r. (tj. przez 3 miesiące) na stanowisku starszego technika budowy w KB – 20 oraz w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) w O. w okresie od 16 sierpnia 1975 r. do 29 lutego 1976 r. (tj. przez 6 miesięcy i 15 dni) na stanowisku kierownika budowy. Wobec tego przy uwzględnieniu opinii sporządzonych przez biegłego z zakresu bhp Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca dysponuje okresem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 13 lat, 10 miesięcy i 6 dni. Wobec tego nie dysponuje on wymaganym przepisami 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnych charakterze zawartych w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a nadto nie osiągnął wymaganego przepisami wieku. Sąd Okręgowy uznał, iż decyzja wydana przez organ rentowy jest zasadna i zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, ponieważ wnioskodawca nie spełnia warunków zawartych w § 4 Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca, który zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez pominiecie i nieuwzględnieniu zakładów pracy wymienionych w apelacji z dnia 31 października 2011 r., gdzie przepracował w warunkach szczególnych, nieuwzględnienie przedłożonego zaświadczenia z dnia 2 marca 2009 r. wystawionego przez Archiwum Miejskie W. dotyczące jego pracy jako kierownika zakładu w warunkach szczególnych w okresie od 26 października 1978 r. do 12 czerwca 1979 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) we W.. Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania.

Sąd Apelacyjny przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe w postaci opinii biegłego na okoliczność ustalenia spornego okresu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych i ustosunkowanie się do zastrzeżeń organu rentowego kwestionującego ustalenia opinii uzupełniającej. W wydanej opinii biegły z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy uznał, że analiza całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, daje podstawę do stwierdzenia, że wnioskodawca w spornych okresach: od 16 sierpnia 1968 r. do 31 październik 1968 r., od 1 czerwca 1971 r. do 31 sierpnia 1971 r., od 16 sierpnia 1975 r. do 29 lutego 1976 r., od 1 lutego 1983 r. do 30 czerwca 1984 r., od 1 lutego 1987 r. do 30 czerwca 1993 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych określone w poz. 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest zasadna.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego dokonana przez Sąd Okręgowy ocena faktyczna i prawna w niniejszej sprawie, co zasadnie zauważył apelujący, nie zasługuje na akceptację.

Sąd Apelacyjny orzeka reformatoryjnie, jeżeli po rozpoznaniu sprawy w granicach apelacji uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną. Sąd ten orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym /art.382 kpc/.

W przedmiotowej sprawie sporne pozostawało czy wnioskodawca spełnił przesłanki uprawniające go do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.

Zgodnie z treścią przepisu art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004, Nr 39, poz. 353 z późń. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Natomiast w myśl przepisu ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z treścią przepisu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (dla mężczyzn 65 lat).

Dyspozycja przepisu § 4 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z późń. zm.) stanowi pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Poza sporem pozostawało, iż wnioskodawca posiada wymagany przepisem dwudziestopięcioletni okres składkowy i nieskładkowy, ukończył wiek 60 lat oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Istotą sporu było ustalenie czy wnioskodawca posiada 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

W rozumieniu powyższych przepisów zdaniem Sądu Apelacyjnego nie sposób podzielić stanowiska Sądu Okręgowego, iż wnioskodawca nie spełnił przesłanki uprawniające go do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. W szczególności uznać należy, iż wnioskodawca posiada wymagany prawem okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Reguły dowodzenia w procesie cywilnym (art. 232 kpc) zobowiązują strony do wskazywania dowodów, z których wywodzą one skutki prawne. Zasada ta znajduje zastosowanie również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, których przedmiotem są odwołania ubezpieczonych od decyzji organów rentowych. Oznacza to, iż w rozpoznawanej sprawie to wnioskodawca winien wykazać, iż spełnia przesłanki do otrzymania świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy.

Zdaniem Sąd Apelacyjnego wnioskodawca udowodnił posiadanie okresy pracy w warunkach szczególnych. Ostatecznie sprawie sporne pozostawało ustalenie czy wnioskodawca w okresach od 16 sierpnia 1968 r. do 31 październik 1968 r., od 1 czerwca 1971 r. do 31 sierpnia 1971 r., od 16 sierpnia 1975 r. do 29 lutego 1976 r., od 1 lutego 1983 r. do 30 czerwca 1984 r., od 1 lutego 1987 r. do 30 czerwca 1993 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych.

W związku z wieloma wątpliwościami związanymi ze ustaleniem powyższej kwestii, które zostały przez wnioskodawcę podniesione w apelacji Sąd Apelacyjny celem ostatecznego rozstrzygnięcia powyższych wątpliwości dopuścił dowód z opinii biegłego specjalisty z dziedziny BHP. Opinia ta jednoznacznie wskazuje, że analiza całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, daje podstawę do stwierdzenia, że wnioskodawca w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych określone w poz. 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Sąd Apelacyjny uznał opinię biegłego za wiarygodną albowiem zawiera ona rzetelną i kompletną analizę okresów pracy wnioskodawcy, warunków jego pracy i oddziałowywania czynników szkodliwych, jest spójna, logiczna i należycie uzasadniona. Swoją opinię biegły wydał w oparciu o wielokierunkową analizę zgromadzonej w aktach sprawy dokumentacji. Sąd Apelacyjny podzielił wnioski płynące z powyższej opinii biegłego i uznał je za własne.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny nie podzielił ustaleń Sądu Okręgowego dotyczących pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca po uwzględnieniu spornych okresów posiada co najmniej 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych. Tym samym uznać należy, iż wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki konieczne do przyznania mu prawa do emerytury.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny w pełni podzielił zarzuty wnioskodawcy i na mocy art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i poprzedzającą go decyzję ZUS Oddział w L. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia złożenia przez niego wniosku.

K.S.