Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. wystąpiła w dniu 13 października 2006 roku przeciwko pozwanej Agencji Nieruchomości Rolnych w W.. W pozwie żądała stwierdzenia nieważności aktu notarialnego z 16 października 2003 roku, sporządzonego przez notariusz E. D. w Ł. o numerze rep. (...)oraz zawartego w nim oświadczenia pozwanej o nabyciu w trybie art. 4 ust 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego, nieruchomości rolnych przekazanych powódce w drodze darowizny przez (...) spółka z o.o. w Ł..

Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2011 roku Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił powództwo i orzekł o kosztach postępowania.

Powyższy wyrok zaskarżyła strona powodowa w całości.

Sąd Apelacyjny w Łodzi po rozpoznaniu apelacji wyrokiem z dnia 2 listopada 2011 roku sygn. akt I ACa 726/11 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy w Łodzi, ponownie rozpoznając sprawę, ustalił co następuje:

W dniu 22 września 2003 roku został sporządzony akt notarialny umowy darowizny przez notariusza A. S. (1) w Ł., w myśl której darczyńca (...) sp. z o.o. przeniosła na (...) sp. z o.o. własność 2 nieruchomości rolnych, pierwszej o powierzchni 162 ha 32 ary, położonej w miejscowościach B., W. i M. gminy K., objętej księgą wieczystą KW (...) i drugiej o powierzchni 5 ha 42 ary, położonej w B. gminy K., objętej księgą wieczystą KW (...). W w/w umowie wskazano wartość tych nieruchomości odpowiednio, na kwotę 162.320 złotych i 5.420 złotych.

Notariusz podczas dokonywania tej czynności zwrócił uwagę stronom umowy, iż Agencja Nieruchomości Rolnych może złożyć oświadczenie o nabyciu przedmiotowych nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej (kopia aktu notarialnego k. 140-141).

W dniu 16 października 2003 roku A. J., działający w imieniu i na rzecz pozwanej w tej sprawie Agencji, złożył oświadczenie o nabyciu wskazanych wyżej nieruchomości rolnych za cenę 167.740 złotych na zasadzie art. 4 ust 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego.

Oświadczenie powyższe zostało złożone w formie aktu notarialnego przed notariuszem E. D. w Ł. rep. (...)(akt notarialny k. 6-8 akt).

Przed złożeniem oświadczenia Agencja zasięgnęła opinii Izby Rolniczej w Ł..

Izba Rolnicza w Ł. pozytywnie zaopiniowała nabycie przedmiotowych nieruchomości (dowód: pisma Agencji i Izby k. 74 i 75 akt).

Aktem notarialnym z dnia 4 listopada 2003 roku przed notariuszem T. Ś. w Z. rep. A. numer (...) Spółki z o.o. (...) w Ł. z siedzibą w Ł. przy Al. (...) za którą działał K. K. i (...) z siedzibą w Ł. przy ulicy (...) za którą działał M. S. zmieniły § 5 aktu notarialnego darowizny z dnia 22 września 2003 roku przed notariuszem A. S. (2) w Ł. rep. A. numer (...) w ten sposób, że otrzymał on brzmienie „strony podały wartość przedmiotu darowizny na kwoty opisana w § 1 aktu 1.623.200 zł i w § 2 aktu na 54.200 zł (k. 60-61 akt II C 1583/11).

Kancelaria Notarialna notariusz E. D. przesłała odpis aktu notarialnego sporządzonego w tej kancelarii w dniu 16 października 20003 roku rep. A. numer (...), zawierającego opisane wyżej oświadczenie Agencji – powodowej spółce z o.o. (...) na adres (...)-(...) Ł., T. (...). Przesyłka wróciła z adnotacją „adresat wyprowadził się” i stemplem pocztowym z datą 25.10.03 (k. 617 akt, zeznania świadków E. D. z dnia 30 lipca 2013 roku 00:04:52 i T. K. z dnia 11 października 2013 roku 00:08:40).

Wspólnikami Spółki z o.o. (...) byli w okresie pozwu E. K. i K. K. a prezesem zarządu od 12 lipca 2000 roku do 19 grudnia 2005 roku J. P., a od 19 grudnia 2005 roku K. K..

Wspólnikami spółki(...) były te same osoby a to E. K. i K. K. zaś prezesem zarządu był od 19 kwietnia 1999 roku do 30 października 2003 roku J. P., od 30 października 2003 roku do 21 listopada 2003 roku K. K., od 21 listopada 2003 roku M. S. (dowód: odpisy z KRS k. 9-17, 20, 28, 220-228 i pismo KRS k. 108 akt).

Umowę darowizny z dnia 22 września 2003 roku przed notariuszem A. S. (1) w Ł. rep. (...)zawarli za spółkę z o.o. (...) jej prezes J. P. zaś za spółkę z o.o. (...) z siedzibą jak podano do aktu w Ł., przy ul. (...) K. K. jako pełnomocnik tegoż samego J. P. (wypis aktu k. 140 – 141 akt).

Pozwana uzyskała zgodę Sądu Rejonowego w Kutnie zawartą w postanowieniu z dnia 20 grudnia 2006 roku VI Ns 35/06 na wpłatę di depozytu kwoty 167.740 zł tytułem zapłaty za przedmiotowe nieruchomości. Zaś w dniu 19 lutego 2007 roku dokonała tej wpłaty (dowód: postanowienie k. 67 i 68 załączonych akt II C 1583/11).

Dowodom z dokumentów sąd dał wiarę ponieważ nie budzą one wątpliwości co do okoliczności w nich zawartych. Zeznania świadków Sąd uznał za wiarygodne, są one logiczne, nie sprzeczne z innymi dowodami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest nieuzasadnione i jako takie podlega oddaleniu.

Sprawa jest rozpoznawana ponownie po uchyleniu wyroku I instancji przez Sąd Apelacyjny i w tej sprawie zalecenia II instancji są oczywiście wiążące.

W tych względów przyjęto za rozstrzygnięte, iż powódka miała interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności czynności prawnej, także przy ustaleniu, że toczy się sprawa o wydanie nieruchomości objętych tą samą czynnością prawną.

Podobnie, zgodnie z oceną Sądu Apelacyjnego i jego zaleceniami, Sąd Okręgowy przeprowadził wszystkie dowody wnioskowane po uchyleniu przez strony postępowania, reprezentowane przez zawodowych prawników.

Podstawową sprawą jest ustalenie ważności oświadczenia Agencji o nabyciu przedmiotowych nieruchomości w świetle głownie art. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

Przypomnieć należy, że twierdzeń pozwu wynika, że podnoszono sprzeczność oświadczenia Agencji z art. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego, który to przepis określa zasady kształtowania ustroju rolnego przez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych - przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach. Nadto podnoszono jakoby Agencja dokonała wykupu przymusowego za 10 krotnie zaniżoną wartość.

Zdaniem Sądu Agencja nie naruszyła tych przepisów, bowiem przed skorzystaniem z prawa wykupu wystąpiła do Izby Rolniczej w Ł. o opinie w sprawie wykupu przedmiotowych nieruchomości podając jako uzasadnienie, iż nabywane grunty przeznaczone zostaną na powiększenie gospodarstw rolników w tego rejonu. I uzyskała pozytywną pisemną opinię Izby Rolniczej w Ł..

Ocena obu tych instytucji, kompetentnych do oceny sytuacji faktycznej w zakresie potrzeb co do powiększenia gospodarstw rolników z terenu ich działania, pozwalają przyjąć, iż Agencja nie naruszyła zasad kształtowania ustroju rolnego.

Wskazywana wyżej ustawa daje prawo pozwanej w tej sprawie Agencji do działań umożliwiających wykonywanie jej statutowych działań przez takie zapisy, jak obowiązek zawiadamiania przez nabywcę nieruchomości rolnych Agencji o zawarciu umowy i jej treści. Niezawiadomienie Agencji o zawartej umowie skutkuje jej nieważnością zgodnie z art. 9 ust 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. I przechodząc na grunt przepisów kodeksu cywilnego, dotyczących prawa pierwokupu tu art. 598 § 2 k.c. agencja może w ciągu 30 dni wykonać prawo nabycia. Przechodząc zaś na grunt niniejszej sprawy z tego prawa skorzystała Agencja. I złożyła stosowne oświadczenie o prawie wykupu przedmiotowych nieruchomości, objętych darowizną za ich cenę określoną w tejże umowie.

Oświadczenie Agencji zostało złożone 16 października 2003 roku, zaś 4 listopada 2003 roku strony umowy darowizny obie Spółki dokonały, jak wskazano, aneksu do tej umowy, w którym podniosły wartość przedmiotu darowizny 10 krotnie, powołując się na błąd i pomyłkę w wyliczeniach arytmetycznych.

Tu należy podzielić pogląd pozwanej, że przy przyjęciu ważności oświadczenia Agencji w dacie „sprostowania” czy „aneksu” umowy darowizny nie miało to znaczenia dla pozwanej, obie strony nie były właścicielami nieruchomości.

Oświadczenie Agencji zostało prawidłowo doręczone na adres powodowej spółki w dniu 20 października 2003 roku.

Tu należy przypomnieć, iż w toku procesu powódka początkowo podnosiła, iż przesyłka została wysłana na zły, już nieaktualny adres w Ł., ulica (...).

Później, po wykazaniu, że powodowa spółka sama wskazywała adres w Ł. – T. 28 zarówno przy akcie notarialnym darowizny jak i przy aneksie do darowizny w dniu 4 listopada 2003 roku a więc po doręczeniu oświadczenia i że wskazywany adres był zgodny z podanym na te daty wpisem w KRS-ie, powódka nie podnosiła tej okoliczności.

Zasadnym jest więc twierdzenie, że Spółka z o.o. (...) otrzymała przesyłkę akt notarialny rep. A. (...) w dniu 28 października 2003 roku nie odebrała jej i przesyłka wróciła z adnotacją „adresat wyprowadził się” mimo, że adres był aktualny.

Reasumując, z samego porównania dat obu czynności prawnych darowizny z dnia 22 września 2003 roku i oświadczenia Agencji z 16 października 2003 roku wynika, że oświadczenie Agencji o skorzystanie z prawa wykupu zostało dokonane z zachowaniem terminu 1 miesiąca z art. 598 § 2 k.c.

Dalej odpis aktu notarialnego, zawierający oświadczenie Agencji dostał skutecznie doręczony, jak wskazano wyżej.

Tu należy podnieść, że został on doręczony obdarowanemu – powodowej Spółce z o.o. (...), także został spełniony warunek przywoływany w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego sygn. akt K 8/08 odnośnie doręczenia oświadczenia o wykonania prawa wykupu w myśl art. 4 pkt 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego o treści „ własność nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa przechodzi z chwilą doręczenia oświadczenia Agencji” co w ocenie Sądu zostało spełnione, bowiem nie oznacza to, iż oświadczenie ma doręczyć tylko Agencja.

W tej sprawie doręczenia dokonała Kancelaria Notarialna zgodnie z praktyką przyjętą w tamtym okresie.

O tym, że oświadczenie było znane czy też powinno być znane świadczą powiązania rodzinne łączące wspólników tych samych obu spółek a także prezesów tych spółek.

Pośrednio o tym, że znany był fakt odkupu nieruchomości przez Agencję świadczy też fakt „sprostowania” wartości nieruchomości.

Sąd nie dopatrzył się więc aby oświadczenie Agencji o skorzystaniu z prawa wykupu było czynnością prawną sprzeczną z ustawą co wykazano wyżej ani też z zasadami współżycia.

Pozwana Agencja skorzystała bowiem z przysługującego jej prawa przewidzianego w ustawie i takie działalnie zmierzające do skutków przewidzianych w ustawie nie można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego tu nawet nie do końca wskazanych a tym bardziej udowodnionych przez powódkę.

Z tych względów Sąd uznał, że żądania powódki zarówno pierwotne z pozwu o stwierdzenie nieważności aktu notarialnego czy też jak uznano przed Sądem Apelacyjnym o stwierdzenie nieważności umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego jak i żądania sprecyzowane po wyroku Sądu Apelacyjnego a to:

1. uznanie oświadczenia złożonego przez A. J. przed notariusz D. nie posiada mocy prawnej z powodu jego wadliwości prawnej i nie rodzi skutków prawnych w postaci przeniesienia własności;

2. ustalenie, że opisana w akcie notarialnym notariusza A. S. (1) rep. A. nr (...)nieruchomość rolna jest własnością (...) sp. z o.o. ;

3. ustalenie, że w/w nieruchomość nie jest własnością Agencji Nieruchomości Rolnej Oddział Terenowy w W. Filia w Ł.

są niezasadne i z podanych wyżej względów powództwo oddalił, uznając jednocześnie, że skoro niezasadne jest żądanie pierwotne z pozwu, powtórzone w punkcie przytoczonego wyżej pisma powódki, to bezzasadne są oczywiście żądania z punktu 2 i 3, które byłyby także niezasadne nawet przy odmiennym rozstrzygnięciu, bowiem uwzględnienie pozwu z punktu 1 oznaczałoby powrót do stanu prawnego sprzed oświadczenia.

Podstawą rozstrzygnięcia są wskazane już wyżej art. 1 i 4 ust 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego, art. 58 § 1 i 2 k.c. oraz 597 § 2 k.c.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na zasadzie art. 102 k.p.c co do opłat sądowych biorąc pod uwagę sytuację materialną powódki, wykazaną na etapie zwolnienia od opłat sądowych i w ocenie Sądu aktualną na datę orzekania.

Sąd zasądził zwrot kosztów zastępstwa procesowego w części w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 102 k.p.c.