Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 grudnia 2010 roku M. J. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. J. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty, aby pozwany J. S. (1) zapłacił powodowi kwotę 131.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami sądowymi. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej na podstawie umów o dzieło z dnia 27 lipca 2007 roku i 8 stycznia 2008 roku, które zostały zawarte z pozwanym, wykonał prace, za które pozwany zapłacił częściowo. Pozostała do uregulowania kwota to łącznie 131.000 zł oraz odsetki ustawowe.

/pozew k. 3-5/

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 3 lutego 2011 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie II Nc 208/10 nakazał J. S. (1), aby zapłacił M. J. prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. J. kwotę 131.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 15.000 zł od dnia 18 lutego 2009 roku oraz od kwoty 116.000 zł od dnia 16 lutego 2010 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 6.550 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

/nakaz zapłaty k. 23/

W sprzeciwie od w/w nakazu zapłaty pozwany J. S. (1) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany wskazał, że prace stanowiące przedmiot umowy o dzieło z dnia 27 lipca 2007 roku nigdy nie zostały formalnie odebrane pomiędzy stronami tej umowy. Również prac wykonywanych na podstawie umowy z dnia 8 stycznia 2008 roku powód nigdy nie zakończył, a w konsekwencji nigdy nie doszło do ich formalnego odbioru przez stronę pozwaną. Strona pozwana podniosła również zarzut przedawnienia roszczenia o zapłatę wynagrodzenia w kwocie 15.000 zł, mającego wynikać z zapisów umowy z dnia 27 lipca 2007 roku.

/sprzeciw od nakazu zapłaty k. 26-30/

W piśmie z dnia 16 maja 2011 roku pozwany uznając, że zawarta między stronami umowa z dnia 8 stycznia 2008 roku nigdy nie została formalnie wykonana i powód pozostaje w zwłoce w wykonaniu jej przedmiotu, dokonał potrącenia łącznej kwoty zobowiązań powoda względem pozwanego, mających swoje źródło w zapisach aneksu do umowy z dnia 8 stycznia 2008 roku w wysokości 1.656.000 zł z roszczeniem dochodzonym przez powoda w niniejszej sprawie.

/pismo z 16.05.2011r. k. 60-61/

W piśmie z dnia 24 października 2011 roku powód wniósł o dopozwanie J. S. (2) i tym samym zmodyfikował powództwo, wnosząc o zasądzenie na rzecz M. J. solidarnie od pozwanych J. i J. S. (1) kwoty 131.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 marca 2010 roku do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Strona powodowa sprecyzowała podstawę faktyczną roszczenia jako nieuiszczone wynagrodzenie za prace wykonane na podstawie umów o dzieło z dnia 27 lipca 2007 roku i 8 stycznia 2008 roku oraz za wykonane prace dodatkowe.

/pismo z 24.10.2011 r. k. 99-100/

W piśmie z dnia 25 listopada 2011 roku powód rozszerzył powództwo o kwotę 70.000 zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe wykonane przez powoda na rzecz pozwanych, wykraczające poza uzgodnienia określone w umowach zawartych przez strony w dniach 27 lipca 2007 roku i 8 stycznia 2008 roku.

/pismo z 25.11.2011 r. k. 102-103/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie zawartej między stronami w dniu 27 lipca 2007 roku umowy o dzieło wykonawca M. J. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. J. zobowiązał się sukcesywnie do 15 grudnia 2007 roku wykonać dzieło w postaci wykonania aranżacji pokojów dziecinnych (styl rokoko, secesja, art deco, kompozyt), sypialnia w stylu Versace, hall I p fryz + listwa boazeryjna + kolumny) oraz wejście główne hall parteru – styl kompozytowy (według przedstawionych propozycji) z pomalowaniem sufitów, złocenia proszkiem w budynku położonym w R. przy ulicy (...).

Wynagrodzenie za wykonanie działa strony ustaliły ryczałtowo na kwotę 350.000 zł (bez podatku VAT). Rozliczenie miało następować sukcesywnie według zaawansowania robót.

/umowa z 27.07.2007 r. k. 8, zeznania świadka W. J. k. 106v-110/

Przed zawarciem powyższej umowy pozwany przedstawił pozwanym trzy warianty wykonania prac: ubogą, średnią i bogatą. Strona pozwana wybrała wersję „bogatą”. Określone w umowie prace miały zostać wykonane w oparciu o przedstawione propozycje w postaci szkicu załączonego do umowy oraz fotografii, na których powód dokonywał odręcznych propozycji sztukaterii. Kolorystka oraz dodatkowe elementy w pomieszczeniach były ustalane ustnie, na bieżąco między stronami i wdrażane w trakcie wykonywanych przez powoda prac. W tym czasie powstawały także nowe koncepcje.

/szkic k. 45, fotografie k. 46-47, zeznania pozwanego protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:23:43, zeznania pozwanej protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:52:11/

Po przeglądzie oraz oględzinach budynku w dniu 18 lutego 2009 roku stwierdzono, że w całości zostały wykonane zaprojektowane prace sztukatorsko – malarskie zgodnie z umową. Jako usterki wskazano niedociągnięcia w szlifowaniu sztukaterii. Pozostała do dopłaty przez pozwanych kwota 25.000 zł miała zostać zapłacona powodowi w dniu 18 lutego 2009 roku. W imieniu powoda na protokole odbioru robót podpisała się jego żona W. J..

/protokół odbioru robót końcowy k. 9, zeznania świadków: W. J. k. 106v-110, E. P. 118v-119/

Podczas trwania pierwszej umowy zawartej między stronami w dniu 27 lipca 2007 roku, w dniu 8 stycznia 2008 roku zawarto umowę nr (...), na podstawie której powód zobowiązał się wykonać następujące roboty sztukatorskie w budynku przy ulicy (...) w R.:

etap 1: salon stylizowany według szkicu i załączników (z częścią kinową, muzyczną, kuchenną, łazienką i całym korytarzem) + stiuki we wszystkich kolumnach oraz sztukaterie ścienne,

etap 2: gabinet i pokoje gościnne (sztukaterie sufitowe, ścienne i stiuki na kolumnach),

etap 3: malowanie sufitów i złocenie proszkiem sztukaterii (kolor według ustaleń osobnych)

według propozycji uzgodnionych wzorów i załączonych szkiców stanowiących integralną część umowy.

Strony ustaliły, że umowa zostanie wykonana w terminie do 30 sierpnia 2008 roku:

etap 1: do 30 maja 2008 roku,

etap 2: do 30 czerwca 2008 roku,

etap 3: do 30 sierpnia 2008 roku.

Za wykonanie usługi ustalono wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 420.000 zł netto.

Pozwani zobowiązali się wypłacić zaliczkę w wysokości 40.000 zł do dnia 25 stycznia 2008 roku przed przystąpieniem do prac. Pozostała należność miała zostać wypłacona po zakończeniu każdego z trzech etapów prac, pomniejszona o wypłacenie comiesięczne zaliczki w wysokości 40.000 zł:

etap 1 i 2 – 300.000 zł,

etap 3 – 120.000 zł.

Za niedotrzymanie ustalonego terminu wykonania prac zleceniodawcy byli uprawnieni do potrącenia zleceniobiorcy 0,1 % ustalonego wynagrodzenia za każdy dzień zwłoki, nie więcej niż 20% ogólnej wartości robót.

Powyższą umowę w imieniu powoda podpisała jego żona W. J.. Na umowie dokonała adnotację, że otrzymała 42.000 zł.

/umowa z 08.01.2008 r. k. 11, zeznania świadka W. J. k. 106v-110/

Aneksem nr (...) do umowy z dnia 27 lipca 2007 roku sporządzonym w dniu 18 lutego 2009 roku strony postanowiły wprowadzić do jej treści zmiany. Wynagrodzenie za wykonanie dzieła, które w umowie z dnia 27 lipca 2007 roku określono na kwotę całkowitą 350.000 zł, uległo zmniejszeniu do kwoty 325.000 zł. Jednocześnie strony potwierdziły, że do dnia zawarcia aneksu wypłacono wykonawcy wynagrodzenie w kwocie 300.000 zł, a do zapłaty pozostało 25.000 zł.

/aneks nr (...) do umowy z dnia 27 lipca 2007 roku sporządzony 18.03.209 r. k. 10/

Zamiast kwoty 25.000 zł pozwani przekazali żonie powoda 10.000 zł.

/zeznania powoda protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 00:02:56, zeznania pozwanego protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:23:43, zeznania pozwanej protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:52:11/

Prace określone w pierwszej umowie z dnia 27 lipca 2007 roku zostały w całości wykonane.

/zeznania pozwanej protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:52:11/

Aneksem nr (...) do umowy z dnia 8 stycznia 2008 roku sporządzonym w dniu 25 lutego 2009 roku strony ustaliły ostateczny termin zakończenia pozostałych prac i odbioru przedmiotu umowy na 20 marca 2009 roku. Ujawnione w trakcie odbioru usterki wykonawca zobowiązał się usunąć w terminie 14 dni. Kwotę odsetek ustawowych za okres od 30 sierpnia 2009 roku do 20 marca 2009 roku w wysokości 84.000 zł potrącono z kwoty pozostałej do wypłacenia powodowi.

W aneksie wskazano, że do dnia jego zawarcia powód otrzymał 220.000 zł tytułem należnego wynagrodzenia z kwoty całkowitej 420.000 zł. Uzgodniono, że wynagrodzenie końcowe zostanie wypłacone po całkowitym zakończeniu prac, pomniejszone o kwotę wyliczonych odsetek.

/aneks nr (...) do umowy z dnia 8 stycznia 2008 sporządzony 25.02.209 r. k. 62, zeznania świadka W. J. k. 106v-110/

Pozwani nie zapłacili powodowi całości umówionego wynagrodzenia określonego w umowie z dnia 8 stycznia 2008 roku, tj. kwoty 116.000 zł, uzasadniając to nieukończeniem prac w całości. Ponadto strona pozwana miała zastrzeżenia do odcienia złocenia sztukaterii.

/zeznania pozwanego protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:23:43, zeznania pozwanej protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:52:11/

W trakcie wykonywanych umów strona powodowa trzy razy przerwała pracę. Pierwsza trwała około trzech tygodni, ostatnia dwa miesiące.

/zeznania świadka R. K. k. 137v-138/

Podczas obowiązywania umów powód wykonywał prace w oparciu o indywidualne, bieżące, ustne uzgodnienia z pozwanymi. M. J. sugerował pozwanym dodatkowe elementy, a pozwani je akceptowali. Były to prace typu: płaskorzeźby skrzypiec, nimfy tańczącej w kwiatach z motylami, polichromii sufitu, zmiana kolorystki złota, zamontowanie listwy odblaśnik przy suficie, gipiurowe rzeźbione przestrzenie kasetony wypełniające cały sufit, wykonanie w pokoju muzycznym sztukaterii w klawiaturę fortepianu podzieloną maleńkimi skrzypcami, sztukateria w pokoju kinowym, odtworzenie częściowe w pokoju telewizyjnym pokoju z Titanica ze złoconą kratką, wykonanie głowic i bazy kolumn we wszystkich pomieszczeniach, założenie listew sztukatorskich, podłogowych i rozet w czterech łazienkach dziecięcych, wykonanie obwolut wkoło schodów i sztukaterii na schodach z I piętra na dół, stiuk pompejański w łazience na I piętrze, rzeźba Dafne na klatce schodowej wykonana w technice piaskowca, płaskorzeźba słońca nad kominkiem w salonie, odlew z płaskorzeźbą meduzy w łazience przy salonie, obramowania okienne, projekt i wykonanie kominku na I piętrze, gzymsy i rzeźby przy oknie w kuchni, ozdoba w postaci muszki nad akwarium, wykończenie schodów pomiędzy I i II piętrem, wykończenie sztukaterią wnęki przy schodach na basen płaskorzeźbą z motywem roślinnym.

/zeznania świadków: W. J. k. 106v-110, B. B. k. 118, zeznania powoda protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 00:02:56, zeznania pozwanego protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:23:43, zeznania pozwanej protokół rozprawy z 25.02.2014 r. - 01:52:11/

Ostatecznie nie doszło od odbioru technicznego robót wynikających z umowy z dnia 8 stycznia 2008 roku.

/zeznania świadka W. J. k. 106v-110/

W związku z powyższym strona powodowa w piśmie z dnia 29 czerwca 2009 roku poinformowała pozwanych o możliwości odbioru technicznego robót z udziałem doradcy technicznego z (...) w Ł.. Pozwani nie wyrazili na to zgody.

/pismo z 29.06.2009r. k. 13, zeznania świadka W. J. k. 106v-110/

Pismem z dnia 16 lutego 2010 roku pozwany wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 131.000 zł brutto za wykonane prace sztukatorsko – malarskie w obiekcie w R. przy ulicy (...), zakończone 25 marca 2009 roku, w terminie 14 dni od otrzymania faktury pro forma.

/pismo z 16.02.2010 r. k. 14/

Strony niniejszego postępowania sądowego nigdy nie podpisały żądnego załącznika do umowy i nie uzgodniły w formie podpisanej „uzgodnionych wzorów i załączników szkiców stanowiących integralną część” umowy drugiej.

Zarówno umowa pierwsza, jak i druga miały uzgodniony ogólny zakres prac, według którego wykonawca robót zobowiązał się do wykonania indywidualnego wystroju i aranżacji wnętrz w robotach sztukatorskich wyszczególnionych w umowach pomieszczeń znajdujących się w poziomie piętra i parteru budynku zamawiającego.

Obie zawarte przez strony umowy określiły koszt wykonania działa w formie ryczałtowej w kwotach netto, a więc bez podatku VAT.

Rozliczenie przedmiotu umowy następowało sukcesywnie, zamawiający płacił wykonawcy gotówką, otrzymując pokwitowania na odwrocie umów i dodatkowych pokwitowań.

W okresie współpracy strona wykonawca robót nie wystawił zamawiającemu żadnej faktury. W tym czasie nie opracowano żadnego projektu, z którego wynikać miał uzgodniony zakres robót, ich rodzaje i ilości. Nie opracowano przedmiotu robót, które miały być wykonane w poszczególnych pomieszczeniach oraz nie sporządzono żadnych kalkulacji cenowych dla prac nietypowych.

W okresie realizacji przedmiotu umów wykonawca nie zgłaszał wniosku o zmianę wysokości uzgodnionego ryczałtowego wynagrodzenia w związku z występowaniem prac zamiennych, ograniczając się jedynie do obniżenia i podpisania aneksów uzgodnionego wynagrodzenia – ryczałtowego.

W zakresie wykonanych przez powoda prac nie było konieczności całkowitego wykończenia wszystkich pomieszczeń w budynku mieszkalnym położonym na nieruchomości pozwanych w R. przy ulicy (...).

Uzgodnione przez strony prace dotyczyły indywidualnego wykończenia i wystroju części pomieszczeń. Wykonywane przez powoda prace były nietypowe w zrozumieniu powszechnie stosowanych w budynkach jednorodzinnych i mieszkalnych. Strony uzgodniły w umowach ten nietypowy wystrój w technologii sztukatorskiej oraz różnych stylach i formach architektonicznych. Sztukatorstwo jest umiejętnością zdobienia elementów budynku dekoracyjnymi wyprawami i plastycznymi elementami rzeźbiarskimi, kształtowanymi z zapraw budowlanych, a powstałe w ten sposób formy zdobnicze nazywa się sztukateriami od włoskiego wyrazu „stucco”. Obecnie tego typu prace wykonywane są przy restauracji obiektów zabytkowych, konserwacji dzieł sztuki, jednak zdarzają się obiekty współcześnie budowane, gdzie zarówno elementy sztukateryjne, czy wykwintne roboty wykończeniowe również wstępują głównie w reprezentacyjnych obiektach budownictwa użyteczności publicznej. Powód w obiekcie pozwanego wykonał wiele ozdobnych elementów sztukatoryjnych w formie indywidualnej dostosowanej do życzenia pozwanego w postaci tynków, wypraw szlachetnych typu stiuki, sufitów sztukatorskich w technice robót ciągnionych, bezpośrednio na stropach i w formie przygotowanych oraz zamontowanych prefabrykatów, ornamentów, rzeźbień, które malowano w wielu kolorach oraz złocono. W umowach nie określono szczegółów w zakresie ilości robót, stosowanych wzorów ozdób i miejsca ich lokalizacji na powierzchni ścian i sufitów, ograniczając się jedynie do nazw, miejsca wykonywania. Wszystkie pozostałe kwestie związane z indywidualnym wykonaniem wystroju strony uzgadniały w czasie realizacji robót.

W czasie wykonywania prac przez powoda musiało dochodzić do sytuacji, iż pewne prace były zmieniane, z pewnych rezygnowano, wprowadzając nowe rozwiązania lub elementy dodatkowe, które miały nadać danemu pomieszczeniu, ścianie, czy sufitowi dodatkowego upiększenia. Tego typu postępowanie mogło i musiało wymusić wydłużenie czasu pracy ponad terminy określone w obu umowach, co nawet znalazło odzwierciedlenie w jednym z podpisanym aneksów do umowy drugiej. Wydłużenie czasu nie miało jakiegoś istotnego wpływu na życie pozwanego, gdyż budynek nadal, tj. po kilku latach od zejścia z placu budowy powoda, nie został wykończony i w całości nie jest użytkowany. Prace wykonywane przez powoda nie wpływały na opóźnienie lub zahamowanie prac innych, które przewidziane są do wykonania w tym budynku. Sposób prowadzenia przez strony robót sztukateryjnych spowolnił prace powoda, gdyż większość, praktycznie wszystkie prace, były uzgadniane indywidualnie, dopiero w czasie wejścia do poszczególnych pomieszczeń. Obie strony musiały być świadome w nierealności uzgodnionych w umowach terminów - wobec faktu, iż nigdy nie opracowano wspólnie żadnego dokumentu, z którego wynikałoby w sposób jednoznaczny - co w budynku i w jaki sposób, jakiego rodzaju, ilości, kolorystyce, itp. - będzie wykonywane. W związku z powyższym brak jest możliwości rzetelnego odniesienia się do kwestii wydłużenia czasu pracy w związku z tak zorganizowanym procesem robót na przedmiotowej budowie. Strony nie prowadziły żadnych pisemnych i terminowych uzgodnień poszczególnych prac - poza kilkoma, które znajdują się w aktach sądowych.

Podsumowując, brak jest możliwości wypowiedzenia się, o ile dni prace dodatkowe i wprowadzane zmiany podczas realizacji przedmiotu obu umów wydłużały czas pracy ponad ten określony w umowach. Przy rozliczeniu umowy pierwszej i podpisaniu aneksu - pozwany nie zgłaszał zastrzeżeń co do przekroczenia terminu ich wykonania. Przy rozliczeniu umowy drugiej obie strony uznały, iż z tytułu opóźnienia należne kary stanowią kwotę 84.000 zł, a więc uznały, iż opóźnienie miało miejsce.

Prace, które wykonał powód na dzień oględzin, nie posiadają wad. Pozwany zgłaszał wadliwości złocenia sztukaterii, która na części powierzchni zmieniła nieco odcień i jest ciemniejsza. Tego typu zastrzeżenia nie można zakwalifikować jako wady. Strony uzgodniły w obu umowach złocenie proszkiem, co może prowadzić do wystąpienia miejscowej zmiany odcienia w szczególności w czasie występowania zmiennej i niskiej temperatury. Dla tego typu powłoki malarskiej w trosce o zachowanie jednolitego odcienia złoceń temperatura musi być ustabilizowana bez gwałtownych zmian.

Ogólna jakość wszystkich pozostałych prac została wykonane prawidłowo i dobrze. Na ogólny efekt wykonanych przez powoda prac ma znaczący wpływ brak całkowitego wykończenia pomieszczeń budynku. W przypadku niezakończenia robót zawsze jest obraz i ostateczny efekt zakłócony złymi wrażeniami niewykończonego otoczenia. W badanym przypadku odnotowane zastrzeżenia pozwanego co do umowy pierwszej zostało rozliczone w protokole z dnia 18 lutego 2009 roku i aneksie nr (...) z dnia 18 lutego 2009 roku. Dla robót wynikających z umowy drugiej jedyne zastrzeżenia dotyczą drobnej różnicy w odcieniu złocenia sztukaterii, które nie zaliczą się do wad. Powód prawidłowo wykonał prace objęte obiema umowami.

Dla tego typu umowy, która miała charakter umowy ryczałtowej, nie można mówić o wykonywaniu prac zamiennych i dodatkowych. Strony nie opracowały żadnego załącznika do umowy, który opisałby rodzaje, ilości, usytuowanie poszczególnych elementów wystroju w odniesieniu do odpowiednich płaszczyzn ścian i sufitów. Na wykonanie tych prac nie opracowano żadnego projektu technicznego i detali architektonicznych, których lokalizacja i wzory byłyby wskazane i rozmieszczone na projektach. Pozwany zlecił kompleksowy wystrój pomieszczeń, powód zadeklarował wykonanie prac według uzgodnionych z pozwanym wzorów, szkiców i propozycji i prace te wykonał. Przed i po przystąpieniu do robót strony odstąpiły od pisemnego uzgodnienia i przedstawienia propozycji, wzorów i szkiców, uzgadniając cały i konieczny do wykonania zakres prac wyłącznie o decyzje ustne, uzupełniane nieczytelnymi i niedokładnymi szkicami i zdjęciami. Dlatego biorąc pod uwagę ustaloną przez strony ryczałtową formę wynagrodzenia za przedmiot umowy, brak jest uzasadnionych podstaw do stwierdzenia, iż podczas realizowania tych umów wykonywano prace dodatkowe. Wykonywano natomiast przedmiot umowy w oparciu o indywidualne, bieżące uzgodnienia, które dla pewnych rodzajów prac mogły być zmieniane, zamieniane, przerabiane. Skoro brak jest możliwości porównania wykonanego przez powoda dzieła z opracowanym w czasie uzgodnienia przez strony umowy projektem to dla badanego przypadku nie można stwierdzić, które to z prac były pracami dodatkowymi.

/pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa J. K. k. 151-171/

Strony uzgodniły w umowie wynagrodzenie ryczałtowe. Gdyby w umowie określono dodatkowe prace, parametry cenowe, załączono do umowy projekt, rysunki, szkice, ilość robót w poszczególnych asortymentach to powodowi przysługiwałoby wynagrodzenie za dodatkowe prace.

Umowa obmiarowo – kosztorysowa powinna zawierać takie elementy jak: rysunek, roboczogodziny, koszty zysku, pośrednie, koszty zakupu, bądź odwoływać się do cennika wykonawcy robót. Nie istnieje obowiązek wyceny w oparciu o umowę obmiarowo – kosztorysową.

Jeżeli wykonawca nie otrzymuje projektu, istnieje możliwość wykonania przedmiaru, czyli wyliczenia m ², sztuki, kompletu, ilości rzeźb na danej ścianie, głowic, słupów.

/ustna opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu budownictwa J. K. protokół rozprawy z 23.07.2013 r. – 00:02:13/

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się na powołanych dowodach z dokumentów, zeznaniach stron, świadków oraz opinii biegłego z zakresu budownictwa J. K..

Wydaną przez biegłego z zakresu budownictwa opinię Sąd uznał za rzetelną i wyjaśniającą wszystkie konieczne do rozstrzygnięcia kwestie. Została ona wykonana zgodnie z tezami dowodowymi w oparciu o analizę akt sprawy, zaś wszelkie zgłaszane przez powoda wątpliwości zostały wyjaśnione w ustnej opinii uzupełniającej złożonej na rozprawie. Biegły w sposób prawidłowy i przekonujący odpowiedział na sformułowane przez Sąd pytania, m.in. czy przeprowadzone przez powoda prace zostały wykonane w sposób prawidłowy i czy ustalone przez strony prace w trakcie trwania umów były robotami dodatkowymi, za które powodowi przysługiwałoby dodatkowe wynagrodzenie.

W zawiązku z powyższym Sąd postanowieniem z dnia 25 lutego 2014 roku oddalił wniosek powoda o dopuszczeniu dowodu z opinii innego biegłego, uznając, że pozew opiera się o żądania zapłaty wynagrodzenie ryczałtowego, którego wysokość wynika z umów zawartych przez strony. Sam przedmiot umów był słownie w nich ustalony, natomiast ich zakres był niedoprecyzowany, wobec czego strony na bieżąco, ustnie określały zakres zawartych umów. Sąd uznał, iż na tale ustalonego stanu faktycznego przeprowadzenie powyższego dowodu jest bezcelowe i zmierzające jedynie do zbędnego przedłużania procesu oraz zwiększania jego kosztów.

Sąd oddalił także wniosek pozwanych o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego na okoliczność wyceny szczernień sztukaterii. Sąd oparł się bowiem na opinii biegłego sądowego J. K., z której wynikało, iż powód prawidłowo wykonał prace objęte obiema umowami, natomiast różnice w odcieniu złocenia sztukaterii nie są wadami.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda i świadka W. J. w zakresie ich twierdzeń, że pozwani wykonywali prace dodatkowe, które nie były objęte przedmiotem umowy. W niniejszej sprawie nie doszło do zmian umów przewidujących wynagrodzenie ryczałtowe. Powód sam przyznał, że umowy zawierały bardzo ogólne sformułowania, dlatego prace były na bieżąco były ustalane. M. J. sugerował pozwanym dodatkowe elementy, a pozwani je akceptowali. Podkreślić należy, że powód nie pamiętał, czy określił pozwanym kwoto koszt wykonania dodatkowych prac. Powód nie przedstawił żadnych dowodów świadczących o tym, że strony w oparciu o dodatkowe szkice, projekty, czy też postanowienia umowy uzgodniły dodatkowe prace, za które przysługiwałoby mu wynagrodzenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, iż strony w dniu 27 lipca 2007 roku i 8 stycznia 208 roku zawarły umowy o dzieło. W oparci o pierwszą umowę powód zobowiązał się wykonać dzieło w postaci wykonania aranżacji pokojów dziecinnych (styl rokoko, secesja, art deco, kompozyt), sypialnia w stylu Versace, hall I p fryz + listwa boazeryjna + kolumny) oraz wejście główne hall parteru – styl kompozytowy (według przedstawionych propozycji) z pomalowaniem sufitów, złocenia proszkiem w budynku położonym w R. przy ulicy (...), natomiast na podstawie drugiej umowy M. J. miał wykonać w tym samym budynku roboty sztukatorskie podzielone na trzy etapy:

etap 1: salon stylizowany według szkicu i załączników (z częścią kinową, muzyczną, kuchenną, łazienką i całym korytarzem) + stiuki we wszystkich kolumnach oraz sztukaterie ścienne,

etap 2: gabinet i pokoje gościnne (sztukaterie sufitowe, ścienne i stiuki na kolumnach),

etap 3: malowanie sufitów i złocenie proszkiem sztukaterii (kolor według ustaleń osobnych)

według propozycji uzgodnionych wzorów i załączonych szkiców stanowiących integralną część umowy.

Strony w obydwu umowach określiły wynagrodzenie ryczałtowe za wykonaną pracę przez powoda. Bezsporne w rozpoznawanej sprawie jest także to, że pozwani nie zapłacili stronie powodowej całej kwoty umówionego wynagrodzenia ryczałtowego. W umowie z dnia 27 lipca 2007 roku wartość usługi określono na kwotę 350.000 zł, a po podpisaniu protokołu odbioru z dnia 18 lutego 2009 roku pozwany zobowiązał się do zapłacenia pozostałej kwoty 25.000 zł. Ostatecznie pozwani przekazali żonie powoda kwotę 10.000 zł, a więc do zapłaty z umowy z dnia 27 lipca 2007 roku pozostało 15.000 zł. Natomiast wartość prac określonych w umowie z dnia 8 stycznia 2008 roku określona została na kwotę 420.000 zł, a pozostałe do zapłacenia stronie powodowej wynagrodzenie wynosi 116.000 zł.

W ślad za opinią biegłego z zakresu budownictwa Sąd przyjął, że powód prawidłowo wykonał zakres prac objętych obiema umowami. Zastrzeżenie pozwanego co do umowy pierwszej zostało rozliczone w protokole z dnia 18 lutego 2009 roku i aneksie nr (...) z dnia 18 lutego 2009 roku. Dla robót wynikających z umowy drugiej jedyne zastrzeżenia dotyczyły drobnej różnicy w odcieniu złocenia sztukaterii, które nie zalicza się do wad. Sąd zatem uznał, że prace zostały wykonane przez powoda w sposób właściwy i prawidłowy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził od pozwanych na rzecz powoda kwotę 131.00 zł.

O odsetkach od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c., mając na uwadze datę pisma powoda wzywającego pozwanych do zapłaty kwoty 131.000 zł.

Podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia o zapłatę wynagrodzenia w kwocie 15.000 zł, mającego wynikać z zapisów umowy z dnia 27 lipca 2007 roku, nie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 646 k.c. roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

Wprawdzie w umowie z dnia 27 lipca 2007 roku powód zobowiązał się wykonać działo do 15 grudnia 2007 roku, jednakże końcowy protokół odbioru robót wraz z aneksem do w/w umowy został podpisany przez stronę pozwaną i żonę powoda 18 lutego 2009 roku. Natomiast powództwo w niniejszej sprawie zostało złożone w dniu 3 grudnia 2010 roku.

Pozwany podniósł także zarzut potrącenia kwoty zobowiązań powoda względem strony pozwanej w wysokości 1.656.000 zł, na którą składa się kara umowna za opóźnienie i nienależyte wykonanie umowy. Możliwość naliczenia kary umownej została określona w umowie z dnia 8 stycznia 2008 roku i zawartym do niej aneksie nr (...) sporządzonym w dniu 25 lutego 2009 roku.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 484 § 1 k.c. w razie zastrzeżenia w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kary umownej), to gdy dłużnik w sposób nienależyty wykonywa zobowiązanie kara ta należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

W ocenie Sądu zgłoszony przez pozwanych zarzut potrącenia kwoty 1.656.000 zł nie zasługuje na uwzględnienie. Jak zostało ustalone w umowach będących przedmiotem niniejszego postępowania nie określono szczegółów w zakresie ilości robót, stosowanych wzorów ozdób i miejsca ich lokalizacji na powierzchni ścian i sufitów, ograniczając się jedynie do nazw, miejsca wykonywania. Wszystkie pozostałe kwestie związane z indywidualnym wykonaniem wystroju strony uzgadniały w czasie realizacji robót. Dlatego podczas wykonywania prac przez powoda musiało dochodzić do sytuacji, iż pewne prace były zmieniane, z pewnych rezygnowano, wprowadzając nowe rozwiązania lub elementy dodatkowe, które miały nadać danemu pomieszczeniu, ścianie, czy sufitowi dodatkowego upiększenia. Tego typu postępowanie mogło i musiało wymusić wydłużenie czasu pracy ponad terminy określone w obu umowach. Prace wykonywane przez powoda nie wpływały na opóźnienie lub zahamowanie prac innych, które przewidziane są do wykonania w tym budynku. Sposób prowadzenia przez strony robót sztukateryjnych spowolnił prace powoda, gdyż większość prac była uzgadniana indywidualnie dopiero w czasie wejścia do poszczególnych pomieszczeń. Podkreślić należy, że obie strony musiały być świadome o nierealności uzgodnionych w umowach terminów, bowiem nigdy nie opracowano wspólnie żadnego dokumentu, z którego wynikałoby w sposób jednoznaczny co w budynku i w jaki sposób, jakiego rodzaju, ilości, czy kolorystyce będzie wykonywane. Ponadto przy rozliczeniu umowy pierwszej i podpisaniu aneksu pozwani nie zgłaszali zastrzeżeń co do przekroczenia terminu ich wykonania. Z kolei przy rozliczeniu umowy drugiej obie strony uznały, iż z tytułu opóźnienia należne kary stanowią kwotę 84.000 zł, która została potrącona z kwoty pozostałej do wypłaty powodowi.

Sąd oddalił roszczenie powoda w zakresie kwoty stanowiącej rozszerzenie powództwa w wysokości 70.000 zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe wykonane przez powoda na rzecz pozwanych, które miały wykraczać poza uzgodnienia określone w zawartych umowach z dnia 27 lipca 2007 roku i 8 stycznia 2008 roku.

Obie umowy określały koszt wykonania działa w formie ryczałtowej w kwotach netto.

Na podstawie art. 632 k.c. jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

Wynagrodzenie ryczałtowe to określane z góry, bez przeprowadzania szczegółowej analizy kosztów wytwarzania dzieła, wynagrodzenie za całość dzieła w jednej sumie pieniężnej lub wartości globalnej (zob. S. Buczkowski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 435; A. Brzozowski (w:) System prawa prywatnego, t. 7, 2004, s. 344; A. Kidyba, Prawo handlowe, 2006, s. 825; K. Kołakowski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. II, 2006, s. 180; A. Zimny, Umowa..., s. 21). Wynagrodzenie ryczałtowe jest zwykle stosowane w odniesieniu do prostych stanów faktycznych umowy o dzieło, w wypadku gdy stronom znana jest wartość wykonanego dzieła, ewentualne koszty potrzebnych materiałów, spodziewany czas trwania prac itp. (zob. S. Buczkowski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 435; A. Brzozowski (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2005, s. 360; W. Czachórski, Zobowiązania, 2007, s. 466). Może jednak odnosić się również do dzieł o skomplikowanym (złożonym) charakterze, jeżeli strony umowy o dzieło uznają je za właściwe w określonej sytuacji. W wypadku określenia w umowie o dzieło wynagrodzenia ryczałtowego przyjmującemu zamówienie nie przysługuje prawo do żądania podwyższenia wynagrodzenia bez względu na to, czy w czasie zawarcia umowy istniała możliwość przewidzenia rozmiaru lub kosztów prac. Ryzyko powstania ewentualnej straty związanej z nieprzewidzianym wzrostem rozmiaru prac (a zatem nieuwzględnieniem określonych czynności czy też materiałów) lub koszów prac (w tym wzrostem cen i innych elementów kosztowych wpływających na wysokość wynagrodzenia) obciąża, przy tym sposobie określenia wynagrodzenia, przyjmującego zamówienie.

W zawartych przez strony umowach, które przewidywały wynagrodzenie ryczałtowe, był ujęty jedynie ogólny zakres prac, tak więc nie istnieje możliwość ustalenia zakresu prac dodatkowych. Strony odstąpiły od przedstawiania rysunków, szkiców. Brak jest dokumentów świadczących o zlecaniu powodowi przez pozwanych dodatkowych prac. Zarówno umowa pierwsza, jak i druga zawierały jedynie uzgodniony ogólny zakres prac, według którego wykonawca robót zobowiązał się do wykonania indywidualnego wystroju i aranżacji wnętrz w robotach sztukatorskich wyszczególnionych w umowach pomieszczeń znajdujących się w poziomie piętra i parteru budynku zamawiającego. Sam przedmiot umów był słownie w nich ustalony, natomiast ich zakres był niedoprecyzowany, wobec czego strony na bieżąco, ustnie określały zakres zawartych umów. Strony nie podpisały żądnego załącznika do umowy, nie opracowano żadnego projektu, z którego wynikać miał uzgodniony zakres robót, ich rodzaje i ilości, nie opracowano przedmiotu robót, które miały być wykonane w poszczególnych pomieszczeniach oraz nie sporządzono żadnych kalkulacji cenowych dla prac nietypowych. W okresie realizacji przedmiotu umów pozwani nie zgłaszali wniosku o zmianę wysokości uzgodnionego ryczałtowego wynagrodzenia w związku z występowaniem prac zamiennych, ograniczając się jedynie do obniżenia i podpisania aneksów uzgodnionego wynagrodzenia ryczałtowego. Ustalone przez strony prace dotyczyły indywidualnego wykończenia i wystroju części pomieszczeń. Powód nie przedstawił żadnych projektów, dodatkowych szkiców, czy też zmian postanowień umowy, które potwierdziłyby przebieg prac i byłyby podstawą do przyjęcia, że pozwani zlecali mu wykonanie dodatkowych prac. Podkreślić należy, iż rzeczą Sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 roku o sygn. akt I CKU 45/96.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. i zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 11.230 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 4.680 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.