Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 czerwca 2013 roku w S.

sprawy z powództwa S. B.

przeciwko A. B.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwaną

od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie

z dnia 18 maja 2012 r., sygn. akt I C 2067/09

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie 1. oddala powództwo;

b)  w punkcie 4. nakazuje ściągnąć od powoda S. B. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwotę 678,54 zł (sześćset siedemdziesiąt osiem złotych i pięćdziesiąt cztery grosze) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

c)  uchyla punkt 5. ;

II.  zasądza od powoda S. B. na rzecz pozwanej A. B. kwotę 640 zł (sześćset czterdzieści złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 1343/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 maja 2013 r. Sąd Rejonowy Szczecin -Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w pkt 1. zasądził od pozwanej A. B. na rzecz powoda S. B. kwotę 12.800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18.02.2010 r., w pkt 2. oddalił powództwo w pozostałej części, w pkt 3. nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwotę 289,53 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w pkt 4. nakazał ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwotę 678,54 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w pkt 5. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.757,28 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W oparciu o ustalony w aktach sprawy na kartach 366 do 370 w aktach sprawy stan faktyczny Sąd rejonowy zważył, iż powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwaną z lokalu powoda położonego w S. przy ul. (...) za okres od września 2006 r. do sierpnia 2008 r. zasługuje na uwzględnienie. Sąd wskazał, iż istotnie wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie orzeczono eksmisję miedzy innymi pozwanej z przedmiotowego lokalu. Wyrok ten następnie został zmieniony prze Sąd Odwoławczy w sprawie II Ca 170/05 tylko o tyle, że ustalono, iż pozwanej przysługuje prawo do lokalu socjalnego i wstrzymano opróżnienie lokalu do czasu złożenia pozwanej przez Gminę S. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Analizując przepisy Sąd doszedł do wniosku, iż w niniejszej sprawie zastosowanie znajdują przepisy ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. Z 2005 r. Nr 31, ze zm.), a w szczególności w przepisach art. 18 ust. 1 – 3 tej ustawy. Rozważył, iż w ramach wskazanego przepisu odróżnić należy jednakże dwie grupy podmiotów: pierwsza z nich obejmuje osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego, o których mowa w art. 18 ust. 2 u.o.p.l.; druga natomiast obejmuje osoby, o których jest mowa w ust. 3 u.o.p.l. Rozróżnienie to wynika z odmiennego sposobu ukształtowania odszkodowania. O ile bowiem pierwsza grupa osób uiszcza odszkodowanie w wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby uzyskać, gdyby lokal pozostawał w jego dyspozycji, o tyle druga grupa uiszcza odszkodowanie w wysokości czynszu, jaki płaciłby lokator, gdyby nie doszło do ustania stosunku najmu. Doszedł jednak do przekonania, że w niniejszej sprawie przepis art. 18 ust. 3 u.o.p.l. nie będzie miał zastosowania, albowiem w przyjętym w ust. 3 wskazanego przepisu wyraźnie widać, że ustawodawca chciał zapewnić ochronę przede wszystkim byłym lokatorom, którzy korzystali z lokalu na podstawie odpłatnych stosunków prawnych. Element tej ochrony przejawiał się w tym, że osoby te nadal będą uiszczały świadczenie w tej samej wysokości, tylko tyle, że już nie czynsz, a odszkodowanie. Art. 18 ust. 3 u.o.p.l. dotyczy zatem osób, które uiszczały czynsz na podstawie odpłatnego stosunku prawnego, zaś bezsprzecznie pozwana korzystała z lokalu na podstawie umowy użyczenia. Argumentował dalej, iż wprawdzie art. 18 nie odnosi się w sposób bezpośredni do nieodpłatnych tytułów prawnych, zasadne jest jednak przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym pominięcie w przepisie tych tytułów nie uzasadnia twierdzenia, że ci lokatorzy, w razie wygaśnięcia tytułu do zajmowania lokalu, są zwolnieni z konieczności opłacania jakiegokolwiek odszkodowania. W praktyce oznaczałoby to bowiem, że te typy stosunków prawnych są znacznie bardziej chronione niż stosunki prawne odpłatne, co uznać należy za sprzeczne z podstawowymi założeniami systemowymi w prawie cywilnym. Konkludując wskazał, że pozwana, jako osoba zajmująca lokal bez tytułu prawnego, była obowiązana do dnia opuszczenia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie na rzecz strony powodowej jako właściciela na podstawie art. 18 ust. 2 u.o.p.l. W tej sytuacji odszkodowanie do którego zobowiązana była A. B. odpowiadać winno wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu umowy najmu, gdyby lokal ten był w jego posiadaniu. W przedmiotowej sprawie wysokość odszkodowania (czynszu) została określona przez powoda pierwotnie na poziomie 500 zł – w okresie od września 2006 r. do kwietnia 2008 r., a następnie 700 zł- do sierpnia 2008 r. i 1.000 zł – od września 2008 r. Wysokość miesięcznego odszkodowania przyjęta przez powoda nie przekraczała stawek ogólnie przyjętych za czynsz najmu obowiązujący w stosunkach prawnych o tym charakterze w S.. Taka konstatacja wynikała z opinii biegłego, zgodnie z którą rynkowa wysokość czynszu najmu za przedmiotowe mieszkanie za okres od września 2006 r. do lipca 2009 r. kształtowała się w następujący sposób: 3.482 zł wynosić miała należność za okres od września 2006 r. do grudnia 2006 r.; 11.353 zł za okres od stycznia 2007 r. do grudnia 2007 r.; 11.226 zł za okres od stycznia 2008 r. do grudnia 2008 r.; od stycznia 2009 r. do lipca 2009 r. Żądanie przez powoda odszkodowania w miesięcznej wysokości przez niego wskazanej, było zatem zasadne (vide art. 321 k.p.c.). Uznając, że pozwana w maju 2008 r. nabyła nieruchomość położoną w miejscowości L. w Niemczech i w zakupionym domu zamieszkała we wrześniu 2008 r. Sąd uznał za zasadne zasądzenie odszkodowania do końca sierpnia 2008 r.

Biorąc powyższe ustalenia pod uwagę, Sąd uznał za zasadne zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty w wysokości 12.800 zł z ustawowymi odsetkami ( art. 481 k.c. ) od dnia18 lutego 2010 r. , a zatem od dnia następnego po doręczeniu pozwanej w dniu 17 lutego 2010 r., pisma procesowego. Sąd oddalił powództwo co do pozostałej kwoty roszczenia obejmującej odszkodowania za poszczególne miesiące od września 2008 r. oraz w zakresie odsetek od tych kwot liczonych od dnia wniesienia pozwu do dnia 17 lutego 2010 r.

Sąd nie uznał także zasadności dochodzonych przez powoda roszczeń w zakresie zaległości czynszowych w stosunku do SM (...), albowiem zadłużenie to powstało już po opuszczeniu mieszkania przez pozwaną. Z wydruków przedstawiających saldo konta lokalu mieszkalnego wynikało w sposób jednoznaczny, iż w czasie, kiedy pozwana zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu, nie powstało zadłużenie.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., przy uwzględnieniu, że powód wygrał spór w 46,22% .

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła sie pozwana zaskarżając wyrok w części tj. w zakresie pkt 1, 4 i 5, domagając sie jego zmiany ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje.

Wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. Z 2005 r. Nr 31, ze zm.) poprzez błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że zobligowana była do uiszczania na rzecz powoda odszkodowania, o którym mowa w art. 18 ust. 2. Pozwana powyższe tezy rozwinęła w uzasadnieniu apelacji wskazując, że błędnie została zakwalifikowana przez Sąd do grupy podmiotów wymienionych w ust 2 art. 18, tymczasem w jej rozumieniu należy do kategorii osób wymienionych w art. 18 ust. 3. Wywodziła dalej, że w procesie powód nie udowodnił, by pozwana miała opłacać jedynie opłaty niezależne od właściciela.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja pozwanej okazała się zasadna. Ponowne rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym, wyrażające się w ponownym ustaleniu stanu faktycznego sprawy i ocenie zasadności roszczenia na podstawie prawa materialnego prowadzi do wniosków analogicznych, jak przedstawione przez Sąd I instancji. Sąd Odwoławczy przyjmuje ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny za własny, bez konieczności ponownego jego przytaczania, jednakże materialnoprawna ocena powództwa wyrażona przez Sąd II Instancji jest nieco odmienna od wyrażonej przez Sąd Rejonowy.

Wysokość odszkodowania, o jakim mowa w art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, została zróżnicowana w odniesieniu do osób, którym nie przyznano prawa do lokalu socjalnego (ust. 2) oraz w stosunku do osób, co do których wydano orzeczenie tej treści (ust. 3). Pierwsze z roszczeń obejmuje straty i utracone korzyści poszkodowanego, drugie zaś ograniczone jest do czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie osoby uprawnione do lokalu socjalnego byłaby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł. Odpowiedzialność gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego obejmuje jednak pełne odszkodowanie, niezależnie od wskazanych dwóch odmiennych stanów faktycznych, zróżnicowanych przyznaniem uprawnienia do lokalu socjalnego (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2012 roku, III CZP 12/12, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008 roku, V CSK 31/08, 13 stycznia 2010 roku, II CSK 323/09). W stosunku do osób uprawnionych do lokalu socjalnego, roszczenie o odszkodowanie w postaci utraconych korzyści - możliwości uzyskania czynszu rynkowego, ograniczone jest do wysokości czynszu opłacanego przed wygaśnięciem stosunku prawnego. Przyznanie uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego oznacza zatem, że osoba uprawniona opłaca ten sam czynsz, jaki opłacała przed wygaśnięciem stosunku prawnego, na podstawie którego używała lokal. Jeżeli lokal używała na podstawie użyczenia, nieodpłatnego korzystania z cudzej rzeczy (art. 710 k.c.) z obowiązkiem ponoszenia zwykłych kosztów utrzymania lokalu (art. 713 k.c.), po uzyskaniu uprawnienia od lokalu socjalnego w dalszym ciągu jest uprawniona do korzystania bezpłatnego oraz ponoszenia zwykłych kosztów utrzymania lokalu. Założeniem normy art. 18 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów jest niepogarszanie sytuacji osób, które uzyskały uprawnienie do lokalu socjalnego w stosunku do stanu, jaki istniał przed wygaśnięciem stosunku prawnego. Bezpłatne używanie lokalu przed wygaśnięciem użyczenia oznacza bezpłatne jego używanie po uzyskaniu uprawnienia do lokalu socjalnego. Dotyczy to również innych opłat za używanie lokalu - jeżeli przez wygaśnięciem użyczenia osoby uprawnione do lokalu socjalnego opłacały należności związane z jego używaniem osobom trzecim (przykładowo spółdzielni mieszkaniowej), należności za zużycie mediów, itp., po ustaniu użyczenia obowiązek ten istnieje w tym samym zakresie.

Niespornym jest, że pozwana używała lokal ona podstawie umowy użyczenia, nie była zatem zobowiązana do uiszczania z tego tytułu na rzecz powoda tzw. czynszu wolnorynkowego. Jednakowoż ciążył na niej obowiązek zapłaty za media oraz należności za używanie lokalu spółdzielni mieszkaniowej. Stosunek użyczenia wygasł wskutek wypowiedzenia przez powoda pozwanej stosunku użyczenia i wystąpienia do sądu z roszczeniem o wydanie. Kierując się wskazaną wyżej interpretacją art. 18 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów należy stwierdzić, że z chwilą wydania przez sąd orzeczenia o przyznaniu pozwanej prawa do lokalu socjalnego i wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia jej takiego lokalu ponownie pozwana przestała być zobowiązana do zapłaty powodowi należności za używanie lokalu ( czynszu wolnorynkowego), ponieważ przed wygaśnięciem użyczenia obowiązek taki nie istniał. Roszczenie powoda o zapłatę czynszu, jaki mógłby uzyskać na wolnym rynku było więc w tej sytuacji bezzasadne. Z całą stanowczością podkreślić jednak należy, że za okres korzystania z lokalu po wypowiedzeniu umowy użyczenia pozwana była zobligowana do pokrywania zwykłych kosztów używania lokalu (należności do spółdzielni mieszkaniowej, za media, itp.) i w tym zakresie jej stanowiska nie sposób uznać za trafne. Obowiązek uiszczania na rzecz powoda odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, odpowiadający wysokości czynszu wolnorynkowego, istniał wyłącznie w okresie od wypowiedzenia umowy użyczenia do dnia wydania orzeczenia ustalającego prawa do lokalu socjalnego i wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia jej takiego lokalu.

Mając powyższe na względzie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji. Konsekwencją zmiany orzeczenia Sądu rejonowego w pkt 1 była konieczność zmiany rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu z uwagi na treść art. 98 k.p.c. tj uchylenie pkt 5. i nakazanie w pkt 4 ściągnięcie od powoda jako strony przegrywającej postępowanie na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczonych kosztów sądowych.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. i art. 108 k.p.c., na które składały się koszty opłaty sądowej od apelacji uiszczonej przez pozwaną w wysokości 640 zł.