Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

L., dnia 28 grudnia 2011 r.

Sąd Rejonowy w Lubinie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Witold Cieślik

Protokolant: Ewelina Kurdziel

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2011 r.

na rozprawie

sprawy z powództwa D. Ś. i I. Ś.

przeciwko (...) S.A. w K. Oddział w L.

o nakazanie i zapłatę

I.  nakazuje stronie pozwanej (...) S.A. w K. Oddział w L., aby usunęła z nieruchomości powodów D. Ś. i I. Ś., położonej w U., gmina L., działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą (...) posadowione na tej nieruchomości urządzenia stacji transformatorowej linii elektroenergetycznej 20kV L-536-15,

II.  zasądza od strony pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 9.194,00 złote (dziewięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt cztery złote),

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  zasądza od strony pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 6.767,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

V.  nakazuje stronie pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Lubinie) kwotę 3.422,27 złotych tytułem brakujących kosztów opinii biegłego.

Sygn. akt I C 36/10

UZASADNIENIE

Powodowie I. Ś. i D. Ś., po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa, domagali się:

- nakazania stronie pozwanej (...) S.A. Oddział w L. (obecnie (...) S.A. w K. Oddział w L.) przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechanie dalszych naruszeń poprzez zobowiązanie jej do usunięcia stacji transformatorowej 20/0,4 kV z działki nr (...),

- zasądzenia od strony pozwanej na ich rzecz kwoty 10 000 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z części nieruchomości powodów – działki (...) – za nieprzedawniony okres od dnia 11 stycznia 2000 r. do dnia 11 stycznia 2010 r.,

- zasądzenia od strony pozwanej na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3 600 zł.

W uzasadnieniu pozwu podali, że są współwłaścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości położonych w U., gmina L., składających się z działek:

- nr 98/1, dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...),

- 98/2, dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...),

- nr 98/3, dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

Wskazali także, iż pozwana spółka jest właścicielem sąsiadującej z nieruchomością powodów działki nr (...), na której zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego miała usytuować sieci dystrybucyjne obsługujące tereny zainwestowania gminy L. w zakresie linii 20 kV i stacji transformatorowych. Argumentowali również, iż strona pozwana bez zgody poprzedniego właściciela obecnie należącej do nich nieruchomości, a także bez decyzji administracyjnej posadowiła stację transformatorową 20/0,4 kV nie na własnej działce, lecz na nieruchomości powodów. Powodowie uzasadniali poza tym, że powyższa stacja transformatorowa usytuowana jest na jedynej drodze dojazdowej do ich nieruchomości, dlatego też zasadnym jest, na podstawie art. 222§2 k.c., żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem poprzez usunięcie przedmiotowej stacji transformatorowej z ich nieruchomości, co nie stanowi jednocześnie nadużycia prawa podmiotowego z uwagi na to, że powyższa stacja powinna być zlokalizowana zgodnie z pozwoleniem na budowę na sąsiedniej działce należącej do pozwanej spółki. Podali także, iż wielokrotnie wzywali stronę pozwaną do usunięcia przedmiotowej stacji transformatorowej, na co ta wyraziła zgodę, jednak pod warunkiem, ze koszty przebudowy linii napowietrznej na kablową zostaną poniesione przez powodów, co było przez nich nie do zaakceptowania. Powodowie podnieśli nadto, że zgodnie z art. 222§2 k.c. przysługuje im prawo do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości przez pozwaną spółkę, która w istocie jest posiadaczem w złej wierze służebności, a roszczenie odszkodowawcze z tego tytułu obejmuje obowiązek zapłaty jednorazowego wynagrodzenia w kwocie 10 000 zł za bezumowne korzystanie z obszaru 651,1 m ² ich nieruchomości w nieprzedawnionym okresie od dnia 11 stycznia 2000 r. do dnia 11 stycznia 2010 r.

Powodowie przed wszczęciem procesu i w jego trakcie konsekwentnie sprzeciwiali się propozycji strony pozwanej ustanowienia służebności przesyłu na należącej do nich nieruchomości.

Strona pozwana (...) S.A. Oddział w L. (obecnie (...) S.A. w K. Oddział w L.) wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów procesu, w tym kosztów czynności radcy prawnego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W uzasadnieniu podała, że roszczenia powodów są bezzasadne, gdyż pozwana spółka od wielu lat korzysta z działek, stanowiących obecnie własność powodów. Wskazała także, iż sporne urządzenie energetyczne usytuowane na tych działkach było modernizowane: linia zasilająca 20 kV została zmodernizowana po uprzednim uzyskaniu decyzji Urzędu Wojewódzkiego w L. z dnia 15.02.1987 r., zatwierdzającej plan realizacyjny kapitalnego remontu tej linii, zaś dotychczasowa stacja transformatorowa wieżowa została zastąpiona stacją słupową, która została odebrana i przekazana do eksploatacji w dniu 26.05.1992 r. Strona pozwana podniosła zatem zarzut zasiedzenia służebności korzystania z działki powodów z uwagi na to, że korzysta z przedmiotowych urządzeń co najmniej od grudnia 1967 r. i nie jest zobowiązana do świadczeń określonych w pozwie.

W piśmie procesowym z dnia 14.04.2010 r. strona pozwana cofnęła zarzut zasiedzenia służebności korzystania z nieruchomości dla celów stacji transformatorowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie I. Ś. i D. Ś. w okresie od czerwca do lipca 2008 r. nabyli własność na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości gruntowych położonych w miejscowości U., gmina L., stanowiących działki gruntu:

- nr 98/1, dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczysta KW nr (...).

- 98/2, dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...),

- nr 98/3, dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

dowód: kserokopie odpisów ksiąg wieczystych nr (...) oraz

(...) k 8 – 9, 11 – 13, 15 – 18

Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy L. zatwierdzonego uchwałą Rady Gminy L. nr (...) z dnia 9 października 2002 r. opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) nr 250, poz. 3505 z dnia 10.12.2002 r. powyższe nieruchomości zostały zakwalifikowane jako teren istniejącego i projektowanego zainwestowania wiejskiego, położonego w południowo – zachodniej części wsi.

dowód: kserokopia wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego gminy L. k 94 – 97

opinia biegłej sądowej J. J. z dnia 07.02.2011 r. z załącznikami k 166 – 202

kserokopia zaświadczenia Wójta Gminy L. z dnia 26.07.2011 r. k 295

Przez przedmiotowe działki gruntu powodów przebiega linia elektroenergetyczna 20 kV L-536-15, stanowiąca własność strony pozwanej (...) S.A. w K. Oddział w L. (poprzednio (...) S.A. Oddział w L.). Na działce gruntu nr (...), przy wjeździe na tę działkę, usytuowany jest słup ze stacją transformatorową, natomiast na działce gruntu nr (...) posadowione są dwa słupy dwużerdziowe, będące częścią infrastruktury przesyłowej pozwanej spółki. Napowietrzna linia elektroenergetyczna usytuowana na powyższych działkach gruntu uniemożliwia ich swobodne zagospodarowanie zgodnie z przeznaczeniem, natomiast słup linii elektroenergetycznej zlokalizowany na działce nr (...) uniemożliwia wjazd na te działkę.

dowód: kserokopie szkiców i map k 63 -71

kserokopia fotografii k 77 – 80, 137 – 140

opinia biegłej sądowej z dnia 07.02.2011 r. z załącznikami k 166 – 202

zeznania świadków: A. B. (1) k 111 – 112

J. C. k 112

A. S. k 112 – 113

R. S. k 114

przesłuchanie powódki I. Ś. k 354 – 355

Na podstawie decyzji Urzędu Wojewódzkiego w L. z dnia 15.02.1986 r. Zakład (...) wykonał kapitalny remont napowietrznej linii elektroenergetycznej m.in. w miejscowości U., gmina L.. Kapitalny remont został przeprowadzony z uwagi na zły stan techniczny istniejącej wcześniej linii elektroenergetycznej, która została zastąpiona prze nowe urządzenia przesyłowe. W ramach prac modernizacyjnych, na podstawie projektu technicznego nr 32B/87, zakład energetyczny miał wybudować nową stację transformatorową w miejsce wcześniej istniejącej stacji wieżowej, która znajdowała się w bardzo złym stanie technicznym i była zlokalizowana na działce gruntu nr (...), należącej do poprzednika prawnego strony pozwanej. W 1992 r. zakład energetyczny wybudował stację transformatorową słupową linii elektroenergetycznej 20 kV L-536-15 na terenie stanowiącym obecnie działkę gruntu nr (...) bez uzyskania zgody ówczesnego właściciela tej nieruchomości, obok funkcjonującej jeszcze stacji wieżowej, która następnie została zdemontowana.

dowód: kserokopia decyzji z dnia 15.02.1986 r. k 27 – 28

kserokopia projektu technicznego nr 32B/87 k 29

kserokopia protokołu z dnia 26.03.1992 r. k 30 – 31

kserokopia mapki 116/85 k 32

kserokopie szkiców i map k 63 – 67

kserokopie fotografii k 77 – 80, 137 – 140

kserokopia dokumentacji projektowej k 120 – 133

zeznania świadków: A. B. (2) k 111

A. B. (1) k 111 – 112

J. C. k 112

A. S. k 112 – 113

R. S. k 114

przesłuchanie powódki I. Ś. k 354 – 355

Powodowie w 2008 r. na podstawie umów cesji wierzytelności nabyli od poprzedniego właściciela przedmiotowych działek gruntu wierzytelność wobec strony pozwanej, przysługującą z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przez poprzednika prawnego strony pozwanej.

dowód: umowy cesji wierzytelności k 19, 158

Powodowie na działce nr (...) w oparciu o pozwolenie budowlane rozpoczęli budowę domu jednorodzinnego, natomiast pozostałe dwie sąsiadujące działki gruntu zamierzają sprzedać. W związku z tym, że przedmiotowa stacja transformatorowa zlokalizowana na działce gruntu nr (...) zagradza dojazd do tej działki, powodowie zwrócili się do strony pozwanej o usunięcie powyższego urządzenia elektroenergetycznego w celu umożliwienia im swobodnego dojazdu do nieruchomości. Strona pozwana w piśmie z dnia 28.09.2009 r. zgodziła się na zmianę linii napowietrznej na kablową przy jednoczesnej zmianie przebiegu trasy pod warunkiem, że wszelkie koszty związane z taką inwestycją pokryją powodowie. Jednocześnie pozwana spółka zaproponowała ustanowienie na jej rzecz odpłatnej służebności przesyłu, dla części nieruchomości, na której zostały zbudowane istniejące (bez planowanej przebudowy) elementy sieci dystrybucyjnej. Powodowie nie wyrazili zgody na ustanowienie służebności przesyłu, domagając się jednocześnie usunięcia przedmiotowej stacji transformatorowej z ich nieruchomości na koszt strony pozwanej.

dowód: kserokopia pisma z dnia 28.09.2009 r. k 33 – 34

przesłuchanie powódki I. Ś. k 354 – 355

Powierzchnia strefy ograniczonego użytkowania związanej z eksploatacją urządzeń sieci elektroenergetycznej zlokalizowanej na działkach gruntu nr (...) w miejscowości U., gmina L. wynosi łącznie 620,78 m ².

Wynagrodzenie należne za bezumowne korzystanie w tym zakresie z działek nr (...) położonych w miejscowości U., gmina L. w okresie od 11 stycznia 2000 r. do 11 stycznia 2010 r. wynosi 9 194 zł.

dowód: opinia biegłej sądowej J. J. z dnia 07.02.2011 r. z załącznikami k 166 – 202

opinia uzupełniająca biegłej sądowej J. J. z dnia 15.04.2011 r. k 240 – 245

opinia uzupełniająca biegłej sądowej J. J. z dnia 16.05.2011 r. k 259 – 262

opinia uzupełniająca biegłej sądowej J. J. z dnia 27.06.2011 r. k 285 – 288

ustna opinia uzupełniająca biegłej sądowej J. J. k 311 – 312

opinia uzupełniająca biegłej sądowej J. J. z dnia 12.11.2011 r. k 359 – 366

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo częściowo zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powodowie wystąpili przeciwko stronie pozwanej z dwoma roszczeniami zwianymi z nieuprawnionym naruszeniem ich prawa własności nabytych w 2008 r. nieruchomości w miejscowości U., gmina L. przez pozwaną spółkę poprzez bezumowne korzystanie z części ich działek gruntu w zakresie eksploatacji zlokalizowanej na tych działkach urządzeń infrastruktury sieci elektroenergetycznej. W związku z tym powodowie zgłosili roszczenie negatoryjne dotyczące nakazania stronie pozwanej przywrócenia stanu zgodnego z prawem poprzez nakazanie pozwanej spółce usunięcia stacji transformatorowej 20 kV z działki nr (...), jak również wystąpili z roszczeniem pieniężnym dotyczącym zapłaty kwoty 10 000 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z części przedmiotowych nieruchomości w okresie od dnia 11 stycznia 2000 r. do dnia 11 stycznia 2010 r. Decydujące znaczenie dla oceny roszczeń powodów ma zatem okoliczność, czy pozwana spółka oraz jej poprzednicy prawni korzystają z w sposób nieuprawniony z nieruchomości powodów w zakresie zlokalizowania i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych.

Roszczenie negatoryjne powodów oparte jest na treści art. 222§2 k.c., który stanowi, iż przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie negatoryjne stanowi środek ochrony właściciela przed nieuprawnioną ingerencją innej osoby w sferę jego prawa własności w sposób odmienny niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. Nieuprawnione naruszenie prawa własności może przybrać formę korzystania z części tej nieruchomości w zakresie odpowiadającym wykonywaniu służebności przesyłu, czyli wybudowaniu i eksploatacji urządzeń infrastruktury przesyłowej przez przedsiębiorstwo przesyłowe. W takiej sytuacji właścicielowi przysługuje żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem w celu odzyskania pełni niezakłóconego władztwa nad rzeczą i wyeliminowania władztwa osoby nieuprawnionej poprzez usuniecie tej infrastruktury z jego nieruchomości.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci przedłożonej dokumentacji i zeznań świadków wynika, że powodowie w 2008 r. nabyli własność na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości gruntowych położonych w miejscowości U., gmina L., stanowiących działki gruntu nr (...). Nadto na części powyższych działek gruntu w chwili nabycia tych nieruchomości przez powodów zlokalizowane były urządzenia infrastruktury napowietrznej linii elektroenergetycznej należącej do strony pozwanej, przy czym na drodze dojazdowej na działce nr (...) znajdowała się stacja transformatorowa. Bezspornym jest to ,że przedmiotowa stacja transformatorowa utrudnia im swobodny dojazd na działkę gruntu nr (...), na której rozpoczęli budowę domu jednorodzinnego. Nie ulega zatem wątpliwości, że w niezwykle istotny sposób powyższe urządzenie elektroenergetyczne ogranicza im wykonywanie prawa własności do ich nieruchomości. Przesłanką umożliwiającą powodom skuteczne domaganie się usunięcia tego urządzenia z terenu należącej do nich nieruchomości jest brak tytułu prawnego strony pozwanej do ingerencji w sferę ich uprawnień właścicielskich. Zgromadzone w sprawie dowody wskazują na to, że strona pozwana w istocie nie dysponuje żadnym tytułem prawnym do korzystania z części działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) w zakresie wybudowania i eksploatacji stacji transformatorowej. Z dokumentacji projektowej nr 32B/87 wynika, że powyższa stacja transformatorowa miała zostać wybudowana w ramach prac modernizacyjnych linii elektroenergetycznej w miejscowości U., gmina L., przy czym miała zastąpić istniejącą wcześniej, będącą w złym stanie technicznym, wieżową stację transformatorową zlokalizowaną na działce gruntu nr (...), która następnie miała zostać wyburzona. Z zeznań świadka A. S., pracownika strony pozwanej, wynika, że zakład energetyczny wybudował słupową stację transformatorową obok funkcjonującej jeszcze starej stacji wieżowej, która później została wyburzona. Natomiast świadek R. S., który również jest pracownikiem strony pozwanej, w swoich zeznaniach podał, że nie widział w dokumentacji projektowej zgody właściciela nieruchomości na posadowienie stacji transformatorowej w miejscu ,gdzie ona się obecnie znajduje. Fakt usytuowania nowej stacji transformatorowej przez zakład energetyczny w 1992 r. potwierdzili w swoich zeznaniach (...), A. B. (1) i J. C.. Nadto z przesłuchania powodów, przedłożonych zdjęć działki gruntu oraz opinii bieglej sądowej J. J. wynika, że wybudowana w 1992 r. przez poprzednika prawnego pozwanej spółki stacja transformatorowa została zlokalizowana na działce gruntu nr (...), a nie na działce nr (...) należącej do strony pozwanej, na terenie której zlokalizowana była stara wieżowa stacja transformatorowa. Tym samym zakład energetyczny wybudował przedmiotową stację transformatorową wbrew dokumentacji projektowej i bez zgody ówczesnego właściciela nieruchomości. Oznacza to, że strona pozwana nie dysponuje żadnym tytułem prawnym uprawniającym ją do korzystania z działki nr (...), stanowiącej obecnie własność powodów. Istnieje zatem stan nieuprawnionej ingerencji pozwanej spółki w sferę swobodnego wykonywania prawa własności powodów. Władztwo powodów doznaje nieuprawnionego ograniczenia z uwagi na to, że stacja transformatorowa należąca do pozwanej spółki poważnie utrudnia im dojazd do działki gruntu nr (...), na której rozpoczęli budowę domu jednorodzinnego.

W pełni zasadne było zatem żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem, stosownie do treści art. 222§2 k.c., poprzez nakazanie stronie pozwanej usunięcia z ich nieruchomości położonej w U., gmina L., stanowiącej działkę gruntu nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Lubinie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) posadowionych na tej nieruchomości urządzeń stacji transformatorowej linii elektroenergetycznej 20 kV L-536-15. Sąd, uznając roszczenie negatoryjne powodów wziął również pod uwagę, że istnieje możliwość przeniesienia spornej stacji transformatorowej na teren pobliskiej działki gruntu nr (...) należącej do strony pozwanej . Strona pozwana w korespondencji z powodami dopuszczała możliwość przeniesienia tej stacji.

Odnosząc się do roszczenia powodów dotyczącego zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z ich nieruchomości, należy mieć na względzie charakter takiego świadczenia pieniężnego oraz przesłanki pozwalające na powstanie takiego obowiązku w tym zakresie .

Na podstawie z art. 224§1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Natomiast zgodnie z art. 224§2 k.c. od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył , jak również uiścić wartość tych które zużył. Nadto stosownie do treści art. 225 k.c. obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. W myśl art. 230 k.c. przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy (…) stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Właścicielowi nieruchomości, z której w określonym zakresie w sposób nieuprawniony korzysta inna osoba, przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki gruntu w wysokości odpowiadającej świadczeniu, które mógłby uzyskać w razie odpłatnego oddania swojej działki gruntu lub jej części do użytkowania. Roszczenie takie jest jednak uzależnione od występowania dobrej lub złej wiary po stronie posiadacza naruszającego władztwo właściciela nieruchomości. W razie pozostawania posiadacza w dobrej wierze, czyli błędnym, ale uzasadnionym okolicznościami przeświadczeniu o tym, że przysługuje mu prawo do rzeczy, to wówczas nie przysługuje właścicielowi prawo do wynagrodzenia za nieuprawnione korzystanie z rzeczy. Natomiast w sytuacji kiedy określona osoba korzysta z nieruchomości, pozostając w złej wierze, to jest zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia z tego tytułu. Nadto podmiot, któremu przysługują uprawnienia właścicielskie do działki gruntu jest uprawniony do dochodzenia odpowiedniego wynagrodzenia za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości nie tylko w przypadku naruszenia całości jego władztwa do rzeczy, ale również w razie częściowej ingerencji w sferę prawa własności przez posiadacza zależnego w zakresie odpowiadającym służebności. Mimo tego, że wskazane przepisy prawa nie określają zasad ustalania wysokości należnego wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z cudzej nieruchomości, to kryteria jakimi należy się kierować przy określaniu wysokości takiego świadczenia zostały dostatecznie wypracowane w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego. W szczególności Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 lipca 1984 r., sygn. akt III CZP 20/84 wyjaśnił, że przy określaniu wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości należy brać pod uwagę obiektywne kryterium jakim jest układ odpowiednich cen rynkowych – stawek za korzystanie z rzeczy danego rodzaju, w związku z czym wynagrodzenie takie powinno odpowiadać świadczeniu jakie właściciel mógłby uzyskać w sytuacji, gdyby rzecz wynajął lub wydzierżawił lub też oddał w odpłatne używanie na podstawie innego stosunku prawnego. Natomiast w uchwale z dnia 17 czerwca 2005 r., sygn. akt III CZP 29/05, Sąd Najwyższy wskazał, że odpowiednie wynagrodzenie powinno być proporcjonalne do stopnia ingerencji posiadacza w treść prawa własności, przy uwzględnieniu wartości nieruchomości. Nadto w wyroku z dnia 15 kwietnia 2004 r., sygn. akt IV CK 273/03, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy nie dzieli się na świadczenia okresowe, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że przez przedmiotowe działki gruntu przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna 20 kV należąca do strony pozwanej . Z przedłożonej dokumentacji, wypisów map i szkiców oraz opinii biegłej sądowej wynika, że na terenie nieruchomości powodów zlokalizowane są urządzenia powyższej linii elektroenergetycznej, przy czym na działce gruntu nr (...) zlokalizowana jest sporna stacja transformatorowa, a na działce nr (...) usytuowane są swa słupy tej linii. Dokonane wyżej ustalenia wskazują na to, że przedmiotowa stacja transformatorowa została wybudowana w sposób nieuprawniony na nieruchomości stanowiącej obecnie własność powodów, a pozwana spółka korzysta z zajętej przez urządzenie przesyłowe części gruntu bez tytułu prawnego. Zgromadzony materiał dowodowy nie pozostawia również wątpliwości, iż strona pozwana korzysta z innych urządzeń powyższej linii elektroenergetycznej usytuowanych i przebiegających przez działki gruntu powodów i ich poprzedników prawnych bez tytułu prawnego. Wprawdzie korzystanie przez stronę pozwaną z nieruchomości powodów ma charakter zbliżony do służebności przesyłu, niemniej jednak pozwana spółka nie dysponuje wobec powodów skutecznym uprawnieniem do ingerowania w ich prawo własności. Z przedłożonej w sprawie dokumentacji i zeznań świadków wynika, że istniejąca obecnie linia elektroenergetyczna w miejscowości U. powstała wskutek modernizacji w 1992 r. wcześniejszej linii elektroenergetycznej wybudowanej co najmniej w latach 40 –tych. Niemniej jednak w okolicy działek gruntu stanowiących obecnie własność powodów przebieg zmodernizowanej linii w związku ze zmianą lokalizacji stacji transformatorowej uległ niewielkiej zmianie, właśnie w zakresie zajęcia pod infrastrukturę przesyłową części przedmiotowej nieruchomości. Tym samym poprzednik prawny strony pozwanej korzysta z fragmentu powyższych działek gruntu dla potrzeb sieci elektroenergetycznej od 1992 r. bez wymaganej zgody właściciela nieruchomości. Zakład energetyczny zajął część tej nieruchomości pod infrastrukturę przesyłową bez uzyskania stosownego uprawnienia, użytkując powyższą nieruchomość w złej wierze. Oznacza to, iż strona pozwana oraz jej poprzednicy prawni korzystali z tych działek gruntu bez tytułu prawnego, co pociąga za sobą powstanie obowiązku w zakresie zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia za nieuprawnione korzystanie z cudzej nieruchomości.

W tym miejscu należy wskazać, iż mimo tego, że powodowej nabyli przedmiotowe działki gruntu w 2008 r., to uprawnieni są do wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z części tej nieruchomości również za okres wcześniejszy w drodze sukcesji prawnej, wynikającej z czynności prawnych dokonanych z poprzednim właścicielem działek gruntu. Z przedłożonych umów cesji wierzytelności wynika, że powodowie nabyli od poprzedniego właściciela nieruchomości wierzytelność przysługującą wobec (...) S.A., czyli poprzednika prawnego strony pozwanej z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Zgodnie z art. 509§1 k.c. nabyli uprawnieni do powyższej wierzytelności od strony pozwanej za cały okres bezumownego korzystania z zakupionych działek gruntu, za który domagają się tego wynagrodzenia.

Strona pozwana jest zatem, na podstawie art. 230 k.c. w zw. z art. 224 – 225 k.c., obowiązana do zapłaty na rzecz powodów odpowiedniego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z należącej do nich nieruchomości. W zakresie określenia wysokości takiego świadczenia, Sąd oparł się na ustaleniach opinii głównej oraz opinii uzupełniających biegłej sądowej J. J., z których wynika, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z części działek nr (...) w zakresie obejmującym strefę ograniczonego użytkowania na obszarze 620,78 m ² w okresie od 11 stycznia 2000 r. do 11 stycznia 2010 r. wynosi 9 194 zł. Biegła w sporządzonej przez siebie opinii i opiniach uzupełniających wyjaśniła szczegółowo w jaki sposób dokonała stosownych ustaleń. W pierwszej kolejności biegła ustaliła szerokość strefy ochronnej, strefy ograniczonego użytkowania, czyli strefy uniemożliwiającej swobodne zagospodarowanie działek gruntu z uwagi na istniejącą infrastrukturę linii elektroenergetycznej. Biegła wzięła pod uwagę przebieg trasy napowietrznej linii elektroenergetycznej i lokalizację słupów na tych działkach, przyjmując szerokość strefy ograniczonego użytkowania na 7,66, uwzględniając przy tym, że:

- strefa ograniczonego użytkowania dla działki nr (...) zajmuje narożnik działki, który ze względu na wymagane odległości zabudowy od granic działki nie mógł być zabudowany,

- strefa ograniczonego użytkowania dla działki nr (...) składa się z dwóch odcinków, przy czym jeden odcinek zlokalizowany jest przy granicy , a drugi odcinek to strefa ze stacją transformatorową posadowioną na wjeździe na działkę. Występuje tutaj zmniejszenie wartości działki (...) z uwagi na brak wjazdu na działkę.

- strefa ograniczonego użytkowania dla działki nr (...) zlokalizowana jest przy granicy z działką nr (...).

Biegła sądowa obliczyła strefę ograniczonego użytkowania na podstawie mapy geodezyjnej powyższych działek gruntu, odliczając powierzchnie strefy przechodzącą przez sąsiednią działkę gruntu nr (...) należącą do strony pozwanej. W efekcie uzyskano łączną powierzchnie ograniczonego użytkowania wynoszącą 620,78 m ². Biegła wyjaśniła nadto, że wykonanie odrębnych pomiarów przez biegłego geodetę nie jest konieczne, gdyż pomiar z mapy jest wystarczająco dokładny ze względu na cel i przyjęty sposób oszacowania, przy uwzględnieniu danych otrzymanych od strony pozwanej.

Następnie biegła po analizie lokalnego rynku, nie odnajdując stawek czynszu dzierżawnego na grunty z prawem własności w strefach ochronnych urządzeń infrastruktury technicznej, w tym w strefach ograniczonego użytkowania linii elektroenergetycznych, określiła stawki czynszu dzierżawy w sposób pośredni w oparciu o wartość 1 m ² gruntu przed obciążeniem urządzeniem infrastruktury technicznej w poszczególnych latach.

Biegła wyjaśniła nadto, że według powszechnie przyjętych przez rzeczoznawców majątkowych zasad w prawnie dopuszczalnych ramach jednorazowe wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości ustala się w oparciu o wzór, w którym uwzględnieniu podlegają: roczne stawki czynszu dzierżawy ze sferą ochronną w poszczególnych latach, wartość 1 m ² gruntu przed obciążeniem urządzeniem infrastruktury technicznej w poszczególnych latach, powierzchnia strefy ochronnej o ograniczonym sposobie korzystania, współczynnik rynkowy relacji stawki czynszu dzierżawy do wartości rynkowej gruntów, użytkowanych przez najemcę w całości, wyłącznie do swoich celów gospodarczych – współczynnik „u”, współczynnik uwzględniający sposób współkorzystania z pasa gruntu przez współwłaściciela nieruchomości i przez inwestora (przedsiębiorstwo przesyłowe) ustalony przez rzeczoznawcę majątkowego – współczynnik „k”.

W zakresie obliczenia wartości 1 m ² gruntu w latach 2000 – (...) biegła określiła wartość jako średnią arytmetyczną cen transakcyjnych gruntów gminy L. przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, przy czym wartość gruntu w styczniu 2010 przyjęła w poziomie średniej z 2009 r.

Biegła sądowa wzięła pod uwagę charakter przedmiotowych działek gruntu, które zgodnie z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu są terenem przeznaczonym pod zabudowę mieszkaniową. W zakresie ustalenia stawek czynszowych za poszczególne lata biegła posłużyła się współczynnikami „u” i „k”.

Biegła sądowa w celu określenia wartości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości ustaliła również, stopy kapitalizacji dla poszczególnych lat, które składają się z trzech elementów:

wielkości bazowej rr – stopy realnej, wolnej od ryzyka stopy procentowej na podstawie średniego oprocentowania długoterminowych lokat bankowych lub obligacji Skarbu Państwa oraz przewidywanej stopy inflacji,

dodatku ryzyka finansowego rf – uwzględniającego stopień niepewności zaangażowania kapitału w nieruchomości w stosunku do lokat bezpiecznych,

dodatku ryzyka operacyjnego ro – uwzględniającego warunki funkcjonowania nieruchomości oraz inne czynniki określające stopień ryzyka.

Nadto biegła sądowa w opinii głównej i opiniach uzupełniających szczegółowo wyjaśniła w jaki sposób i przy użyciu jakiej metody określiła wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W zakresie wysokości podatku od nieruchomości przyjęła wielkości ustawowe z poszczególnych lat, biorąc pod uwagę, że według założeń przyjętej metody ustaleniu podlega wysokość ceny gruntów, a nie wartości nieruchomości w kolejnych latach. Biegła wyjaśniła również, iż w swojej opinii nie stosowała podejścia dochodowego, a jedynie jego element polegający na obliczeniu hipotetycznego czynszu jaki byłby możliwy do uzyskania z 1 m ² przedmiotowej nieruchomości w oparciu o wartość gruntu. Biegła konsekwentnie podtrzymywała swoją opinię i metodę zastosowaną w obliczaniu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Jedynie w treści opinii uzupełniającej z dnia 30.08.2011 r. dokonała weryfikacji początkowych ustaleń w związku z nieprawidłowym wpisaniem jednostki wskaźnika dotyczącego oszacowania wielkości bazowej rr, jednak powyższa nieprawidłowość miała nieznaczny wpływ na ostateczne określenie wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z działki na korzyść strony pozwanej, gdyż wysokość świadczenia na rzecz powodów z tego tytułu za okres od 2000 r. do 2010 r. została określona na kwotę 9 194 zł, gdy w pierwotnej opinii wynosiła 9 305 zł. Sąd uznał powyższą opinię biegłej sądowej za przydatną w sprawie, bowiem została sporządzona w sposób profesjonalny, rzetelny i wraz z opiniami uzupełniającymi w całości odpowiadała na stawiane zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych. Natomiast zastrzeżenia do opinii biegłej sądowej podnoszone przez stronę pozwaną, mimo obszernych wyjaśnień złożonych przez biegłą w opiniach uzupełniających, w ocenie Sądu, mają charakter dowolnej, nieuzasadnionej polemiki z ustaleniami biegłej. Zatem nie podważają rzetelności i profesjonalizmu sporządzonej dla potrzeb sprawy opinii biegłej sądowej i tym samym dalsze wnioski o opinię uzupełniającą i opinie innego biegłego jako nieuzasadnione , prowadziłyby jedynie do przewlekłości niniejszego postępowania.

W związku z powyższymi ustaleniami strona pozwana powinna zapłacić na rzecz powodów wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z należącej do nich nieruchomości w kwocie 9 194 zł. Ingerencja przedsiębiorstwa przesyłowego w prawo własności przedmiotowych działek gruntu w zakresie zlokalizowanych na tej nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych miała miejsce przez cały okres dochodzony przez powodów, zatem powyższe świadczenie przysługuje im za bezumowne korzystanie z nieruchomości od 11 stycznia 2000 r. do 11 stycznia 2010 r. Natomiast powództwo w zakresie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w części przewyższającej kwotę 9 194 zł w podanym okresie, jako bezzasadne, podlegało oddaleniu

Orzeczenie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 100 k.p.c. oraz na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. W niniejszej sprawie Sąd uznał, że obowiązek zwrotu całości kosztów spoczywa na stronie pozwanej, bowiem powodowie ulegli tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Strona pozwana jest obowiązana do zwrotu kosztów procesu w łącznej wysokości 6 767,00 zł, na które składają się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 2 650 zł, zaliczka na wynagrodzenie biegłej sądowej w kwocie 500 zł, a także koszty zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 3 617 zł.

Sąd we wskazanych okolicznościach, na podstawie art. art. 100 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nałożył również na stronę pozwaną obowiązek uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa kwoty 3 422,27 zł tytułem brakujących kosztów wynagrodzenia biegłej sądowej, pokrytych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa .

Mając powyższe na uwadze orzeczono, jak w sentencji.