Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Nowaczyński

Sędziowie: SO Aleksandra Ratkowska

SO Dorota Twardowska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2014 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Ł.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostródzie

z dnia 4 marca 2014 r. sygn. akt I C 117/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. na rzecz powoda K. K. kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt I Ca 168/14

UZASADNIENIE

Powód K. K.wniósł pozew o pozbawienie wykonalności w części – co do kwoty 50.000 zł tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanego w dniu (...)r. przez Sąd Okręgowy w (...)w sprawie X GNc(...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. W uzasadnieniu wskazał, że zobowiązanie powoda wobec pozwanego wygasło co najmniej do kwoty 50.000 zł na skutek zaliczenia na poczet zadłużenia odszkodowania za naprawę pojazdu i kwoty uzyskanej z tytułu sprzedaży samochodu – przedmiotu leasingu. Wskutek tego roszczenie pozwanego wygasło w znacznym stopniu jeszcze przed złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji. Ponadto powód podniósł, że komornik w toku postępowania egzekucyjnego ściągnął kwotę 61.099,25 zł.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. wniósł o oddalenie powództwa, wskazując że zarzut wygaśnięcia zobowiązania stwierdzonego tytułem egzekucyjnych wskutek uzyskania korzyści z przedmiotu leasingu jest nieuzasadniony w świetle art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Samo uzyskanie korzyści ze sprzedaży przedmiotu leasingu, które miało miejsce pół roku przed powstaniem tytułu egzekucyjnego, nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania stwierdzonego tytułem wykonawczym, lecz skutkuje powstaniem po stronie pozwanego zobowiązania do zwrotu tych korzyści na rzecz korzystającego – powoda. Podstawę do wytoczenia powództwa opozycyjnego zdaniem pozwanego mógłby stanowić w tym przypadku zarzut potrącenia, lecz powód takowego nie złożył. Pozwany wskazał, że fakt uzyskania korzyści ze sprzedaży przedmiotu leasingu został przez niego uwzględniony w ramach postępowania egzekucyjnego, bowiem pismem z dnia 13 lutego 2013 r. pozwany ograniczył egzekucję i przyznał jednocześnie, że w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy leasingu uzyskał korzyść w kwocie 32.000 zł otrzymaną z tytułu sprzedaży pojazdu.

Wyrokiem z dnia 04 marca 2014 r. Sąd Rejonowy w Ostródzie pozbawił wykonalności w części co do kwoty głównej 27.118,33 zł tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Okręgowego w Łodzi dnia 03 lipca 2012 r. sygn. akt X GNc (...) zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 15 października 2012 r. (punkt I), oddalił powództwo w pozostałej części (punkt II) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.917 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt III).

Rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych i oceny prawnej dokonanej przez Sąd pierwszej instancji:

Sąd Rejonowy ustalił, że w związku z zaprzestaniem spłacania rat leasingowych pozwany w dniu 15 grudnia 2010 r. rozwiązał umowę leasingu zawartą przez strony w dniu 18 października 2008 r., wezwał powoda do zapłaty zaległych rat leasingowych a także do zwrotu przedmiotu leasingu oraz poinformował powoda, że odszkodowanie przewidziane w umowie leasingu na wypadek jej przedterminowego rozwiązania zostanie określone po uwzględnieniu korzyści przypadających finansującemu, w szczególności ze sprzedaży przedmiotu leasingu. W dniu 21 listopada 2011 r. powód zwrócił pozwanemu samochód będący przedmiotem leasingu, w dniu 17 stycznia 2012r. pozwany sprzedał ten samochód za cenę 39.360 zł, uzyskując w ten sposób korzyść w wysokości 32.000 zł netto.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia(...)r. Sąd Okręgowy w (...)X Wydział Gospodarczy w sprawie X GNc (...)nakazał K. K.zapłatę kwoty 96.173,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 marca 2012 r. oraz kosztami postępowania w łącznej kwocie 4.820 zł. Nakaz zapłaty uprawomocnił się w dniu (...) r.

W dniu 31 lipca 2012 r. pozwany wystawił powodowi notę uznaniową tytułem rozliczenia odszkodowania za szkodę na kwotę 38.147,88 zł a następnie 29 sierpnia 2012 r. wystawił notę korygującą – po korekcie opiewającą na kwotę 38.000 zł.

W dniu 9 stycznia 2013 r. pozwany złożył do komornika sądowego wniosek egzekucyjny, wnosząc o wyegzekwowanie od powoda całej zasądzonej nakazem. Po wszczęciu egzekucji powód w piśmie z dnia 1 lutego 2013 r. zobowiązał wierzyciela do ograniczenia egzekucji o kwotę uzyskaną ze sprzedaży samochodu i odszkodowania, wskazując że roszczenie częściowo wygasło i domagając się rozliczenia otrzymanego odszkodowania w kwocie 38.147,88 zł, a także przesłania dokumentów potwierdzających kwotę uzyskaną tytułem sprzedaży samochodu. W odpowiedzi pozwany pismem z dnia 13 lutego 2013 r., które wpłynęło do komornika 18 lutego 2013 r. oświadczył, że aktualna wysokość dochodzonej należności głównej dłużnika po rozliczeniu otrzymanych wpłat oraz kwoty uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu leasingu wynosi 27.118,33 zł i do tej kwoty ograniczył egzekucję.

W wyniku prowadzonej egzekucji komornik ściągnął i przekazał wierzycielowi kwoty: 23.233,58 zł w dniu 30 stycznia 2013 r., 20.500,95 zł w dniu 5 lutego 2013 r., 8.190,23 zł w dniu 7 lutego 2013 r., 1.160,58 zł w dniu 7 lutego 2013 r., 1.295,93 zł w dniu 13 lutego 2013 r., 25.071,48 zł w dniu 13 lutego 2013 r., 2.950,58 zł w dniu 18 lutego 2013 r., 8.954,39 zł w dniu 19 lutego 2013 r.

Sąd pierwszej instancji odwołał się do treści art. 840 k.p.c., wskazując że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, między innymi wówczas, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Wskazano, że do zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania, należą między innymi wykonanie zobowiązania przez dłużnika, potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu. Uznano, że powód słusznie wskazywał, że roszczenie wierzyciela wynikające z nakazu zapłaty częściowo wygasło, ponieważ częściowo zostało spłacone a częściowo na skutek zaliczenia przez powoda środków uzyskanych ze sprzedaży pojazdu kwocie 32.000 zł.

Bezspornym było, że pozwany sprzedał samochód będący przedmiotem leasingu za kwotę 39.360 zł w dniu 17 stycznia 2012 r., co potwierdzono złożoną fakturą i zgodnie z postanowieniami umowy leasingu sporządził wyliczenie korzyści po otrzymaniu ceny ze sprzedaży przedmiotu leasingu. Ze złożonego przez pozwanego zestawienia zadłużenia (k. 119) wynika, że na zasądzoną nakazem zapłaty kwotę 96.173,36 zł składało się odszkodowanie w wysokości 38.147,88 zł, kara umowna 32.663,79 zł, zaległe opłaty leasingowe 19.267,20 zł oraz odsetki 6.094,49 zł. Po sprzedaży przedmiotu leasingu był zobowiązany do pomniejszenia odszkodowania w wysokości 38.147,88 zł o uzyskaną cenę netto sprzedaży samochodu w wysokości 32.000 zł i potrącenia tego powinien był dokonać już w styczniu 2012 roku po sprzedaży przedmiotu leasingu a jeszcze przed wniesieniem pozwu, jednak pozew wniesiono na pełną kwotę 96.173,36 zł. Nakaz zapłaty uprawomocnił się, powód nie złożył zarzutów od nakazu zapłaty, stąd w ramach powództwa przeciwegzekucyjnego nie może kwestionować rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w Łodzi.

Sąd Rejonowy stwierdził, że rację ma powód wskazując, że po wydaniu nakazu zapłaty nastąpiło zdarzenie, na skutek którego roszczenie pozwanego wygasło w zakresie kwoty 32.000 zł na skutek zaliczenia kwoty uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu leasingu. Pozwany bowiem po uzyskaniu ceny ze sprzedaży samochodu, nie pomniejszając odszkodowania z umowy leasingu stał się jednocześnie dłużnikiem powoda i zobowiązany był zwrócić mu należną kwotę 32.000 zł. Powód nie musiał podnosić w pozwie zarzutu potrącenia tych wierzytelności, ponieważ pozwany sam dokonał potrącenia wzajemnych wierzytelności wystawiając na tę okoliczność notę uznaniową 31 lipca 2012 r., następnie skorygowaną. W nocie korygującej pozwany sam wskazał, że przed korektą odszkodowanie za szkodę wynosiło 38.147,88 zł, po rozliczeniu umowy 32.000 zł do zwrotu pozostaje 6.147,88 zł. W wyniku tego zdarzenia wzajemne wierzytelności umorzyły się do wysokości 32.000 zł i wierzytelność pozwanego wobec powoda z tytułu rozwiązania umowy leasingu wygasła w zakresie kwoty 32.000 zł, powinna zostać o tę kwotę pomniejszona.

Sąd wskazał dalej, że na dzień złożenia przez pozwanego wniosku egzekucyjnego jego rzeczywista wierzytelność wobec powoda pomniejszona o 32.000 zł wynosiła zatem 64.173,36 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 27 marca 2012 r. Odsetki na dzień złożenia wniosku egzekucyjnego 14 stycznia 2013 r. wynosiły 6.696,86 zł. Łączne roszczenie pozwanego na dzień złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji powiększone o koszty procesu 4.820 zł oraz koszty zastępstwa prawnego w egzekucji 900 zł wynosiło zatem 76.590,22zł. Tymczasem w toku egzekucji do dnia 19 lutego 2013 r. komornik ściągnął i przekazał wierzycielowi łącznie kwotę 91.357,72 zł, przekraczającą znacznie wysokość zobowiązania powoda, a zatem w wyniku potrącenia oraz wpłat roszczenie powoda wygasło i pozew przeciwegzekucyjny okazał się częściowo zasadny.

Za niezrozumiałe Sąd Rejonowy uznał stanowisko pozwanego, który nadal domaga się kwoty 27.118,33 zł, skoro sam przyznał, że otrzymał korzyść ze sprzedaży przedmiotu leasingu w kwocie 32.000 zł a ponadto z dowodów wpływu na rachunek bankowy wierzyciela kwot przekazanych mu przez komornika w toku egzekucji bezspornie wynika, że otrzymał od komornika łącznie kwotę 91.357,72 zł. Razem zatem uzyskał kwotę 123.357,72 zł, która przewyższa sumę, na którą opiewa tytuł egzekucyjny wraz z odsetkami, kosztami procesu i kosztami zastępstwa adwokackiego w toku egzekucji.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zasadność powództwa z art. 840 k.p.c. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności ocenia się według stanu rzeczy w chwili orzekania a w razie zupełnego zaspokojenia roszczenia z egzekucji na podstawie danego tytułu wykonawczego odpada możliwość wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego przewidzianego w art. 840 k.p.c., gdyż zgasła wykonalność wykonanego w całości tytułu wykonawczego. Powództwo przeciwegzekucyjne skierowane jest na pozbawienie lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego, jego celem jest uniemożliwienie wierzycielowi dalszego prowadzenia egzekucji. Może więc być realizowane tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego. Wskazano, że w sprawie wierzyciel ograniczył wniosek egzekucyjny do kwoty głównej 27.118,33 zł i wniósł o wyegzekwowanie tej kwoty a ograniczenie egzekucji jedynie w pozostałym zakresie, przyznając, że w pozostałym zakresie roszczenie zostało już wyegzekwowane. Sąd Rejonowy uznał zatem, że na dzień wyrokowania istnieje nadal potencjalna możliwość dalszego prowadzenia egzekucji co do tej kwoty, dlatego też Sąd pozbawił tytuł wykonawczy wykonalności częściowo – co do kwoty głównej 27.118,33 zł. W pozostałej zaś części powództwo oddalono, gdyż w pozostałym zakresie roszczenie zostało spełnione i wierzyciel cofnął wniosek egzekucyjny.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu wskazano art. 98 k.p.c., uznając że na dzień wniesienia pozwu roszczenie powoda bowiem było uzasadnione w całości, pozwany dał podstawy do wytoczenia powództwa i ograniczył wniosek egzekucyjny dopiero po wniesieniu pozwu, a ponadto po wniesieniu pozwu komornik ściągnął i przekazał wierzycielowi kolejne kwoty. Z tego względu w ocenie Sądu powodowi należał się zwrot kosztów w całości.

W apelacji od powyższego wyroku pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. zaskarżył orzeczenie w części uwzględniającej powództwo (w zakresie punktu I) oraz w części rozstrzygającej o kosztach procesu (w zakresie punktu III), zarzucając:

- naruszenie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. polegające na niewłaściwym zastosowaniu tego przepisu poprzez uwzględnienie powództwa opartego na zarzucie nieuwzględnienia korzyści uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu leasingu, w sytuacji gdy sprzedaż nastąpiła przed złożeniem pozwu w postepowaniu, w którym został wydany tytuł wykonawczy;

- naruszenie art. 499 k.c. polegające na dokonaniu błędnej wykładni tego przepisu poprzez przyjęcie, że wystawienie noty uznaniowej przez pozwanego wywołało takie same skutki, jak złożenie oświadczenia o potrąceniu;

- naruszenie art. 100 k.p.c. polegające na zaniechaniu zastosowania zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów w zależności od wyniku sprawy i obciążenia pozwanego kosztami procesu w całości, pomimo iż powództwo zostało w znacznej części oddalone.

W związku z tymi zarzutami skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, ewentualnie uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach procesu.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazywał, że korzyść ze sprzedaży leasingowanego pojazdu uzyskał przed wytoczeniem powództwa i powstaniem tytułu egzekucyjnego, a powód powinien podnieść te okoliczności w zarzutach od nakazu zapłaty, co wskazuje na niedopuszczalność powództwa w trybie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., bowiem zdarzenie, na którym oparto powództwo, w tym także nota uznaniowa z dnia 31 lipca 2012 r., miało miejsce przed powstaniem tytułu egzekucyjnego (08 sierpnia 2012 r.). Podnoszono, że nota miała charakter wtórny do rzeczywistego osiągnięcia korzyści, nie wywołuje skutków potrącenia, a momentem decydującym jest wpływ środków ze sprzedaży co miało miejsce w styczniu 2012 r. Odwoływano się do dyspozycji art. 499 k.c., wskazując że potrącenie musi mieć charakter wyraźny i nie można go domniemywać. Pozwany wskazywał, że pominięcie uzyskanej korzyści na etapie określania dochodzonej kwoty i składania pozwu spowodowało, że wykrycie tego błędu doprowadziło do natychmiastowego ograniczenia egzekucji o kwotę odpowiadającą wartości uzyskanej korzyści, co nie uzasadnia kwestionowania tytułu wykonawczego w oparciu o okoliczności mające swoje źródło przez złożeniem pozwu, gdyż powód powinien złożyć zarzuty od nakazu zapłaty, a oparcie powództwa przeciw egzekucyjnego na tej tezie jest spóźnione i niedopuszczalne. Rozwinięto także zarzut niezastosowania art. 100 k.p.c., wskazując na przeważającą wygraną pozwanego w związku z oddaleniem powództwa w znacznym zakresie.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna.

Skarżący podnosząc w zarzutach apelacji twierdzenie o naruszeniu przepisów art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. i art. 499 k.c. odnosi się wyłącznie do czasu powstania należności z tytułu sprzedaży pojazdu, będącego wcześniej przedmiotem leasingu, jako źródła wierzytelności pozwanego względem powoda, nie kwestionując ustalonych przez Sąd pierwszej instancji okoliczności faktycznych, w tym przede wszystkim faktu, że pozwany posiadał wobec powoda zobowiązanie z tytułu uzyskanej kwoty ze sprzedaży pojazdu (po potrąceniu kosztów) w wysokości 32.000 zł i bezspornie kwoty tej nie uwzględnił, obliczając zadłużenie powoda z tytułu rozliczenia umowy leasingu, ani na etapie formułowania pozwu stanowiącego podstawę dla powstania tytułu egzekucyjnego, ani też na etapie wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Bezspornie motywem dla zmiany stanowiska pozwanego co do konieczności pomniejszenia zadłużenia powoda względem pozwanego o wskazaną kwotę, jako wzajemną wierzytelność pozwanego względem powoda, stało się dopiero pismo powoda skierowane do pozwanego w dniu 01 lutego 2014 r. oraz pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności z dnia 08 lutego 2014 r., w których powód zażądał rozliczenia uzyskanej ze sprzedaży pojazdu kwoty i ograniczenia egzekucji. Te ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy były bezsporne i nie zostały zakwestionowane w apelacji, zatem w całości przyjęte zostały także przez Sąd odwoławczy.

Pozwany zarzuca naruszenie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez uwzględnienie powództwa opartego na zarzucie nieuwzględnienia korzyści uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu leasingu, w sytuacji gdy sprzedaż nastąpiła przed złożeniem pozwu w postępowaniu, w którym został wydany tytuł wykonawczy. Tymczasem z przedstawionych w sprawie dokumentów i nie podważanych twierdzeń stron wynika, że pierwszym dokumentem, z którego powód mógł uzyskać wiedzę o dokonaniu sprzedaży pojazdu i uzyskanej z tego tytułu kwocie, podlegającej rozliczeniu poprzez przewidziane dodatkowo w umowie leasingu elementy wskazane w motywach zaskarżonego wyroku, była nota uznaniowa wystawiona przez pozwanego w dniu 31 lipca 2012 r., następnie skorygowana w dniu 29 sierpnia 2012 r. Nakaz zapłaty stanowiący tytuł egzekucyjny został wydany w dniu 03 lipca 2012 r., a zatem przed wystawieniem noty. Co więcej w aktach brak dowodu doręczenia noty powodowi, a z kolei z twierdzeń powołanych pism powoda kierowanych do pozwanego w lutym 2014 roku wynika, że dopiero na tym etapie dowiedział się on o wysokości przysługującej mu wierzytelności względem pozwanego, domagając się jej rozliczenia i tym samym skorygowania wysokości kwoty dochodzonej w postępowaniu egzekucyjnym. Potrzeby dokonania takiej korekty skarżący nie kwestionował i ograniczył wniosek egzekucyjny.

W tych okolicznościach zasadnie Sąd Rejonowy przyjął, że zaistniały przesłanki z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. uprawniające powoda do żądania pozbawienia tytułu wykonalności w części, gdyż po powstaniu tytułu nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie częściowo wygasło. Zdarzeniem tym było potrącenie dokonane przez powoda własnej wierzytelności z tytułu kwoty netto (po potrąceniach wg umowy) uzyskanej ze sprzedaży pojazdu przysługującej mu względem pozwanego z wierzytelnością pozwanego względem powoda z tytułu rozliczenia umowy leasingu. Uwzględniając przy tym, że gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, przez analogię należy przyjąć, że chodzi tu także o zdarzenia powstałe po wydaniu nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Pozwany zarzucił także naruszenie art. 499 k.c. poprzez przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że wystawienie noty uznaniowej przez pozwanego wywołało takie same skutki, jak złożenie oświadczenia o potrąceniu, podnosząc w uzasadnieniu apelacji, że nota uznaniowa nie może być uznana za oświadczenie o potrąceniu. Odwołując się do treści art. 498 i 499 k.c. należy stwierdzić, że gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym, wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej a potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie i ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Oświadczenie woli składane drugiej stronie przez potrącającego jest tzw. oświadczeniem prawo kształtującym. Ma ono charakter jednostronnej czynności prawnej. Do wywołania skutku potrącenia nieodzowne jest skonkretyzowanie w oświadczeniu wierzytelności potrącającego. Wierzyciel zamierzający skorzystać z potrącenia powinien określić cyfrowo wysokość swojej wierzytelności albo przynajmniej wskazać przesłanki ustalenia tej wysokości. Artykuł 499 k.c. nie stawia szczególnych wymagań co do formy oświadczenia woli o potrąceniu. Oświadczenie to może być złożone w każdy sposób (także w postaci elektronicznej), który w dostatecznym stopniu ujawnia jego treść i wolę dokonania potrącenia (zob. art. 60 k.c.). Forma tego oświadczenia jest dowolna, może więc być złożone ustnie, pisemnie, w formie elektronicznej, poza sądem lub w toku sporu sądowego w formie zarzutu lub powództwa wzajemnego. Dlatego ustna forma oświadczenia o potrąceniu jest wystarczająca, jeżeli oświadczenie to doszło do drugiej strony w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Podniesienie zarzutu potrącenia w odpowiedzi na pozew jest równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeśli takie oświadczenie nie zostało złożone wcześniej. Składając oświadczenie o potrąceniu, potrącający nie musi expressis verbis użyć zwrotu, że potrąca swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, lecz wystarczy, by ujawnił swoją wolę umorzenia obu wierzytelności przez ich wzajemne przeciwstawienie sobie. Potrącenie jako czynność prawna jest dokonane z chwilą dojścia oświadczenia o potrąceniu do drugiej strony (art. 61 k.c.). Art. 499 zd. 2 k.c. nadaje oświadczeniu potrącającego moc retroaktywną. Przepis ten nie tworzy przesłanki dopuszczalności potrącenia ustawowego, lecz reguluje zagadnienie skutków prawnych oświadczenia o potrąceniu w aspekcie czasowym. Przewiduje on, że skuteczne złożenie takiego oświadczenia wywiera skutki prawne (określone w art. 498 § 2 k.c.) od chwili, kiedy potrącenie stało się w ogóle możliwe, a więc od daty, w której zaistniał tzw. stan potrącalności obu wierzytelności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., III CK 152/02, LEX nr 157288).

Słusznie zakwestionowano stwierdzenie Sądu Rejonowego, że nota uznaniowa pochodząca od pozwanego – dłużnika stanowiła oświadczenie o potrąceniu, gdyż było to tylko uznanie własnego zadłużenia wobec powoda jako wierzyciela. Ale oświadczenie o potrąceniu zawarto w pozwie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, gdzie jednoznacznie powołano się na wysokość przysługującej powodowi względem pozwanego wierzytelności z tytułu kwoty uzyskanej ze sprzedaży pojazdu i zażądano jej rozliczenia z egzekwowaną kwotą poprzez ograniczenie egzekucji w tym zakresie. Takie oświadczenie wypełnia przywołane powyżej przesłanki potrącenia, wobec czego ostatecznie zasadnym było przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że stwierdzona tytułem wykonawczym wierzytelność pozwanego wygasła do kwoty 32.000 zł z tytułu dokonanego po powstaniu tego tytułu potrącenia.

W pozostałym zakresie skarżący nie zakwestionował ustaleń Sądu Rejonowego, że w wyniku prowadzonej egzekucji wyegzekwowano od powoda na podstawie wskazanego nakazu zapłaty łącznie kwotę 91.357,72 zł, co przekracza wysokość zobowiązania powoda względem pozwanego po dokonaniu potrącenia. Jednocześnie pomimo wskazania takiego braku w uzasadnianiu zaskarżonego wyroku pozwany nadal, także w apelacji, nie przedstawił sposobu wyliczenia kwoty 27.118, 33 zł, do której ograniczył wniosek egzekucyjny, a przy tym nie podważał stwierdzenia Sądu Rejonowego, że wyegzekwowana kwota przekracza zobowiązanie powoda i w efekcie powód nie jest już dłużnikiem pozwanego także wskutek spłaty pozostałej po potrąceniu kwoty świadczenia zasądzonego tytułem wykonawczym. Ustalenie to – przy dalszym popieraniu wniosku egzekucyjnego w tym zakresie – było podstawą uwzględnienia przez Sąd Rejonowy powództwa w zakresie kwoty 27.118,33 zł jako dalej popieranej przez pozwanego, co w okolicznościach sprawy uznać należy za prawidłowe. Z kolei – jak stanowczo wyjaśnił Sąd Rejonowy – jedynie potrącenie i wyegzekwowanie pozostałej części należności z tytułu było przyczyną oddalenia powództwa w pozostałym zakresie.

W tych okolicznościach prawidłowe jest także rozstrzygnięcie o kosztach procesu na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c., w wyniku którego obciążono nimi w całości pozwanego i nie zachodzi podstawa do zmiany rozstrzygnięcia także w tym zakresie, wobec braku podstaw do zastosowania art. 100 k.p.c. jak żądano w apelacji.

Z przedstawionych przyczyn Sąd Okręgowy uznał apelację za bezzasadną i oddalił ją na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za drugą instancję orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. jedn. Dz. U.2013 r. poz.461).