Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 8 grudnia 2010 roku powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej E. B. kwoty 7.254,97 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 1 września 2010 roku do dnia zapłaty.

*

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku:

1. zasądził od pozwanej E. B. na rzecz powoda Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 7.254,97 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od dnia l września 2010 roku do dnia zapłaty;

2. obciążył pozwaną E. B. kosztami procesu w całości, pozostawiając szczegółowe ich wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. B. zawarła w dniu 6 listopada 2007 roku z Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w K. umowę nr (...) o pożyczkę. Zgodnie z § l tej umowy bank udzielił pozwanej pożyczki gotówkowej w wysokości 5.000 zł na okres od dnia 6 listopada 2007 roku do dnia 30 września 2010 roku. W myśl § 4 umowy pozwana zobowiązała się do spłat rat kapitałowych i odsetkowych w terminach i wysokościach określonych w harmonogramie spłat. Termin płatności odsetek ustalony został na trzydziesty dzień każdego miesiąca. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie pożyczki wynosiło 21,90 % w stosunku rocznym. Stosownie do § 8 umowy oprocentowanie zadłużenia przeterminowanego było zmienne i w dniu zawarcia umowy wynosiło czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. Należność z tytułu zaciągniętego zobowiązania, niespłacona w terminie określonym w umowie lub w terminie wyznaczonym przez Bank albo spłacona w niepełnej wysokości, uznawana była za zadłużenie przeterminowane. Zgodnie z § 11 umowy wypowiedzenie umowy przez bank w całości lub w części może nastąpić w przypadku stwierdzenia, że warunki udzielenia pożyczki nie zostały dotrzymane. Termin wypowiedzenia umowy wynosił 30 dni.

Pozwana spłacała pożyczkę do dnia 30 stycznia 2008 roku.

Wobec niedokonywania późniejszych spłat pismem z dnia 4 sierpnia 2010 roku powód wezwał pozwaną do zapłaty zadłużenia.

Na dzień l września 2010 roku zadłużenie E. B. wynosiło 7.254,97 zł. Na kwotę tę składa się kapitał pożyczki w wysokości 4.667,06 zł, odsetki umowne w wysokości 817,97 zł oraz odsetki od zadłużenia przeterminowanego w wysokości 1.769,94 zł.

W dniu 29 listopada 2007 roku doszło do podziału Banku (...) S. A. i powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. stał się następcą prawnym Banku (...) S.A.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dokumentów ustalił powyższy stan faktyczny, dodając, że jest on bezsporny, a żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności ani wiarygodności tych dokumentów.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne w całości. Zgodnie z art. 720 § l k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę obowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący pożyczkę zwrócić taką samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Bank (...) S. A. wypłacił pozwanej kwotę pożyczki, zaś pozwana była zobowiązana do jej zwrotu w ratach i terminach określonych w harmonogramie spłat. Pozwana regulowała raty pożyczki do dnia 30 stycznia 2008 roku.

Zgodnie z art. 481 § l i § 2 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Strony umowy pożyczki ustaliły, że w przypadku niespłacenia zadłużenia w terminie powód ma prawo naliczać odsetki umowne w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym. Ponieważ pozwana nie wykonała umowy, zasadnym było zasądzenie odsetek umownych od kwoty dochodzonej pozwem od dnia wystawienia wyciągu z ksiąg banku, tj. od dnia l września 2010 roku, do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy jako niezasadny ocenił zarzut przedawnienia podniesiony przez kuratora ustanowionego dla nieznanej z miejsca pobytu pozwanej. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. W myśl art. 120 § l k.c. bieg przedawnienia roszczenia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W niniejszej sprawie początek biegu terminu przedawnienia przypada na dzień 21 listopada 2008 roku, który Sąd Rejonowy uznał za najwcześniejszy możliwy dzień upływu terminu wypowiedzenia pożyczki, dokonanego pismem z dnia 21 października 2008 roku. Roszczenia o zapłatę świadczeń z umowy pożyczki przedawniłyby się zatem z dniem 21 listopada 2011 roku. W dniu 8 grudnia 2010 roku nastąpiło jednakże przerwanie biegu terminu przedawnienia na skutek wniesienia pozwu (art. 123 § l pkt l k.c.).

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Rejonowy uzasadnił przepisem art. 98 § 1 k.p.c. i art. 108 § l zd. 2 k.p.c., wskazując, że pozwana przegrywająca proces jest zobowiązana do zwrotu powodowi kosztów procesu.

*

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła pozwana E. B. (reprezentowana przez kuratora), wskazując, że zaskarża wyrok w pkt 1.

Pozwana zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi:

1. obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § l k.p.c., poprzez przekroczenie przez Sąd pierwszej instancji granic swobodnej oceny dowodów, co ujawniło się wyciągnięciem wniosków nieznajdujących uzasadnienia w zgromadzonym materiale dowodowym, tj. przyjęciem, że pozwana nie spłaciła w ogóle pożyczki, co skutkowało naliczeniem odsetek maksymalnych a nie odsetek ustawowych,

2. obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 328 § 2 k.p.c., poprzez brak odpowiedniego wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku, którym dowodom Sąd Rejonowy dał wiarę, a którym takiej wiary odmówił, oraz poprzez nieodniesienie się do złożonych dokumentów, co spowodowało wzajemne wykluczanie się części uzasadnienia i ich sprzeczność ze sobą oraz niemożność ustalenia, jaki stan faktyczny stanowił podstawę rozstrzygnięcia,

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 720 k.c., poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że pozwana w ogóle nie spłaciła pożyczki, w sytuacji, gdy pożyczka została w części przez pozwaną spłacona,

4. sprzeczność poczynionych ustaleń faktycznych z treścią zebranego materiału dowodowego.

Pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenia od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych, a także zasądzenia wynagrodzenia na rzecz ustanowionego kuratora za udział w postępowaniu przed Sądami obu instancji.

We wniosku ewentualnym apelująca domagała się uchylenia zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest zasadna w nieznacznej części i z innych przyczyn niż podniesione w apelacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że wprawdzie skarżąca wskazała, że zaskarża wyrok tylko w pkt 1., jednakże sformułowane przez nią wnioski apelacyjne odnoszą się do całości wyroku Sądu pierwszej instancji. Nie była to jednakże sprzeczność apelacji, bowiem zaskarżenie wyroku co do istoty (w całości lub w części) jest równoznaczne z zaskarżeniem rozstrzygnięć o kosztach procesu, nieuiszczonych kosztach sądowych, czy np. wynagrodzeniu pełnomocnika ustanowionego z urzędu, gdyż są to rozstrzygnięcia pochodne w stosunku do rozstrzygnięcia co do istoty i zmiana wyroku co do istoty skutkuje również koniecznością odpowiedniej ich zmiany. Nie mogłoby bowiem dojść do sytuacji, w której rozstrzygnięcia takie stałyby w sprzeczności z wynikiem procesu, np. w następstwie zmiany wyroku pozwany wygrał proces, a pomimo to byłby zobowiązany do zwrotu kosztów procesu powodowi (o ile nie zachodzą przesłanki z art. 103 k.p.c.).

Odnosząc się do wniosku ewentualnego apelacji należy wskazać, że zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji podlegałby uchyleniu i przekazaniu sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, nierozpoznania istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 2 i § 4 k.p.c.). W sprawie nie zachodziły tego rodzaju okoliczności, a ewentualna zasadność argumentów skarżącej mogłaby co najwyżej prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia faktyczne za własne.

Zarzuty pozwanej w tym zakresie należy uznać za chybione. W szczególności Sąd pierwszej instancji nie ustalił, aby pozwana nie spłaciła pożyczki w ogóle, gdyż wyraźnie wskazał, że pozwana dokonywała spłat rat pożyczki do dnia 30 stycznia 2008 roku. Także porównanie wysokości kapitału pozostałego do zapłaty z kwotą pożyczki dowodzi, że nastąpiła częściowa spłata pożyczki. Podkreślić przy tym należy, że ilość i wysokość wpłat pozwanej nie była przedmiotem sporu, a pozwana też nie wykazała, aby sposób zarachowania wpłat i naliczania odsetek nie był zgodny z umową. Zauważyć w tym miejscu należy, że przedmiotowa pożyczka była odpłatna, co oznacza, że pozwana była zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w postaci tzw. odsetek kapitałowych, które miała spłacać wraz ze stopniową spłatą kapitału, w sposób i w terminach określonych w harmonogramie spłat.

Zarzut sprzeczności ustaleń faktycznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym należy uznać za gołosłowny i bliżej nieuzasadniony, co uniemożliwia jego kontrolę odwoławczą.

Nie można też stwierdzić, że Sąd Rejonowy sporządził uzasadnienie z uchybieniem art. 328 § 2 k.p.c. i popadł w wewnętrzne sprzeczności, aczkolwiek niewątpliwie mógł je sporządzić staranniej i bardziej klarownie, dla przykładu zamieszczając ustalenia dotyczące wypowiedzenia umowy pożyczki w ustaleniach faktycznych a nie w części uzasadnienia poświeconej ocenie prawnej ustalonego stanu faktycznego. Sąd Rejonowy wskazał, na których dowodach się oparł, a w sprawie nie istniały takie dowody, które należałoby uznać za niewiarygodne, toteż nie można Sądowi pierwszej instancji zarzucić braku dostatecznej oceny wiarygodności dowodów.

Co do zasady Sąd Rejonowy dokonał także prawidłowej oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego w zakresie istnienia zobowiązania pozwanej, prawidłowo przytaczając przepisy prawa materialnego (art. 720 k.c.), aczkolwiek – co już wyżej wskazano – nie dokonał rozróżnienia pomiędzy żądanymi przez powoda odsetkami kapitałowymi i odsetkami za opóźnienie od zadłużenia przeterminowanego.

Sąd Rejonowy nie zwrócił też uwagi, że odsetek od zaległych odsetek (zarówno kapitałowych jak i za opóźnienie) można żądać od dnia wniesienia pozwu, chyba, że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy albo chodzi o pożyczkę długoterminową udzieloną przez instytucję kredytową (art. 482 § 1 i § 2 k.c.). O tyle nie miało to znaczenia dla wyniku procesu, że pożyczkę udzieloną przez bank na okres 3 lat należy zakwalifikować jako pożyczkę długoterminową udzieloną przez instytucję kredytową (por. A. Rzetecka-Gil, komentarz do art. 482 k.c., Lex, tezy 17 i 18) , a zatem bank mógł żądać odsetek umownych za opóźnienie także od zaległych odsetek za okres sprzed wytoczenia powództwa, tj. od dnia 1 września 2010 roku, co przewidywała umowa stron w § 8 i § 9 (k. 98v-99).

Z umowy stron, zgodnej w tym zakresie z art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 359 § 2 ¹ k.c. wynika, że odsetki za opóźnienie miały odpowiadać wysokości odsetek maksymalnych, a zatem nie jest trafny zarzut apelacji, że powinny one być naliczane jako odsetki ustawowe.

Apelacja okazała się zasadna w nieznacznej części tylko z tego względu, że Sąd Rejonowy naruszył prawo materialne w zakresie oceny podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia. Nie negując tego, że w sprawie zastosowanie miał trzyletni termin przedawnienia przewidziany w art. 118 k.c. ze względu na to, że roszczenia banku są roszczeniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej, a w odniesieniu do odsetek – także okresowymi, Sąd Rejonowy nie zwrócił uwagi, że powód mimo wezwania nie opłacił należycie pozwu i pozew został prawomocnie zwrócony zarządzeniem z dnia 21 lutego 2011 roku (k. 32). Opłata od pozwu została uiszczona we właściwej wysokości dopiero w dniu 8 marca 2011 roku (k. 42), w tej dacie pozew należy uznać za wniesiony ponownie i w tej dacie nastąpiła przerwa biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c.). Wcześniej zwrócony pozew takiego skutku nie wywołał (art. 130 § 2 k.p.c. zdanie drugie).

Sąd Rejonowy błędnie też przyjął, że wymagalność roszczeń powoda z umowy pożyczki nastąpiła po jej skutecznym wypowiedzeniu. W przypadku, gdy pozwana nie spłaciła w określonym terminie raty pożyczki (kapitału i odsetek kapitałowych), należność ta stała się wymagalna w rozumieniu art. 120 § 1 k.c. i mogła być dochodzona na drodze sądowej. Na skutek wypowiedzenia umowy pożyczki wymagalne stały się natomiast także te należności, których termin płatności przypadał na okres późniejszy, tj. po dacie wypowiedzenia. W sprawie ma to o tyle znaczenie, że przedawnienie objęło należności, które stały się wymagalne (powinny zostać spełnione) przed dniem 8 marca 2008 roku. Pozwana spłacała pożyczkę do dnia 30 stycznia 2008 roku, nie uiściła natomiast raty pożyczki w lutym 2008 roku i co do tej raty podniesiony zarzut przedawnienia okazał się zasadny (110,02 zł kapitału i 83,78 zł odsetek kapitałowych – wyliczenie powoda z k. 217). Należy też przyjąć, że przedawnienie należności głównej (czy też jej części) oznacza, że przedawniły się również odsetki za opóźnienie, jakie od tej należności należałyby się wierzycielowi (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku, sygn. III CZP 42/04, OSNC 2005/9/149), czyli zarzut przedawnienia okazał się również zasadny co do kwoty 64,99 zł z naliczonych odsetek umownych za opóźnienie od kwoty 110,02 zł od dnia 29 lutego 2008 roku do dnia 31 sierpnia 2010 roku (i oczywiście bank nie mógł skutecznie żądać dalszych odsetek za opóźnienie od przedawnionego zadłużenia przeterminowanego od dnia 1 września 2010 roku). Z tych względów na podstawie art. 117 § 2 k.c. w zw. z art. 118 k.c. należało uwzględnić podniesiony zarzut przedawnienia co do kwoty 258,79 zł z odsetkami maksymalnymi od dnia 1 września 2010 roku do dnia zapłaty i w tym zakresie powództwo należało oddalić.

Ostatecznie powództwo zostało oddalone w nieznacznej części, toteż na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany rozstrzygnięcia o obciążeniu pozwanej kosztami procesu w całości.

Na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. z tych samych względów należało uznać, że apelacja została uwzględniona w nieznacznej części i zasądzić od pozwanej na rzecz powoda zwrot kosztów postępowania odwoławczego obejmujący wynagrodzenie pełnomocnika – radcy prawnego w stawce minimalnej w postępowaniu drugoinstancyjnym i opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Mając na względzie, że powód nie wykazał, aby wypowiedział pełnomocnictwo pełnomocnikowi reprezentującemu go przed Sądem pierwszej instancji, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do przyjęcia, że wobec zgłoszenia się kolejnego pełnomocnika – radcy prawnego w postępowaniu drugoinstancyjnym, wynagrodzenie pełnomocnika powinno wynosić 75 % stawki minimalnej .

Na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1476), Sąd Okręgowy przyznał wynagrodzenie kuratorowi ustanowionemu dla pozwanej (radcy prawnemu), w stawce minimalnej przewidzianej jako wynagrodzenie radcy prawnego w postępowaniu odwoławczym. Wynagrodzenie za udział kuratora w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji powinno zostać mu przyznane przez Sąd Rejonowy.

Na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 96 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Okręgowy nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku koszty sądowe, których nie miał obowiązku uiścić kurator (opłata od apelacji) oraz uiszczone tymczasowo z sum Skarbu Państwa wynagrodzenie kuratora.

Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.