Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Hanna Cackowska-Frank

Protokolant st. sekr. sądowy Renata Zielińska

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2015 r. w Toruniu

sprawy S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania S. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 27 listopada 2014 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje ubezpieczonemu S. S. prawo do emerytury od dnia 19 listopada 2014 roku oraz nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji.

/-/SSO Hanna Cackowska-Frank

Sygn. akt: IV U 12/15

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 listopada 2014 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. odmówił S. S. prawa do emerytury z uwagi na to, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu łącznie 12 lat, 11 miesięcy i 6 dni stażu pracy w szczególnych warunkach/charakterze, przy czym

nie zaliczył do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonego:

- w (...) Zakładach (...) w G. od 23 marca 1976 r.
do 14 września 1981 r., ponieważ po przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym zakład ten poinformował, że S. S. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych,

- w (...) Spółce z o. o. we W. od 13 września 1988 r.
do 4 grudnia 1990 r., ponieważ informacje zawarte na świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych – zdaniem organu rentowego - nie były zgodne
z zarządzeniem resortowym Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Poza tym w okresie od dnia 17 września 1990 r. do dnia 31 października 1990 r. S. S. był zatrudniony w Usługowo-Produkcyjno-Projektowym Zakładzie (...) i (...), a zatem nie mógł w całym tym okresie wykonywać pracy w szczególnych warunkach z tytułu zatrudnienia na budowie eksportowej w RFN.

S. S. złożył odwołanie od powyższej decyzji, kwestionując fakt niezaliczenia przez organ rentowy do stażu pracy w szczególnych warunkach – okresu zatrudnienia w (...) Spółce z o. o. we W. od 13 września 1988 r. do 4 grudnia 1990 r., kiedy to pracował na stanowisku spawacza - montera.
W związku z powyższym ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji – poprzez przyznanie mu prawa do emerytury od 20 listopada 2014 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wnosił o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko oraz argumentację zawarte w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy jednakże zaznaczył, że po złożeniu przez ubezpieczonego – po wniesieniu odwołania – w dniu 9.12.2014r. prawidłowo wystawionego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez Agencję Nieruchomości Rolnych w B. za okres zatrudnienia w PGR G. – Zakład Rolny (...) od 15.09.1981r. do 31.01.1983r. (1 rok 4 miesiące 16 dni) ubezpieczony udowodnił łącznie 14 lat 3 miesiące 22 dni pracy w warunkach szczególnych.

Sąd ustalił, co następuje;

S. S. urodził się (...)

W dniu 20 października 2014 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Staż ubezpieczeniowy S. S. obliczony według stanu
na dzień 1 stycznia 1999 r., wyniósł łącznie 25 lat, 8 miesięcy i 27 dni (w tym 25 lat, 5 miesięcy i 20 dni okresów składkowych oraz 3 miesiące i 7 dni okresów nieskładkowych).

Bezspornym było, że S. S. wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący łącznie 14 lat,
3 miesiące i 22 dni z tytułu zatrudnienia:

- w PGR G. – Zakład Rolny (...) od 15.09.1981r. do 31.01.1983r.

- w (...) Sp. z o.o. Oddział w G. od 1.07.1983r.
do 12.09.1988r. oraz od 1.01.1991r. do 31.12.1998r. (zatrudnienie w tym zakładzie trwało do 22.03.2001r.)

DOWÓD: okoliczności bezsporne, a ponadto:

- wniosek ubezpieczonego o emeryturę (wraz z załącznikami) – k. 1-23

akt emerytalnych.

- kartą przebiegu zatrudnienia – k. 56 akt emerytalnych.

W okresie od 27 lipca 1988 r. do 30 kwietnia 1991 r. S. S. był zatrudniony w ramach stosunku pracy w Przedsiębiorstwie (...)
i Usług (...) we W. (którego następcą prawnym jest (...) Spółka z o. o. we W.). W okresie zatrudnienia
u wymienionego wyżej pracodawcy, od 13 września 1988 r. do 4 grudnia 1990 r. ubezpieczony świadczył – stale i w pełnym wymiarze czasu – pracę w warunkach szczególnych jako spawacz – monter, wykonując pracę w ośrodku zagrożenia napromieniowaniem podczerwonym i nadfioletowym oraz pyłem spawalniczym. S. S. wykonywał pracę w szczególnych warunkach na budowie eksportowej w Niemieckiej Republice Demokratycznej, w m. L. – V., C. i T.. Ubezpieczony był szeregowym pracownikiem, wykonującym pracę w większej brygadzie, którą kierował niemiecki brygadzista. Praca S. S. polegała na naprawach (poprzez wycinanie i spawanie) rur znajdujących się w kotłach usytuowanym w elektrowniach, które służyły zarówno
do wytwarzania prądu, jak i do ogrzewania całego osiedla. Były to kotły o wysokości do 60 metrów. Powyższe obowiązki ubezpieczony wykonywał zatem na wysokości,
na rusztowaniach lub specjalnych podestach. Innych prac w okresie zatrudnienia
na budowie w Niemczech S. S. nie wykonywał. W tym samym okresie wraz z ubezpieczonym u tego samego pracodawcy pracował m. in. T. K. (zatrudniony na stanowisku montera rusztowań kotłowych), który przez pewien czas wykonywał pracę przy naprawie tej samej elektrowni, co S. S.. T. K. otrzymał emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach,
przy czym okres zatrudnienia na budowie w Niemczech został zaliczony T. K. do stażu pracy w szczególnych warunkach. W okresie urlopu wypoczynkowego ubezpieczony pracował w Usługowo Produkcyjno-Projektowym Zakładzie (...) w G.
od 17.09.1990r. do 17.12.1990r.

DOWÓD: - świadectwo pracy z 21 maja 1991 r. (kserokopia) – k. 31 akt

sądowych.

- świadectwo pracy z 17 maja 2001 r. – k. 15 akt emerytalnych.

- zaświadczenie z 3 stycznia 1991 r. – k. 16 akt emerytalnych.

- świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach (bez daty) –

k. 17 akt emerytalnych.

- dokumenty w aktach osobowych S. S. (plik) –

w kopercie na k. 21 akt sądowych,

- umowa o pracę z 17.09.1990r., k – 41 akt emerytalnych,

- zeznania świadka T. K. – k. 32v-33 akt sądowych.

- przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony - k. 33 akt

sądowych.

Sąd zważył, co następuje;

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, a także w oparciu o zeznania świadka T. K. oraz przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony.

Sąd dał wiarę wszystkim powyższym dowodom, albowiem zarówno wymienione wyżej dokumenty, jak i zeznania: świadka oraz ubezpieczonego – były jasne, logiczne i zrozumiałe oraz wzajemnie się uzupełniały, tworząc łącznie spójną całość. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia miarodajności któregokolwiek
z powołanych wyżej dowodów. Warto dodać, że zeznania T. K. zasługiwały na uwzględnienie jako dowód w sprawie, ponieważ świadek ten pracował wraz z ubezpieczonym u tego samego pracodawcy - w okresie, którego dotyczył niniejszy spór, wobec czego Sąd uznał, że wyżej wymieniony posiadał zaczerpniętą
z własnego doświadczenia życiowego i zawodowego wiedzę na temat szczególnych warunków pracy S. S. w tym przedziale czasu.

Przedmiotem sporu była kwestia, czy S. S. spełnia przesłanki, od których ustawodawca uzależnił ustalenie prawa do emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach, a konkretnie - czy ubezpieczony legitymuje się
co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 r., wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W szczególności spór dotyczył tego, czy S. S. wykonywał pracę w szczególnych warunkach w okresie od 13 września 1988 r. do 4 grudnia 1990r., kiedy to był zatrudniony jako spawacz – monter na budowie eksportowej
w NRD.

Jeśli chodzi o podstawę prawną rozstrzygnięcia to należy w pierwszym rzędzie wskazać na treść ogólnego przepisu regulującego przyznawanie prawa do emerytury osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440, ze zm.), nazywanej w dalszej części niniejszego uzasadnienia „ustawą emerytalną” - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b,
z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Natomiast z przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej wynika,
że emerytura przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r. po osiągnięciu – co najmniej 60 lat dla mężczyzny, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. na dzień 1 stycznia 1999 r. – por. art. 196 ustawy emerytalnej) spełniał łącznie następujące warunki:

1)  miał co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy (w przypadku mężczyzny),

2)  miał co najmniej 15-letni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach

lub w szczególnym charakterze, w ramach stosunku pracy, wymagany

przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie

wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach

lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.),

3)  nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o

przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu

emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W przedmiocie określenia wymaganego wieku emerytalnego, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków na podstawie których przysługuje ubezpieczonemu prawo do tzw. wcześniejszej emerytury przepis art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej odsyła do „przepisów dotychczasowych”. Stosowne regulacje – stanowiące obecnie obowiązujące prawo - zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.).

Stosowne wykazy rodzajów prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zostały zawarte w wykazach „A” i „B” stanowiących załączniki do wspomnianego wyżej rozporządzenia. W przepisie §1 ust. 2 i 3 rozporządzenia w zakresie sprecyzowania stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, znajduje się odesłanie
do odpowiednich przepisów resortowych (ustalonych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych czy centralne związki spółdzielcze). Należy jednakże zauważyć, iż uściślenia dokonane przez właściwych ministrów (kierowników urzędów centralnych czy centralne związki spółdzielcze), polegające na ustaleniu wykazów stanowisk, na których wykonywana jest praca w szczególnych warunkach, pełnią w obecnym stanie prawnym wyłącznie funkcję informacyjną, porządkującą.
Nie jest dopuszczalne bowiem zamieszczanie w rozporządzeniu jako akcie wykonawczym upoważnienia do podejmowania określonych działań przez inny podmiot i wyposażanie go w kompetencje wykonawcze. W rezultacie zatem
o spełnieniu przesłanki „wykonywania pracy w szczególnych warunkach” przesądza świadczenie pracy wymienionej w załącznikach „A” i „B” do rozporządzenia, które stanowią integralną część rozporządzenia jako aktu wykonawczego – niezależnie
od tego, w jakim zakładzie praca taka była (lub jest) wykonywana (por. T. Bińczycka – Majewska, OSP z 2002 r., nr 4, poz. 48 - t. 2, glosa do wyroku Sądu Najwyższego
z 7 lipca 1999 r., sygn. akt: III RN 25/99).

W myśl przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do tzw. wcześniejszej emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Pod pojęciem pracy wykonywanej stale należy rozumieć pracę wykonywaną na danym stanowisku pracy, zgodnie z rozkładem czasu pracy i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. W związku z powyższym nie będzie uznawana
za takie zatrudnienie - praca wykonywana np. w połowie wymiaru czasu pracy
lub tylko kilka lub kilkanaście dni w miesiącu.

Należy także zwrócić uwagę na treść przepisu §19 ust. 1 rozporządzenia, który stanowi, iż przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w §2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. Zgodnie zaś z przepisem §19 ust. 2 tego samego rozporządzenia -prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r., nr 13, poz. 86 i z 1981 r., nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w §4. Przepisy te mają znaczenie w sytuacji pracy wykonywanej w szczególnych warunkach przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

W przedmiotowej sprawie zasadne jest przytoczenie treści przepisu §2 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie §1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Jednakże w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszego sporu sądowego należy stwierdzić, że wszechstronna i wnikliwa analiza całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy prowadzi do wniosku, iż w okresie objętym sporem S. S. wykonywał – stale i w pełnym wymiarze czasu – pracę
w warunkach szczególnych. Powyższa konstatacja wynika z analizy zarówno treści zeznań świadka T. K., jak i ubezpieczonego S. S.,
a także – z dokumentów kadrowo-płacowych dotyczących ubezpieczonego,
w szczególności takich jak świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach (k. 17 akt emerytalnych). Najlepiej swoje obowiązki pracownicze w okresie objętym sporem opisał sam ubezpieczony, gdy zeznając w charakterze strony, stwierdził m. in.: „[…] pracowałem przy naprawie rur w kotłach w elektrowni i ciepłowni. Moja praca dokładnie polegała na odcinaniu rur palnikiem gazowym i spawaniu palnikiem gazowym, ale wcześniej elektrycznie należało przyspawać […] blachy osłonowe, żeby przy okazji cięcia i spawania gazowego nie uszkodzić pozostałych rur. Takie rury
po odcięciu trzeba było przeszlifować, oczyścić. […] czyszczenie dotyczyło tych miejsc do spawania na głębokość co najmniej 5 centymetrów” (przesłuchanie ubezpieczonego - k. 33 akt sądowych). Dowody wymienione wyżej wskazują,
że w okresie objętym sporem (czyli od 13 września 1988 r. do 4 grudnia 1990 r.) S. S. wykonywał – stale i w pełnym wymiarze czasu – pracę
w warunkach szczególnych jako monter – spawacz, zajmujący się pracami spawalniczymi w elektrowni na terenie Niemiec, przy czym często była to praca
na wysokości (wykonywana na rusztowaniach lub podestach). Tym samym należało uznać, że w spornym okresie ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach odpowiadającą zatrudnieniu, o którym mowa w dziale XIV („Prace różne”), poz. 12 („Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.). Z kolei stanowisko pracy, jakie zajmował S. S.
w okresie, w którym pracował na budowie eksportowej w dawnej NRD, jest tożsame
z tym wymienionym w dziale XIV, poz. 12, pkt 1 („spawacz elektryczny i gazowy”) wykazu A stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach […] będącego załącznikiem Nr 1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r.
w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia
na emeryturę […] (Dz. Urz. Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 6 grudnia 1983 r., Nr 3, poz. 6, ze zm.). Należy dodać, że - jak słusznie podnosił S. S. w odwołaniu od decyzji organu rentowego – sama nazwa stanowiska pracy ma drugorzędne znaczenie dla uznania,
czy ubezpieczony był zatrudniony w warunkach szczególnych, z tego punktu widzenia najistotniejszy jest bowiem zakres i rodzaj powierzonych ubezpieczonemu i faktycznie przezeń wykonywanych obowiązków pracowniczych, natomiast nazwa stanowiska nie ma w tej kwestii większego znaczenia. Jak bowiem wskazuje się w judykaturze
– o uznaniu zatrudnienia za pracę w szczególnych warunkach nie decyduje treść dokumentów wystawionych przez pracodawcę, ani nazwa stanowiska pracy, lecz charakter faktycznie wykonywanych czynności (analogiczne stanowisko w powyższej kwestii zajął np. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 19 lutego 2014 r., sygn. akt: III AUa 1037/13 (LEX nr 1451553); por. również wyrok Sądu Apelacyjnego
w R. z 10 stycznia 2013 r., sygn. akt: III AUa 1003/12; LEX nr 1283065).
Nie może natomiast ulegać wątpliwości, iż praca jaką ubezpieczony wykonywał
w okresie objętym sporem (niezależnie od kwestii nazewnictwa stanowiska pracy, jakie wtedy zajmował) odpowiada zatrudnieniu w szczególnych warunkach, o którym mowa w cytowanych wyżej przepisach, albowiem w okresie tym S. S. świadczył pracę spawacza elektrycznego i gazowego zajmującego się naprawami rur w elektrowni w Niemczech, co potwierdził materiał dowodowy zgromadzony
w sprawie.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że S. S. wykazał, iż w okresie od 13 września 1988 r. do 4 grudnia 1990 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Po dodaniu powyższego okresu pracy do innych, niespornych okresów zatrudnienia ubezpieczonego w szczególnych warunkach (wynoszących łącznie 14 lat, 3 miesiące i 22 dni) S. S. legitymuje się ponad 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, według stanu na dzień
1 stycznia 1999 r. Ponadto ubezpieczony spełnia wszystkie pozostałe ustawowe przesłanki niezbędne do nabycia prawa do emerytury, o której mowa w przepisie
art. 184 ustawy emerytalnej.

Wobec powyższego Sąd podstawie cytowanych wyżej przepisów prawa materialnego oraz w oparciu o art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu S. S. prawo do emerytury, poczynając od dnia 19 listopada 2014 r.

Jednocześnie Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji – mając na względzie fakt, iż ustalenie charakteru pracy ubezpieczonego w spornym okresie nastąpiło w toku postępowania sądowego. W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie
art. 118 ust. 1a a contrario ustawy emerytalnej orzekł o braku odpowiedzialności organu rentowego.

/-/ SSO Hanna Cackowska – Frank