Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Jacek Liszka

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Houda

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2015 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania Z. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 28 sierpnia 2014 roku nr (...)

w sprawie Z. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

oddala odwołanie.

Sygn. akt IVU 1345/14

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 15 stycznia 2015 roku

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 28 sierpnia 2014 roku odmówił Z. R. prawa do emerytury. W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, iż ubezpieczony nie spełnia warunków, od których zależy prawo do emerytury w myśl art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie wykazał on co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Z. R. domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do emerytury. W odwołaniu podniesiono, iż ubezpieczony posiada ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych uwzględniając jego pracę w Zakładzie Budownictwa (...) w B. oraz w Kombinacie Budownictwa (...), gdzie jak podniesiono stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace naprawcze w kanałach remontowych samochodów ciężarowych.

W odpowiedzi na odwołanie organ emerytalny domagał się jego oddalenia, powołując argumentację z zaskarżonej decyzji. Jak stwierdzono ubezpieczony nie udowodnił, aby w spornym okresie zatrudnienia wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę mechanika samochodowego zatrudnionego wyłącznie w kanałach remontowych.

Bezsporne między stronami było:

Z. R. urodzony w dniu (...) ukończył 60 lat w dniu (...) r. Posiada na dzień 1.01.1999 r. łączny staż zatrudnienia wynoszący ponad 26 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Nadto Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 1.09.1969 r. do 31.05.1982 r. odwołujący był zatrudniony w Zakładzie Budownictwa (...) w B. na stanowisku mechanika samochodowego. W początkowym okresie tego zatrudnienia, to jest od 1.09.1969 r. do 31.08.1972 r. ubezpieczony uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w B. przez 3 dni i przez kolejne 3 dni miał praktyki w Zakładzie w ramach nauki zawodu mechanika samochodowego. Zakład ten zajmował się prowadzeniem prac budowlanych; budowano szkoły, przedszkola, przeprowadzano remonty budynków, a także dróg. W związku z tym Zakład posiadał sprzęt drogowy taki jak dźwigi, betoniarki, koparki, samochody ciężarowe typu wywrotka, jak i skrzyniowe, samochody dostawcze – Ż., N. w liczbie ok. 20. Nie było natomiast samochodów osobowych. Wszystkie te samochody i maszyny były naprawiane w warsztacie wyposażonym w dwa stanowiska do pracy w kanałach remontowych.

Dowód:

- akta ZUS,

- akta osobowe odwołującego,

- dokumenty dołączone do odwołania – k. 7-17,

- zeznania świadków M. J. i C. M. - k. 34-35,

- zeznania odwołującego - k. 35-36.

Po ukończeniu praktycznej nauki zawodu ubezpieczony pracował jako mechanik samochodowy w warsztacie wykonując zdecydowaną większość napraw w kanale remontowym (ok. 90%). Najczęściej naprawiał podwozia samochodów ciężarowych, czyli naprawiał zawieszenia, tylne mosty, hamulce, sprzęgła, instalacje elektryczne, które znajdowały się także od spodu samochodów ciężarowych. Zajmował się również akumulatorami; robił roztwór, ładował i rozładowywał nowe akumulatory, a także zajmował się odsiarczaniem ich. Poza kanałem naprawiał także np. rozruszniki w ten sposób, iż wymontowywał rozrusznik, naprawiał i z powrotem go montował. Podczas przedmiotowego zatrudnienia w okresie od 22.04.1975 r. do 8.04.1977 r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Dowód:

- akta ZUS,

- akta osobowe odwołującego,

- dokumenty dołączone do odwołania – k. 7-17,

- zeznania świadków M. J. i C. M. - k. 34-35,

- zeznania odwołującego - k. 35-36.

Następnie w okresie od 1.06.1982 r. do 31.05.1992 r. odwołujący pracował w Kombinacie Budownictwa (...) w Zakładzie Produkcji (...) w B. powstałym z przekształcenia Zakładu Budownictwa (...) w B.. Jego praca w Kombinacie była tożsamą z uprzednio wykonywaną. Podczas tego zatrudnienia w okresie od 12.01.1987 r. do 12.12.1990 r. ubezpieczony pracował na eksporcie w Czechosłowacji. Wówczas to wykonywał różnorakie czynności; w zależności od potrzeb przygotowywał konstrukcje do spawania, a następnie spawał, naprawiał samochody nie tylko w kanale remontowym, wykonywał także prace monterskie. Po powrocie z eksportu w okresie od 13.12.1990 r. do 17.04.1991 r. przebywał na urlopie dewizowym, a w okresie od 18.04.1991 r. do 31.01.1992 r. korzystał z urlopu bezpłatnego. Ostatnie miesiące przedmiotowego zatrudnienia spędził w większości na zwolnieniu lekarskim, to jest w okresie od 1.02.1992 r. do 23.04.1992 r. i od 18.05.1992 r. do 24.05.1992 r.

Dowód:

- akta ZUS,

- akta osobowe odwołującego,

- dokumenty dołączone do odwołania – k. 7-17,

- zeznania świadka C. M. - k. 35,

- zeznania odwołującego - k. 35-36.

Jak wynika z kart zarobkowych ubezpieczonego za lata 1979-1986 otrzymywał on dodatek za pracę w warunkach szkodliwych tylko w niektórych miesiącach, to jest w 1979 i 1986 r. za cały rok, w 1980 r. – za 9 miesięcy, w 1981 r. i 1984 r. – za 11 miesięcy, w 1982 r. – za 7 miesięcy, w 1983 r. – za 6 miesięcy, a w 1985 r. – za 5 miesięcy.

Dowód:

- akta ZUS,

- akta osobowe odwołującego,

- dokumenty dołączone do odwołania – k. 7-17.

Dokumenty dające podstawę dla poczynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd uznał za autentyczne i wiarygodne. Poza tym treść i forma tych dokumentów nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tej kategorii dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 k.p.c.), a dokumenty prywatne, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 kpc).

Wiarygodne w ocenie Sądu były także zeznania świadków i odwołującego się. Korespondowały one co do zasady ze sobą wzajemnie jak i z materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie. Depozycje te nie zawierały wewnętrznych sprzeczności, były logiczne i spójne. Razem wzięte dały pełny i jasny obraz badanej rzeczywistości.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było ustalenie czy odwołującemu przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Z powyższych względów zwrócić uwagę należy na regulację zawartą w art. 184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 roku poz.1440 ze zm.) zgodnie, z którą ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, tj. 60 lat życia dla mężczyzny, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (czyli w dniu 1.01.1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 25 lat dla mężczyzny.

Zgodnie z ust. 2 tego przepisu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z kolei według art. 32 wyżej powołanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami (o których mowa w ust 2-3 tegoż artykułu), zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 – tj. 65 lat w przypadku mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa powyżej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepis art. 32 ust. 4 powołanej ustawy stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za owe przepisy dotychczasowe należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. 1982 r. Nr 40 poz. 267 ze zm.).

Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 lutego 2002 roku (sygn. akt III CZP 30/2001, opubl. OSNAPiUS 2002/10 poz. 243) zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachowały zatem moc przepisy § 4-8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze, a ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis § 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie zatem z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Należy w tym miejscu zauważyć, iż zgodnie z art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. To sprawia, że fakt zatrudnienia, bądź jego brak w warunkach szczególnych może być dowodzony za pomocą każdego środka dowodowego, w tym z zeznań odwołującego i świadków.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, iż ubezpieczony nie spełnia wszystkich przesłanek do nabycia prawa do emerytury. Ukończył wprawdzie 60 lat i posiada wymagany okres ogólnego stażu pracy, bo wynoszący ponad 26 lat, jednak nie legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowiskach objętych wykazem A cytowanego rozporządzenia wynoszącym co najmniej 15 lat pracy.

Odwołujący domagał się uwzględnienia jako pracy w warunkach szczególnych okresu pracy od 1.09.1969 r. do 31.05.1982 r. w Zakładzie Budownictwa (...) w B. oraz od 1.06.1982 r. do 31.05.1992 r. w Kombinacie Budownictwa (...) w Zakładzie Produkcji (...) w B. na stanowisku mechanika samochodowego. Przede wszystkim trzeba podkreślić, iż z powyższych lat pracy nie można w ogóle brać pod uwagę jako pracy w warunkach szczególnych początkowego okresu zatrudnienia, tj. od 1.09.1969 r. do 31.08.1972 r., kiedy to ubezpieczony pozostawał uczniem w (...) Szkoły Zawodowej w B. i w ramach praktycznej nauki zawodu mechanika samochodowego pracował w Zakładzie przez 3 dni w tygodniu. Tak samo podczas późniejszego zatrudnienia należy wykluczyć jego okres pracy na eksporcie w Czechosłowacji od 12.01.1987 r. do 12.12.1990 r., gdyż jak zeznał sam odwołujący wykonywał wówczas szereg prac, a nie wszystkie z nich były pracą w warunkach szczególnych (np. właśnie prace mechanika samochodowego poza kanałem remontowym). Nie ma więc wątpliwości, iż nie wykonywał wówczas stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Następnie po powrocie z eksportu w okresie od 13.12.1990 r. do 17.04.1991 r. przebywał na tzw. urlopie dewizowym i nie pracował, a w okresie od 18.04.1991 r. do 31.01.1992 r. korzystał z urlopu bezpłatnego. Sumując zatem powyższe okresy, kiedy ubezpieczony z pewnością nie mógł pracować stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych do oceny pozostaje staż krótszy niż 15 lat. Wyłączeniu podlegają bowiem okresy 1.09.1969-31.08.1972, 12.01.1987-12.12.1990 i 13.12.1990-31.01.1992. A więc do oceny pozostają okresy 1.09.1972-31.05.1982, 1.06.1982-11.01.1987 i 1.02.1992-31.05.1992 które łącznie nie wynoszą co najmniej 15 lat. Sam już ten fakt powoduje, iż odwołujący nie spełnia wymaganej przesłanki w postaci co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Odnosząc się jednak do faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy w Zakładzie Budownictwa (...) w B., a następnie w Kombinacie Budownictwa (...) w Zakładzie Produkcji (...) w B. na stanowisku mechanika samochodowego nie można z pewnością stwierdzić, iż praca ta stale i w pełnym wymiarze czasu odbywała się w kanałach remontowych, tak aby można ją było zakwalifikować jako tą wymienioną w Wykazie A Dziale XIV pkt 16 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Co prawda nie ulega wątpliwości, iż ze względu na specyfikę Zakładu i samochody ciężarowe w nim się znajdujące odbywała się ona głównie w kanałach remontowych. Ubezpieczony jednak wykonywał czynności także poza kanałem np. naprawiał rozruszniki, czy też zajmował się akumulatorami, jednak nie tylko w zakresie o jakim mowa w pkt 13 Działu XIV Wykazu A stanowiącego załącznik do przedmiotowego rozporządzenia. Powyższy wniosek potwierdza ponadto dokumentacja pracownicza odwołującego. Z kart zarobkowych ubezpieczonego wynika, iż na przestrzeni lat 1979-1986 ubezpieczony otrzymywał co prawda dodatek za pracę w warunkach szkodliwych, to jednak tylko w niektórych miesiącach.

Trzeba przy tym podkreślić, iż aby praca była zaliczona do stażu pracy w warunkach szczególnych musi być ona wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na wielokrotnie prezentowane i ugruntowane stanowisko judykatury zaprezentowane choćby w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24.09.2009 r. (II UK 31/09), gdzie stwierdzono, że przewidziane w art. 32 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury w niższym niż określony w art. 27 tej ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Wymaga więc podkreślenia, iż przedmiotowe przepisy umożliwiające nabycie prawa do emerytury w niższym od powszechnego wieku emerytalnego w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze mają charakter wyjątkowy, szczególny i nie można ich interpretować w sposób rozszerzający. W innym orzeczeniu Sąd ten podkreślił, iż niezbędne do stwierdzenia szczególnego charakteru zatrudnienia jest udowodnienie, że praca wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (patrz wyrok SN z dnia 6 czerwca 2013 r., II UK 358/12). W niniejszej sprawie odwołujący okoliczności tej nie wykazał.

Należy przy tym podkreślić, iż ustawodawca nie uznał za pracę w warunkach szczególnych pracy mechanika samochodowego, lecz prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, których jak wykazało przeprowadzone postępowanie dowodowe ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej przez 15 lat. Z powyższych względów należy stwierdzić, iż odwołujący nie spełnia przesłanki do uzyskania wcześniejszej emerytury w postaci posiadania co najmniej 15-letniegio stażu pracy w warunkach szczególnych.

Mając zatem na uwadze powołane przepisy prawa materialnego, jak i art. 477 ¹⁴§ 1 kpc, Sąd oddalił odwołanie.