Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 1 października 2012 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt II C 1223/12 oddalił powództwo M. D. przeciwko A. P. o ustalenie nieważności umowy pożyczki z dnia 28 czerwca 1994 roku w zakresie ustalenia wysokości odsetek za opóźnienie.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o ustalenie, że w dniu 28 czerwca 1994 roku A. P. zawarła z M. D. umowę pożyczki na sumę 14.500.000,00 złotych (suma sprzed denominacji). W § 4 umowy strony określiły wysokość odsetek za opóźnienie na 1% dziennie. Dla zabezpieczenia zwrotu pożyczki M. D. wystawiła i wręczyła A. P. weksel własny opatrzony datą 28 października 1994 roku. W sprawie o sygn. akt II Nc 471/94 Sąd Rejonowy w Łodzi w dniu 3 lutego 1995 roku wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym uwzględniający w całości powództwo A. P. przeciwko M. D., P. G. oraz I. W. o zapłatę kwoty 1150,00 złotych z odsetkami umownymi 1% dziennie od dnia 28 października 1994 roku – na podstawie weksla wystawionego przez M. D. i poręczonego przez pozostałych pozwanych. Postanowieniem z dnia 1 lutego 2005 roku odrzucono zarzuty pozwanych od nakazu zapłaty. W dniu 9 maja 1995 roku wydano powódce tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty opatrzonego klauzulą wykonalności. W stosunku do M. D. nadal prowadzona jest egzekucja należności wynikającej z wyżej opisanego tytułu wykonawczego.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo, w świetle przesłanek określonych w art. 189 k.p.c., nie zasługuje na uwzględnienie. Interes prawny po stronie powoda uzasadniający wystąpienie z powództwem opartym na art. 189 k.p.c. istnieje tylko wówczas, gdy uwzględnienie tego powództwa stanowić będzie skuteczny, a ponadto jedyny przewidziany przez porządek prawny środek ochrony sfery praw powoda. Wedle powódki, uwzględnienie powództwa wytoczonego w niniejszej sprawie pozwoli jej wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym, co z kolei w dalszej kolejności umożliwi jej uniknięcie egzekwowania od niej przez pozwaną odsetek wynikających z umowy z dnia 18 czerwca 1994 roku. Tak określonego interesu prawnego powódka nie będzie jednak w stanie zrealizować nawet gdyby powództwo wytoczone w niniejszej sprawie miało podlegać uwzględnieniu. Wyrok sądu ustalający nieważność umowy pożyczki w zakresie dotyczącym wysokości umownych odsetek za opóźnienie nie będzie mógł stanowić podstawy do skutecznego wystąpienia przez powódkę z powództwem w trybie art. 840 § 1 k.p.c. Powódka nie może bowiem oprzeć powództwa przeciwegzekucyjnego na twierdzeniu, że jej obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie w wysokości 1 % dziennie nie istniał już na dzień wydania nakazu zapłaty z 1995 roku. Powódka mogłaby co najwyżej powoływać się na to, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane, jednakże takim zdarzeniem nie mogłoby być wydanie w niniejszej sprawie wyroku ustalającego nieważność umowy pożyczki w zakresie określającym wysokość odsetek za opóźnienie. Wyrok uwzględniający powództwo wytoczone w oparciu o art. 189 k.p.c. jest wyrokiem deklaratoryjnym, to jest w sposób prawnie wiążący potwierdzającym zajście w przeszłości określonego zdarzenia prawnego i nie wywołującym samodzielnie żadnych nowych skutków prawnych. Żądanie powódki dotyczy zaś ustalenia zajścia pewnego zdarzenia prawnego mającego miejsce przed wydaniem nakazu zapłaty. Interes prawny, na który powołuje się powódka nie istnieje i nie może uzasadniać wystąpienia z powództwem w niniejszej sprawie.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w całości. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego skarżąca zarzuciła naruszenie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez niewłaściwą wykładnię i w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że powódka nie dysponuje interesem prawnym z uwagi na fakt, iż nawet uwzględnienie niniejszego powództwa nie umożliwi powódce wystąpienia z powództwem przeciwegzekucyjnym w zakresie tytułu wykonawczego obejmującego nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 3 lutego 1995 roku sygn. akt II Nc 471/95.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wraz z obowiązkiem dokonania rozstrzygnięcia w zakresie kosztów postępowania (apelacja wraz z załącznikiem– k. 93-96).

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powódki poparł apelację a pozwana wniosła o jej oddalenie (protokół rozprawy apelacyjnej – k. 135).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny, nie kwestionowany w apelacji.

Stanowisko skarżącej, w świetle jednoznacznej dyspozycji art. 189 k.p.c. jak i art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd I instancji prawidłowo bowiem przyjął, że powódka nie ma interesu prawnego w ustaleniu objętym żądaniem pozwu, a przynajmniej takiego interesu nie wykazała zgodnie z art. 6 k.c. Interes taki musi natomiast istnieć obiektywnie. Jest on warunkiem umożliwiającym dalsze badanie w zakresie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego. W uzasadnieniu orzeczenia z 17 grudnia 1993 roku wydanego w sprawie o sygn. akt III CZP 171/93 (OSNCP 1994/7-8/149) Sąd Najwyższy wyjaśniając pojęcie interesu prawnego wskazał, że "...W nauce prawa procesowego istnieje zgodny i powszechny pogląd, że zapadłe w sprawach wszczętych na podstawie art. 189 k.p.c. wyroki ustalające mają charakter deklaratywny oraz, że jako środek ochrony stosunków cywilnoprawnych służą usunięciu sporu lub stanu niepewności co do prawa lub stosunku prawnego. Dlatego żądanie ustalenia może odnieść skutek tylko w określonych sytuacjach, a znajduje to wyraz w podstawie powództwa o ustalenie, którą jest interes prawny. Pojęcie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. traktowane jest w piśmiennictwie jako szczególny rodzaj klauzuli generalnej, będącej elementem konstrukcji powództwa wniesionego na podstawie tego przepisu. Dlatego spotyka się różne sformułowania, zawierające w rzeczy samej tylko dyrektywy interpretacyjne mające udzielić odpowiedzi, kiedy i w jakich okolicznościach powód ma interes prawny w ustaleniu. Sięgając do nich można stwierdzić, że pojęcie to powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej w postaci ustalenia stosunku prawnego lub prawa w sensie pozytywnym lub negatywnym, jeżeli w konkretnym wypadku taka forma działalności jurysdykcyjnej, polegająca na czystej deklaracji sytuacji prawnej będącej przedmiotem ustalenia ze skutkiem wiążącym strony, jest wymagana rzeczywistą potrzebą jej udzielenia.".

Analiza zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego nakazuje w pełni przychylić się do zapatrywania Sądu I instancji, iż interes prawny, na który powołuje się powódka nie istnieje i nie może uzasadniać wystąpienia z powództwem w niniejszej sprawie. Obszerna argumentacja przedstawiona w tym względzie w apelacji, nie zmienia bowiem zasadniczej okoliczności przesądzającej o konieczności oddalenia powództwa w tej sprawie, a mianowicie, że wytaczając przedmiotowe powództwo powódka zmierza w istocie do ustalenia wystąpienia pewnego zdarzenia prawnego mającego miejsce przed wydaniem nakazu zapłaty z dnia 3 lutego 1995 roku. Zgodnie zaś z dyspozycją art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. w ramach powództwa przeciwegzekucyjnego powódka nie może kwestionować istnienia obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym będącym orzeczeniem sądu na dzień wydania tego orzeczenia. W sytuacji zatem, gdy interesu prawnego w wystąpieniu z powództwem w tej sprawie powódka upatruje w założeniu, iż uwzględnienie powództwa wytoczonego w niniejszej sprawie pozwoli jej wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym, co z kolei w dalszej kolejności umożliwi jej uniknięcie egzekwowania od niej przez pozwaną odsetek wynikających z umowy z dnia 28 czerwca 1994 roku, należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, iż tak określonego interesu prawnego powódka nie będzie w stanie zrealizować nawet gdy powództwo wytoczone w niniejszej sprawie zostałoby uwzględnione. Zważyć wszak należy, że powództwo przewidziane w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. nie prowadzi i nie może prowadzić do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem sądu. W związku z tym nie jest dopuszczalna merytoryczna zmiana uprzednio wydanego prawomocnego orzeczenia w oparciu o przepis art. 840 k.p.c. (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1972 r., II PR 372/72, OSP 1973/11/222)

Nie można również tracić z pola widzenia, że zgodnie ze stanowiskiem judykatury, nie ma interesu prawnego strona, która w drodze powództwa z art. 189 k.p.c. zamierza uzyskać dowody, które ocenia jako potrzebne do obrony jej praw w innym postępowaniu (tak m. in. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku wydanym w dniu 27 czerwca 2014 roku w sprawie o sygn. akt I ACa 35/14 opublikowanym w bazie orzecznictwa LEX pod nr (...)).

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.