Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: S.S.O. T. Jakubowska – Wójcik

Protokolant: st. sekr. sąd. D. Klimczak

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2015 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w Ł.

przeciwko M. G. (1)

o zapłatę

1.  zasądza od M. G. (1) na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w Ł. kwoty:

a)  137700 (sto trzydzieści siedem tysięcy siedemset) zł z ustawowymi odsetkami od 10 marca 2014 roku do dnia zapłaty,

b)  9128 (dziewięć tysięcy sto dwadzieścia osiem) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala powództwo w pozostałej części.

Sygnatura akt II C 574/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 11 kwietnia 2014 roku, skierowanym przeciwko M. G. (1), Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe (...) S.A. w Ł. wniosło o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kwoty 170.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 marca 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu żądania wskazano, że pozwana bezpodstawnie wzbogaciła się kosztem powodowej spółki, poprzez przeniesienie prawa własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) na rzecz osób trzecich, w sytuacji, gdy powód uzyskał ochronę prawną poprzez uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dokonanej przez jego dłużnika R. B. z pozwaną – M. G. (1). /pozew k. 2-4/

W odpowiedzi na pozew z dnia 21 maja 2014 roku strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podniosła, że nie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej, a nawet gdyby przyjąć pogląd odmienny to w świetle art. 409 k.p.c. nie jest ona zobowiązana do zwrotu korzyści z uwagi na wyzbycie się tych korzyści w sposób bezproduktywny oraz bez liczenia się z obowiązkiem jej zwrotu. /odpowiedź na pozew k. 32-35/

Na rozprawie w dniu 18 marca 2015 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska. /protokół skrócony rozprawy z dnia 18 marca 2015 r. k. 101 odw./

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Strona powodowa - Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe (...) Spółka Akcyjna w Ł. istnieje na rynku od grudnia 1990 r., działając w branży spożywczo – mięsnej. /bezsporne/

Pozwana M. L. jest przyrodnią siostrą R. B., będącego dłużnikiem powodowej spółki. /bezsporne/

W czerwcu 2007 r. pozwana M. G. (1) zwróciła się do brata R. B. o zwrot pożyczki, udzielonej mu w 1996 r. na kwotę 20.000 USD. Pozwana potrzebowała tych pieniędzy na zorganizowanie swojego wesela, które odbyło się w czerwcu 2007 r. /zeznanie świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej G. – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25/

Dnia 16 października 2007 r. w Kancelarii Notarialnej w Ł., prowadzonej przez A. S., stawili się R. B. i M. G. (1). Przyrodnie rodzeństwo zawarło między sobą umowę darowizny, mocą, której R. B. nieodpłatnie przeniósł na M. G. (1) własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) o powierzchni 599 m ², stanowiącej plac nr(...). Wartość przedmiotu darowizny została przez strony określona na 20.000 zł. /umowa darowizny – akt notarialny k. 22 – 23 odw.; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Z uwagi na pogorszenie sytuacji życiowej i brak funduszy M. G. (1) wraz z mężem zrezygnowali z budowy domu na działkach przy ul. (...). Postanowili sprzedać nieruchomość rodzicom męża, gdyż gwarantowało to, że ten składnik majątkowy pozostanie w rodzinie. Teściowie pozwanej chcieli w ten sposób wspomóc finansowo synową i syna. /zeznania świadków: L. G. – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:09:27-00:25:34; H. G. – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:26:10-00:41:09; M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Umową z dnia 18 lutego 2011r. M. G. (1) sprzedała swoim teściom: L. i H. małżonkom G. nieruchomość, którą w październiku 2007 r. dostała od przyrodniego brata R. B., położoną w Ł. przy ul. (...) oznaczoną nr KW (...), za cenę 170.000 zł. /umowa sprzedaży – akt notarialny k. 24 – 27; zeznania pozwanej k. 206 odw – 208; odpis z KW nr (...) k. 12-19; M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25/

Pozwana kwotę za sprzedaną nieruchomość otrzymała od swoich teściów w formie gotówki w domu w dniu zawarcia umowy. H. i L. małżonkowie G. środki pieniężne na zakup działki od synowej mieli z wcześniejszej sprzedaży mieszkania w Ł.. /zeznania świadków: L. G. – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:09:27-00:25:34; H. G. – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:26:10-00:41:09; M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39 /

Po sprzedaży działki i otrzymaniu pieniędzy od teściów pozwana przeprowadziła generalny remont mieszkania, w którym zamieszkiwała wraz z rodziną. Wyburzona była w mieszkaniu ściana, zerwane podłogi i założone nowe, zdjęte boazerie ze ścian, wymienione meble kuchenne. Na remont ten pozwana przeznaczyła 20.000-30.000 zł, ponadto spłaciła drobne kwoty z zadłużeń zaciągniętych u znajomych i matki, oraz naprawiła wspólny samochód małżonków – 10 –letni wówczas N. (...). Pozwana pewne kwoty wydatkowała na obie córki, w tym przede wszystkim na nowonarodzoną Nadię, kupując jej całą wyprawkę z wózkiem włącznie. Starsza córka często chorowała na zapalenie oskrzeli i była leczona homeopatycznie. /zeznania świadków: H. G. – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:26:10-00:41:09; M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

W okresie od czerwca do października 2011 r. pozwana wraz z mężem i dziećmi podróżowali spędzając wspólnie wakacje. O takich podróżach już wcześniej myśleli, mąż obiecywał pozwanej, że razem wyjadą. /zeznania świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Od września 2011 r. do czasu zajścia w ciążę z trzecim dzieckiem pozwana pozostawała na urlopie dla podratowania zdrowia, z uwagi na schorzenia kręgosłupa. Rehabilitowała się wówczas prywatnie. /przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Pozwana w dniu 22 lutego 2012 r. złożyła do Urzędu Skarbowego Ł. zeznanie podatkowe PIT - 36 za rok 2011, w którym wykazała łączny przychód w kwocie 36.819,03 zł. Z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości za kwotę 170.000 zł pozwana opłaciła w 2012 r. podatek w kwocie 32.300 zł. /zaświadczenie k. 87; zeznanie świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

W pozwie z dnia 19 października 2011 r. Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe (...) Spółka Akcyjna w Ł. wystąpiło przeciwko M. G. (1), wnosząc o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy darowizny z dnia 16 października 2007 r., na mocy, której dłużnik powoda R. B. przeniósł na pozwaną własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...). /bezsporne, ksero pozwu k. 107/

Odpis tego pozwu M. G. (1) otrzymała 9 listopada 2011r. / dowód doręczenia k. 108/

Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2013 r. wydanym w sprawie II C 1534/11 Sąd Okręgowy w Łodzi uznał za bezskuteczną w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej w Ł. umowę darowizny sporządzoną przed notariuszem A. S. w dniu 16 października 2007r. repertorium A Nr(...)zawartą pomiędzy R. B. i M. G. (1), której przedmiotem jest nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), stanowiąca plac oznaczony numerem (...) o powierzchni 599 m2, dla której w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi jest prowadzona księga wieczysta (...), w celu ochrony wierzytelności (...) Spółki Akcyjnej w Ł., wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 1 lutego 2012r. w sprawie II Nc 15/12 i zasądził od M. G. (1) na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w Ł. kwotę 12.117 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. /wyrok k. 10/

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 20 lutego 2014 r. rozpoznając apelację pozwanej M. G. (1) oddalił ją, przy czym jednocześnie z urzędu sprostował niedokładność wyroku w ten sposób, że po słowach w sprawie II Nc 15/12” dodał zapis o treści „do wysokości 170.000 zł”. Sąd rozstrzygając o kosztach postępowania apelacyjnego zasądził od pozwanej na rzecz (...) S.A. w Ł. kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. /wyrok k. 11/

Pismem z dnia 4 marca 2014 r., doręczonym pozwanej w dniu 6 marca 2014r., powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 170.000 zł w terminie 3 dni. /pismo potwierdzeniem odbioru k. 20-21 odw./

Pozwana wraz z mężem i trójką ich dzieci (N. ur. (...), Nadią ur. (...), A. ur. (...)) od wielu lat mieszka w lokalu położonym w Ł. przy ul. (...), stanowiącym jej majątek odrębny. Mieszkanie to M. G. (1) otrzymała od rodziców w 1992 r. /zeznania świadków: H. G. – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:26:10-00:41:09; M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39 /

Pozwana z zawodu jest nauczycielem języka angielskiego. Jest zatrudniona w szkole ponadgimnazjalnej przy ul. (...) w Ł., jednak obecnie nie pracuje – po urodzeniu najmłodszego dziecka pozostaje na zasiłku macierzyńskim, który otrzymuje w kwocie 1.500 zł miesięcznie. Pozwana ma debet na koncie osobistym w kwocie 12.000 zł. Dług ten powstał w latach 2005 – 2006. /zeznania świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25, przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Rodzinę utrzymuje mąż pozwanej, który prowadzi działalność gospodarczą polegającą na produkcji nici wysoko elastycznych. M. G. (2) osiąga z tego tytułu dochody średniomiesięczne w wysokości 5.000-7.000 zł. Ma otwarte dwie linie kredytowe po 100.000 zł każda (jedna firmowa, druga prywatna), z których może korzystać w razie zaistnienia potrzeby. Na dzień 18 marca 2015 r. obie linie były wykorzystane w pełni. /zeznania świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

W dniu 29 stycznia 2015 r. pozwana i jej mąż kupili do ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej dom w R. o powierzchni 280 m ² za cenę 800.000 zł. Dom został sfinansowany z kredytu hipotecznego zaciągniętego na ten dom i mieszkanie pozwanej. Małżonkowie zakupując dom wnieśli wkład własny w kwocie 50.000 zł. /zeznania świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Małżonkowie planują wprowadzić się do nowego domu na Wielkanoc 2015r., obecnie przeprowadzany jest w domu niewielki remont i kupowane są meble do pokoi dzieci oraz sypialni. /zeznania świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Małżonkowie spłacają ratę kredytu w wysokości 5.300 zł miesięcznie. Po dokonaniu wpisu hipoteki do księgi wieczystej rata ta będzie wynosić 4.700 zł. /zeznania świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25; przesłuchanie pozwanej – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 01:17:33-01:54:39/

Rodzina G. (pozwana, jej mąż i ich dzieci) przyzwyczajeni są do wysokiego standardu życia. Nie liczą, jakie kwoty przeznaczają na utrzymanie, nie należą do ludzi oszczędnych. /zeznania świadka M. G. (2) – e-protokół z dnia 18 marca 2015 r. k. 102 - adnotacje 00:41:10 – 01:15:25/

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się na powołanych dowodach z dokumentów oraz zeznań świadków i przesłuchaniu pozwanej.

Sąd odmówił wiary zeznaniom pozwanej oraz jej męża w części, w której twierdzili, iż od czerwca do końca października 2014 r. na podróże wydali łącznie kwotę ok. 55.000 zł. Sąd uznał za wiarygodny podawany przez pozwaną i świadka fakt samego podróżowania w ramach spędzanych przez nich wakacji, jednakże uznał, że nie zostało wykazane, iż przeznaczyli na to, aż tak duże kwoty. Pozwana nie udowodniła kosztów żadnego z tych wjazdów. Gdyby rzeczywiście opiewały one na takie kwoty, pozwana mogłaby je wykazać zwracając się do danego hotelu o potwierdzenie pobytu rodziny w takim okresie czasu z załączeniem chociażby cennika za wynajęcie na dobę pokoju na cztery osoby. Wobec braku inicjatywy dowodowej pozwanej w tym zakresie, kierując się doświadczeniem życiowym, Sąd uznał za nie wiarygodne, aby rodzina posiadając takie zadłużenia w liniach kredytowych czy w ramach debetu na rachunkach, zdecydowała się wydać, aż tak dużą kwotę na podróże, zamiast pospłacać własne zadłużenia, zwiększając tym samym swoją zdolność kredytową, tym bardziej przy planowaniu budowy bądź kupna domu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Źródłem roszczeń powoda objętych pozwem jest rozdysponowanie w dniu 18 lutego 2011 roku przez pozwaną nieruchomością położoną w Ł. przy ul. (...), dla której w Sądzie Rejonowym dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi jest prowadzona księga wieczysta (...), na rzecz osób trzecich, podczas gdy wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z 24 czerwca 2013r., utrzymanego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 20 lutego 2014r., uznano za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę darowizny zawartą pomiędzy dłużnikiem R. B. a pozwaną w dniu 16 października 2007 r., przenoszącą na pozwaną własność przedmiotowej niezabudowanej działki gruntu.

W tym miejscu należy podkreślić, że przeniesienie własności nieruchomości przez pozwaną na rzecz innych osób, umową z dnia 18 lutego 2011 r. nie było dokonane pod tytułem darmym, co ma znaczenie zarówno w odniesieniu do ochrony w ramach rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych jak i w odniesieniu do przepisu art. 407 k.c. i nie ma możliwości dochodzenia przez powoda zwrotu korzyści od pozwanej w naturze.

Istotą skargi pauliańskiej jest żądanie ubezskutecznienia w stosunku do wierzyciela czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią, celem zaś skargi pauliańskiej jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia się z majątku osoby trzeciej w zakresie, w jakim byłoby to skuteczne w stosunku do dłużnika gdyby ten nie pozbył się swego majątku lub nie zrezygnował z jego powiększenia. Wyrok sądu uwzględniający powództwo stanowi materialno-prawną przesłankę powstania po stronie osoby trzeciej obowiązku takiego zachowania się, które pozwala wierzycielowi na uzyskanie tego, na co mógł liczyć w przypadku realizacji wierzytelności z majątku dłużnika. W razie odpłatnej czynności podlegającej względnemu ubezskutecznieniu powyższy obowiązek osoby trzeciej znajduje uzasadnienie zarówno w koncepcji czynu niedozwolonego (art. 415 k.c.) jak i w koncepcji bezpodstawnego wzbogacenia (art. 409 k.c.). Osoba trzecia działająca w złej wierze może być postrzegana, jako współwinna wyrządzenia wierzycielowi szkody przez udaremnienie mu możliwości zaspokojenia się z majątku dłużnika, względnie, jako wzbogacona w stosunku do wierzyciela bezpodstawnie jego kosztem o przedmiot lub wartość, która, jako służące pokrzywdzeniu wierzyciela, nie powinny były znaleźć się w jej majątku i ze zwrotem, których powinna się liczyć. Wyzbycie się przez osobę trzecią w/w przedmiotu lub wartości niczego w kwestii jej odpowiedzialności nie zmienia. Wprawdzie zaspokojenie się wierzyciela w wyniku egzekucji skierowanej do majątku osoby trzeciej nie jest w takiej sytuacji możliwe, ale oznacza to jedynie niemożność skorzystania przez wierzyciela z określonego sposobu przymuszenia osoby trzeciej do wyrównania straty wynikłej z pozbawienia wierzyciela możności egzekwowania wierzytelności od dłużnika. Nie oznacza natomiast, że osoba trzecia zostaje zwolniona z odpowiedzialności wobec wierzyciela. Po zbyciu przedmiotu czynności prawnej z dłużnikiem osoba trzecia nie przestaje być współsprawcą szkody wierzyciela ani nie może się zasłaniać zarzutem, że nie jest już wzbogacona. Szkoda, która powstała m.in. w wyniku jej nagannego działania nadal istnieje i nadal osoba trzecia znajduje się w sytuacji, o której mowa w art. 409 k.c. in fine. Sprawia to, że wierzyciel może poszukiwać ochrony przed niewypłacalnością dłużnika przez bezpośrednie żądanie zasądzenia od osoby trzeciej sumy, jaką by pozyskał w wyniku egzekucji prowadzonej z majątku dłużnika. Warunkiem sine qua non jest w tym przypadku uprzednie uzyskanie przez wierzyciela prawomocnego wyroku, w którym czynność prawna osoby trzeciej z dłużnikiem zostanie uznana wobec niego za bezskuteczną.

Z powyższego wynika, że osoba trzecia, która przez czynność prawną z dłużnikiem dokonaną w złej wierze w rozumieniu art. 527 § 1 k.c. uzyskała korzyść majątkową, a następnie korzyść tę zbyła, nie tylko może być pozwana przez wierzyciela pauliańskiego, ale wręcz musi być pozwana i musi zostać wydany przeciwko niej prawomocny wyrok zasądzający na zapłatę, jeżeli wierzyciel zamierza urealnić swoją do dłużnika wierzytelność z majątku osoby trzeciej. W każdym razie, mimo pozbycia się przez osobę trzecią przedmiotu czynności prawnej z dłużnikiem, nie przestaje ona być wobec wierzyciela odpowiedzialna za to, że wierzyciel nie mógł się zaspokoić z majątku dłużnika. Odpowiedzialność ta może przybrać formę znoszenia przez osobę trzecią egzekucji z jej majątku na zaspokojenie wierzyciela (taka sytuacja została wyraźnie unormowana w art. 532 k.c.), ale może też wyrażać się w formie zapłaty przez osobę trzecią odpowiedniej kwoty, która - w razie odmowy – może być przedmiotem dochodzenia przed Sądem na podstawie art. 409 k.c.( tak SN w wyroku z dnia 3 lutego 2005 r. wydanym w sprawie II CK 412/04, Lex 359437). Podobny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w wyrokach: z dnia 30 września 2004 r. w sprawie IV CK 30/04, Legalis, z dnia 27 lutego 2004 r. w sprawie V CK 272/03, Legalis, z dnia 27 stycznia 2006 r. w sprawie III CSK 120/05, Legalis.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że z chwilą przesunięcia majątkowego i w konsekwencji utraty przez powoda roszczenia windykacyjnego, powstało po jego stronie roszczenie o zwrot uzyskanej przez pozwaną korzyści (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lutego 2004 roku, IV CK 459/02, LEX nr 176939, por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2003 roku, III CKN 1492/00, Biul. SN 2003/7/12).

Zgodnie z przepisem art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przesłankami powstania tzw. roszczenia kondykcyjnego są zatem:

- wzbogacenie jednego podmiotu;

- zubożenie drugiego podmiotu;

- związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem;

- brak podstawy prawnej dla wzbogacenia (bezpodstawność wzbogacenia).

Celem roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi zachwianej przesunięciem pewnej wartości z majątku jednego podmiotu do majątku innego podmiotu, które nastąpiło bez podstawy prawnej. Chodzi przy tym o pewien stan obiektywny w postaci wzbogacenia po jednej stronie i zubożenia po drugiej stronie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 listopada 1998 r., II CKN 58/98, LEX nr 55389).

Z chwilą dokonania przez pozwaną rozporządzenia przedmiotową nieruchomością nastąpiło jej bezpodstawne wzbogacenie. M. G. (1) zawierając umowę sprzedaży z H. i L. małżonkami G., na mocy, której przeniosła własność nieruchomości, uzyskała jednocześnie korzyść w postaci uzyskania ceny sprzedaży, co nastąpiło kosztem majątku powoda (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 grudnia 2008 roku, I CSK 224/08, LEX nr 484665 oraz w wyroku z dnia 30 stycznia 2007 roku, IV CSK 221/06, LEX nr 369185). W wyniku tego przesunięcia majątkowego powód utracił możliwość dochodzenia swojego roszczenia bezpośrednio z tej nieruchomości.

Nie ulega wątpliwości, że zubożenie powoda i wzbogacenie pozwanej to dwie strony tego samego przesunięcia określonej wartości z jednego majątku do drugiego, a zatem spełniona została przesłanka istnienia związku pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 sierpnia 2007 r., V CSK 152/07, LEX nr 465613).

Wzbogacenie pozwanej nastąpiło bez podstawy prawnej, bowiem – zgodnie z wyrokami Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 czerwca 2013 r. i Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 lutego 2014 r. uznano za bezskuteczną w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej w Ł. umowę darowizny sporządzoną w dniu 16 października 2007 r., zawartą pomiędzy dłużnikiem R. B. a jego siostrą M. G. (1), której przedmiotem była nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), w celu ochrony wierzytelności (...) Spółki Akcyjnej w Ł., wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 1 lutego 2012 r. w sprawie II Nc 15/12 do wysokości 170.000 zł.

Uznanie czynności prawnej, dokonanej pomiędzy dłużnikiem a pozwaną, za bezskuteczną wobec powoda, stosownie do art. 531 § 1 k.c. skutkowało jednocześnie stwierdzeniem ogólnego stanu pokrzywdzenia powoda. Odpłatne rozporządzenie przez pozwaną nabytym od dłużnika przedmiotem majątkowym na rzecz innych osób bez uzyskania przez wierzyciela zaspokojenia wierzytelności w sposób określony w art. 532 k.c. oznacza dalsze istnienie stanu pokrzywdzenia powoda. W sytuacji, gdy pozwana w okresie trwania wspomnianego stanu pokrzywdzenia powoda dokonała rozporządzenia przedmiotem majątkowym nabytym wcześniej od dłużnika, który miał właśnie służyć dla zaspokojenia wierzytelności wierzyciela, to wprawdzie rozporządzenie takie w relacji pozwana i jej teściowie, jako nabywcy ma swoją ogólną podstawę prawną (tj. w umowie pomiędzy tymi podmiotami), ale nie znaczy to, że taki transfer można by jednak de lege lata uznać za prawnie usprawiedliwiony w relacji właśnie pomiędzy powodem, jako wierzycielem a pozwaną. Trudno, bowiem uznać za prawnie usprawiedliwione takie rozporządzenie majątkowe (w tym uzyskanie odpowiedniej korzyści majątkowej w postaci ekwiwalentu), w którym pozwana, jako osoba trzecia zmierza do uniemożliwienia uzyskania zaspokojenia należności wierzyciela, zapewnionego mu prawomocnym wyrokiem pauliańskim. Taki transfer musi prowadzić, zatem do powstania odpowiedniego roszczenia kondycyjnego po stronie wierzyciela, obejmującego korzyść majątkową uzyskaną w wyniku rozporządzenia przedmiotem majątkowym nabytym uprzednio od dłużnika.

Po ustaleniu, że powodowi służy względem strony pozwanej roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia należy wskazać, że sposobem, w jaki winno nastąpić przywrócenie stanu równowagi między majątkami stron jest zwrot wartości uzyskanej korzyści. Pozwana została wzbogacona, bowiem w ten sposób, że do jej majątku wpłynęły aktywa w postaci środków finansowych w kwocie 170.000 zł.

Powód wnosił o zasądzenie bezpodstawnie uzyskanej przez stronę pozwaną korzyści odpowiadającej cenie uzyskanej ze sprzedaży przedmiotowej nieruchomości. Sąd uwzględnił żądanie powoda w części, zasądzając na jego rzecz kwotę 137.700 zł.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo, uznając za zasadny zarzut pozwanej - iż nie jest już wzbogacona - jedynie, co do kwoty 32.300 zł, jako że kwotę tą uiściła do Urzędu Skarbowego tytułem należnego podatku od odpłatnego zbycia nieruchomości za cenę 170.000 zł.

Stosownie do dyspozycji art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba, że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. W tym przypadku pozwana opłacając do Urzędu Skarbowego podatek w kwocie 32.300 zł nie była wzbogacona w zakresie tej kwoty, jako że nie zwiększyła swoich aktywów, ani też nie zmniejszyła pasywów, a sam obowiązek zapłaty podatku powstał w związku ze zbyciem nieruchomości. Obowiązek jego zapłaty skutkował transferem środków finansowych z uzyskanej ceny sprzedaży na poczet podatku.

W pozostałym zakresie zarzut pozwanej, iż nie jest wzbogacona, co do reszty kwoty tj. 137.700 zł nie zasługuje na uwzględnienie. Pozwana nie udowodniła, że zużyła te środki lub utraciła je w taki sposób, że nie jest już wzbogacona.

Dyspozycja art. 409 k.c. musi być analizowana w świetle reguły art. 406 k.c., bowiem nie może być mowy o nieistnieniu wzbogacenia, kiedy wzbogacony uzyskał jakikolwiek ekwiwalent w związku z wyzbyciem lub zużyciem korzyści, przy czym w tej sytuacji jego obowiązek ograniczy się, co do zasady, do wydania korzyści zastępczej. Tylko takie przypadki zużycia lub utraty wzbogacenia powodują odpadnięcie wzbogacenia, które ograniczają się do sytuacji, w których nastąpiło to bezproduktywnie, a więc bez uzyskania jakiegokolwiek ekwiwalentu, czy też innej korzyści dla majątku wzbogaconego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 2008 r. w sprawie I PK 247/07 (OSN 2009, Nr 17-18, poz. 223) wyraził pogląd, iż powołanie się na wygaśnięcie obowiązku wydania korzyści wymaga nie tylko udowodnienia jej zużycia, lecz nadto, aby miało ono taki charakter, iż powoduje trwały brak wzbogacenia i gdy korzyść stanowią sumy pieniężne nie wystarcza, zatem samo ich wyzbycie się – wydatkowanie (podobnie wyr. SN z 20 czerwca 2012 r., I CNP 76/11, Legalis). Korzyść ta może wystąpić chociażby w związku z uniknięciem koniecznego wydatku, który musiałby być poniesiony z majątku wzbogaconego. Będzie tak np. w przypadku zapłaty długu wzbogaconego, bowiem zawsze powstanie dla majątku wzbogaconego korzyść odpowiadająca wartości umorzonego zobowiązania, i to niezależnie od tego, czy za dług ten odpowiadał samodzielnie, czy z innymi osobami (podobnie wyr. SN z 2 lutego 2012 r., II CSK 670/11, Legalis, i z 5.10.2012 r., I PK 86/12, Legalis).

Pozwana podnosiła, że uzyskane ze sprzedaży nieruchomości środki finansowe zużyła na remont mieszkania oraz spłatę zadłużeń zaciągniętych u znajomych i matki, naprawę samochodu, zakup wyprawki dla nowonarodzonego dziecka, rzeczy dla starszej córki i jej leczenie. Uwzględniając powyższe i podzielając przytoczone poglądy Sądu Najwyższego nie ma możliwości przyjęcia, iż przeprowadzony remont mieszkania nie skutkował wzbogaceniem pozwanej, skoro z całą pewnością zwiększył wartość rynkową tego lokalu, co mogło mieć wpływ na kwotę uzyskanego kredytu przeznaczonego na zakup domu. Podobnie naprawa samochodu zwiększyła wartość tego pojazdu, wzbogacając tym samym jego właściciela. Także spłata zadłużeń zmniejszyła obciążające pozwaną zobowiązania, co wzbogaciło pozwaną o tyle, że zwolniło ją ze spłaty tych długów. Nie można także uznać za utratę wzbogacenia zakupu wyprawki dla młodszego dziecka czy rzeczy dla starszego dziecka, gdyż niezależnie od tego czy pozwana sprzedałaby przedmiotową nieruchomość, czy też nie, i tak musiałaby nabyć wyprawkę dla młodszego dziecka i rzeczy dla starszej córki. Wydatkowanie kwot na leczenie córek, nie oznacza, że pozwana utraciła lub zużyła te środki, wyzbywając się tym samym wzbogacenia, jako że i tak musiałaby przecież, dbając o zdrowie dzieci leczyć je.

Pozwana podniosła także, iż w okresie od czerwca do października 2011 r. dużo z mężem podróżowali. Tego typu wydatki, których nie można uznać za konieczne, a zostały przez pozwaną poniesione należy rozpatrywać w kategorii czy zostałby poniesiony także i wtedy, gdyby nie uzyskano wzbogacenia. W przypadku odpowiedzi twierdzącej za korzyść dla majątku wzbogaconego należy uznać samo zaoszczędzenie wydatku, który na ten cel musiałby być poniesiony.

Sąd ustalił, że rodzina G. żyje na wysokim poziomie finansowym i jest przyzwyczajona do ponadprzeciętnego standardu życia, tym bardziej, że jak przyznał mąż pozwanej, nie należą do ludzi oszczędnych. Zdolność finansowa małżonków G. musi być oceniana bardzo wysoko przez instytucje finansowe, skoro mają otwarte dwie linie kredytowe po 100.000 zł każda, a nadto uzyskali jeszcze kredyt hipoteczny w kwocie ponad 700.000 zł na zakup domu w R. o pow. 280 m ². Pozwana jest z zawodu nauczycielem języka angielskiego, obecnie otrzymuje zasiłek macierzyński w kwocie 1.500 zł miesięcznie, natomiast jej mąż prowadzi działalność gospodarczą, deklarując, że osiąga z niej dochody na poziomie 5.000-7.000 zł miesięcznie. Nie ma wątpliwości, iż w tej sytuacji majątkowej stać było pozwaną na wyjazdy i podróże nawet na poziomie ponadprzeciętnym, tym bardziej, że podróże te planowali już wcześniej, co ostatecznie zrealizowali w wakacje 2011 r.

Uwzględniając powyższe Sąd uznał, iż M. G. (1) nadal pozostaje wzbogacona w zakresie kwoty 137.700 zł i na podstawie art. 405 k.c., zasądził od pozwanej na rzecz powoda tą kwotę w punkcie 1 sentencji wyroku.

W zakresie żądania zasądzenia odsetek od kwoty dochodzonej tytułem bezpodstawnego wzbogacenia Sąd zważył, iż stosownie do przepisu art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotne jest, więc ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. W tym zakresie uzasadnione było zasądzenie odsetek zgodnie z ogólną regułą określoną w art. 455 k.c., według którego świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Żądanie zapłaty należności sformułowane zostało w wezwaniu do zapłaty z dnia 3 marca 2014 r., które stronie pozwanej doręczono w dniu 6 marca 2014 r., dlatego też Sąd – zgodnie z żądaniem powoda – zasądził odsetki dopiero od dnia następującego po upływie wyznaczonego 3-dniowego terminu do wpłaty należności tj. od dnia 10 marca 2014r. Zgodnie z regułą zawartą w przepisie art. 481 § 2 k.c. powodowi należały się odsetki ustawowe.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą ich stosunkowego rozdzielenia wyrażoną w przepisie art. 100 k.p.c. Powód wygrał proces w 81%, a zatem w takim zakresie zasadne było zasądzenie tych kosztów na jego rzecz od pozwanej. Na koszty niniejszego postępowania w kwocie 15.734 zł złożyły się:

- opłata od pozwu w kwocie 8.500 zł;

- wynagrodzenie pełnomocników wraz z opłatą od pełnomocnictwa w łącznej kwocie 7.234zł (po 3.617 zł każdej ze stron – ustalonej zgodnie § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09. 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 490);

Powód poniósł koszty w kwocie 12.117 zł (opłata od pozwu i koszty pełnomocnika), natomiast pozwana koszty pełnomocnika w kwocie 3.617 zł. Uwzględniając fakt, iż pozwana przegrała w 81% Sąd zasądził od M. G. (1) na rzecz powoda kwotę 9.128 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.