Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2015 r. w Szczecinie

sprawy H. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 kwietnia 2014 r. sygn. akt VI U 237/14

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i sprawę przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. do ponownego rozpoznania.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

Sygn. akt III AUa 502/14

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 28.11.2013r. H. Ś. wniosła o ponowne obliczenie podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków z okresu
od 22.06.1965r. do 20.08.1966r. oraz z przyjęciem najniższego wynagrodzenia za pracę za okresy nieudokumentowane zarobkowo, w wariancie najkorzystniejszym. Nadto wniosła o ponowne przeliczenie lat składkowych i nieskładkowych, po otrzymaniu dodatkowych dokumentów. Do wniosku zostały dołączone dowody dokumentujące wysokości osiąganych przez nią zarobków, w tym kartę zarobków za 1985 rok ( k.62 - 68a.e.). Wcześniej, wnioskiem, z dnia 2 września 2013 r. zwróciła się również o rozważenie przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego okresu przebywania na urlopie wychowawczym w latach 1984 – 1987 oraz faktu, że w tym też okresie, a konkretnie od 21.02.1985r. do 30.10.1986r. była zatrudniona jako chałupnik ( k.59 a.e.).

Decyzją z dnia 23.12.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., po rozpoznaniu wniosku z dnia 28.11.2013r., ustalono,
że najkorzystniejszym nadal dla ubezpieczonej jest dotychczas przyjęta podstawa wymiaru świadczenia po waloryzacji od dnia 01.03.2013r. w kwocie 1771,00 zł
i z ustalonym wwpw na poziomie 66,34 %. Organ rentowy dla ustalenia wysokości emerytury uwzględnił 28 lat i 3 miesiące okresów składkowych (339 miesięcy) i 4 lata i 10 miesięcy okresów nieskładkowych, w tym okres urlopu wychowawczego w latach 1985r -1987 (58 miesięcy). Organ nie uwzględnił w decyzji w miejsce okresów nieskładkowych z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, okresów składkowych z tytułu dozwolonego w tym czasie zatrudnienia i wykonywania pracy chałupniczej (k. 77 a.e.).

Organ nie uwzględnił również okresu od 01.05.1985r. do 31.05.1985r. z uwagi na fakt, że ubezpieczona nie osiągnęła w tym czasie przynajmniej połowy najniższego wynagrodzenia (k.80 a.e.).

W odwołaniu od decyzji organu rentowego ubezpieczona podniosła, że wnosiła o przeliczenie wwpw z 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu zatrudnienia, z uwzględnieniem okresu od 01.09.1962r. do 20.08.1966r., będącego okresem składkowym, w alternatywie z uwzględnieniem 8 miesięcy składkowych z 1985r. (od 28.02.1985r. do 13.06.1986r.), kiedy była zatrudniona w charakterze chałupnika. Ubezpieczona podała, że dołączyła do wniosku kartę wynagrodzeń za 1985r., a organ rentowy jednak nie ustosunkował się do jej żądań. Mając na uwadze powyższą argumentację, ubezpieczona wniosła o zajęcie stanowiska w sprawie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podał,
że z jego wyliczeń wynika, że najkorzystniejszym wskaźnikiem jest dotychczas przyjęty, gdyż wskaźniki za lata 1965, 1966, 1985, 1986, są jeszcze niższe.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 24.04.2014 roku oddalił odwołanie (punkt I orzeczenia) i wniosek ubezpieczonej o ustalenie podstawy wymiaru emerytury w oparciu o osiągane od dnia 13.05.1965r. do 12.05.1966r. wynagrodzenie przekazał do organu rentowego do rozpoznania (pkt II orzeczenia).

Sąd meriti ustalił, że H. Ś. pobiera emeryturę, której wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony na podstawie przeciętnej podstawy wymiaru składki z lat 1974-1984, 1988-1996 wyniósł 66,34 %. Ubezpieczona w dniu 28.11.2013 roku wystąpiła o przeliczenie emerytury dołączając dokumenty z okresu zatrudnienia w Zakładach (...) w S.. Uwzględnienie tych dokumentów prowadziło do wniosku, że wskaźnik wysokości podstawy emerytury za 1965 rok wyniósł 33,37 %, za 1966 rok 46,49 zł, 1985 26,78 % i 1986 1,36 %.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie i wskazując na treść art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2013 roku, poz. 1140, ze zm.) - zwaną dalej ustawą emerytalną – jednocześnie przytaczając jego treść. Sąd pierwszej instancji podniósł, że ubezpieczona domagała się przeliczenia emerytury, ale nie wskazała dlaczego, jej zdaniem, wskaźniki wysokości podstawy wymiaru emerytury za sporne lata powinny być wyższe. Sąd podniósł, że w odniesieniu do maja 1985 roku nieuznanego jako składkowy organ rentowy słusznie stwierdził, że zgodnie
z art. 6 ust. 2 pkt 11 ustawy: za składkowe uważa się okresy wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,

jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Bezspornie zaś wynagrodzenie ubezpieczonej z tytułu pracy nakładczej za maj 1985 roku wyniosło mniej niż połowa najniższego wynagrodzenia za 1985 rok.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonej, o czym orzekł pkt I wyroku. Nadto, Sąd orzekający przyjął, że ubezpieczona dopiero na rozprawie z dnia 17.04.2014r. wniosła
o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem wynagrodzenia z okresu od dnia 13.05.1965 r. do dnia 12.05.1966 roku, a zatem, że zgłosiła żądanie, które nie było jeszcze przedmiotem rozpoznania przez organ rentowy. Wobec czego, na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. przekazał sprawę w tym zakresie do rozpoznania organowi rentowemu.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodziła się ubezpieczona. Zaskarżyła wyrok w całości, zarzucając mu:

1.naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., art. 228 § 2 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. polegające na ustaleniu, że organ rentowy zaliczył do stażu ubezpieczeniowego okresy ubezpieczenia od 1 stycznia 1985 do 31 grudnia 1985 roku, za wyjątkiem maja 1985 roku, podczas, gdy z zaskarżonej decyzji oraz decyzji z dnia 25 kwietnia 2012 roku wynika, że ubezpieczona posiadała 339 miesięcy składkowych i 58 miesięcy nieskładkowych, zaś okres od 1 stycznia 1985 roku do 31 grudnia 1985 roku był okresem (za wyjątkiem miesiąca maj 1985 roku), jaki winien być doliczony do tak ustalonego stażu pracy; dokumenty potwierdzające staż pracy w 1985 roku zostały przekazane do organu rentowego w listopadzie 2013 roku, co oznacza,
że zarówno okresy ubezpieczenia jak i wysokość osiąganego przez skarżącą wynagrodzenia nie mogły one zostać uwzględnione w decyzji (...) roku; tym samym zaskarżona decyzja nie obejmuje ww. lat, skoro staż pracy ustalony przez ZUS
nie zmienił się,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 328 k.p.c. w ten sposób, iż Sąd I instancji nie odniósł się do zarzutów zgłaszanych przez ubezpieczoną, zaś uzasadnienie Sądu ma charakter ogólny, mimo, iż obowiązkiem Sądu jest rozpoznanie każdej sprawy w sposób indywidualny, odnoszący się do konkretnej osoby i zgłaszanych przez nią zarzutów. Sąd pierwszej instancji, mimo przedstawienia szeregu dowodów wskazujących na przebieg ubezpieczenia, nie odniósł się do ww. materiału dowodowego, nie zweryfikował prawidłowości wyliczeń wskazanych przez organ rentowy, ani też nie odniósł się merytorycznie do zarzutów skarżącej,

3.naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 5 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 2 pkt. 11 ustawy emerytalnej w zakresie dotyczącym zastosowania ww. przepisów, skutkujący nieuwzględnieniem w okresach składkowych okresów wykonywania pracy nakładczej w 1985 roku.

4.naruszenie art. 111 ust. 1 w zw. z art. 114 ustawy emerytalnej w zw. z art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. polegające na ustaleniu, że ubezpieczona wnosiła o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem wynagrodzenia z okresu od dnia 13 maja 1965 roku do dnia 12 maja 1966 roku, podczas gdy ubezpieczona wnosiła o przeliczenie emerytury od 1 stycznia 1965 roku do 20 sierpnia 1966 roku.

Wskazując na powyższe, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania i przekazanie jej wniosku o ustalenie podstawy wymiaru emerytury w oparciu o osiągane od dnia 1 stycznia 1965 roku
do 20 sierpnia 1966 roku wynagrodzenie, a w przypadku uznania, że Sąd nie rozpoznał istoty sprawy, bądź wymagane jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Organ rentowy nie ustosunkował się do treści apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja doprowadziła do uchylenia zarówno zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w punkcie I, jak i zaskarżonej decyzji z dnia 23.12.2013r.

W niniejszej sprawie ani Zakład Ubezpieczeń Społecznych ani Sąd pierwszej instancji nie sprostali postawionemu im zadaniu. Nie dokonali bowiem ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a także nie dokonali prawidłowej oceny żądań ubezpieczonej. Lektura apelacji ubezpieczonej, akt sprawy, a przede wszystkim akt ZUS, prowadzi do wniosku, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji miał rozstrzygnąć o dwóch żądaniach ubezpieczonej, zgłoszonych we wnioskach
z dnia 02.09.2013r. i z dnia 28.11.2013r. , a mianowicie o weryfikację wysokości świadczenia emerytalnego oraz o przeliczeniu emerytury z uwzględnieniem udokumentowanych zarobków oraz okresów składkowych, w miejsce przyjętych okresów nieskładkowych (z tytułu zatrudnienia w charakterze chałupnika). Organ rentowy wadliwie natomiast przyjął tożsamą, co poprzednio, ilość okresów składkowych i nieskładkowych, co świadczy o tym, że przy obliczeniu świadczenia zaniechał zamiany okresów nieskładkowych na składkowe. Treść ww. wniosków jednoznacznie wskazuje, że ubezpieczona wniosła o rozważenie przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego okresu przebywania na urlopie wychowawczym w latach 1984 – 1987 oraz faktu, że w tym okresie, a konkretnie
od 21.02.1985r. do 30.10.1986r. była zatrudniona jako chałupnik (k.59 a.e.). Przy kolejnym wniosku, tj. z dnia 28.11.2013r., ubezpieczona dołączyła dowody dokumentujące wysokości osiąganych przez nią zarobków, w tym kartę zarobków
za 1985 rok (k.62 - 68a.e.). Nadto, wniosła o ponowne obliczenie podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków z okresu od 22.06.1965r. do 20.08.1966r. wraz z przyjęciem najniższego wynagrodzenia za pracę za te okresy, kiedy pracowała,
lecz nie ma udokumentowanych wysokości zarobków, w wariancie dla niej najkorzystniejszym (k.62 - 68a.e.). Organ rentowy winien był zatem w całości ustosunkować się do tak zgłoszonych żądań i w sposób zrozumiały także dla ubezpieczonej, punkt po punkcie, wskazać w treści decyzji, sposoby ponownego obliczenia wysokości świadczenia emerytalnego, w wariantach z wyliczeniem zarobków z różnych lat oraz z uwzględnieniem faktu, że ubezpieczona posiada okres składkowy z tytułu pracy chałupnika (od 21.02.1985r. do 30.10.1986r.) i ma
w związku z tym udokumentowane zarobki na k. 233 a.e. Organ rentowy winien także przyjąć, że ww. okresy składkowe z tytułu pracy chałupniczej mają pierwszeństwo przed przypadającymi m.in. na ten sam czas, okresami nieskładkowymi z tytułu urlopu wychowawczego, co w konsekwencji prowadzi do zmiany ilości okresów nieskładkowych na korzyść okresów składkowych i powoduje korektę wysokości świadczenia z uwagi na przelicznik wynikający z art. 53 ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej. Nadto, organ rentowy w treści decyzji ma powołać zastosowane
w sprawie przepisy, mające stanowić podstawę prawną rozstrzygnięcia.
W przedmiotowej sprawie zabrakło powyższych rozstrzygnięć, wobec czego, wymyka się spod kontroli instancyjnej przedmiot sporu, ponieważ sprawa wymaga dokonania powyższych ustaleń oraz ich oceny prawnej przy uwzględnieniu przepisów ustawy emerytalnej. Podkreślić przy tym należy, że w orzecznictwie od lat ugruntowany jest pogląd (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2011 r., III Uz 17/11, LEX nr 1422061 i orzeczenia tam przywołane), że sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie objęte treścią zaskarżonej decyzji, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do tejże decyzji (art. 477 § 2, art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.). Dokonywanie ustaleń w przedstawionym powyżej zakresie i ich oceny prawnej dopiero przed sądem drugiej instancji wykraczałoby poza granice zakreślone zaskarżoną decyzją, a strony pozbawiałoby prawa sądowej kontroli zapadłego orzeczenia.

Skoro, bezspornym ustaleniem jest, że zaskarżona decyzja nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia wniosków ubezpieczonej okoliczności faktycznych oraz regulacji prawnych, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 477 ^14a k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie I oraz poprzedzającą go decyzję i sprawę przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. do ponownego rozpoznania.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka - Szkibiel