Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2015 r. w Lublinie

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 16 grudnia 2014 r. sygn. akt VII U 458/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt III AUa 112/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 lutego 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił A. G. ustalenia prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu decyzji organ podał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15 - letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Odwołanie złożył A. G., wnosząc o zmianę decyzji i przyznanie prawa do emerytury z uwzględnieniem zatrudnienia w zakładzie (...) w L., gdzie pracował w szczególnych warunkach na stanowisku spawacza.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżaną decyzję i ustalił A. G. prawo do emerytury od dnia 4 lutego 2014 roku.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

A. G. urodził się w dniu (...) W dniu 4 lutego 2014 r. złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku łączny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz stwierdził, że skarżący nie spełnia warunku 15-letniego zatrudnienia w warunkach szczególnych.

A. G. od 10 października 1972 roku do 31 stycznia 1993 roku był zatrudniony na stanowisku ślusarza w Związku Gminnych Spółdzielni (...) Zakład (...)w L. gdzie stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace polegające na spawaniu. Otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szczególnych. Nie miał uprawnień spawalniczych i dlatego był zatrudniony na stanowisku ślusarza a nie spawacza. Nie miało to żadnego znaczenia ponieważ pracując w 4 osobowej brygadzie spawaczy na stałe i w pełnym wymiarze godzin wykonywał tylko prace spawalnicze. Razem z pozostałymi spawaczami spawał grzejniki, okna, drzwi rury do hydrauliki.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania wnioskodawcy, wskazując, że są spójne, logiczne i co do podstawowych okoliczności zgodne z zeznaniami świadków A. P. i R. T.. Sąd podniósł, że świadek A. P. pracował razem z wnioskodawcą na stanowisku spawacza. Z racji wykonywanych obowiązków miał możność poczynienia bezpośrednich i trafnych spostrzeżeń odnośnie rodzaju wykonywanych przez skarżącego czynności. Potwierdził, że wnioskodawca pracował stale jako spawacz w pełnym wymiarze godzin. Spawał samodzielnie, a on razem z wnioskodawcą. Świadek R. T. również pracował w tym samym okresie co wnioskodawca na stanowisku spawacza wykonując takie same czynności i otrzymał emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach ( wyrok akta VIII U 3394/12 )

W ocenie Sądu zeznania świadków i wnioskodawcy zasługują na obdarzenie wiarą w całości. Zeznania te znajdują potwierdzenie w dokumentach zgromadzonych przez organ rentowy oraz Sąd.

Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawcy jest zasadne.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 Nr 153 poz. 1227 ze zm.), mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęły okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Zgodnie z § 2 ust.1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Dokonując oceny, czy pracę wnioskodawcy można zakwalifikować jako pracę w szczególnych warunkach Sąd podkreślił, że A. G. występując do organu rentowego o przyznanie świadczenia, nie przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych i dlatego organ rentowy nie uwzględnił skarżącemu tego zatrudnienia. Sąd, w przeciwieństwie do organu rentowego, nie jest związany określonymi środkami dowodowymi. Każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Zdaniem Sądu, z zeznań wnioskodawcy i akt wynika, że A. G. w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Gminnych Spółdzielni (...) Zakład (...)w L. od 10 października 1972 roku do 31 stycznia 1994 roku na stanowisku ślusarza wykonywał czynności spawacza w warunkach szczególnych określoną w wykazie A, Dział XIV, poz. 12– „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym” pkt 1. spawacz elektryczny i gazowy cyt. rozporządzenia Rady Ministrów. Stanowiska zaliczane do tej grupy zatrudnienia są także ujęte w wykazie A stanowiącego załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (Dz.Urz.MB i (...) z 1983r. Nr 3, poz. 6-8), w wykazie A, dziale XIV poz. 12– „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym” pkt 1. spawacz elektryczny i gazowy. Wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu elektrycznym. Inne wykonywane czynności jak przytrzymanie elementu czy malowanie elementu minią stanowiły marginalną część pracy.

Udowodniony okres pracy w warunkach szczególnych (od 10 października 1972 roku do 31 stycznia 1994 roku wynosi ponad 12 lat).

Spełnienie przez A. G. pozostałych przesłanek do przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach nie było kwestionowane. Wnioskodawca w dniu (...)ukończył 60 lat życia, posiada na dzień 1 stycznia 1999r. ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Z uwagi na treść art. 100 i 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do emerytury przysługuje wnioskodawcy od dnia 4 lutego 2014 roku, tj. od daty złożenia wniosku.

Z tych względów Sąd Okręgowy na mocy wyżej wskazanych przepisów oraz art.477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zaskarżając wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnie i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust 1 i art. 32 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku (tekst jedn. Dz. U. Nr 153 z 2009 roku, poz. 1227 ze zm.) oraz § 2 ust 1 i § 4ust 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) poprzez ustalenie prawa do emerytury osobie nie spełniającej przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

- sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, ze wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach przez okres wynoszący ponad 15 lat,

- naruszenie prawa procesowego poprzez przekroczenie określonej w art. 233 § 1 KPC zasady swobodnej oceny dowodów.

Podnosząc powyższe organ rentowy wniósł w zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu organ rentowy wywodzi, że sąd wydał rozstrzygnięcie wyłącznie w oparciu o dowody osobowe - zeznania świadków, a postepowanie dowodowe zostało przeprowadzone w sposób bardzo pobieżny i nie doprowadziło do pewnych nie budzących wątpliwości ustaleń świadczących , że wnioskodawca pomimo: braku uprawnień spawacza, braku angażu na stanowisku spawacza, braku jakiegokolwiek zakresu czynności pracy spawacza, czy braku świadectwa pracy w szczególnych warunkach faktycznie był zatrudniony jako spawacz.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna w sposób skutkujący uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Sąd ten bowiem nie dokonał ustaleń koniecznych dla rozstrzygnięcia sprawy a wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia w całości postępowania dowodowego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, potrzeba prowadzenia w całości postępowania dowodowego występuje nie tylko w sytuacji, gdy Sąd w ogóle nie prowadzi takiego postępowania ale także wówczas, gdy postępowanie dowodowe zawiera wady niepozwalające na dokonanie jakichkolwiek ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 roku, I CSK 51/08 – LEX nr 465963).

Taki stan rzeczy, zdaniem Sądu odwoławczego, zachodzi w sprawie niniejszej. Przeprowadzone bowiem przez Sąd pierwszej instancji dowody, w tym przede wszystkim zeznania świadków i ubezpieczonego mają charakter ogólnikowy, nie odnoszą się w żaden sposób do znajdującej się w aktach dokumentacji pracowniczej dotyczącej przebiegu zatrudnienia, zawierają sprzeczności a w rezultacie nie mogły stanowić podstawy koniecznych ustaleń faktycznych.

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem sporu jest prawo ubezpieczonego do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 roku, poz. 1440) z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Przypomnieć należy, że pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 roku, III UK 92/11 - LEX nr 1215158, wyrok z dnia 10 kwietnia 2014 roku, II UK 395/13 – LEX nr 1455235).

Ma rację skarżący, że analiza materiału dowodowego sprawy, wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji, nie pozwala na jednoznaczne ustalenie, że ubezpieczony wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, dziale Dziale XIV, poz. 12– „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym.

Sąd Okręgowy przyjmując, że wnioskodawca wykonywał wskazaną wyżej pracę w szczególnych warunkach ograniczył się do ogólnikowego stwierdzenia, że ustalenie takie posiada uzasadnienie w dokumentach znajdujących się w aktach emerytalnych i osobowych wnioskodawcy oraz zeznaniach ubezpieczonego i świadków. Tymczasem, z treści wszystkich dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wynika, że spornym okresie czasu wnioskodawca zajmował stanowisko ślusarza.

Podzielając poglądy , odwołujące się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), wskazać należy jednak, że zaliczenie danego okresu pracy do uprawnień emerytalnych wymaga precyzyjnych, jednoznacznych i pewnych ustaleń znajdujących oparcie w całokształcie dowodów sprawy. Charakteru takiego, jak słusznie zauważa apelujący, nie posiadają ustalenia dokonane w rozpoznawanej sprawie. Trafny zatem jest zarzut sprzeczności tych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, jak też zarzut przekroczenia przez Sąd zasady swobodnej oceny dowodów.

W rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji, jak już zasygnalizowano wyżej, w swoich ustaleniach oparł się na ogólnikowych zeznaniach ubezpieczonego oraz świadków, nie uwzględniając treści dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach osobowych, co ma tym większe znaczenie, iż treść wskazanych wyżej dowodów osobowych pozostaje nie tylko w sprzeczności z dowodami z dokumentów, lecz również zawiera wewnętrze nieścisłości i sprzeczności rzutujące na ocenę całokształtu sprawy.

Wnioskodawca w sprawie niniejszej wskazywał, że pracując w 4 osobowej brygadzie spawaczy na stałe i w pełnym wymiarze godzin wykonywał tylko prace spawalnicze. Razem z pozostałymi spawaczami spawał grzejniki, okna, drzwi rury do hydrauliki. Sąd w uzasadnieniu wskazał , że świadek A. P., potwierdził, że wnioskodawca pracował stale jako spawacz w pełnym wymiarze godzin, spawał samodzielnie, a on razem z wnioskodawcą, zaś świadek R. T., podał, że pracował w tym samym okresie co wnioskodawca na stanowisku spawacza wykonując takie same czynności i otrzymał emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach w sprawie VIII U 3394/12.

Tymczasem świadek R. T. zeznał (k. 19) , że on pracował jako spawacz bo miał uprawnienia spawalnicze, w jego ocenie wnioskodawca miał uprawnienia spawalnicze, podał też, że jako spawacze pracowało łącznie 3 brygady, łącznie około 20 osób. Z dołączonych akt sprawy VIIU 3394/12 dotyczącej R. T. i jego wyjaśnień tam złożonych wynika , że w zakładzie w N. mieściła się ślusarnia i stolarnia – pracowało tam około 20 osób , a około 10 osób pracowało jako spawacze (k 12 v). Przesłuchany następnie w charakterze strony R. T. wskazał, że spawaczy było 3 – 4 z uprawnieniami, i tylko dwóch (on i A. P.) „robiło palnikiem ” ( k.30 – v).

A. G., składający zeznania jako świadek w sprawie VIIU 3394 /12 zeznał natomiast, że parując razem z R. T. w N. na ślusarni był pomocnikiem spawacza w latach 1972 – 1991 , gdzie pracowało około 20 spawaczy i ślusarzy (k. 30).

Niezależnie od wykazanych sprzeczności powstaje zasadnicze pytanie, ile faktycznie osób zatrudnionych było w spornym okresie na ślusarni i stolarni, w szczególności na stanowiskach spawacza, czy też wykonujących prace przy spawaniu, czy specyfika zakładu zatrudniającego wnioskodawcę wymagała nakładu pracy przy wyłącznym spawaniu dla znacznej ilości spawaczy, a jeśli tak to kto w istocie wykonywał prace pomocnicze, czy też prace ślusarskie. Z materiału dowodowego nie wynika, by wnioskodawca posiadał formalne uprawnienia uprawniające do wykonywania zawodu spawacza, co w świetle zasad doświadczenia życiowego rodzi wątpliwości, czy w sytuacji gdy inne osoby uprawnienia takie formalnie posiadały, uzasadnionym i możliwym było dopuszczanie go stale i w pełnym wymiarze do pracy związanych wyłącznie ze spawaniem.

Wobec braków w materiale dowodowym zachodziła konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przeprowadzenia postępowania przed Sądem I instancji. Sąd Apelacyjny nie miał podstaw, aby w tak znacznym zakresie prowadzić postępowanie dowodowe, gdyż ustalony w ten sposób stan faktyczny nie mógłby już zostać ewentualnie skorygowany przez sąd wyższej instancji.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy, z zachowaniem inicjatywy dowodowej stron, szczegółowo ustali istotne dla sprawy okoliczności, w tym zakres zadań wnioskodawcy jak i pozostałych osób zatrudnionych w spornym okresie , mając na uwadze specyfikę i zakres zadań prowadzonych w zakładzie pracy w tym czasie . Sąd winien wyjaśnić zaistniałe rozbieżności w materiale dowodowym. Następnie, po ocenie całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, wyda stosowne rozstrzygnięcie w sprawie.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., orzekł jak w sentencji.