Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2015 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. O.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)w B.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda W. O. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Rafał Kubicki

Sygn. akt I C 453/14

UZASADNIENIE

W. O. zażądał w dniu (...)r. od pozwanego Skarbu Państwa - (...)w D., zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, na swoją rzecz kwoty (...)zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia wyrokowania do dnia zapłaty - tytułem zadośćuczynienia,

W uzasadnieniu wskazał, że od(...)do(...)r. odbywał karę pozbawienia wolności w (...)w D., powołał się na łamanie przez pozwanego prawa, nieprzestrzeganie norm europejskich, szkody psychofizyczne, zdrowotne i moralne, rażące warunki socjalno-bytowe i poniżające traktowanie jego osoby. Konkretyzując te zarzuty powód wskazał, że:

a)  cele, w których przebywał, nie zapewniały (...) m ² powierzchni na osadzonego,

b)  okna nie można było otworzyć, a tylko uchylić, przez co panował zaduch,

c)  kącik WC tylko jeden w celi, co było uciążliwe,

d)  zniszczone, stare, łatane ręcznie materace, stare i połatane ręczniki i ścierki do naczyń,

e)  łóżka piętrowe bez drabinek.

f)  tylko jedna rolka papieru toaletowego na miesiąc,

g)  umieszczenie w celi skazanych o różnym stopniu zdemoralizowania, co wywoływało konflikty i bójki,

Największą wagę powód przywiązał do tego, że opieka zdrowotna była na niskim poziomie, a już w (...) r. wykryto u niego wrzody żołądka i przewlekłe zapalenie układu pokarmowego. Od początku odbywania kary w D. przypisano mu dietę i tabletki, ale to nie działało, a kiedy znaleziono w jego celi zapas leków, ukarano go grzywną, odebrano mu dietę i przestano leczyć, co doprowadziło do pogorszenia jego stanu zdrowia. Po opuszczeniu (...) w D. powód zachorował na nerwicę po przebytym więzieniu, nadal choruje, a jego stan się pogarsza.

W piśmie procesowym z (...)r. powód rozdzielił należność główną na dwie części – (...)zł za złe warunki odbywania kary i (...) zł za niewłaściwą opiekę medyczną i nabytą w wyniku tego nerwicę,

Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zwrot kosztów procesu.
W uzasadnieniu podniósł przede wszystkim zarzut przedawnienia, wskazując, że na zasadzie art. 442 ^{( 1)} §1 k.c. przedawnienie jest trzyletnie, a jego okres liczy się od dnia,
w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Niezależnie od tego wskazał, że powód nie odbywał kary w warunkach przeludnienia, warunki odbywania były właściwe, a opieka zdrowotna zapewniona. Zakwestionował też wysokość roszczenia, wskazując, że powód nie tylko nie udowodnił twierdzeń o bezprawnym działaniu pozwanego, ale i rozmiaru twierdzonych cierpień. Zarzucił też powodowi niewłaściwe oznaczenie jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa, z którą związane jest roszczenie – powód wiąże roszczenie z działalnością (...)
w B. – (...)w D.. (...)w D. powstał dopiero w 2009 r.

Ponieważ temu ostatniemu stwierdzeniu powód nie zaprzeczył, Sąd postanowieniem z 9.02.2015 r., wydanym na rozprawie, ustalił właściwą jednostkę organizacyjną pozwanego zgodnie z zarzutem odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił, co następuje:

Powód odbywał karę pozbawienia wolności orzeczoną za przestępstwo w (...)w B. – Oddział Zewnętrzny w D. w okresach: od(...)do (...)r., od (...)do(...)r. i od (...).do(...)r.

( bezsporne: twierdzenie odpowiedzi na pozew przyznane wprost przez powoda k. 69, notatka służbowa k. 43)

Prowadzona przez pozwanego dokumentacja dotycząca rozmieszczenia skazanych w okresie objętym roszczeniem powoda została wybrakowana z uwagi na upływ czasu, dlatego niemożliwe jest poczynienie wiążących ustaleń w tym kierunku (pismo powoda
z (...)r. k. 88).

Pawilon mieszkalny (...), w którym w spornym okresie przebywał powód, wyposażony jest w podwójne okna, do których jest pełny dostęp i mogą być otwierane. Materace, ścierki i ręczniki poddawane były bieżącej kontroli przydatności do użycia i w razie potrzeby były wymieniane na nowe.

( dowód: pisemne wyjaśnienia funkcjonariusza służby więziennej k. 42)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń roszczenie powoda jest przedawnione,
a ponadto nie zasługuje na uwzględnienie jako nieudowodnione.

Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda. Przedawnienie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym podlega ogólnym regułom przedawnienia ustanowionym w przepisach art. 117 i n. k.c., z modyfikacjami określonymi w art. 442 ^{( 1)} k.c., dotyczącymi terminów przedawnienia tych roszczeń i ich biegu. Przepisy te regulują przedawnienie wszelkich roszczeń majątkowych w zakresie odpowiedzialności deliktowej, a więc roszczeń o naprawienie szkody majątkowej oraz roszczeń o pieniężne zadośćuczynienie krzywdzie. W art. 442 ^{( 1)} §1 k.c. ustawodawca sformułował ogólne reguły określające termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym: przedawnienie następuje z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (termin a tempore scientiae), jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia,
w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (termin a tempore facti). Jednocześnie ustawodawca określił dwa istotne odstępstwa od tych reguł: dla przedawnienia roszczeń deliktowych, jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (art. 442 ^{( 1)} §2 k.c.), oraz dla roszczeń o naprawienie szkód na osobie (art. 442 ^{( 1)} §3 k.c.). Z uwagi na podniesione w pozwie zarzuty naruszenia dóbr osobistych powoda, należy stwierdzić, iż ww. odstępstwa od reguły nie mają jednak zastosowania w niniejszej sprawie. Przepis art. 442 ^{( 1)} k.c. wprowadzony został do kodeksu cywilnego ustawą z 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538), ze skutkiem od dnia 10 sierpnia 2007 r. Dokonana zmiana polegała na uchyleniu wcześniej obowiązującego przepisu art. 442 i wprowadzeniu nowej regulacji prawnej, ujętej w postaci art. 442 ^{( 1)} . Przepis art. 442 ^{( 1)} k.c. stosuje się jednak nie tylko do roszczeń powstałych po nowelizacji kodeksu cywilnego, ale także do wcześniej powstałych roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych i nieprzedawnionych w dniu wejścia
w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny, a więc w dniu 10 sierpnia 2007 r. Natomiast komentowany przepis nie znajdzie zastosowania do roszczeń deliktowych, które na podstawie wcześniej obowiązującej regulacji prawnej uległy przed tym terminem przedawnieniu (por. art. 2 powołanej wyżej ustawy z 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 80, poz. 538). Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawie, należy stwierdzić, iż w chwili wejścia w życie nowej regulacji (10 sierpnia 2007 r.) roszczenie powoda nie było jeszcze przedawnione. W sprawie ma zatem zastosowanie nowa regulacja przedawnienia roszczeń odszkodowawczych z tytułu czynów niedozwolonych. Powód wniósł pozew (...)r., a jego zarzuty dotyczą przebywania jako osadzonego w okresie od (...)r. do (...)r. Stosując przepis art. 442 ^{( 1)} k.c., należy stwierdzić, iż roszczenie o zadośćuczynienie z tytułu czynu niedozwolonego, jakim miało być naruszenie dóbr osobistych powoda przez stronę pozwaną, przedawniło się w całości.

Co istotne, powód odniósł się do zarzutu przedawnienia po otrzymaniu odpowiedzi na pozew – w ten tylko sposób, że stwierdził, iż okres przedawnienia powinien być 10-letni. Stwierdzenia tego nie poparł żadną argumentacją, a jest ono sprzeczne z ww. wywodami prawnymi. Trzeba zwrócić szczególną uwagę na to, że powód stwierdził w uzasadnieniu pozwu (koniec strony 3, k. 4), że po wyjściu na wolność w 2008 r. zgłosił się do przychodni zdrowia w O. i wówczas właśnie stwierdzono u niego nerwicę po przebytym więzieniu. Dodał, że od tamtej pory minęło już (...) lat, a on choruje nadal i jego stan zdrowia jeszcze się pogorszył. Innymi słowy, w pozwie nie pada żadna data pozwalająca na stwierdzenie, że
w ostatnich trzech (...) przed wniesieniem pozwu nastąpiło zdarzenie mogące wywołać (dopiero wówczas) przekonanie powoda o bezprawności działań powoda. Pada data (...) r. – ale w innym kontekście. Otóż lekarz skierował powoda na badania specjalistyczne, ten jednak ich nie przeprowadził, ponieważ znów trafił do więzienia. Nawiasem mówiąc, fakt ten wskazuje na to, jakie znaczenie dla życia powoda ma powracanie na drogę przestępstwa.

Nawet jednak gdyby roszczenie powoda nie było przedawnione, nie zasługiwałoby na uwzględnienie jako nieudowodnione.

Zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego (k.c.) ciężar udowodnienia faktów spoczywa na tej stronie procesu, która z faktów tych wywodzi określone skutki prawne. Na gruncie niniejszej sprawy oznacza to, że powód - domagając się roszczeń, które wywodził z faktów mających świadczyć o naruszeniu jego dóbr osobistych wskutek niezapewnienia mu właściwych i godnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności - miał obowiązek przedstawienia przed Sądem dowodów na poparcie swoich twierdzeń w zakresie objętym
w pozwie. W ocenie Sądu, przedstawiony przez strony materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania twierdzeń powoda za udowodnione w stopniu uzasadniającym uwzględnienie powództwa w jakiejkolwiek części.

Odnosząc się do poszczególnych zarzutów i twierdzeń powoda zauważyć należy, że:

Wbrew twierdzeniom powoda, z żadnych dowodów nie wynika, aby którakolwiek z cel
nie zapewniała określonej w art. 110 §2 k.k.w. powierzchni (...) m ² mającej przypadać na jednego osadzonego, a przeczy im okoliczność braku wydawania decyzji w trybie art. 110 § 3 k.k.w., jak również brak skarg zgłaszanych w tym zakresie.

Powód dochodzi roszczeń z dalekiej zaszłości, a pozwany oświadczył, że z uwagi na upływ czasu nie dysponuje już dokumentację w tym zakresie, Wyjaśnienie to nie budzi żadnych zastrzeżeń Sądu. Powód ponosi konsekwencje dowodowe swej bezczynności trwającej lata.

Powód wnioskował w pozwie o świadków – pracowników służby więziennej. Sąd pominął ten dowód, ponieważ to na stronie wnioskującej o dowód spoczywa obowiązek wskazania imion, nazwisk i adresów świadków. Sąd nie przeprowadza dochodzeń
w poszukiwaniu dowodów.

Historia choroby dołączona w odpisie do pozwu (od k. 5) świadczy tylko o tym, że po wyjściu na wolność od 2008 r. powód co kilka lat zgłaszał się do lekarza z dolegliwościami żołądkowymi. Dokumentacja ta nie jest dowodem bezprawności pozwanego w zakresie opieki zdrowotnej roztaczanej nad powodem w latach(...). W szczególności wpis lekarza K. G. z (...) (k. 6), kierujący powoda na badania specjalistyczne, wcale nie świadczy o tym, że doszło do nowych objawów – wskazujących na źródło choroby powoda
w odbywaniu kary w niewłaściwych warunkach w D.. To samo należy powiedzieć
o zaświadczeniu tego lekarza wystawionym powodowi w dniu (...)r. (k. 24) i o książce zdrowia skazanego (k. od 54). Z tej ostatniej wynika – co powód przemilcza zupełnie – że
w (...) upominano powoda, by zaniechał palenia tytoniu i stosowania tzw. używek, ponieważ pozytywne działanie diet zostanie zaprzepaszczone (k. 56). Z wpisu z (...)r. wynika, że odstawiono lekarstwo (nazwa nieczytelna), ale nie oznacza to, że zaprzestano leczenia
w ogóle – po prostu powód zgłaszał nieskuteczność tego konkretnego leku. Potwierdzenie znajduje fakt, że w czasie kontroli znaleziono u powoda duży zapas leków (wpis z (...)r. k. 59), ale powód przemilcza, że były to leki nieprzepisane przez lekarza. Z dalszych wpisów wynikają starania personelu medycznego o przeprowadzenie badań gastroskopii. Powód przemilcza fakt – wynikający z wpisu z (...)r. (k. 61) – że odmówił zgody na gastroskopię, choć była ona już umówiona na termin. Z wpisów z: (...)i (...)r. wynika kontynuacja leczenia (k. 62, 63). Z treści wpisów nie wynika, by wobec powoda zastosowano represję za znalezienie u niego w trakcie kontroli leków - w postaci zaprzestania leczenia czy odebrania mu diety. Z dowodów tych wyłania się obraz wręcz przeciwny do przedstawianego w pozwie – powód niszczył zdrowie używkami, przyjmowaniem leków nieprzepisanych przez lekarza i odmawiał badań.

Brak dowodów potwierdzających, że warunki bytowe panujące w celach, w których przebywał powód, nie spełniają norm przewidzianych obowiązującymi przepisami. Powód nie zgłosił w tym kierunku żadnego prawidłowego wniosku dowodowego, a jego twierdzenia skupiają się na indywidualnych i subiektywnych odczuciach co do zakresu uciążliwości, jakich doznał podczas pobytu w zakładzie karnym. Trudno jednak przyjąć, aby tego typu subiektywne wrażenia przesądzały o niezgodności wyposażenia cel i warunków bytowych
z minimalnym wymaganym standardem. Trudno wskazać, skąd miałby wynikać obowiązek umożliwienia powodowi korzystania z większej ilości lub lepszej jakości wyposażenia celi, którego niewykonanie stanowiłoby o bezprawności działania pozwanego, prowadząc jednocześnie do naruszenia dobra osobistego powoda, abstrahując przy tym, że nie bardzo wiadomo, jakie konkretnie dobro miałoby doznać uszczerbku w tym względzie. To samo dotyczy zarzutów powoda opisujących okno i kącik WC. Sąd nie dopatrzył się tu żadnych sprzeczności z obowiązującymi przepisami ani przejawów niehumanitarnego traktowania osadzonych.

Reasumując – poza przedawnieniem, należy powtórzyć, że powód nie udowodnił wskazanych w pozwie zarzutów dotyczących nieprawidłowości w funkcjonowaniu Aresztu,, względnie tego, że naruszyły one jego dobra osobiste .

W konsekwencji, przy braku jakiegokolwiek materiału dowodowego świadczącego
o tym, że warunki odbywania kary pozbawienia wolności i sposobu postępowania wobec powoda w tej jednostce penitencjarnej nie odpowiadały obowiązującym normom lub
w sposób bezprawny prowadziły do naruszenia jego dóbr osobistych, wywołując przy tym szkodę lub krzywdę, opisywane w pozwie okoliczności należy uznać za wyłącznie subiektywne oceny powoda co do dolegliwości, jakie odczuwa w związku z pobytem
w warunkach zakładu karnego. W tym kontekście dostrzec jednak trzeba, że powód trafił do (...) w związku ze skazaniem na karę pozbawienia wolności. Pobyt w tym zakładzie pozostaje zatem w ścisłym związku z nagannym zachowaniem powoda, które zostało poddane negatywnej ocenie społecznej, wyrażającej się w skazaniu go na taką właśnie karę o charakterze izolacyjnym. Oczywistym jest, że kara taka jest środkiem dolegliwym
i skutkującym znaczącymi ograniczeniami w sferze funkcjonowania skazanego, również
w zakresie warunków jej odbywania. Subiektywne odczucia w tym zakresie nie mogą być jednak podstawą do skutecznego formułowania zarzutów co do bezprawności działania organów państwa prowadzących jednostkę penitencjarną, o ile oczywiście obiektywnie panujące w niej warunki nie naruszają odpowiednich przepisów prawa i przeciętnego poczucia sprawiedliwości.

Powód nie wykazał, aby takie naruszenia wystąpiły w niniejszej sprawie, co skutkowało koniecznością oddalenia powództwa (pkt I sentencji wyroku).

Podstawę materialnoprawną żądania powoda stanowił przepis art. 417 k.c. oraz art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Zgodnie z art. 417 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Komentowany przepis art. 417 k.c. przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako "niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej". Stanowi więc on ogólną podstawę odpowiedzialności władz publicznych za ich władcze zachowanie.

Powództwo o roszczenie przedawnione, a ponadto nieudowodnione, należało oddalić na podstawie wyżej wymienionych przepisów.

Ponadto, zgodnie z art. 98 k.p.c. i art. 11 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, wobec oddalenia powództwa, powoda należało obciążyć obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz jednostki reprezentującej pozwany Skarb Państwa. Ponieważ koszty te obejmowały wynagrodzenie radcy wykonującego zastępstwo procesowe w stawce minimalnej (z uwagi na niewielki nakład pracy towarzyszący sprawie, zakończonej rozstrzygnięciem na pierwszym terminie rozprawy, na który nie stawił się nikt) - po myśli art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 oraz § 11 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie … (Dz. U. Nr 163, poz. 1248 ze zm.) orzeczono jak w pkt II sentencji wyroku.

Sędzia R. K.