Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 lipca 2013 r. powódka (...) Sp. z o.o wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Sp. z o.o. kwoty 30.755,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty. Nadto powódka wniosła o zasądzenie kosztów procesu. W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany wniósł także o zawiadomienie (...) S.A. i (...)S.A. o toczącym się procesie oraz wezwanie ubezpieczycieli do wzięcia udziału w sprawie. W piśmie procesowym z dnia 23 grudnia 2013 r. (...) S.A. zgłosiło interwencje uboczną po stronie pozwanego. Interwenient uboczny wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasadzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy ustalił, iż pozwany w ramach wykonywania działalności gospodarczej zajmuje się m. in. wykonywaniem robót budowlanych, budową budynków i obiektów budowlanych, wykonywaniem instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, a także wykonywaniem specjalistycznych robót budowlanych. Pozwany zawarł umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych z (...) S.A. oraz umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej z (...) S.A. W dniu 31 maja 2012 r. około godz. 11:40 pracownik powódki jechał pojazdem marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) w kierunku miejscowości S.. W związku z robotami drogowymi prowadzonymi na wjeździe do wskazanej miejscowości było zwężenie jezdni. Wobec utrudnień na drodze J. D. – pracownik pozwanego kierował ruchem drogowym na drodze. J. D. wskazywał operatorowi koparki – J. Z. kiedy koparka nie ma się obracać, a podczas obrotu koparki zatrzymywał pojazdy. Należąca do pozwanego koparka stała częściowo na poboczu, a częściowo na drodze. Koparka wyładowywała tłuczeń z samochodu, który był wykorzystywany do wyrównywania pobocza drogi. J. D. wskazywał J. Z., aby nie obracał łyżki koparki, kiedy przejeżdżał drogą należący do powódki samochód marki F. (...) o nr (...), ale J. Z. nie zauważył tego sygnału i łyżka koparki uszkodziła samochód. Po uzyskaniu danych pozwanego i jego ubezpieczyciela powódka dokonała naprawy uszkodzonego pojazdu. Naprawa została wykonana przez przedsiębiorstwo (...) Sp. j. za kwotę 22.754,47 zł netto, tj. 27988 zł brutto. W związku z uszkodzeniem i naprawą samochodu marki F. (...) o nr (...) powódka poniosła także koszty pojazdu zastępczego w wysokości 2250 zł netto, tj. 2767,50 zł brutto za okres 15 dni najmu. Czynsz najmu wynosił 150 zł netto za jeden dzień najmu. Powódka zgłosiła powstanie szkody komunikacyjnej ubezpieczycielowi pozwanego , które ustaliło, że koszty naprawy pojazdu powódki wynoszą 22974,51 zł netto, tj. 28258,65 zł brutto. Ubezpieczyciel uznał jednak, że powstała szkoda nie była objęta szkodą z tytułu ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, gdyż szkoda powstała podczas wykonywania przez koparkę prac budowlanych, a nie podczas ruchu tego pojazdu. Po interwencji Rzecznika Praw Ubezpieczonych zgłoszenie szkody zostało przekazane do (...) S.A., z którym pozwany zawarł umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego (...) S.A. uznał swój brak odpowiedzialności za powstałą szkodę. Ubezpieczyciel wskazał, że zgodnie z § 3 ust. 9 pkt 1 i 3 owu ochrona ubezpieczeniowa udzielana przez interwenienta ubocznego nie obejmuje odpowiedzialności objętej systemem ubezpieczeń obowiązkowych i z tytułu posiadania lub użytkowania pojazdów mechanicznych.

Niezbędny koszt naprawy pojazdu marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) przy zastosowaniu wyłącznie oryginalnych części zamiennych w maju 2012 r. i przy uwzględnieniu stawek robocizny ASO wynosił 22803,85 zł netto, tj. 28048,74 zł brutto. Czynsz najmu pojazdu zastępczego w wysokości 150 zł netto za dobę w świetle dostępnych ofert najmu pojazdów zastępczych należy uznać za bardzo atrakcyjny.

Sąd Rejonowy zważył , iż w przedmiotowej sprawie pozwany oraz interwenient uboczny nie kwestionowali okoliczności, w których doszło do powstania szkody. Pozwany zarzucił jednak, że szkoda nie powstała z jego winy, a interwenient uboczny podkreślił, że szkoda miała miejsce w związku z ruchem pojazdów, a nie w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez pozwanego. Sąd zważył, że w kodeksie cywilnym przyjęto dwa reżimy odpowiedzialności za szkodę – deliktowy i kontraktowy, jak i, że powstaje problem ich wzajemnego stosunku. Prymat odpowiedzialności deliktowej został przyjęty w odniesieniu do odpowiedzialności unormowanej w art. 435 k.c. i art. 436 k.c., co wynika z brzmienia art. 437 k.c. Dlatego wszelkie postanowienia umów pomiędzy stronami nie mogą wpływać na odpowiedzialność deliktową, wynikającą z art. 435 k.c. i art. 436 k.c., w szczególności tę odpowiedzialność wyłączyć lub w jakikolwiek sposób ograniczyć. Zgodnie z art. 435 k.c. prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Przesłankami odpowiedzialności na podstawie art. 435 § 1 k.c. są: ruch przedsiębiorstwa, szkoda i adekwatny związek przyczynowy pomiędzy ruchem a szkodą (art. 361 k.c.). Podstawową przesłankę odpowiedzialności na podstawie art. 435 § 1 k.c. stanowi ryzyko wyrządzenia szkody związane z działalnością gospodarczą. Przesłaniem tego unormowania jest więc powinność naprawienia szkody przez tego, kto prowadzi przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody. Odpowiedzialność ta powstaje bez względu na winę prowadzącego przedsiębiorstwo, a także bez względu na to, czy szkoda nastąpiła w warunkach bezprawnego zachowania odpowiedzialnego. Przez „ruch przedsiębiorstwa" rozumieć należy każdy przejaw działalności przedsiębiorstwa, wynikający z określonej jego struktury organizacyjnej i jego funkcji usługowo – produkcyjnej, a związane z ruchem przedsiębiorstwa są szkody powstałe z każdej jego działalności, a nie tylko takiej, która jest bezpośrednio związana z działaniem sił przyrody i stanowi następstwo ich działania. Wyrządzenie szkody przez „ruch przedsiębiorstwa lub zakładu" ma miejsce zarówno wtedy, gdy szkoda jest bezpośrednim skutkiem użycia sił przyrody i pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z niebezpieczeństwem wynikającym z zastosowania tych sił, jak i wtedy, gdy pozostaje w związku z samym tylko ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu jako całości (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 2001 r., sygn. V CKN 190/00, Lex nr 52421). Orzecznictwo do zbioru przedsiębiorstw wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody zaliczyło m. in. nowoczesne przedsiębiorstwo budowlane – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1962 r., sygn. I CR 460/62, OSPiKA 1964, nr 4, poz. 88.

Dla przypisania odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu ustawodawca nie wymaga ustalenia bezprawnego charakteru zachowania podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo, ani jego winy. Działania lub zaniechania składające się na funkcjonowanie przedsiębiorstwa lub zakładu, a stanowiące przyczynę szkody, nie muszą naruszać reguł porządku prawnego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1970 r., sygn. III CZP 17/70, OSP 1971, z. 9, poz. 169, z glosami T. Dybowskiego i A. Agopszowicza i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 1981 r., IV CR 17/81, OSNC 1981, nr 11, poz. 216, z glosą J. Skoczylasa, OSP 1982, z. 5-6, poz. 64). Dlatego nawet wówczas, gdy działanie przedsiębiorstwa było zgodne z wymogami określonymi przez prawo oraz z przyjętymi powszechnie nakazami ostrożności – będzie ono odpowiadało, jeśli zaistnieją i zostaną wykazane przesłanki odpowiedzialności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 r., sygn. III CSK 360/07, Lex).

Sąd zważył także, że w myśl art. 436 k.c. odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzającym ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Szkoda wywołująca odpowiedzialność z tytułu ryzyka na podstawie art. 436 k.c. musi być wyrządzona przez ruch mechanicznego środka komunikacji. Jednakże pojęcie „ruchu" nie zostało przez ustawodawcę sprecyzowane. Wedle ujęcia węższego pojazd jest tylko wówczas w ruchu, gdy pracuje jego silnik lub mechaniczny środek komunikacji przemieszcza się w przestrzeni albo siłą bezwładności. W tym ujęciu pojazd będzie w ruchu również wtedy, gdy będzie poruszał się po drodze, choćby z wyłączonym silnikiem. Szersze ujęcie pojęcia ruchu uznaje, że pojazd jest w ruchu od chwili uruchomienia silnika do momentu ukończenia jazdy w następstwie osiągnięcia miejsca przeznaczenia lub zaplanowanej przerwy w podróży. Dlatego zatrzymanie pojazdu, w tym jego krótkotrwały postój w toku podróży zalicza się do ruchu pojazdu. Dopiero postój mający pewne elementy trwałości (o czym mogą świadczyć fakty obiektywne i subiektywne, jak miejsce, w którym zatrzymał się pojazd czy zamiar zrealizowania planowej przerwy) wyłącza pojazd z ruchu. Unieruchomienie pojazdu na trasie wskutek awarii nie wyłącza pojazdu z ruchu. W szerszym ujęciu pojęcia ruchu przyjąć należy, że pojazd wtedy jest w ruchu, gdy uczestniczy w ruchu drogowym. W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności z art. 436 k.c., gdyż szkoda nie powstała w związku z uczestnictwem koparki w ruchu drogowym, podczas przemieszczania się przykładowo z jednej miejscowości do drugiej.

Podkreślenia wymaga, że koparka znajdowała się częściowo na poboczu i częściowo na pasie jezdni, który został wyłączony z ruchu z uwagi na wykonywanie przez koparkę robót budowlanych, a więc czynności związanych z przedmiotem prowadzonej działalności gospodarczej przez pozwanego. Zgodnie z art. 436 k.c. odpowiedzialność za szkodę „ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji”. Słowo „komunikacja” należy taktować właśnie jako przemieszczanie się z pkt A do B. W przypadku typowych pojazdów mechanicznych ich konstrukcja i przeznaczenie są nierozerwalnie związane z taką komunikacja, ale istnieje też grupa maszyn, które w określonych warunkach mogą poruszać się także jako pojazdy wolnobieżne po drogach publicznych. Jednakże fakt dopuszczenia takiego pojazdu do ruchu po drodze publicznej nie pozbawia takiego pojazdu jego podstawowej funkcji, dla które został skonstruowany, np. koparka, dźwig. Stąd też z uwagi na fakt, że koparka niewątpliwie wchodziła w skład przedsiębiorstwa pozwanego, a szkoda powstała nie podczas przemieszczania się tej koparki z pkt A do pkt B, tylko przy wykonywaniu robót budowlanych, to bez znaczenia był fakt, że należący do powódki samochód marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) znajdował się w ruchu, gdyż odpowiedzialność pozwanego wynikała z art. 435 k.c.

Jednakże aby można było przypisać odpowiedzialność za spowodowanie szkody w związku z ruchem przedsiębiorstwa konieczne jest wystąpienie związku przyczynowego, który pomiędzy ruchem przedsiębiorstwa a szkodą występuje na gruncie art. 435 § 1 k.c. wtedy, gdy uszczerbek nastąpił w wyniku zdarzenia funkcjonalnie powiązanego z działalnością przedsiębiorstwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. I ACa 400/12, Lex nr 1246799). Prowadzący przedsiębiorstwo odpowiada zarówno za zawinione wyrządzenie szkody, jak również w sytuacji braku takiego zawinienia – dlatego przesłanką jego odpowiedzialności jest normalny (adekwatny) związek przyczynowy pomiędzy ruchem przedsiębiorstwa a szkodą (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 listopada 2008 r., sygn. I ACa 714/08, Lex nr 518083). Ponieważ jednak tej zaostrzonej, bo opierającej się o zasadę ryzyka odpowiedzialności nie można domniemywać (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2009 r., sygn. akt V CSK 352/08, Lex nr 515424) to ciężar dowodu tego faktu spoczywa zgodnie z ogólnymi zasadami (art. 6 k.c.) na poszkodowanych, którzy z faktu tego wywodzą skutki prawne.

Sąd zważył, że w przedmiotowej sprawie powódka wykazała, iż szkoda powstała w związku z ruchem przedsiębiorstwa pozwanego, podczas prowadzenia przez koparkę robót budowlanych, których wykonywaniem zajmuje się pozwany w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo pozwanego w świetle zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania jest to przedsiębiorstwo, które bez używania energii w różnych postaciach, a zatem wykorzystania sił przyrody nie może funkcjonować. Przedsiębiorstwo pozwanego korzysta z pojazdów mechanicznych i maszyn, których działanie wprawia przedsiębiorstwo w ruch. W konsekwencji bezzasadne były zarzuty pozwanego dotyczące braku podstaw do przypisania mu odpowiedzialności za powstałą po stronie powódki szkodę w oparciu o art. 435 k.c.

Mając w szczególności powyższe na uwadze , a także okoliczność iż pozwany w istocie nie kwestionował czasu najmu pojazdu zastępczego , Sąd Rejonowy na podstawie art. 435 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 25004,47 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zasądzając je zgodnie z żądaniem pozwu od dnia jego wniesienia, tj. 3 lipca 2013 r. do dnia zapłaty. Na podstawie art. 361 k.c. a contrario Sąd w pkt 2 wyroku oddalił roszczenie powódki ponad kwotę 25004,47 zł w zakresie podatku od towarów i usług za naprawę uszkodzonego pojazdu oraz za najem pojazdu zastępczego, albowiem VAT poniesiony przez poszkodowanego będącego płatnikiem tego podatku nie stanowi elementu szkody w rozumieniu art. 361 k.c., gdyż poszkodowany będący podatnikiem tego podatku tak jak powódka może ten podatek odliczyć. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 i 99 k.p.c. zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów. Odnosząc się do kosztów interwenienta ubocznego , Sąd Rejonowy zważył , iż zgodnie z art. 107 k.p.c. interwenient uboczny, do którego nie mają zastosowania przepisy o współuczestnictwie koniecznym, nie zwraca kosztów przeciwnikowi strony, do której przystąpił. Sąd może jednak przyznać od interwenienta na rzecz wygrywającego sprawę przeciwnika strony, do której przystąpił, zwrot kosztów wywołanych samoistnymi czynnościami procesowymi interwenienta. Sąd może także przyznać interwenientowi koszty interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu kosztów. Z treści w/w przepisu wynika, że przyznanie interwenientowi ubocznemu kosztów interwencji od przeciwnika strony, do której przystąpił (podobnie zresztą jak zasądzenie kosztów od interwenienta na rzecz strony) nie stanowi reguły, lecz może nastąpić tylko wówczas, gdy Sąd uzna taką potrzebę (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 września 2012 r., sygn. I ACa 338/12). W okolicznościach niniejszej sprawy w ocenie Sądu nie było wskazań do zasądzenia na rzecz interwenienta jakichkolwiek kosztów od powódki.

Apelację od powyższego wyroku złożył interwenient uboczny co do punktów 1 , 3 i 4 , zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez ich niewłaściwą wykładnię i zastosowanie : art. 435 § 1 k.c., art. 436 § 1 i 2 k.c. oraz art. 34 ust. 1 ustawy z 22.05.2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK (Dz.U. z 2003, nr 124, poz. 1152 z późn. zm.). Na tej podstawie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz interwenienta kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa za obie instancje według norm przepisanych.

Interwenient wskazał , iż stan faktyczny w niniejszej sprawie był w zasadzie bezsporny. Koparka pozwanego była objęta umową obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych , zawartą przez pozwanego z (...) SA, które odmówiło wypłaty odszkodowania przyjmując, że szkoda powstała podczas robót budowlanych, a nie podczas ruchu pojazdu. Oprócz tego pozwany zawarł z (...) SA dobrowolną umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej prowadzonej działalności gospodarczej. Interwenient uboczny odmówił wypłaty odszkodowania wskazując na § 3 ust. 9 pkt 1/ i 3/ OWU zgodnie, z którymi ochrona ubezpieczeniowa udzielana przez (...) SA nie obejmuje szkody objętej system ubezpieczeń obowiązkowych i z tytułu posiadania lub użytkowania pojazdów mechanicznych. Sąd I instancji przyjął, że przedmiotowa szkoda nie powstała w związku z ruchem pojazdu, a więc podstawą prawną roszczeń powoda nie może być przepis art. 436 k.c. (odpowiedzialność samoistnego posiadacza pojazdu za szkody wyrządzone ruchem pojazdu). W ocenie Sądu pozwany odpowiada za szkodę na zasadzie art. 435 k.c. (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka prowadzącego przedsiębiorstwo lub zakład). W ocenie apelującego koparka w chwili wyrządzenia szkody była w ruchu w rozumieniu art. k.c. prowadząc prace rozładunkowe na drodze publicznej. Wbrew poglądowi Sądu I instancji nie mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie ze szkodą wynikającą z ruchu przedsiębiorstwa pozwanego w rozumieniu art. 435 § 1 k.c.

W piśmiennictwie wzajemna relacja art. 435 do 436 k.c. ujmowana jest w dwojaki sposób. Zgodnie z dominującym obecnie poglądem , przepisy te wzajemnie się wykluczają. Oznacza to, że art. 435 k.c. będzie podstawą odpowiedzialności przedsiębiorstwa, którego głównym przedmiotem działalności jest posługiwanie się takimi pojazdami (przedsiębiorstwo komunikacyjne), natomiast art. 436 k.c. będzie podstawą odpowiedzialności przedsiębiorstwa, które posługuje się wprawdzie pojazdami mechanicznymi, lecz głównym przedmiotem działalności nie jest komunikacja (wyrok SN z 19 września 1967 r. I PR 288/67 ; tak też min. G.Bieniek Komentarz do kodeksu cywilnego Księga trzecia Zobowiązania Warszawa 2007, s. 428; wyrok SN z 10.10. 2008 r. , II CSK 232/08 ). Oceniając czy podmiot prowadzący przedsiębiorstwo ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, na podstawie art. 435 § 1 k.c. należy uwzględnić trzy kwestie: stopień zagrożenia ze strony urządzeń, stopień komplikacji przy przetwarzaniu energii elementarnej na pracę oraz ogólny poziom techniki (wyrok SN z dnia 12 lipca 1977 r. IV CR 217/77). Tam gdzie nie chodzi o uruchomienie dużych mocy elementarnych nie można mówić o szczególnym niebezpieczeństwie , które leżało u podstaw wprowadzenia odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (art. 435 § 1 k.c).

W okolicznościach przedmiotowej sprawy można przyjąć, że mimo, iż koparka była częścią przedsiębiorstwa pozwanego nie oznacza, że wypadek był spowodowany ruchem tego przedsiębiorstwa. Podkreślenia wymaga, że do powstania szkody nie doszło w związku z ruchem przedsiębiorstwa jako całości, a ponadto nie wynikało z uruchomienia dużych mocy elementarnych. Mechaniczny środek komunikacji poruszany za pomocą sił przyrody , w rozumieniu art. 436 § 1 k.c., charakteryzuje się następującymi cechami: napędzany jest własnym urządzeniem mechanicznym ; porusza się za pomocą sił przyrody ; służy celom komunikacyjnym. Użyte w art. 436 k.c. pojęcie mechanicznego środka komunikacji ujmowane jest zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie szeroko. Jest to w zasadzie każde urządzenie mechaniczne służące celom komunikacji. W niniejszej sprawie koparka jest mechanicznym środkiem komunikacji w rozumieniu art. 436 k.c., spełnia bowiem łącznie wszystkie trzy wskazane wyżej cechy. Przedmiotowa koparka jest pojazdem poruszającym się na kołach, a więc ma możliwość przemieszczania się z jednego miejsca do drugiego za pomocą silnika, który uruchamia również kielich koparki. Nie sposób zgodzić się przy tym, że w czasie zdarzenia koparka nie była wykorzystywana w celach komunikacyjnych. Koparka służyła przemieszczaniu towaru ( kruszywa ). Jak bowiem ustalił Sąd koparka podjeżdżała pod ustawiony samochód i wyładowywała kruszywo. Uznać zatem należy , że koparka w niniejszej sprawie ze swej istoty służy celom komunikacyjnym. Bez znaczenia pozostaje przy tym podnoszona przez Sąd I instancji okoliczność, że w chwili wypadku koparka nie służyła komunikacji. Sam więc fakt, że do wypadku doszło podczas rozładowywania samochodu, a więc w momencie, w którym koparka nie przemieszczała się wobec innych obiektów nie oznacza, że nie jest pojazdem służącym komunikacji i nie była w ruchu. Przepis mówi o ruchu mechanicznego środka komunikacji, a nie o ruchu w czasie komunikacji. Oznacza to, że pojazd co do zasady musi być przeznaczony do komunikacji, a nie wykonywać funkcje związane z komunikacją w czasie zdarzenia będącego podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej. Art. 436 § 1 k.c nie stawia wymagania by pojazd był przeznaczony wyłącznie do ruchu na drogach publicznych, nie wyłącza też z zakresu jego obowiązywania żadnych pojazdów ze względu na kryterium celu jakim służą ( por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 13 czerwca 2002 r. V CKN 1051/00).

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania od interwenienta ubocznego. Powód wskazał w szczególności , iż Sąd Rejonowy określił w uzasadnieniu wyroku prawidłową podstawę prawną rozstrzygnięcia. Odnosząc się do zarzutów Interwenienta Ubocznego należy jednoznacznie wskazać, że w chwili wypadku koparka nie służyła celom komunikacyjnym, co prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy stwierdzając, że odpowiedzialność Pozwanego opiera się o art. 435 § 1 k.c. W czasie wypadku koparka stanowiła bowiem urządzenie wykonujące prace w ramach przedsiębiorstwa Pozwanego w postaci robót drogowych na drodze publicznej. Istniał zatem normalny związek przyczynowy (art. 361 § 1 k.c.) między działalnością przedsiębiorstwa Pozwanego a uszczerbkiem powstałym dobrach Powoda. Prace rozładunkowe na drodze publicznej należy uznać za przejaw wykonywania działalności gospodarczej przez Pozwanego i „ruchu" jego przedsiębiorstwa. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2001 (IV CKN 1563/00 niepublikowany) „Ruch przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisu art. 435 § 1 k.c. to każdy przejaw działalności takiego przedsiębiorstwa, wynikający z określonej struktury organizacyjnej i funkcji usługowo-produkcyjnej przedsiębiorstwa". Stąd też przyjąć należy, że odpowiedzialność Pozwanego powinna być oparta o treść art. 435 § 1 k.c. Warto zaznaczyć, że dla określenia podstaw prawnych rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego zupełnie irrelewantne są postanowienia OWU Interwenienta Ubocznego, przesłanki jego odpowiedzialności wynikające z prawa ubezpieczeniowego oraz zarzuty naruszenia ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych jakie podniósł Interwenient Uboczny w apelacji. Przepisy te nie znajdują bowiem zastosowania do sporu pomiędzy Powodem a Pozwanym. Ich zastosowanie mogłoby mieć miejsce dopiero w ewentualnym sporze pomiędzy Pozwanym i Interwenientem Ubocznym (ubezpieczycielem Pozwanego).

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja okazała się bezzasadna.

Jak słusznie wskazał sam apelujący , stan faktyczny w niniejszej sprawie był w zasadzie bezsporny. Należy przypomnieć tylko , iż koparka pozwanego była objęta umową obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych , zawartą przez pozwanego z (...) SA, pozwany zawarł też z (...) SA dobrowolną umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej prowadzonej działalności gospodarczej. Obydwaj ubezpieczyciele odmówili wypłaty odszkodowania. Przedmiotem sporu była w istocie kwestia czy podstawą roszczeń powoda jest przepis art. 436 k.c. , przewidujący odpowiedzialność samoistnego posiadacza pojazdu za szkody wyrządzone ruchem pojazdu , czy też art. 435 k.c. dotyczący odpowiedzialności na zasadzie ryzyka prowadzącego przedsiębiorstwo lub zakład. Sąd Rejonowy prawidłowo bowiem ustalił , iż zgodnie z dominującym obecnie poglądem relacja art. 435 do 436 k.c. ujmowana jest w ten sposób, iż przepisy te wzajemnie się wykluczają. Jeżeli bowiem ustawodawca dokonuje oceny niebezpieczeństwa, jakie dla otoczenia stwarza ruch określonego, pojedynczego urządzenia, i poddaje odrębnej regulacji prawnej odpowiedzialność za szkodę przez nie wyrządzoną, nie ma podstaw do stosowania przepisu, który wiąże reguły odpowiedzialności z zagrożeniem wywoływanym funkcjonowaniem całego przedsiębiorstwa lub zakładu ( por. A. Olejniczak , komentarz do art. 435 kc , LEX 2014 ).

Sąd Okręgowy w pełni podziela i aprobuje stanowisko Sądu I instancji co do odpowiedzialności pozwanego na zasadzie art. 435 kc. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 17 września 2014 r. , sygn. akt III APa 30/13 trafnie przyjął , iż podstawową przyczynę wprowadzenia obostrzonej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez przedsiębiorstwa wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody stanowi szczególne zagrożenie dla otoczenia, gdyż kontrola nad tymi siłami nie stwarza pełnej gwarancji bezpieczeństwa. Kryteria kwalifikujące mają charakter ocenny, zmienny w czasie i zawsze odnosić je należy do istoty działalności konkretnej firmy, postrzegając łącznie. Problem analizować trzeba również w świetle nowoczesnego rozwoju techniki, mając na względzie szerokie posługiwanie się społeczeństwa urządzeniami wprawianymi w ruch siłami przyrody w życiu codziennym, w szczególności za pomocą elektryczności. Tam więc, gdzie nie chodzi o uruchomienie dużych mocy elementarnych, nie można mówić o szczególnym niebezpieczeństwie leżącym u podstaw wprowadzenia odpowiedzialności na zasadzie ryzyka.

Zasadnie Sąd Rejonowy ustalił , iż – zgodnie z poglądem wyrażanym w orzecznictwie – do zbioru przedsiębiorstw wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody zalicza się również nowoczesne przedsiębiorstwo budowlane. Niewątpliwie działanie takiego przedsiębiorstwa wymaga – na obecnym etapie zaawansowania technicznego – uruchamiania dużych mocy elementarnych. Przykładem takiego działania jest właśnie wykonywanie określonych czynności przez koparkę należącą do przedsiębiorstwa pozwanego , które to działanie doprowadziło do powstania szkody. Oczywiście słusznie wskazuje apelujący , iż rzeczona koparka może być uznana za mechaniczny środek komunikacji w rozumieniu art. 436 k.c. Z samego tego faktu nie wynika jednak niejako automatycznie , że szkody wynikające z funkcjonowania owej koparki zawsze będą mogły być rozpatrywane pod kątem odpowiedzialności z art. 436 kc. Jak trafnie bowiem przyjął sąd I instancji , szkoda wywołująca odpowiedzialność z tytułu ryzyka na podstawie art. 436 k.c. musi być wyrządzona przez ruch mechanicznego środka komunikacji , przy czym nawet w szerszym ujęciu tego pojęcia , do uznania , że pojazd jest w ruchu konieczne jest aby uczestniczył on w ruchu drogowym. Powtórzyć należy za Sądem Rejonowym , iż w niniejszej sprawie brak było podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności z art. 436 k.c., gdyż szkoda nie powstała w związku z uczestnictwem koparki w ruchu drogowym. Koparka bowiem nie przemieszczała się z miejsca na miejsce lecz , będąc składnikiem przedsiębiorstwa pozwanego , wykonywała prace bezpośrednio związane z przedmiotem działalności gospodarczej prowadzonej przez pozwanego. W takiej sytuacji odpowiedzialność pozwanego niewątpliwie wynika z art. 435 kc a nie z art. 436 kc , tak więc zarzut naruszenia tych przepisów okazał się bezzasadny.

Niezasadne były też zarzuty dotyczące naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK. Jak bowiem słusznie zwrócił uwagę powód w odpowiedzi na apelację , dla określenia zasady odpowiedzialności pozwanego nie mają znaczenia postanowienia OWU Interwenienta Ubocznego i przesłanki jego odpowiedzialności wynikające z prawa ubezpieczeniowego. Zastosowanie tych przepisów mogłoby mieć miejsce dopiero w ewentualnym sporze pomiędzy Pozwanym i Interwenientem Ubocznym a nie pomiędzy powodem a pozwanym.

W związku z powyższym Sąd w myśl art. 385 kpc oddalił apelację jako bezzasadną. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 107 zd. 2 kpc.