Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Regina Stępień

Protokolant: star. sekr. sądowy Katarzyna Awsiukiewicz

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2015 r. w Legnicy

sprawy z wniosku J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o ponowne ustalenie wysokości emerytury

na skutek odwołania J. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 4 czerwca 2014 r. znak (...)

z dnia 08 lipca 2014 r. znak (...)

I.  zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 4 czerwca 2014 r. i z dnia 08 lipca 2014 r. znak (...) w ten sposób, że przyjmuje do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy J. L. przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1963 r. do 2001 r. przy których WWPW wynosi 75,85%,

II.  stwierdza, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu wysokości świadczenia wnioskodawcy.

Sygn. akt VU 2516/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 czerwca 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił J. L. prawa do ponownego przeliczenia emerytury, wskazując, że ubezpieczony nie przedłożył żadnych dokumentów dotyczących wynagrodzenia osiąganego w okresach jego zatrudnienia od 1 lipca 1970 r. do 25 lipca 1973 r. oraz od 31 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1974 r. , pozwalających na uwzględnienie do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia kwot wyższych niż kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Odwołanie od powyżej decyzji złożył J. L., domagając się przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu zarobków, jakie osiągał w spornych okresach w oparciu o treść legitymacji ubezpieczeniowej.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wniósł o jego oddalenie, argumentując, jak w zaskarżonej decyzji.

Decyzją z dnia 8 lipca 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił J. L. prawa do doliczenia do stażu pracy okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, za które opłacał składki, tj. okresów: od 1 stycznia 1984 r. do 30 czerwca 1997 r. oraz od 1 października 1997 r. do 31 grudnia 2005 r., wskazując, że okresy te zostały zaliczone mu przy ustalaniu świadczenia emerytalnego z KRUS.

W odwołaniu od decyzji z dnia 8 lipca 2014 r. wnioskodawca J. L. domagał się jej zmiany, podnosząc, iż jako osoba urodzona przed dnie 1 stycznia 1949 r. nie mógł mieć ustalonego prawa do emerytury rolniczej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na treść art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 j.t., dalej „ustawa emerytalna”).

Zarządzeniem z dnia 29 sierpnia 2014 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V U 2681/14 sprawa z odwołania wnioskodawcy od decyzji z dnia 8 lipca 2014 r. została połączona do łącznego rozpoznania ze sprawą niniejszą.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. L., urodzony w dniu (...)r., w spornych okresach od 1 lipca 1970 r. do 25 lipca 1973 r. oraz od 31 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1974 r. był zatrudniony w Zakładach (...) w R. w pełnym wymiarze czasu na stanowisku mechanika aparatury i instalacji pomiarowej na oddziale pomiarowym (od 1 lipca 1970 r. do 25 lipca 1973 r.) oraz na stanowisku montera układów pomiarowych i automatyki cieplej na wydziale (...) (od 31 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1974 r. ) .

/okoliczności bezsporne/

W aktach osobowych dokumenty dotyczące pierwszego spornego okresu zatrudnienia, w tym umowa o prace i angaże, wskazywały jako obowiązującą dla wnioskodawcy stawkę wynagrodzenia określoną układem zbiorowym pracy dla pracowników fizycznych przemysłu chemicznego wg grupy VIII osobowego zaszeregowania i III tabeli płacowej poz. taryfowa I/IV/3 bez wskazania kwoty tej stawki.

Od 1 sierpnia 1973 r. wnioskodawcę obowiązywał angaż, ustalający stawkę godzinową w wysokości 15 zł. W legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawca nie posiada wpisów za badane okresy. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie wnioskodawcy z 6 miesięcy pracy w Zakładach (...) w R. na stanowisku montera ustalono w legitymacji na kwotę 3848,80 zł. Wynagrodzenie ubezpieczonego, jakie otrzymywał od początku zatrudnienia u tego pracodawcy było podobne do w.w. wynagrodzenia.

Dane płacowe wnioskodawcy za sporne lata uległy zniszczeniu przez powódź w 1997 r.

Wynagrodzenie zasadnicze ubezpieczonego w okresie od 1 czerwca 1973 r. do 25 lipca 1973 r. i od 31 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1973 r., określane stawką godzinową w wysokości 15 zł, przy przyjęciu wymiaru czasu średnio 46 godzin tygodniowo wyniosło `6.980,00 zł.

W powyższych okresach wnioskodawca nie pobierał zasiłku chorobowego.

Wynagrodzenie skarżącego za pracę za rok 1974, obliczony w oparciu o taką samą stawkę godzinową i wymiar czasu pracy, wyniosło 34.200,00 zł.

W roku 1974 ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy za okres od 21do 24 października 1974 r., którego wysokość, przy stawce godzinowej 15 zł wynosił 390,68 zł, w związku z czym jego wynagrodzenie za ten rok ostatecznie należało wyliczyć na 34.590,68 zł.

D o w ó d: - akta ubezpieczeniowe: legitymacja ubezpieczeniowa – k. 39; zaświadczenie – k. 70;

- akta osobowe z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) w R.: umowa o prace, angaże, świadectwo pracy;

- przesłuchanie wnioskodawcy – k. 35-36, e-protokół z dn. 11.03.2015 r.: 00:04:39 i nast.

Decyzją z dnia 4 listopada 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał prawo do emerytury. Wysokość przyznanego świadczenia została ponownie przeliczona przez organ rentowy ostatnio decyzją z dnia 21 grudnia 2013 r., w której ZUS do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjął podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z lat 1963-2001. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł wtedy 71,37 %, zaś wysokość miesięczna świadczenia została ustalona na kwotę 1325,38 złotych brutto. Za sporne w niniejszej sprawie okresy zatrudnienia wnioskodawcy organ rentowy przyjął minimalne wynagrodzenie za pracę.

Wnioskiem z dnia 28 maja 2014 r. wnioskodawca domagał się ponownego przeliczenia emerytury, z uwzględnieniem rzeczywistych zarobków osiąganych od 1 lipca 1970 r. do 25 lipca 1973 r. oraz od 31 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1974 r.

Zaskarżoną decyzją z dnia 3 czerwca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przeliczenia świadczenia.

W toku postępowania sądowego ZUS dokonał hipotetycznego wyliczenia podstawy wymiaru emerytury, WWPW oraz wysokości emerytury – według wariantu najkorzystniejszego – przy wliczeniu do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenia wyliczonego za okres od 01.06.1973 r. do 25.07.1973 r. i od 31.08.1973 r. do 31.12.1974 r. przy założeniu wysokości stawki godzinowej 15 zł i ustawowego wymiaru czasu pracy w w/w okresie (przy uwzględnieniu dni ustawowo wolnych od pracy i zwolnienia lekarskiego od 21 do 24.10.1974 r. k. 33 legitymacji ubezpieczeniowej). Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 75,85 %. Wskaźnik ten został wyliczony przy przyjęciu zarobków uzyskanych w latach: 1959, 1961, 1963, 1965, 1967, 1969, 1971, 1973, 1975, 1977, 1979, 1981, 1983, 1985, 1987, 1989, 1991, 1993, 1995, 1997, 1999, 2001, 2003 i 2005. Za okresy: 1 września 1963 r. – 23 października 1967 r., 3.11.1969 – 30.06.1970 r., 1.07.1970 r. – 31.05.1973 r. i 21.07.1981 r. – 1.09.1981 r. przyjęto minimalne wynagrodzenie za pracę.

D o w ó d: - akta ubezpieczeniowe: decyzja – k. 43, decyzja – k. 64; wniosek – k. 69; decyzja – k. 71.

W okresie od 1 do 30 listopada 2013 r. wnioskodawca był uprawniony do emerytury rolniczej w wysokości 1180,24 zł. Wypłata tego świadczenia została wstrzymana od dnia 1 grudnia 2013 r. decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 18 listopada 2013 r.

Przy ustalaniu prawa do świadczenia rolniczego KRUS zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy okresy ubezpieczenia od 1 stycznia 1984 r. do 30 czerwca 1997 r. oraz od 1 października 1997 r. do 31 grudnia 2005 r.

Wnioskiem z dnia 4 czerwca 2014 r. wnioskodawca domagał się ponownego przeliczenia emerytury po wliczeniu przez ZUS do stażu pracy okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 stycznia 1984 r. do 30 czerwca 1997 r. oraz od 1 października 1997 r. do 31 grudnia 2005 r.

Zaskarżoną decyzją z dnia 8 lipca 2014 r. ZUS rozpatrzył powyższy wniosek odmownie.

D o w ó d: - akta ubezpieczeniowe: decyzja – k. 80, pismo KRUS – k. 40; decyzja – k. 43; pismo KRUS – k. 47; decyzja KRUS – k. 48; wniosek – k. 72; zaświadczenia – k. 73-76; pismo KRUS – k. 79.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu w części.

Zgodnie z treścią art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 j.t.) wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty - a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych w przepisie art. 15 wskazanej ustawy mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia. Podstawa wymiaru emerytury lub renty, ustalona na zasadach określonych w ust. 1 i 2, podlega wszystkim waloryzacjom przysługującym do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie tej podstawy.

Z treści art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika zaś, że podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Zgodnie z art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Jeżeli pracownik nie może udowodnić wysokości uzyskanego wynagrodzenia, a z dokumentów (np. ze świadectwa pracy) wynika, że pozostawał w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy przez cały rok kalendarzowy, to do ustalenia podstawy wymiaru winno być przyjęte minimalne wynagrodzenie za cały rok.

W sytuacji zaś, gdy pracownik wskazuje do ustalenia podstawy wymiaru rok, za który może przedłożyć zarobki za część roku, a za pozostałą jego część nie ma takiej możliwości, to do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty winny być przyjęte udokumentowane zarobki za część roku, a następnie uzupełnione minimalnym wynagrodzeniem za okres, w którym pracownik pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym, ale nie mógł przedłożyć dokumentów potwierdzających wysokość osiągniętego wynagrodzenia.

W przypadku ustalania minimalnego wynagrodzenia za okres krótszy niż miesiąc dzieli się to wynagrodzenie przez faktyczną liczbę dni miesiąca, a następnie mnoży się przez liczbę dni, w których pracownik pozostawał w stosunku pracy.

Nie uwzględnia się minimalnego wynagrodzenia:

- za okresy, w których pracownik nie otrzymywał wynagrodzenia, np. przebywał na urlopie bezpłatnym, odbywał zasadniczą służbę wojskową;

- za okresy pozostawania bez pracy, które zostały zaliczone jako okresy ubezpieczenia osobie przywróconej do pracy na podstawie wyroku sądu.

Jednocześnie wskazać należy, że przy ustalaniu podstawy wymiaru obowiązuje rozporządzenia Rady Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1421). Zgodnie z § 21 ust. 1 tego rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. W postępowaniu sądowym mogą natomiast zostać przyjęte dowody pośrednie, pozwalające ustalić rzeczywistą wysokość wynagrodzenia.

Jakkolwiek zaś w postępowaniu przed sądem nie obowiązują ograniczenia, co do zakresu środków dowodowych stwierdzających wysokość wynagrodzenia, to nie to oznacza jednakże dopuszczalności ustalania wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Możliwe jest dokonanie jedynie stosownych obliczeń rachunkowych w oparciu o dowody pozwalające na ustalenie wynagrodzenia w spornym okresie, nie może natomiast ustalać wysokości zarobków na podstawie przypuszczeń, uśrednień, czy tez hipotetycznych wyliczeń. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno – rentowych może być bowiem uwzględnione tylko wynagrodzenie faktyczne uzyskane przez zainteresowanego w danym okresie. Jego wysokość musi być niewątpliwa i bezwarunkowa, a nie jedynie prawdopodobna. Należy mieć bowiem na względzie, iż stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały wyznaczone pomiędzy pracodawcą i konkretnym pracownikiem. Uśrednione obliczenie, oparte na wynagrodzeniu otrzymanym przez innych pracowników lub na niekonkretnych twierdzeniach ubezpieczonego, nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy, dlatego nie może stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 sierpnia 2013 r., III AUa 459/13, LEX nr 1363361 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 3 września 2013 r., III AUa 303/13, LEX nr 1366097). Należy też przypomnieć, że obowiązek wykazania wynagrodzenia ze wskazywanych lat zatrudnienia wyższego niż przyjęte przez organ rentowy jako podstawa do przeliczenia emerytury lub renty, ciąży na ubezpieczonym.

Kwestią sporną pomiędzy stronami niniejszego postępowania było ustalenie wynagrodzenia, jakie wnioskodawca uzyskiwał w okresach od 1 lipca 1970 r. do 25 lipca 1973 r. oraz od 31 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1974 r. W tym celu Sąd przeprowadził dowód z przesłuchania wnioskodawcy, jego akt osobowych oraz dokumentów zgromadzonych w aktach ubezpieczeniowych organu rentowego.

Sąd Okręgowy uznał za wiarygodny dowód w postaci angażu dotyczącego okresu zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 1 czerwca 1973 r., wskazującego na obowiązującą go stawkę godzinową w wysokości 15 zł. Był to jedyny dowód, określający w sposób niewątpliwy zasady wynagradzania wnioskodawcy. W tym zakresie twierdzenia wnioskodawcy, jakoby wynagrodzenie rzeczywiste w tamtym czasie było wyższe niż minimalne, Sąd uznał za wiarygodne. Mając nadto możliwość ustalenia przepracowanego przez wnioskodawcę w spornym okresie czasu pracy i okresu jego czasowej niezdolności do pracy– na podstawie treści umowy o pracę, świadectwa pracy i treści legitymacji ubezpieczeniowej – Sąd uznał za możliwe i prawidłowe dokonanie wyliczenia wysokości emerytury, przy przyjęciu, że wnioskodawca od 01.06.1973 r. do 25.07.1973 r. i od 31.08.1973 r. do 31.12.1974 r. pobierał wynagrodzenie wyliczone z przemnożenia godzin pracy przez stawkę godzinową 15 zł.

Co do pozostałego spornego okresu Sąd uznał, że wnioskodawca nie udowodnił, by wysokość wynagrodzenia, jaką otrzymywał w tamtym czasie była wyższa od wynagrodzenia minimalnego. Za niewystarczające do takiego ustalenia jest dowód z przesłuchania skarżącego, jako niepoparty żadnym innym dowodem. Nadto z przesłuchania wnioskodawcy nie sposób ustalić bez wątpliwości, w jakiej wysokości obowiązywała go stawka godzinowa – określona poprzez odwołanie się do układów zbiorowych pracodawcy o nieznanej treści.

Wracając do okresów zatrudnienia skarżącego od 01.06.1973 r. do 25.07.1973 r. i od 31.08.1973 r. do 31.12.1974 r., w ocenie Sądu nie ma podstaw do kwestionowania hipotetycznego wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy i wysokości świadczenia, z uwzględnieniem powyższych danych co do zasad wynagradzania wnioskodawcy w w.w. okresach, a dokonanego przez organ rentowy w wykonaniu zobowiązania Sądu. Wyliczenia te są poprawne matematycznie i nie zostały zakwestionowane przez skarżącego.

Odnosząc się do zarzutów wnioskodawcy dotyczących niezaliczenia mu przez organ rentowy do ogólnego stażu pracy okresów jego ubezpieczenia rolniczego za okresy : od 1 stycznia 1984 r. do 30 czerwca 1997 r. oraz od 1 października 1997 r. do 31 grudnia 2005 r., Sąd uznał je za nieuzasadnione. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie nie pozostawia najmniejszej wątpliwości, iż okresy te zostały zaliczone mu przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej. Zupełnie bezpodstawne okazały się też twierdzenia wnioskodawcy, iż nigdy nie był uprawniony do świadczenia emerytalnego z KRUS. Jak zaś wynika wprost z art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej okresów ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił obie zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. w ten sposób, że przyjął do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy J. L. przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1963 r. do 2001 r. przy których WWPW wynosi 75,85%.

W punkcie II wyroku, Sąd stwierdził, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w przyznaniu prawa do świadczenia, wobec tego, iż prawidłowe określenie wysokości emerytury było niemożliwe na podstawie przedłożonej organowi rentowemu przez wnioskodawcę dokumentacji, a przyczyną częściowej zmiany decyzji była odmienna sądowa ocena stanu faktycznego, możliwa dopiero po przeprowadzeniu w sprawie postępowania dowodowego, bez ograniczeń w tym zakresie zawartych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412).