Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 kwietnia 2015roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie, Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Jan Kremer

po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2015 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w J.

przeciwko M. P.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 6 lutego 2015 roku, sygn. akt IX GC 437/14

postanawia:

oddalić zażalenie.

Sygn. akt I ACz 529/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił wniosek pozwanego M. P. o zwolnienie od opłaty sądowej od apelacji.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany nie wykazał, iż nie posiada dostatecznych środków finansowych na uiszczenie opłaty od apelacji w kwocie 7.582 zł. W złożonym oświadczeniu powód ujawnił, że posiada dom jednorodzinny o wartości 350.000 zł oraz dwa samochody ciężarowe o łącznej wartości 110.000 zł. Nadto oświadczył, że jego miesięczne dochody wynoszą 3.000 zł, zaś koszty miesięczne to kwota 14.000 zł, w tym 8.000 zł spłaty raty leasingowej, 5.200 zł rata i odsetki, 800 zł media. Sąd Okręgowy uznał, że oświadczenie pozwanego mija się z prawdą, gdyż niemożliwym jest, aby przy deklarowanych przez pozwanego dochodach, wydatkować miesięcznie kwotę prawie pięć razy większą. Niewiarygodność złożonego oświadczenia o dochodach potwierdza dołączone zeznanie podatkowe 36 L za 2013 r. z którego wynika, że z tytułu działalności gospodarczej pozwany osiągnął w roku 2013 r. przychód w kwocie 1.874 659,34 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 1.245 046,10 zł, a osiągnięty dochód wyniósł 629.046,10 zł, co daje kwotę ok. 52 000 zł, miesięcznie. Sąd Okręgowy podkreślił, że również fakt spłacania przez pozwanego kredytu hipotecznego w ratach po 5.200 zł miesięcznie wskazuje, że pozwany posiadał i nadal posiada duże środki finansowe.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pozwany, domagając się jego zmiany, względnie uchylenia.

W uzasadnieniu zarzucił, że zaskarżone postanowienie zostało wydane z naruszeniem przepisu art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wskazał, że złożone oświadczenie majątkowe oraz załączone dokumenty wskazują, że pozwany spełnia przesłanki do udzielenia mu zwolnienia ponoszenia od kosztów sądowych. Zdaniem pozwanego sam fakt posiadania nieruchomości czy też samochodów przez pozwanego nie może być okolicznością wyłączającą możliwość domagania się zwolnienia do kosztów sądowych, gdyż pozwany zmuszony jest pokrywać koszty utrzymania posiadanego majątku. Wyjaśnił, że wskazane w złożonym oświadczeniu majątkowym koszty w kwocie 14.000 zł miesięcznie stanowią cześć jego przychodu, z którego pokrywa on koszty prowadzenia działalności gospodarczej, w tym spłatę zobowiązań, kosztów związanych z posiadaniem nieruchomości oraz samochodów. Zatem przychód ozwanego nie jest tożsamy z jego dochodem osobistym, który wynosi ok. 3.000 zł miesięcznie, kwota ta zostaje pozwanemu po uregulowaniu kosztów prowadzonej działalności gospodarczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie ma uzasadnionych podstaw.

Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił, iż nie zostało wykazane, aby pozwany nie był w stanie ponieść kosztów sądowych, które w obecnym stanie sprawy sprowadzają się do obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od zażalenia w kwocie 7.582 zł.

Zgodnie z art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 Nr 167, poz. 1398 ze zm.) osoba fizyczna może domagać się zwolnienia od kosztów sądowych, jeżeli złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Podstawą oceny przez Sąd tej sytuacji jest oświadczenie składane przez taką osobę, obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania zgodnie z art. 102 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Oświadczenie to podlega ocenie co do jego wiarygodności, Powyższy stan winien wynikać z rzetelnego i wiarygodnego oświadczenia majątkowego zawierającego dane dotyczące wysokości uzyskiwanego dochodu, posiadanego majątku oraz stanu rodzinnego. Należy mieć na uwadze, że zasadą w procesie cywilnym jest ponoszenie przez strony kosztów sądowych, w tym opłat. Jedynie wyjątkowo Sąd zwalnia stronę z obowiązku ich uiszczenia. Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych jest bowiem skierowana do osób najuboższych, które bez drastycznego ograniczenia bieżących kosztów związanych z ich egzystencją nie są w stanie ponieść kosztów sądowych. Chodzi zatem o sytuacje, w których strona nie tylko wykaże, że nie posiada bieżących dochodów, czy też jakichkolwiek oszczędności na pokrycie ewentualnych kosztów związanych z toczącym się postępowaniem sądowym, ale również nie jest w stanie w żaden sposób takich środków zdobyć w oparciu o majątek, którego jest właścicielem. Ubiegający się o taką pomoc winien w każdym przypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 1984 r., II CZ 104/84). Dla wydatków związanych z prowadzeniem procesu strona powinna znaleźć pokrycie w swych dochodach przez odpowiednie ograniczenie innych wydatków nie będących niezbędnymi do utrzymania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1980 r., I CZ 99/80).

Odnośnie sytuacji finansowej skarżącego, Sąd I instancji trafnie zakwestionował wiarygodność złożonego przez niego oświadczenia majątkowego. Wskazać należy, że w przedłożonym oświadczeniu majątkowym pozwany podał, że jedynym źródłem utrzymania jego i jego rodziny jest prowadzona przez niego działalność gospodarcza, która przynosi dochód 3.000 zł miesięcznie. Jednocześnie podał, że ponosi koszty utrzymania siebie i swojej rodziny, określając je konkretnymi kwotami, łącznie na ok. 14.000 zł i to bez uwzględnienia kosztów wyżywienia. W sytuacji w której pozwany z jednej strony podaje, że łączna kwota miesięcznych dochodów wynosi 3.000 zł, a zatem o ponad 10.000 zł mniej niż wynoszą deklarowane przez pozwanego koszty utrzymania członków rodziny (ok. 14.000 zł miesięcznie), to niewątpliwie Sąd Okręgowy trafnie uznał oświadczenie majątkowe pozwanego o osiąganych przez niego dochodach za niewiarygodne i w konsekwencji odmówił udzielenia zwolnienia kosztów sądowych. Sąd I instancji trafnie również zauważył, że pozwany z prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął w 2013 r. znaczny przychód w kwocie 1.874 659,34 zł, oraz dochód w kwocie 629.046,10 tj. ok. 50.000 zł miesięcznie. Choć z księgi podatkowej wynika, że w okresie od stycznia 20 września 2014 r. pozwany poniósł stratę z działalności gospodarczej w wysokości 22.350 zł , przy osiągniętych przychodach w kwocie ok 775.000 zł, to okoliczność ta nie może odnieść skutku w postaci zmiany zaskarżonego postanowienia i uwzględnienia wniosku o zwolnienie od opłaty od apelacji. W orzecznictwie podkreśla się bowiem, że nawet przejściowe trudności materialne strony w zasadzie nie stanowią podstawy do zwolnienia od kosztów sądowych (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1955 r., 4 CZ 196/55, OSN 1957, nr 1, poz. 11 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2006 r., V CZ 150/05, niepubl.). Nadto jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy, że wysokość uzyskiwanego przychodu stanowi istotny wskaźnik obrazujący rozmiar prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej, co niewątpliwe ma wpływ na ocenę zdolności do ponoszenia kosztów sądowych, gdyż prowadząc działalność gospodarczą winien w sposób racjonalny zabezpieczyć odpowiednie środki na pokrycie wydatków związanych z działalnością prowadzonego przedsiębiorstwa, w tym wydatków związanych z ewentualnym postępowaniem sądowym. Wskazywane przez pozwanego w zażaleniu zobowiązania finansowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą nie mogą być traktowane preferencyjnie w stosunku do zobowiązań fiskalnych z tytułu opłat sądowych. Wydatki na pokrycie kosztów sądowych nie mogą bowiem ustępować pierwszeństwa innym wydatkom (poza kosztami utrzymania w rozumieniu art. 102 u.k.s.c.). Ponoszone koszty działalności gospodarczej niestanowiące kosztów koniecznego utrzymania, na które wskazuje pozwany nie mogą być traktowane preferencyjnie w stosunku do zobowiązań fiskalnych z tytułu opłat sądowych. Należności z tytułu opłat sądowych muszą być traktowane na równi z innymi wydatkami, nie zaś jako obowiązek drugorzędny, aktualizujący się dopiero po zaspokojeniu innych należności uznanych w sposób swobodny i jednostronny za bardziej priorytetowe. Nie ma żadnych powodów, aby opłaty sądowe będące należnościami Skarbu Państwa miały być regulowane w ostatniej kolejności.

W tym stanie rzeczy, wobec braku uzasadnionych podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia w kierunku postulowanym przez skarżącego, Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie, o czym orzekł w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.