Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 października 2013 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy M. S.

przeciwko J. D.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie

z dnia 6 listopada 2012 r., sygn. akt III C 8/12

oddala apelację.

Uzasadnienie wyroku z dnia 25 października 2013 r.:

Powódka Gmina M. S. zażądała, po modyfikacji powództwa pismem z dnia 6 grudnia 2010 r., zasądzenia od pozwanej J. D. tytułem nieuiszczonego w okresie od stycznia 2005 roku do maja 2005 roku czynszu najmu lokalu mieszkalnego kwoty 6 543,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

- 3 894,33 zł od dnia 1 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty,

- 2 648,94 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Powódka wskazała, że dokonywane przez J. D. w spornym okresie wpłaty na poczet należności czynszowych zaliczała, zgodnie z przepisem art. 451 k.c., na poczet najdawniej wymagalnych roszczeń objętych nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 7 września 2005 roku sygn. akt XVI Nc 3075/05.

W toku postępowania, które dotyczyło również żądań powódki wobec pozwanych T. D. i K. D. wydany w sprawie wobec wszystkich pozwanych nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 1 lutego 2010 r. uprawomocnił się wobec wyżej wymienionych osób (sygn. akt III Nc 186/10).

Pozwana J. D. wniosła skutecznie sprzeciw od wydanego w dniu 1 lutego 2010 r. nakazu zapłaty i zażądała oddalenia powództwa. Pozwana podnosiła, iż uiszczała w spornym okresie czynsz najmu według stawki uwzględniającej stan lokalu i jego powierzchnię.

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2012 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III C 8/12 Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie oddalił powództwo w całości.

U podstaw orzeczenia legły m.in. następujące ustalenia:

W dniu 11 listopada 1970 roku J. D. zawarła z poprzednikiem prawnym Gminy M. S. umowę najmu lokalu położonego w S. w budynku przy ulicy (...) o łącznej powierzchni użytkowej 67,75 m ².

W dniu 25 stycznia 2005 roku J. D. wpłaciła na rachunek Zarządu (...) w S. kwotę 350 zł, która została odnotowana w stanie konta za okres od 1 stycznia 2005r. W dniu 24 lutego 2005 roku pozwana wpłaciła na rachunek Zarządu (...) w S. kwotę 350 zł, dokonując zapisu na dowodzie wpłaty w rubryce za miesiąc „I – 2005r”. W dniu 25 marca 2005 roku pozwana wpłaciła na rachunek Zarządu (...) w S. kwotę 781,57 zł, dokonując zapisu na dowodzie wpłaty w rubryce za miesiąc „III – 2005r”. W dniu 25 kwietnia 2005 roku pozwana wpłaciła na rachunek Zarządu (...) w S. kwotę 781,57 zł, dokonując ponownie zapisu na dowodzie wpłaty w rubryce za miesiąc „IV – 2005r”. Natomiast w dniu 25 maja 2005 roku J. D. wpłaciła na rachunek Zarządu (...) w S. kwotę 781,57 zł, dokonując adnotacji na dowodzie wpłaty w rubryce za miesiąc „V – 2005r”.

Wpłaty pozwanej za ten okres Gmina M. S. zaliczyła na poczet należności zasądzonych nakazem zapłaty wydanym w sprawie XVI Nc 3075/05.

W oparciu o opinię biegłego powołanego w sprawie oraz dowody wpłat (k. 159-160) i stany kont (k. 22) Sąd Rejonowy uznał, iż w okresie od 1 stycznia 2005 roku do maja 2005 roku, przy uwzględnieniu opłat za media rozliczonych za sporny okres w październiku 2005 roku, J. D. winna zapłacić Gminie M. S. tytułem czynszu najmu i opłat dodatkowych kwotę 3 894,33 zł., a faktycznie wpłaciła 4 526,28 zł.

Sąd Rejonowy uznał, iż zgodnie z treścią przepisu art. 451 § 1 – 3 k.c. dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne (§ 1). Jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu (§ 2). W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego (§ 3). Świadczenie najemcy z tytułu czynszu stanowi świadczenie okresowe, polegające na przekazywaniu określonej kwoty pieniężnej w oznaczonych odstępach czasu, a zatem świadczenia tego rodzaju różnią się od świadczeń jednorazowych spełnianych sukcesywnie lub ratalnie tym, że wpłacane okresowo kwoty nie są zaliczane na poczet jednego świadczenia. W przypadku świadczeń okresowych mamy do czynienia z wieloma świadczeniami okresowymi, z których każde wymagalne jest w innym terminie, a konsekwencji i w innym terminie ulega przedawnieniu. Każde z tych świadczeń stanowi odrębny dług, chociaż jest to dług tego samego rodzaju. Taki charakter świadczenia z tytułu czynszu najmu powoduje, że w przypadku wskazania przez dłużnika (co miało miejsce w niniejszej sprawie) miesiąca, na poczet którego świadczy czynsz najmu, przepis art. 451 k.c. należy stosować w ten sposób, że to co przypada na poczet tego długu (za konkretnie wskazany okres - miesiąc) wierzyciel może zarachować na poczet związanych z tym konkretnym świadczeniem należności ubocznych, a następnie na poczet należności głównej z tego tytułu ( por. wyrok SN z dnia 07.01.2009r., II CSK 409/2008). Innymi słowy, skoro na dowodach wpłat pozwana wskazała, że dokonana wpłata winna być zaliczona odpowiednio w pierwszej kolejności na poczet odsetek ustawowych za uchybienie w płatności czynszu za styczeń 2005 roku, luty 2005 roku, marca 2005 roku, kwietnia 2005 roku i maja 2005 roku, a następnie na poczet czynszu najmu za ten okres. Sąd uznał, iż zarachowanie wpłat na inny okres niż wyraźnie wskazany przez dłużniczkę stoi w sprzeczności z przepisem art. 451 k.c. i z tego powodu Sąd I instancji odmówił uwzględnienia wniosku powódki o uzupełnienie opinii biegłej z zakresu rachunkowości poprzez zlecenie jej dokonania wyliczeń w oparciu o zastosowany przez powódkę sposób zarachowania dokonanych przez pozwaną wpłat. Sąd uznał, iż wpłaty dokonane przez pozwaną w spornym okresie i zarachowane zgodnie z jej wolą, zaspokoiły żądanie pozwu w całości, co skutkuje oddaleniem powództwa w całości.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożyła powódka skarżąc, go w całości i żądając jego zmiany poprzez zasądzenia od pozwanej kwoty 3 894,33 zł. należności głównej za nieuregulowany czynsz najmu w okresie od stycznia 2005 roku do maja 2005 roku wraz odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 1 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie o pozwanej na rzecz powoda kwoty- 2.648,94 zł tytułem skapitalizowanych odsetek naliczonych do zapłaty, przy czym odpowiedzialność pozwanej miała być odpowiedzialnością solidarną z odpowiedzialnością pozwanych T. D. i K. D. objętą nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Szczecin Centrum w S. w dniu l lutego 2010 roku (sygn. akt II Nc 186/10). Powódka zażądał również obciążenia pozwaną kosztami postępowania przez Sądem Rejonowym oraz w postępowaniu apelacyjnym. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 451 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie.

W uzasadnieniu apelacji powódka podniosła, iż skoro w sprawie poza sporem pozostaje to, że pozwana posiadała wobec powoda zalegające świadczenie główne inne niż te dochodzone pozwem, to stosownie do treści przepisu art. 451 § l zd. 2 k.c., powód mógł zaliczać wpłaty pozwanej na inne zalegające świadczenia główne, tj. na nieuregulowany przez pozwaną czynsz najmu zasądzony nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy w Szczecinie Wydział XVI Grodzki w dniu 7 września 2005 roku (sygn. akt . XVI Nc 3075/10). Jeżeli z tego samego świadczenia wierzyciel już zalega z inną należnością główną, np. czynszem za poprzedni okres płatności przy umowie najmu, wierzyciel może zaliczyć tę wpłatę nie na rzecz świadczenia, na które wskazał dłużnik, ale na rzecz świadczenia poprzedniego. W ocenie powódki taki sposób interpretacji art. 451 § 1 k.c. znajduje oparcie zarówno w orzecznictwie Sądów Powszechnych (por. wyrok SN z dnia 24 stycznia 2002 r. sygn. akt III CKN 495/00, wyrok SN z dnia 7 stycznia 2009 r. II CSK 409/08), jak i w poglądach doktryny (por. R. Kolano. Zarachowania wierzytelności w świetle regulacji artykułu 451 kodeksu cywilnego PUG.2002.7.26).

Pozwana zażądała oddalenia apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie była zasadna.

Sposób interpretacji art. 451 § 1 k.c. przedstawiony przez Sąd I instancji uznać należy za właściwy i, jak słusznie przyjął ten Sąd, prowadzący do oddalenia powództwa w całości w sytuacji niesporności faktu wpłaty przez pozwaną J. D. łącznej kwoty 4 526,28 zł za okres najmu od 1 stycznia 2005 roku do maja 2005 roku w sytuacji, gdy pozwana winna zapłacić Gminie M. S. tytułem czynszu najmu i opłat dodatkowych za sporny okres kwotę 3 894,33 zł.

Poglądów powódki co do kierunku interpretacji art. 451 k.c. nie można zaakceptować, gdyż pozostają one w sprzeczne z istotą przytoczonej regulacji, na co wskazują przytoczone poniżej poglądy orzecznicze i doktrynalne.

A. G. w pracy pt. „Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna” LEX 2011, teza 38 do art. 451 k.c. stwierdziła, iż w przypadku świadczeń okresowych mamy do czynienia z wieloma świadczeniami okresowymi, z których każde wymagalne jest w innym terminie, w innym też terminie ulega przedawnieniu. W konsekwencji każde z tych świadczeń stanowi odrębny dług, chociaż jest to dług tego samego rodzaju. Dlatego dłużnik może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług (czynsz najmu za jaki okres) chce zaspokoić.

Podobny pogląd został wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2013 r. wydanego w sprawie I ACa 1125/12, gdzie analizie poddano charakter prawny świadczenia najemcy z tytułu czynszu, uznając je za świadczenie okresowe, polegające na przekazywaniu określonej kwoty pieniężnej w oznaczonych odstępach czasu. W ocenie tego Sądu świadczenia te różnią się od świadczeń jednorazowych, spełnianych sukcesywnie lub ratalnie tym, że wpłacane okresowo kwoty nie są zaliczane na poczet jednego świadczenia. W przypadku świadczeń okresowych mamy do czynienia z wieloma świadczeniami okresowymi, z których każde wymagalne jest w innym terminie, w innym też terminie ulega przedawnieniu. W konsekwencji każde z tych świadczeń stanowi odrębny dług, chociaż jest to dług tego samego rodzaju. Dlatego dłużnik może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług (czynsz najmu za jaki okres) chce zaspokoić. W ten sposób art. 451 § 1 k.c. znajduje zastosowanie przy świadczeniach okresowych. Przywołane tu orzeczenie w treści swojego uzasadnienia przywołało literaturę i orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące analizowanej kwestii, w tym również przytoczony przez powódkę w apelacji wyrok SN z dnia 7 stycznia 2009 r., w sprawie II CSK 409/2008. Wbrew jednak zapatrywaniu powódki przytoczony wyżej wyrok nie może stanowić podbudowy teoretycznej zarzutów apelacyjnych, gdyż wynikająca z jego uzasadnienia teza jest tożsama z poglądem wyrażonym przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie. Sąd Najwyższy stwierdził m.in., iż każde ze świadczeń czynszowych stanowi odrębny dług, chociaż jest to dług tego samego rodzaju, a dłużnik może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług (czynsz najmu za jaki okres) chce zaspokoić.

Nie mogą również uzasadniać stanowiska powódki poglądy na istotę art. 451 k.c. wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2002 r. w sprawie III CKN 495/00, gdzie analizując motywy legislacyjne związane z istotą regulacji art. 212 § 2 k.z., poprzedzającego aktualnie obowiązujący art. 451 k.c. stwierdzono, iż ustanowieniu tego przepisu nie przyświecał zamiar ograniczenia go do sytuacji, w której dłużnik miał względem tego samego wierzyciela kilka długów jednego rodzaju, lecz chęć zacieśnienia kompetencji dłużnika, mającego kilka długów względem tego samego wierzyciela, do decydowania o zaliczeniu zapłaty na poczet jednego z tych długów, bez możliwości wiążącego określenia na co powinno być zaliczone to, co przypada na poczet tego długu; w tym zakresie decyzja powinna należeć tylko do wierzyciela, chyba że strony inaczej się umówiły.

Pogląd R. K. wyrażony w treści pracy pt. „Zarachowania wierzytelności w świetle regulacji artykułu 451 kodeksu cywilnego”, że jeżeli z tego samego świadczenia wierzyciel już zalega z inną należnością główną, np. czynszem za poprzedni okres płatności przy umowie najmu, wierzyciel może zaliczyć tę wpłatę nie na rzecz świadczenia, na które wskazał dłużnik, ale na rzecz świadczenia poprzedniego, a wierzyciel może też, zaliczyć równocześnie wpłatę na rzecz zaległych świadczeń ubocznych i głównych w dowolnej wysokości i w dowolnej proporcji, a dłużnikowi nie przysługuje wtedy żadne prawo sprzeciwu ( (...).2002.7.26) nie został w jakikolwiek szczególny sposób wyjaśniony i w świetle powyższych wywodów uznany być powinien za odosobniony.

Mając powyższe na uwadze w oparciu o treść art. 385 k.p.c. apelację powódki należało oddalić.

SSR del. Agnieszka Trytek - Błaszak SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Iwona Siuta