Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa A. P.

przeciwko P. K.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 22 grudnia 2014 roku, sygn. akt I C 311/13

1. oddala apelację;

2. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Opocznie na rzecz radcy prawnego A. G. kwotę 73,80 (siedemdziesiąt trzy 80/100) złotych tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanemu P. K. z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt II Ca 152/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z powództwa A. P. przeciwko P. K. o wydanie nieruchomości

1.  nakazał pozwanemu opuszczenie i opróżnienie z rzeczy lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku wielomieszkaniowym nr (...) w miejscowości N.-M. gmina U. wraz z dwiema komórkami i wydanie powódce A. P. w terminie do dnia 30 czerwca 2015 r.;

2.  przyznał pozwanemu prawo do lokalu socjalnego i wstrzymuje wykonanie opróżnienia lokalu opisanego w punkcie 1 do czasu złożenia pozwanemu przez Gminę U. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

3.  oddalił powództwo o wydanie działki numer (...) położonej w miejscowości N.-M. gmina U.;

4.  umorzył postępowanie w pozostałej część;

5.  zasądził od Skarbu Państwa - kasa Sądu Rejonowego w Opocznie na rzecz r. pr. A. G. kwotę 738,00 zł tytułem pomocy prawnej udzielonej pozwanemu P. K. z urzędu;

6.  zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Matki stron znały się i pozostawały w dobrych relacjach. Pozwany P. K. po śmierci matki w styczniu 2010 roku, na prośbę powódki zamieszkał wraz z nią i jej mężem na ich nieruchomości w miejscowości M..

Aktem notarialnym z dnia 28.05.2010 r. Rep.(...)pozwany sprzedał rodzinną nieruchomość położoną w miejscowości L. przy ulicy (...) za cenę 155.000.-zł. Z pieniędzy tych zostały uregulowane ciążące na pozwanym zobowiązania, a resztę kwoty objęła w posiadanie powódka.

Na podstawie umowy sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego w dniu 11 sierpnia 2010 r. przed notariuszem B. G. w Kancelarii Notarialnej w T. Rep. A Nr (...) powódka A. P. i jej mąż J. P. nabyli do majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską:

-

lokal mieszkalny numer (...) o powierzchni 38,24 ir składający się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki z wc mieszczący się w budynku wielomieszkaniowym nr (...) w miejscowości N. - M. w gminie U., dla którego w Sądzie Rejonowym w Tomaszowic Mazowieckim prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...),

-

działkę gruntu numer (...) o powierzchni (...)n2 położoną w miejscowości N. -M. w gminie U., dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...),

-

udział 2/16 części w działce gruntu numer (...) o powierzchni (...)położonej w miejscowości N. - M. w gminie U., dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...).

Na mocy aktu notarialnego sporządzonego w dniu 12 listopada 2013 r. przed notariuszem B. G. w Kancelarii Notarialnej w T. Rep. A Nr (...) A. P. i jej mąż J. P. dokonali podziału majątku wspólnego w ten sposób, że opisany wyżej lokal mieszkalny nr (...), działkę gruntu nr (...) i udział 2/16 części w działce nr (...) nabyła na wyłączną własność A. P..

Pozwany nie był obecny przy sporządzania aktu notarialnego z dnia 11.08.201 o i Dokument ten zobaczył po raz pierwszy w czasie, kiedy mieszkał jeszcze z rodziną powódki w miejscowości M.. Dowiedział się wówczas, że lokal został zakupiony na powódkę i jej męża i poznał cenę transakcji. Strony podjęły rozmowy o przeprowadzce pozwanego do lego mieszkania i pozwany zgodził się na to. Lokal był bezczynszowy.

Pozwany P. W. zamieszkał w przedmiotowym lokalu mieszkalnym numer (...) mieszczącym się w budynku wielomieszkaniowym nr (...) w miejscowości N. - M. we wrześniu 2010r. Został zameldowany pod tym adresem. Powódka przekazała pozwanemu także do użytkowania dwie przynależne do lokalu komórki, jedną położoną w piwnicy budynku i drugą wolnostojącą. Strony nie ustaliły żadnej odpłatności za używanie lokalu na rzecz małżonków P.. Pozwanego obciążały tylko bieżące opłaty eksploatacyjne, tj. należności za prąd i wodę. Powódka dysponowała hasłem i numerem konta bankowego pozwanego.

Pozwany do chwili obecnej zamieszkuje w przedmiotowym lokalu, w którym wymienił zamki, korzysta także z przynależnych do lokalu komórek. W komórce mieszczącej się w piwnicy trzyma swoje rzeczy, opat. narzędzia. W drugiej miał opał, a obecnie stoi tam kubeł na śmieci, do którego wyrzuca swoje śmieci komunalne. Do obydwu komórek ma klucze.

Powódka okazała również pozwą temu gdzie jest usytuowana należąca do niej działka nr (...). Działka ta nie jest ogrodzona, na jej części rosną drzewka owocowe. Działki tej pozwany nigdy nie objął w posiadanie i w żaden sposób z niej nie korzystał. Od momentu zakupu powódka również z niej nie korzystała i nie podjęła żadnych prób jej uprawy, zagospodarowania.

Pod koniec 2011 r. relacje pomiędzy stronami pogorszyły się. Miało to związek, z prowadzonym śledztwem przeciwko A. P. o podrobienie dokumentów, zakończonym ostatecznie postanowieniem o umorzeniu śledztwa z dnia 09.12.2011 r. w sprawie 1 Ds 1311/11.

Powódka opłaca podatek od przedmiotowego lokalu i dwóch komórek oraz ubezpieczenie lokalu. W związku z nieopłacaniem przez pozwanego rachunków za energię elektryczną, powódka rozwiązała umowę na dostawę energii elektrycznej.

Pismem z dnia 29 lipca 2011 roku powódka A. P. zwróciła się do P. K. z żądaniem opuszczeń a i wydania jej lokalu mieszkalnego numer (...) mieszczącego się w budynku wielomieszkaniowym nr (...) w miejscowości N. -M., z uwagi na korzystanie z niego przez P. K. bez tytułu prawnego.

Pozwany P. K. nie jest właścicielem żadnego lokalu mieszkalnego. Ma dalszą rodzinę, z którą nie utrzymuje kontaktów. Jego rodzice i siostra nie żyją. Pozwany pobiera rentę socjalną w kwocie 530,- zł miesięcznie. Z uwagi na wadę słuchu ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności - II grupa inwalidzka. Orzeczony stopień niepełnosprawności ma charakter okresowy, tj. do 20 marca 2017 r.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo o nakazanie pozwanemu P. K. opuszczenia i opróżnienia lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku wielomieszkaniowym nr (...) w miejscowości N. - M. gm. U. jest zasadne i znajduje podstawę prawną w art. 222 § 1 k.c.

Przepis ten stanowi, że właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Powódka udowodniła, że przysługuje jej tytuł własności do przedmiotowego lokalu. Od września 2010 r. w; lokalu tym zamieszkuje i faktycznie nim włada pozwany P. K.. Pozwany wymienił zamki w drzwiach do lokalu i jest jego wyłącznym dysponentem. Z wyłączeniem innych osób użytkuje także dwie przynależne do lokalu komórki i tylko on posiada od nich klucze.

Sąd nie znalazł uzasadnienia do oddalenia powództwa windykacyjnego na podstaw art. 5 k.c. Niewątpliwie okoliczności nabycia lokalu, przy uwzględnieniu ówczesnych ustaleń poczynionych pomiędzy stronami, brak rozliczenia przez powódkę kwoty przekazanej przez pozwanego po sprzedaży rodzinnej nieruchomości, nasuwają wiele wątpliwości i negatywnych ocen. Ale obecna postawa pozwanego, korzystającego z lokalu bez ponoszenia jakichkolwiek obciążeń finansowych, także nie zasługuje na aprobatę. Rozliczenia finansowe pomiędzy stronami są aktualnie przedmiotem rozpoznania w toczącej się równolegle przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim sprawie I C 1605/12 i nie mają wpływu na zasadność roszczenia windykacyjnego. Ponadto interesy pozwanego, jako posiadającego niewłaściciela, są w tym wypadku dostatecznie chronione przez odroczenie - na podstawie art. 320 k.p.c. - obowiązku wydania lokalu z przynależnymi komórkami do dnia 30 czerwca 2015 r. Termin ten umożliwia pozwanemu podjęcie kroków zmierzających do znalezienia innego lokalu, zwłaszcza wobec prawdopodobieństwa zapadnięcia w tym okresie także rozstrzygnięcia w sprawie I C 1605/12.

Należy też pamiętać, że dodatkową ochronę w zakresie potrzeb mieszkaniowych pozwanego stanowi rozstrzygnięcie o przyznaniu mu prawa do lokalu socjalnego. Chroni ono pozwanego przed eksmisją „na bruk” w przypadku nieznalezienia przez niego mieszkania na wolnym rynku w terminie oznaczonym w wyroku do wydania lokalu.

Dlatego, zdaniem Sądu, przyjęcie rozwiązania z art. 320 k.p.c. i rozstrzygniecie o lokalu socjalnym wyłączają zastosowanie w analizowanym stanie faktycznym i prawnym art. 5 k.c.

Ustalenie uprawnienia pozwanego do lokalu socjalnego wynika z przyjęcia przez Sąd. że używał on lokal na podstawie stosunku prawnego użyczenia (art. 710 k.c.). Świadczą o tym okoliczności nabycia lokalu i zamieszkania w nim pozwanego, ówczesne relacje pomiędzy stronami, wręcz „opiekuńcza”' postawa powódki wobec pozwanego. Faktem jest, że używał on lokal z przynależnymi komórkami bez żadnych odpłatności na rzecz powódki i jej męża. O użyczeniu pozwanemu nieruchomości lokalowej dowodzą także twierdzenia powódki i J. P. zapisane w formie notatek urzędowych w sprawie (...). W złożonych później w powyższej sprawie zeznaniach w charakterze świadków żadne z nich nie podważało okoliczności świadczących o bezpłatnym udostępnieniu pozwanemu lokalu, a jedynie wycofali się z wcześniejszych twierdzeń co do źródła pochodzenia środków finansowych na jego zakup, która to okoliczność pozostaje bez wpływu na ocenę tytułu prawnego, na podstawie którego pozwany zajmował lokal. Dlatego Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki złożonym w niniejszej sprawie w tej części, w której negowała powstanie pomiędzy stronami stosunku użyczenia.

Powódce przysługiwało uprawnienie do żądania zwrotu rzeczy (art. 716 k.c.) i od momentu skutecznego złożenia takiego żądania ( w wyniku wytoczenia niniejszego pozwu i upływu ustawowego terminu wypowiedzenia), stosunek użyczenia rozwiązał się. Stad pozwanemu nie przysługuje obecnie skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia z punktu 2. wyroku jest art. 14 ust. 1,3 i ust. 4 pkt. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. nr 31. poz. 266 ze zm).

Sąd oddalił powództwo w części żądania wydania działki nr (...) położonej w miejscowości N. - M., gdyż pozwany nigdy nie władał i nie włada działką i nie ma przeszkód faktycznych ani prawnych do objęcia działki w posiadanie i użytkowanie przez powódkę. Pozwany nie czynił powódce żadnych przeszkód w tym przedmiocie. Jest to odrębna nieruchomość, niezwiązana z lokalem.

Na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Sąd umorzył postępowanie w części roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, skutecznie cofniętego przez powódkę.

Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego A. G. kwotę 738.-zł (wraz z podatkiem VAT) tytułem pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu (§ 6 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów- pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu; Dz. U. z 2002r., nr 163, poz. 1349 ze zm.).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art 100 k.p.c. mając na uwadze częściowe uwzględnienie powództwa. Sąd nie uwzględnił żądania pełnomocnika pozwanego o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, gdyż powódka cofnęła powództwo w tej części jeszcze przed podjęciem czynności w sprawie przez pełnomocnika.

(...)

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik pozwanego zaskarżając go w zakresie punktów 1. oraz 6. Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca naruszenie prawa materialnego to jest art. 5 kc poprzez przyjęcie, iż norma art. 320 kpc oraz przyznanie lokalu socjalnego Pozwanemu wyłączają zastosowanie art. 5 kc. oraz prawa procesowego tj. art. 100 kpc, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy Powódka uległa w znacznej części, przy czym Pozwany był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Powódka zaś nie, przez co Sąd w sposób niewłaściwy ocenił i rozliczył koszty postępowania oraz art. 328 kpc w zakresie w jakim sąd I instancji nie uzasadnił dostatecznie wyłączenia zastosowania art. 5 kc.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosi o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w zakresie żądania opisanego jak w punkcie 1. sentencji wyroku oraz zmianę wyroku w części (punktu 6) poprzez obciążanie kosztami od oddalonej części powództwa w kwocie 2.400 zł powódkę. Ponadto apelujący wnosił o przyznanie pełnomocnikowi kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za II instancję, oświadczając, iż koszty te ani w części ani w całości nie zostały pokryte.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie można zgodzić się ze skarżącym, iż Sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa materialnego to jest art. 5 k.c. przyjmując, że odroczenie terminu wydania lokalu oraz przyznanie pozwanemu prawa do lokalu socjalnego zabezpieczają interesy pozwanego i dają podstawę do niezastosowania art. 5 k.c.

Unormowanie art. 5 k.c. ma wyjątkowy charakter, gdyż przełamuje zasadę, że wszystkie prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej. Jej odmowa musi więc być uzasadniona faktem zachodzenia okoliczności rażących i nieakceptowanych ze względów aksjologicznych lub teleologicznych (wyrok SN dnia 24 kwietnia 1997 r., II CKN 118/97, OSP 1998, nr 1, poz. 3). W orzecznictwie panuje zgodnie przekonanie o potrzebie powściągliwego i ostrożnego stosowania art. 5 k.c.

W sytuacji gdy zgłaszający powództwo windykacyjne przedstawia tytuł własności nie kwestionowany przez stronę pozwaną - o przedwczesności tego powództwa w ogóle nie może być mowy. Własność jest bowiem prawem bezwzględnym, nie ograniczonym w czasie i użytecznym w stosunku do każdej osoby władającej rzeczą bez uprawnienia skutkującego wobec właściciela. Istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw wymagają z jednej strony ostrożności, a z drugiej bardzo wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego wypadku. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 roku, II CRN 127/94 LEX 82293).

Należy wykluczyć stosowanie do powództw o ochronę własności art. 5 k.c. w wypadku, gdy zabezpieczenie interesu pozwanego może nastąpić przy pomocy innych środków prawnych (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2004 roku, II CK 255/04, LEX 277869).

Mając na względzie przytoczone powyżej orzecznictwo sądowe stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy słusznie nie zastosował art. 5 k.c. Zaznaczyć należy, że Sąd ten dostrzegł, że kwestie związane z nabyciem lokalu przez powódkę oraz rozliczenia kwoty przekazanej przez pozwanego po sprzedaży rodzinnej nieruchomości budzą wiele wątpliwości. Jednakże kwestie te są przedmiotem postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Tryb. w sprawie sygn. akt I C 1605/12. Nie zmienia to faktu, że to powódka jest właścicielką przedmiotowego lokalu a pozwany zamieszkuje w tym lokalu od wielu lat nie ponosząc, żadnych kosztów. Nadto Sąd pierwszej instancji słusznie przyjął, że interesy pozwanego są chronione poprzez zastosowanie art. 320 k.p.c. i przyznanie pozwanemu prawa do lokalu socjalnego. Środki te uchronią pozwanego przed eksmisją „na bruk”.

Za chybiony również należy uznać zarzut naruszenia art. 100 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Nie jest wyłączone przyznanie w sprawie cywilnej od Skarbu Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokata także przy wzajemnym zniesieniu między stronami kosztów procesu (art. 100 zd. 1 k.p.c.) (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1991 roku, III CZP 22/91 OSNC 1992/2/18).

Wzajemne zniesienie między stronami kosztów procesu w myśl art. 100 zd. 1 k.p.c. następuje wówczas, gdy przy częściowym uwzględnieniu żądań zestawienie kosztów procesu obydwu stron i ustalenie ich części stosowanie do zakresu sprawy wygranej doprowadza w drodze rachunku różnicy do takiego wyniku, że strony musiałyby zwrócić sobie wzajemnie koszty w równych lub bardzo zbliżonych kwotach. Zniesienie wzajemnie kosztów oznacza zatem, że adwokat nie może uzyskać wynagrodzenia i zwrotu wydatków w drodze określonej przez art. 122 k.p.c., gdyż przy takim rozstrzygnięciu nie dochodzi do zasądzenia kosztów procesu na rzecz strony przez niego zastępowanej. Są to zatem koszty nie opłacone, zaspokajane świadczeniem Skarbu Państwa.

Skarb Państwa ponosi omawiane koszty dopiero wówczas, gdy nie ma podstawy do obciążenia kosztami procesu przeciwnika procesowego strony, której pomoc prawna została udzielona z urzędu lub gdy wprawdzie koszty procesu zostały zasądzone, ale nie nastąpiło zaspokojenie należności adwokata na skutek bezskuteczności egzekucji. Pierwsza z wymienionych sytuacji zachodzi m.in. w razie wzajemnego zniesienia między stronami kosztów procesu.

Słusznie zatem Sąd Rejonowy uznał, że zachodzi podstawa do wzajemnego zniesienia kosztów procesu. Nie ulega wątpliwością, że roszczenie zostało uwzględnione tylko w części. Powódka poniosła koszty w postaci części opłaty sądowej w kwocie 280 złotych, natomiast po stronie pozwanego nie powstały koszty procesu. W tych okolicznościach zastosowanie zasady określonej w art. 100 k.p.c. uznać należy, za prawidłowe. Mając na uwadze treść w/w orzeczenia Sądu Najwyższego pełnomocnik pozwanego chcąc zakwestionować wysokość uzyskanego wynagrodzenia winien zaskarżyć pkt. 5 wyroku, czego w niniejszej sprawie nie uczynił. Nie można bowiem za takowe uznać spóźnione rozszerzenie apelacji dokonane przez pełnomocnika pozwanego na rozprawie apelacyjnej.

Mając powyższe na względzie, apelacja pozwanego podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Za pomoc prawną udzieloną pozwanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie § 9 pkt. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r., nr 163, poz. 1349 ze zm.).