Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód R. K. (1), prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) R. K. (1) domagał się zasądzenia od pozwanego I. C. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) kwoty 43.826,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2009 r. do dnia zapłaty, a w przypadku rozpoznania sprawy w postępowaniu zwykłym powód domagał się zasądzenia odsetek od w/w kwoty od dnia 22 czerwca 2009 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód podał, iż strony zawarły umowę podnajmu lokalu położonego w B. przy ul. (...). Przedmiotowa umowa została zawarta na czas określony, od dnia 15 sierpnia 2005 r. do dnia 15 sierpnia 2010 r. Pomimo tego, pozwany w maju 2007 r. wypowiedział umowę ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2007 r. Powód wystąpił do tut. Sądu z powództwem przeciwko pozwanemu, domagając się zasądzenia od pozwanego kwoty 10.610,00 zł odszkodowania za korzyści utracone od dnia 1 września 2007 r. do dnia 1 grudnia 2007 r. Wyrokiem z dnia 29 maja 2009 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt IX GC 139/09 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.568,28 zł z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu. Powyższy wyrok stał się prawomocny. Powód podał, iż żąda od pozwanego korzyści utraconych w związku z bezprawnym rozwiązaniem umowy najmu. Zgodnie z opinią biegłego sądowego sporządzoną w sprawie o sygn. akt IX GC 139/09, jego średnie miesięczne dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wyniosły w 2007 r. kwotę 1.391,32 zł. Powód pomnożył je przez pozostałe 31,5 miesięcy najmu (okres od dnia 1 stycznia 2008 do dnia 15 sierpnia 2010 r.) otrzymując wynik 43.826,58 zł, które stanowiły łączną wysokość utraconego dochodu.

W odpowiedzi na pozew pozwany domagał się oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany przyznał, że zawarł z powodem umowę podnajmu na czas określony, którą następnie wypowiedział. Pozwany kwestionował wysokość utraconych korzyści w wartości podanej przez powoda. Pozwany zarzucał, iż szkoda w postaci lucrum cessans ma charakter hipotetyczny, a powód nie udowodnił, że uzyskałby takie dochody. Od lipca 2008 r. sytuacja przedsiębiorców uległa znacznemu pogorszeniu z uwagi na światowy kryzys gospodarczy. Wobec powyższego pozwany wnosił o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wysokości dochodu osiągniętego przez powoda z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 30 września 2007 r.

W piśmie procesowym z dnia 11 maja 2010 r. powód podtrzymał swoje stanowisko. Powód wnosił o oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez pozwanego, w tym wniosku o opinię biegłego. Powód podał także, iż kryzys ekonomiczny nie miał żadnego wpływu na sprzedaż żywności typu „fast food".

W piśmie procesowym z dnia 11 sierpnia 2011 r. pozwany kwestionował ustalenia przedstawione przez biegłego R. K. (2) w pisemnej opinii. Pozwany zarzucał, iż opinia biegłego została sporządzona w sposób nierzetelny, albowiem zawiera tylko ustalenia dotyczące przychodów i kosztów prowadzenia działalności gospodarczej przez powoda do sierpnia 2007 r. Tym samym opinia ta nie obejmuje całego okresu prowadzenia działalności gospodarczej przez powoda w lokalu przy ul. (...). Pozwany wnosił o zobowiązanie biegłego do sporządzenia opinii uzupełniającej, przy uwzględnieniu danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego dotyczących spadku dochodów z tytułu prowadzenia punktów gastronomicznych.

W piśmie procesowym z dnia 24 stycznia 2012 r. pozwany kwestionował opinię uzupełniającą sporządzoną przez biegłego R. K. (2). Pozwany zarzucał, iż biegły w ogóle nie ustosunkował się do w/w danych GUS i wnosił o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego na okoliczność ustalenia wysokości dochodu osiągniętego przez powoda z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przy ul. Ul. (...).

Wyrokiem z dnia 8 lutego 2012 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 43.804,24 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 22.06.2009 r. do dnia zapłaty, w pozostałej części powództwo oddalając. Ponadto Sąd obciążył pozwanego kwotą 4681,20 zł tytułem kosztów procesu. Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny. Pozwany jest najemcą lokalu użytkowego znajdującego się w budynku położonym przy ul. (...) w B. (okoliczność bezsporna). W dniu 13 lipca 2007 r. strony zawarły umowę podnajmu, obejmującą „lokal użytkowy, funkcjonalnie dostosowany do sprzedaży małej gastronomii, z okienek od strony ul. (...) z osobnym wyjściem na parterze kamienicy, o powierzchni użytkowej ogólnej około 20 m ^{( 2)}, w zamian za co powód zobowiązał się do uiszczania czynszu miesięcznego w kwocie 1.650,00 zł brutto oraz opłat za media. Strony zawarły niniejszą umowę na czas określony, od dnia 15 lipca 2005 r. do dnia 15 lipca 2010 r. oraz ustaliły, że wcześniejsze rozwiązanie umowy może nastąpić tylko za porozumieniem stron (dowód: umowa podnajmu - k. 11 - 12 akt sprawy o sygn. IX GC 139/08). W aneksie do tej umowy, zawartym przez strony w dniu 22 lipca 2007 r. strony porozumiały się co do tego, że przedmiotem podnajmu jest lokal użytkowy położony na parterze budynku, przeznaczony do działalności gastronomicznej, z oknami od strony ul. (...), z osobnym wejściem, o powierzchni użytkowej około 15 m . Strony ustaliły także, że powód rozpocznie korzystanie z lokalu od dnia 1 sierpnia 2005 r. Pozwany przekazał powodowi lokal, zgodnie z ustaleniami zawartymi w aneksie do umowy, za protokołem zdawczo – odbiorczym. (...) - właściciel budynku, w którym zajmował się lokal najmowany przez pozwanego w maju 2007 r. podwyższył pozwanemu czynsz najmu z 2.500,00 zł do kwoty 3.300,00 zł. Następna podwyżka czynszu najmu, do kwoty 4.500,00 zł miała miejsce w miesiącu czerwcu 2007 r. (okoliczność bezsporna). W dniu 23 maja 2007 r. pozwany oświadczył o rozwiązaniu umowy podnajmu za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, którego termin upływał z dniem 31 sierpnia 2007 r. (dowód: wypowiedzenie umowy - k. 15 akt o sygn. IX GC 139/08). Następnie powód wniósł do tut. Sądu pozew przeciwko pozwanemu, domagając się kwoty 5.565,28 zł tytułem utraconych od dnia 1 września 2007 r. do dnia 1 grudnia 2008 r. korzyści. Wyrokiem z dnia 29 maja 2009 r. w sprawie o sygn. akt IX GC 139/09 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasadził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.565,28 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 marca 2008 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.854,00 zł tytułem kosztów procesu (dowód: wyrok z uzasadnieniem - k. 163 akt o sygn. akt IX GC 139/09). Wyrokiem z dnia 19 listopada 2009 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt VIII Ga 104/09 oddalił apelację pozwanego (dowód: wyrok - k. 205 akt sprawy o sygn. akt IX GC 139/09). W dniu 22 czerwca 2009 r. powód wezwał pozwanego do próby ugodowej. Pozwany nie wyraził zgody na zawarcie ugody z powodem, argumentując, iż żądanie powoda jest bezpodstawne. Od 2007 r. dochody powoda wynikające z prowadzenia baru przy ul. (...) w B. systematycznie wzrastały. Powód prowadził także działalność gastronomiczną przy ul. (...) - letniego i nie zauważył spadku dochodów z powodu kryzysu ekonomicznego. Obecnie powód nie prowadzi tej działalności, (dowód: zeznania powoda R. K. (1) - k. 46 - 47 akt). Sąd Rejonowy ustalił, iż średni miesięczny dochód powoda z tytułu prowadzenia działalności gastronomicznej przy ul. (...) wyniósł 1.391,32 zł, a średnia wysokość dochodu, jaki powód osiągnąłby, gdyby prowadził działalność gospodarczą w tym punkcie w okresie od 1 stycznia 2008 r. do dnia 15 sierpnia 2010 r. wyniosłaby 43.804,92 zł (dowód: opinia biegłego R. K. (2) - k. 106 - 113 akt, wyjaśnienia biegłego R. K. (2) - k. 164 akt). Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedstawionych przez strony, które nie budziły wątpliwości, co do swej autentyczności i nie były kwestionowane przez strony oraz dokumentów znajdujących się w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Bydgoszczy o sygn. akt IX GC139/09, a także na podstawie zeznań powoda R. K. (1), jak również na podstawie opinii sporządzonej przez biegłego R. K. (2) 17 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom powoda, uznając, że były przekonujące. Sąd zaaprobował także opinię biegłego R. K. (2) jako pełną i logiczną, w której biegły odpowiedział na wszystkie postawione przez Sąd pytania. Biegły w swojej opinii wyodrębnił przychody powoda uzyskane z tytułu prowadzenia działalności gastronomicznej wraz z poniesionymi z tego tytułu kosztami, wykazał także, iż od lutego 2007 roku działalność gastronomiczna zaczęła przynosić powodowi dochód. Sąd zaaprobował opinię biegłego z dnia 17 czerwca 2011 r., uznając przedstawione w tej opinii ustalenia biegłego za bardziej trafne w stosunku do uzupełniającej opinii biegłego R. K. (2), albowiem biegły w tej opinii przyjął za podstawę swoich ustaleń pełne okresy rozliczeniowe. Biegły uzasadnił ten pogląd składając uzupełniającą opinię na rozprawie. Na podstawie art. 286 kpc. Sąd Rejonowy oddalił wniosek pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego. Potrzeba powołania innego biegłego powinna bowiem wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii, przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy. Na podstawie art. 217 § 2 k.p.c. Sąd oddalił wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do przedłożenia zestawienia przychodów, kosztów oraz dochodów z tytułu prowadzenia przez powoda działalności gospodarczej w okresie od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 4 marca 2010 roku. Sąd Rejonowy uznał, iż skoro pozwany nie prowadzi działalności tego samego typu jak przy ul. (...) w B., to osiągane przez niego dochody oraz koszty prowadzenia działalności gospodarczej innego typu nie mają żadnego przełożenia na dochody powoda osiągane z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przy ul. (...). Sad oddalił również wniosek pozwanego o przeprowadzenie dowodu z zeznań „przedstawiciela (...)", albowiem pozwany nie podał danych osobowych świadka, a strona powołująca się na dowód ze świadka, obowiązana jest wskazać dane świadka tak, by jego wezwanie do Sądu było możliwe (art. 258 k.p.c).

Sąd Rejonowy zważył, że w przedmiotowej sprawie nie był sporny pomiędzy stronami fakt, iż pozwany będąc najemcą lokalu, zawarł z powodem umowę podnajmu lokalu, a następnie pozwany bezprawnie wypowiedział powodowi umowę podnajmu. Spór pomiędzy stronami dotyczył ustalenia, czy z uwagi na wypowiedzenie umowy podnajmu, powód poniósł szkodę obejmującą jego dochody, które osiągnąłby, prowadząc bar od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 15 sierpnia 2010 r. Sąd I instancji zważył, iż zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Dochodzący odszkodowania ex contractu winien, z mocy art.471 k.c, udowodnić następujące fakty: zaistnienie zdarzenia, z którego wynikła szkoda, wysokości szkody i związku przyczynowego pomiędzy zaistniałym zdarzeniem a powstałą szkodą. Stosownie zaś do art. 361 § 1 k.c. przy ustalaniu odpowiedzialności za szkodę bierze się pod uwagę normalne następstwa działania lub zaniechania, z których szkoda wynikła, a jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. W myśl omawianego przepisu szkoda może występować w dwojakiej postaci, po pierwsze może ona obejmować straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens), albo też, po drugie, utratę korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Powód w niniejszej sprawie domagał się zasądzenia od pozwanego utraconych korzyści za okres od dnia 1 stycznia 2008 do dnia 15 sierpnia 2010 r. Szkoda w postaci lucrum cessans ma charakter hipotetyczny, ponieważ w ramach tego pojęcia poszukujemy odpowiedzi na pytanie, jak kształtowałby się stan praw i interesów poszkodowanego, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (zob. A. Szpunar, Uwagi, s. 292 i nasi). W ocenie Sądu Rejonowego, powód wykazał, iż w okresie prowadzenia działalności gospodarczej przy ul. (...) w B. polegającej na sprzedaży żywności typu „fast food" w okresie od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 15 sierpnia 2010 r. osiągnąłby średni miesięczny dochód w wysokości 1.391,32 zł. Ustalając średnią miesięczną wysokość dochodu powoda Sąd wziął pod uwagę fakt, iż powód w ramach przedsiębiorstwa pod nazwą (...) prowadzi także inne rodzaje działalności gospodarczej, a rozlicza się zbiorczo. Ponadto, Sąd ustalając średni miesięczny dochód osiągnięty przez powoda w 2007 r. podzielił pogląd biegłego R. K. (2), iż nie należy uwzględnić dochodu osiągniętego przez powoda we wrześniu 2007 r., albowiem powód wiedział, że opuszcza zajmowany lokal, więc nie kupował towaru, nie robił także akcji promocyjnych związanych z tym miejscem. Sąd nie uwzględnił także dochodu osiągniętego przez powoda w związku ze sprzedażą samochodu w kwietniu 2007 r., albowiem powyższa okoliczność nie miała wpływu na zysk osiągnięty z tytułu sprzedaży „fast foodów" w „(...)". Sąd Rejonowy uznał także, iż poniesione przez powoda koszty druku materiałów reklamowych oraz ulotek we wrześniu 2007 r. nie miały związku z promocją „(...)" przy ul. (...), a dotyczyły „nowej" działalności gospodarczej powoda. Sąd nie zaakceptował twierdzenia, iż kryzys ekonomiczny, który w światowej gospodarce pojawił się w 2008 r., wpłynąłby na obniżenie dochodów powoda osiąganych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przy ul. (...) w B.. Powód prowadziłby działalność gospodarczą w miejscu, przez które każdego dnia przechodzą setki osób. W pobliżu tego miejsca są zlokalizowane przystanki autobusowe, instytucje samorządowe oraz Sądy i z tego względu osiągać obrony związane z liczną klientelą. Kryzys gospodarczy, natomiast powoduje, w opinii Sądu Rejonowego, obniżenie poziomu konsumpcji społeczeństwa, jego ubożenie. W konsekwencji, tego, choć wielu ludzi nie stać na korzystanie z ofert restauracji, konsumenci zmieniają swoje zwyczaje żywieniowe i wybierają tańszą żywność typu „fast food", taką jak właśnie sprzedawana przez powoda (kebaby, hamburgery, hotdogi, itp.). Ponieważ powód utracił możliwość osiągania zysku z wykonywanej działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu w tym lokalu punktu małej gastronomii, którego średnia wartość w okresie od stycznia 2007 r. do końca sierpnia 2007 r. wynosiła 1.391,32 zł miesięcznie, a którą wedle przedstawionych powyżej kryteriów osiągałby również do 15 sierpnia 2010 r., pozwany winien był naprawić tę szkodę powodowi, wynoszącą łącznie 43.804,24 zł. Na powyższą kwotę złożyła się wartość średniego miesięcznego dochodu powoda (1.391.32 zł) za każdy z 31 miesięcy w/w okresu czasu oraz kwota 695,66 zł obejmująca 15 pierwszych dni sierpnia 2010 r. (okres od dnia 1 do 15 sierpnia 2010 r.). Mając powyższe na uwadze, Sąd Rejonowy na podstawie art. 471 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 43.804,24 zł. Orzeczenie w części dotyczącej odsetek, Sąd Rejonowy oparł na podstawie z art. 481 § 1 i 2 k.c. (pkt. I wyroku). Sąd I instancji oddalił jako bezzasadne powództwo ponad kwotę 43.804,24 zł (pkt. II wyroku). O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. nakładając na pozwanego obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, albowiem powód uległ pozwanemu tylko co do nieznacznej części swego żądania. Na kwotę 7.681,20 zł stanowiącą sumę kosztów procesu poniesionych przez powoda złożyły się oplata od pozwu (2.192,00 zł), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17,00 zł), koszty przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego (672,20 zł) oraz koszty wynagrodzenia pełnomocnika powoda będącego radcą prawnym, które Sąd przyznał w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej (2.400,00 x2). Zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, Sąd wziął pod uwagę niezbędny nakład pracy radcy prawnego, a także złożony charakter niniejszej sprawy i wkład pracy pełnomocnika pozwanej w przyczynieniu się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia, zasądzając z tego tytułu dwukrotność stawki minimalnej (§2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu).

Pozwany w apelacji zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w części, tj. w zakresie pkt I i III, zarzucając:

1/ naruszenie przepisów prawa materialnego art. 361 par 2 k.c wskutek jego wadliwego zastosowania w niniejszej sprawie i ustalenie, że powód w okresie od dnia 1 stycznia 2008r do 15 sierpnia 2010r utracił korzyści z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w kwocie 43.804,24 zł,

2/ naruszenie przepisów prawa cywilnego art. 471 k.c wskutek uznania iż powód udowodnił wysokość wyrządzonej mu szkody w związku z rozwiązaniem umowy najmu,

3/ naruszenie przepisów postępowania - art. 233 par 1 kpc wskutek dokonania oceny zgromadzonego materiału dowodowego z naruszeniem zasad logiki oraz zasad doświadczenia życiowego w zakresie :

- ustalenia, że na działalność gastronomiczną powoda, którą prowadziłby w wynajętym od pozwanego lokalu użytkowym nie miałby wpływu powszechnie panujący kryzys gospodarczy, podczas gdy z zeznań złożonych przez powoda na rozprawie w dniu 25.08.2010 r. wynika, że powód zlikwidował działalność prowadzoną w innym punkcie gastronomicznym,

- oceny sporządzonej przez biegłego sądowego opinii oraz opinii uzupełniającej dotyczącej ustalenia wysokości dochodu powoda z działalności gastronomicznej, poprzez absolutnie dowolne pominięcie w ustaleniu tegoż dochodu miesiąca września 2007r , a także zaksięgowanych przez powoda faktur VAT dotyczących materiałów reklamowych na kwotę 9.400 zł oraz 6.850 zł,

- bezzasadnego przyjęcia z naruszeniem zasad logiki i doświadczenia życiowego , że fakt iż miejsca w którym powód prowadziłby działalność gospodarczą przechodzą setki osób zlokalizowane są przystanki autobusowe płynie wniosek, że kryzys ekonomiczny nie wpłynąłby na obniżenie dochodów powoda, podczas gdy kryzys ekonomiczny związany jest z sytuacją ekonomiczną społeczeństwa, jego zubożeniem, brakiem środków pieniężnych, a i wzrostem kosztów,

4/ naruszenie przepisu prawa procesowego art. 228 kpc mające wpływ na rozstrzygnięcie poprzez nieuwzględnienie w ustaleniach poczynionych przez Sąd Rejonowy faktu powszechnie znanego, że kryzys ekonomiczny, który się rozpoczął w 2008r dotknął wszystkie dziedziny życia, w tym także branżę gastronomiczną, co obrazują dane statystyczne publikowane w rocznikach GUS,

5/ naruszenie przepisów postępowania art. 217 par 2 kpc wskutek nie zobowiązania strony powodowej do przedłożenia dokumentacji aktualnych przychodów powoda za okres od stycznia 2008r do dnia 25 sierpnia 2010r, który to wniosek został złożony na rozprawie dniu 25 sierpnia 2010r, a który nie został rozpoznany przez Sąd,

6/ naruszenie przepisów postępowania art. 286 kpc wskutek niedopuszczenia dowodu z innego biegłego z dziedziny księgowości na okoliczność ustalenia dochodu powoda uzyskanego z działalności gastronomicznej prowadzonej w lokalu położonym w B. przy ul. (...) w okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 30 września 2007 r oraz hipotetycznej wysokości tego dochodu do dnia 15 sierpnia 2010 r. przy uwzględnieniu wpływu kryzysu ekonomicznego na wysokość tego dochodu, pomimo, że sporządzona opinia przez biegłego sądowego R. K. (2) jest nierzetelna, wadliwa merytorycznie i została w całości zakwestionowana przez pozwanego z uwagi na oparcie ustaleń poczynionych przez biegłego jedynie na gołosłownych twierdzeniach biegłego nie popartych żadnymi konkretnymi dowodami,

7/ naruszenie przepisów prawa procesowego art. 98 par 1 kpc wskutek zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w wysokości kwoty 4.800 zł , pomimo że nakład pracy pełnomocnika powoda w żaden sposób nie uzasadniał zasądzenia takich kosztów.

W tej sytuacji, skarżący domagał się zmiany orzeczenia w zaskarżonym zakresie i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a ponadto zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania sądowego za I i II instancję , w tym kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto, pozwany na podstawie art. 382 w związku z art. 286 kpc wniósł o dopuszczenie dowodu z innego biegłego sadowego z dziedziny księgowości na okoliczność ustalenia dochodu, który mógłby osiągnąć w spornym okresie czasu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego podlegała częściowemu uwzględnieniu.

Trafny w ocenie Sądu Okręgowego, w szczególności okazał się, zarzut dotyczący naruszenia przepisu art. 286 kpc, którego skarżący upatruje w niedopuszczeniu przez Sąd I instancji dowodu z opinii innego biegłego. Istotnie, jak wskazał Sąd Rejonowy, samo niezadowolenie strony z treści opinii biegłego, nie powoduje konieczności powoływania kolejnych biegłych. W przedmiotowej sprawie jednak pozwany zgłosił konkretne zarzuty w stosunku do opinii z dnia 17 czerwca 2011 r. sporządzonej przez biegłego R. K. (2). W piśmie z dnia 11 sierpnia 2011 r. pozwany w całości zakwestionował przedmiotową ekspertyzę, podnosząc, że jest ona nierzetelna i nie może, jego zdaniem, stanowić podstawy ustaleń sądu mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Pozwany zarzucił zwłaszcza, że bezpodstawne, gdyż sprzeczne z dostępnymi publikatorami analitycznymi sporządzonymi przez GUS, są ustalenia biegłego poczynione odnośnie wpływu kryzysu ekonomicznego na możliwość uzyskiwania przez powoda dochodu z tytułu prowadzonej działalności w okresie do 15.08.2010 r. (k.121-123 akt). Pozwany zakwestionował też opinię uzupełniającą biegłego K. z dnia 5 grudnia 2011 r., sporządzoną przy uwzględnieniu przychodów i kosztów powoda za okres od dnia 1 do 21 września 2007 r. W piśmie z dnia 24 stycznia 2012 r. pozwany w całości nie zgodził się z wyliczeniem przez biegłego dochodu powoda za okres od stycznia do września 2007 r., zarzucając, że biegły całkowicie pominął koszty dotyczące materiałów reklamowych poniesione przez powoda w miesiącu wrześniu 2007 r. Zdaniem pozwanego, przy przyjęciu przedmiotowych kosztów materiałów reklamowych zdecydowanie zmienia się wynik za miesiąc wrzesień 2007 r., występuje w nim bowiem wówczas strata na poziomie 13.804,06 zł. Pozwany zwrócił też uwagę na sprzeczność w ustaleniach biegłego, który z jednej strony wskazał, że w ramach prowadzonych czynności wyodrębnił przychody i koszty, które dotyczyły działalności gastronomicznej firmy powoda (s.3 opinii), z drugiej zaś stwierdził, że koszty dotyczące materiałów reklamowych są bardzo wysokie i prawdopodobnie mają związek z pozostałą działalnością powoda, nie związaną z działalnością gastronomiczną (k.174-175 akt).

W ocenie Sądu Okręgowego, zgłoszone przez pozwanego zastrzeżenia odnośnie opinii biegłego R. K. (2), nie stanowiły jedynie niczym nie popartej polemiki z dokonaną przez tego biegłego oceną. Uzasadniały one żądanie dodatkowej opinii od innego biegłego, które pozwany zgłosił w piśmie z dnia 24 stycznia 2012 r. Opinia biegłego K. jest, wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, niepełna. Biegły, odnosząc się do kwestii światowego kryzysu gospodarczego zapoczątkowanego w roku 2008 jednoznacznie stwierdził, iż kryzys ten nie miał wpływu na działalność gastronomiczną powoda. Odwołał się przy tym w swych obu pisemnych opiniach do obrotów uzyskiwanych przez wielkie koncerny międzynarodowe takie jak (...), czy B. K., a nie placówki gastronomiczne o powierzchni zbliżonej do tej prowadzonej przez powoda, zatrudniające podobną jak powód ilość pracowników i działające w podobnym okresie, na podobnym obszarze.

Pozwany, kwestionując poprawność przeprowadzonego w sprawie i w istocie rozstrzygającego dowodu z opinii biegłego R. K. (2) zdołał, w ocenie Sądu Okręgowego, wykazać jej wadliwość (niepełność), co z kolei stanowiło skuteczną podstawę dla uznania (częściowego) zasadności wniesionej apelacji.

Konsekwencją zaaprobowania przez Sąd I instancji niepełnej opinii biegłego K. było bowiem przedwczesne i dowolne przyjęcie przez ten Sąd, że kryzys ekonomiczny w światowej gospodarce nie wpłynąłby na obniżenie dochodów powoda osiąganych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przy ul (...). Sąd Rejonowy wywodził, że miejsce, w którym znajduje się „mała gastronomia” powoda jest bardzo uczęszczane, co ma samoczynnie, w opinii tego Sądu, przekładać się na jego stałe obroty, na poziomie odpowiadającym tym z roku 2007. Brak jednak, w ocenie Sądu Okręgowego, podstaw do przyjęcia, że powód w kolejnych latach (tj. do roku 2010) uzyskiwałby dochód w tej samej co w roku 2007 wysokości. Takiemu założeniu przeczy w szczególności treść oświadczenia złożonego w dniu 29 sierpnia 2009 r. przez aktualnego najemcę spornego lokalu - K. D., które najwyraźniej uszło uwagi Sądu Rejonowego, a z którego wynika wprost, że z powodu kryzysu gospodarczego jej obroty z prowadzonej przy ul. (...) działalności gastronomicznej uległy na przestrzeni lat 2008/2009 zmniejszeniu o 50 % w porównaniu do obrotów uzyskiwanych w poprzednim okresie (k.29 akt). Ponadto, sam powód zeznając na rozprawie przyznał, że prowadził inną działalność gastronomiczną przy ul. (...)-letniego w B., którą zlikwidował, co z kolei uzasadnia, zdaniem Sądu Okręgowego, domniemanie, że działalność ta nie okazała się rentowna (k.47 akt).

Wnioski środka dowodowego w postaci opinii biegłego mają być jasne, kategoryczne i przekonujące dla sądu, jako bezstronnego arbitra w sprawie, dlatego gdy opinia biegłego czyni zadość tym wymogom, co pozwala uznać znaczące dla istoty sprawy okoliczność za wyjaśnioną, to nie zachodzi potrzeba dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok SN z 21 listopada 1974 r., II CR 638/74, opubl. w OSP 1975/5/108). Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza, podlegająca kontroli instancyjnej, ocena czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy. Potrzeba powołania innego biegłego powinna niewątpliwie wynikać z okoliczności sprawy (a nie z samego niezadowolenia strony), i z taką sytuacją mamy, w ocenie Sądu Okręgowego, do czynienia w przedmiotowej sprawie.

Z uwagi na fakt, iż sporządzona przez biegłego R. K. (2) opinia, w tym uzupełniająca, nie była pełna, a w konsekwencji nie umożliwiała stanowczego wyjaśnienia istotnej dla rozstrzygnięcia kwestii spornej (ustalenia wysokości szkody rozumianej jako utracone korzyści powoda we wskazanym w pozwie okresie, jednak przy uwzględnieniu wpływu kryzysu ekonomicznego na wysokość tych korzyści), powinnością Sądu, który nie posiada wiadomości specjalnych, było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego tej samej specjalności. Zwłaszcza, że złożone na rozprawie ustne wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie nie usunęły niekompletności przedmiotowej ekspertyzy. Biegły nie odniósł się też do treści pisma z dnia 11 sierpnia 2011 r., w którym pozwany przytoczył konkretne fakty wynikające ze statystyki GUS, w tym w szczególności dotyczące województwa (...).

Zaniechanie podjęcia takiej próby nie pozwalało, w ocenie Sądu Okręgowego, skutecznie odeprzeć zarzutu naruszenia przepisu art. 286 kpc. Pozwany, co istotne, miał przy tym możliwość skutecznego powoływania się w apelacji na zarzuty związane z oddaleniem przez Sąd Rejonowy jego wniosku o dopuszczenie dowodu z innego biegłego sądowego z dziedziny księgowości, zgłosił bowiem wobec decyzji sądu stosowne zastrzeżenie w trybie art. 162 kpc.

Powołane wyżej okoliczności uzasadniały, w ocenie Sądu Okręgowego, potrzebę uzupełnienia dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego poprzez dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z opinii innego biegłego z dziedziny księgowości. Nie zachodziły przy tym przeszkody, o których mowa w art. 381 kpc. Pozwany już w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji wnioskował bowiem o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 7 marca 2013 r. dopuścił dowód z opinii biegłego na okoliczność ustalenia dochodu, jaki mógłby uzyskiwać powód z działalności gastronomicznej w lokalu przy ul. (...) w B. za okres od dnia 1 stycznia 2008 r. do 15 sierpnia 2010 r.

Sporządzająca w postępowaniu apelacyjnym opinię biegła D. Ł. w swej opinii z dnia 20 października 2013 r. jednoznacznie stwierdziła, że aby móc oszacować dochód możliwy do uzyskania w okresie styczeń 2008 - 15 sierpień 2010 powinna uzyskać wgląd do danych finansowo-księgowych powoda za rok obrachunkowy 2006-2007, w przypadku zaś wyliczenia dochodu w drodze metody porównawczej zewnętrznej, także do danych finansowo-księgowych przynajmniej dwóch jednostek prowadzących działalność gastronomiczną zbliżoną do działalności powoda i na podobnym obszarze.

Biegła zwróciła się do powoda o udostępnienie stosownych danych finansowo-księgowych (k.376 akt). Do udostępnienia przedmiotowej dokumentacji Sąd zobowiązał pełnomocnika powoda na rozprawie z dnia 23 stycznia 2014 r. oraz wezwaniem z dnia 12 czerwca 2014 r. Niezależnie Sąd Okręgowy zwrócił się do właściwego Urzędu Skarbowego w B. o nadesłanie zeznań podatkowych powoda za okres 2006 do 2010 r., skąd otrzymano informację zwrotną odnośnie „tajemnicy skarbowej”. W piśmie z dnia 6 maja 2014 r. biegła poinformowała Sąd, że pomimo wielokrotnych próśb o przekazanie pełnej dokumentacji księgowej powoda oraz określenie dokumentów dotyczących działalności prowadzonej przy ul. (...)-letniego w B., nie otrzymała niezbędnych danych. Jednocześnie biegła dodała, że otrzymanie pełnej dokumentacji z rozróżnieniem miejsca prowadzenia działalności jest niezbędne do wydania opinii uzupełniającej zgodnie z postanowieniem sądu (k.420 akt). W opinii z dnia 18 lipca 2014 r. biegła podała, że przekazana dokumentacja firmy powoda jest niekompletna. Przekazane dokumenty nie posiadają bowiem wskazania miejsca poniesienia kosztów, w związku z czym sporządzenie opinii uzupełniającej zgodnie z postanowieniem sądu jest niemożliwe (k.450 akt). Ostatecznie w opinii z dnia 15 grudnia 2014 r. biegła stwierdziła, że okazana przez powoda w tym dniu dokumentacja jest nadal niekompletna, co czyni sporządzenie opinii w sprawie, niewykonalnym (k.469 akt).

W powyższych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, że niemożliwym jest - na podstawie materiału dowodowego przedstawionego przez powoda do oceny przez sąd, ścisłe ustalenie wysokości szkody, jaką powód poniósł w związku z bezprawnym wypowiedzeniem umowy najmu przez pozwanego. Fakt bezprawnego wypowiedzenia umowy przez pozwanego jest przy tym w przedmiotowej sprawie niewątpliwy, wynika bowiem z niezakwestionowanych skutecznie ustaleń Sądu Rejonowego poczynionych w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 29 maja 2009 r. (sygn. akt IX GC 139/08).

W sprawie o naprawienie szkody skutki niesprostania przez poszkodowanego (w przedmiotowej sprawie powoda) przewidzianemu w art. 6 kc ciężarowi dowodowemu ścisłego wykazania wysokości szkody łagodzi niewątpliwie art. 322 kpc. Na podstawie tego przepisu sąd może, jeżeli uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości szkody nie jest możliwe lub nader utrudnione, zasądzić odpowiednią sumę według własnej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Wynik takiej oceny może jednak okazać się niekorzystny dla powoda, ale ryzyko to usprawiedliwione jest jego procesową biernością (por. wyroki SN z dnia 23 stycznia 2008 r. w sprawie o sygn. akt V CSK 388/07, i z dnia 14 lutego 2007 r. w sprawie II CSK 423/06. Sąd nie może zaś, mając wątpliwości, jaka ma być ostateczna wysokość odszkodowania, oddalić w całości powództwo, jeżeli poza sporem jest, że powód poniósł szkodę (tak SN w wyroku z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie V CSK 207/08).

W przedmiotowej sprawie wątpliwości Sądu nie budził fakt poniesienia przez powoda szkody w związku z bezprawnym wypowiedzeniem przez pozwanego umowy najmu. Nie została jednak wykazana jej wysokość. Powód nie przeprowadził bowiem dowodu, z którego wynikałoby precyzyjnie, jaką szkodę poniósł. Nie zaoferował w procesie kompletnej dokumentacji finansowo-księgowej, o którą zwracała się zarówno biegła, jak i sąd, zobowiązując pełnomocnika powoda, a niezbędnej dla sporządzenia opinii, w oparciu o metodę porównawczą, która w niniejszej sprawie była optymalną do ustalenia dochodu możliwego do uzyskania przez firmę powoda w okresie od stycznia 2008 do 15 sierpnia 2010 r. Przedłożona przez powoda dokumentacja była nie tylko niepełna, ale jak stwierdziła biegła, zawierała dodatkowo liczne nieprawidłowości i uchybienia. Wbrew przy tym stanowisku powoda, to jego, a nie stronę pozwaną, obciążał w myśl art. 6 kc, ciężar dowodu w zakresie udowodnienia, że we wskazanym w pozwie okresie możliwym do uzyskania z prowadzonej przy ul. (...) działalności gastronomicznej, był dochód w wysokości 43.826, 58 zł (kwota żądana w pozwie).

Wychodząc zatem z założenia o dopuszczalności zastosowania w sprawie art. 322 kpc, Sąd zważył, że stan zebranych dowodów (w tym w szczególności oświadczenia na k.29 akt) uzasadniał zasądzić od pozwanego na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości 21.902,12 zł (a nie 43.804,24 zł jak przyjął to SR). Sąd Okręgowy wziął bowiem pod uwagę okoliczność, na którą powołała się składająca oświadczenie K. D., że jej obroty z tytułu prowadzonej przy ul. (...) działalności gastronomicznej uległy na przestrzeni lat 2008/2009 zmniejszeniu o 50 % w porównaniu do obrotów uzyskiwanych w poprzednim okresie.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżone rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21.902,12 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty. Datę początkową naliczania odsetek (20 kwietnia 2015 r.) Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o przepis art. 455 kc, zgodnie z którym, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Sąd Okręgowy nie zaakceptował stanowiska Sądu Rejonowego, że odsetki od przedmiotowego odszkodowania należą się powodowi od dnia 22 czerwca 2009 r. (dzień złożenia przez powoda w sądzie wniosku o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej). Powyższe oznaczałoby bowiem przyjęcie konstrukcji prawnej pozostawania w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia, zanim jeszcze doszło do ustalenia wysokości odszkodowania, co w niniejszej sprawie nastąpiło z dniem 13 kwietnia 2015 r. (dzień wyrokowania przez Sąd Okręgowy). Pozwany powinien zatem niezwłocznie (w ciągu 7 dni od dnia 13 kwietnia 2015 r.) spełnić świadczenie na rzecz powoda. W przeciwnym razie, po dniu 20 kwietnia 2015 r. popadnie w opóźnienie względem wierzyciela.

Zmieniając zaskarżone rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy zobowiązany był do ponownego przeliczenia kosztów procesu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Sąd Okręgowy zważył, że na koszty powoda (w łącznej kwocie 7.681,20 zł) złożyły się: opłata od pozwu 2.192 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł, koszty biegłego 672,20 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 2.400 zł, łącznie zatem 5.281,20 zł. Na koszty pozwanego złożyły się natomiast wynagrodzenie pełnomocnika 2.400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł, zaliczki na biegłego w kwocie 300 zł i 1500 zł, łącznie zatem 4217 zł. W tym miejscu Sąd Okregowy podziela zarzuty apelującego, w zakresie przyznanych kosztów zastępstwa prawnego. W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie koszty zastępstwa prawnego winny być ustalone na poziomie stawki podstawowej a nie w jej podwójnej wysokości. Niniejsza sprawa nie jest bowiem sprawą skomplikowana jeśli się zważy, że jest ona identyczna pod względem faktycznym i prawnym ze sprawą IX GC 139/08 ( VIII Ga 104/09). Ponieważ obie strony „wygrały” proces w 50 %, powodowi należy się zwrot kosztów w kwocie 2.640,60 zł, pozwanemu natomiast w kwocie 2.108,50 zł. Dokonując wzajemnej kompensaty, ostatecznie zasądzić należało zatem od pozwanego na rzecz powoda kwotę 532,10 zł (2.640,60 zł - 2.108,50 zł) tytułem zwrotu kosztów procesu, o czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc w związku z art. 100 kpc, postanowił jak w pkt I ppkt 3. Przy orzekaniu o kosztach należało również mieć na uwadze to, że w postępowaniu przed sądem I instancji uiszczone przez przez strony zaliczki (1.500 zł., 300 zł., 672.20 zł.) nie pokrywały kosztów sporządzonych opinii ( 2.902,17 zł.) W tej sytuacji stosownie do art.113 uoksc oraz przy uwzględnieniu wyniku sporu (po 50 %) tymi kosztami należało obciążyć strony, o czym postanowiono jak w pkt. I ppkt 4 i 5. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do art. 100 kpc art. 113 uoksc i art. 80 uoksc przy uwzględnieniu, że pozwany był zwolniony od uiszczenia opłaty sądowej od apelacji kwocie 1.691 zł., pozwany uiścił zaliczkę na biegłego w kwocie 1.500 zł., a koszty opinii wyniosły kwotę 1.009,45 zł., pozwany uiścił tytułem opłaty sądowej kwotę 500 zł., i strony były reprezentowane przez pełnomocników będących radcami prawnymi i z tego tytułu należy im się wynagrodzenie w kwocie po 1.200 zł., o czym orzeczono jak w pkt III, pkt IV, pkt V, pkt IV.