Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SO Iwona Podwójniak

SR (del.) Ewa Grzybowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2015 r. w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku J. G. (1)

z udziałem M. B. (1), S. G., C. Ł., M. B. (2)

o dział spadku

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 30 września 2014 r. sygn. akt I Ns 107/10

postanawia:

zaskarżone postanowienie uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Sieradzu pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt Ca 398/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 30 września 2014 roku Sąd Rejonowy w Sieradzu dokonał działu spadków po S. G., J. G. (2) i Z. G. w ten sposób, że przyznał na rzecz wnioskodawcy J. G. (1) kosiarkę rotacyjną, opryskiwacz i kombajn ziemniaczany (...), na rzecz uczestnika postępowania M. B. (2) przyznał: nieruchomość położoną w S. oznaczoną numerem działki (...), nieruchomość położoną w B. oznaczoną numerami działek (...), nieruchomość położoną w M. oznaczoną numerami działek (...), nieruchomość położoną w S. oznaczoną numerami działek (...), a także ruchomości opisane w pkt 2 D lit. a), b), f), h), p), q), r) oraz przyznał na rzecz uczestnika postępowania S. G. nieruchomość położoną w M. oznaczoną numerami działek (...) a także ruchomości opisane w pkt 2 D lit. e), g), i), j), k), l), m), n), o). Tytułem dopłaty Sąd zasądził od uczestnika M. B. (2) na rzecz wnioskodawcy J. G. (1) kwotę 77 237,13 zł płatną w trzech równych ratach – każda w wysokości 25 745,71 zł, pierwsza w terminie do 30 marca 2015 roku, druga – do 30 września 2015 roku i trzecia – do 30 marca 2016 roku z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminowi płatności. Ponadto Sąd zasądził od uczestnika M. B. (2) na rzecz uczestniczki C. Ł. spłatę w wysokości 96 670,03 zł, której płatność rozłożył na trzy raty: pierwsza w kwocie 32 223,34 zł – do 30 marca 2015 roku, druga w kwocie 32 223,34 zł – do 30 września 2015 roku i trzecia w kwocie 32 223,35 zł – do 30 marca 2016 roku z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminowi płatności. Tytułem spłaty dla uczestnika S. G. Sąd zasądził od uczestnika M. B. (2) kwotę 73 783,22 zł płatną w trzech ratach: pierwsza w wysokości 24 594,41 zł – do dnia 30 marca 2015 roku, druga w wysokości 24 594,41 zł – do 30 września 2015 roku i trzecia w wysokości 24 594,40 zł – do 30 marca 2016 roku z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminowi płatności. Sąd zasądził również od uczestnika postępowania M. B. (2) wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości ponad udział: na rzecz wnioskodawcy J. G. (1) oraz uczestników: C. Ł. i S. G. kwoty po 2 595 zł dla każdego z nich płatne w terminie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminowi płatności.

W pozostałym zakresie Sąd postępowanie umorzył. Pobrał na rzecz Skarbu Państwa od wnioskodawcy kwotę 1 676,98 zł oraz od każdego z uczestników kwoty po 2 176,98 zł tytułem zwrotu wyłożonych tymczasowo wydatków. W pozostałym zakresie koszty postępowania strony poniosły we własnym zakresie.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach.

S. G. zmarła 31 sierpnia 1978 roku. Spadek po niej nabyli mąż J. G. (2) w 5/20 oraz dzieci: Z. G., S. G., J. G. (1), M. B. (1) i C. Ł. po 3/20 każde z nich, a gospodarstwo rolne – mąż oraz dzieci Z. i C. Ł. po 1/3.

Spadek po zmarłym w dniu 4 listopada 1995 roku J. G. (2) nabyły dzieci: J. G. (1), Z. G., M. B. (1), S. G. i C. Ł. po 1/5 każde z nich.

Spadek po zmarłym w dniu 9 grudnia 2004 roku Z. G. nabyło – wraz z wchodzącym gospodarstwem rolnym – rodzeństwo: J. G. (1), S. G., C. Ł. i M. B. (1) po 1/4 każde z nich.

Umową przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 25 maja 1982 roku J. G. (2) przeniósł na Z. G. własność gospodarstwa rolnego: działki (...) o łącznej powierzchni 1,12 ha oraz działki (...) o łącznej powierzchni 3,12 ha, a także posiadanie działki (...) o powierzchni 0,57 ha.

Własność działki (...) Z. G. nabył na podstawie umowy kupna z dnia 9 kwietnia 1992 roku, własność działek: 60, (...), 587, (...), (...), 730 oraz działek (...) nabył na podstawie umowy przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego.

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2006 roku Sąd Rejonowy w Sieradzu stwierdził, że J. G. (2) i S. G. stali się z dniem 4 listopada 1971 roku na prawach wspólności ustawowej właścicielami działki (...). Obecnie działka ta nosi numer (...). Jest położona w S. przy ulicy (...). Dla tego terenu brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W ewidencji gruntów działka figuruje jako rola i takie jest jej faktyczne przeznaczenie.

Działki numer (...) stanowią aktualnie działkę (...). Działki numer (...) położone w B. stanowią grunty orne, łąki i pastwisko.

W dniu 16 marca 2010 roku uczestniczka postępowania M. B. (1) darowała przypadające jej udziały w spadkach synowi M. B. (2).

Obecnie – poza działkami porośniętymi lasem, które posiada uczestnik S. G. – wszystkie pozostałe znajdują się w posiadaniu uczestnika M. B. (2).

Nieruchomość położona w S. stanowiąca działkę (...) o powierzchni 0,5705 ha ma wartość 57 197 zł. Nieruchomość położona w B. (działki (...)) o łącznej powierzchni 3,12 ha jest warta 96 400 zł. Nieruchomość położona w M. (działki (...)) o łącznej powierzchni 2,6040 ha ma wartość 136 450 zł. Nieruchomość położona w M. (działka (...)) o powierzchni 0,0445 ha jest warta 2 213, 90 zł. Nieruchomość położona w M. (działka (...)) o powierzchni 0,08 ha ma wartość 2 100 zł. Nieruchomość położona w S. (działki (...)) jest warta 28 830 zł.

Wartość czynszu dzierżawnego za okres użytkowania gospodarstwa przez uczestnika M. B. (2) wynosi łącznie 10 380 zł.

Wnioskodawca J. G. (1) ma 74 lata. Utrzymuje się z emerytury w wysokości około 800 zł brutto miesięcznie.

Uczestnik S. G. ma 68 lat. Utrzymuje się z emerytury w wysokości 800 zł netto miesięcznie. Jego żona ma emeryturę w wysokości 1 120 zł netto miesięcznie. Uczestnik jest właścicielem nieruchomości położonej w M. o powierzchni 1,5 ha.

Uczestniczka postępowania C. Ł. ma 63 lata. Utrzymuje się z renty w wysokości 700 zł netto miesięcznie. Wspólnie z mężem jest właścicielką gospodarstwa rolnego położonego w S. o powierzchni ponad 9 ha.

Uczestnik M. B. (2) ma 36 lat. Utrzymuje się z pracy we własnym gospodarstwie rolnym o powierzchni 14 ha. Uzyskuje dochód z niego w wysokości około 7 000 zł miesięcznie. Otrzymuje też czynsz z tytułu najmu budynku w wysokości 3-4 tys. zł miesięcznie. Jego żona prowadzi działalność gospodarczą. Do końca kwietnia 2017 roku uczestnik ma do spłaty kredyty – 10-11 tys. zł kwartalnie. Planuje zaciągnąć kredyt dla młodych rolników na sfinansowanie rozliczeń finansowych z wnioskodawcą i pozostałymi uczestnikami.

W niniejszej sprawie możliwe jest jedynie wydzielenie działek leśnych w M. (działki (...)). Działka (...) jest rolą – brak dla tego terenu miejscowego planu zagospodarowania – jej wydzielenie od pozostałego areału byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki.

Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek wnioskodawcy o oszacowanie działek położonych w B. jako działek budowlanych, jak również pominął złożony przez niego projekt decyzji o warunkach zabudowy działki (...), z uwagi na to, że wydanie decyzji o warunkach zabudowy pozostaje bez wpływu na stan prawny nieruchomości.

Wartość nieruchomości została ustalona na podstawie opinii biegłego z zakresu rolnictwa. Wartość działek położonych w B. oznaczonych numerami 309 i 313 wynosi 96 400 zł. Wartość działki (...) położonej w S. wynosi 54 197,50 zł. Szacunek został określony dla gruntu rolnego, a nie przy założeniu, że ma ona charakter budowlany – działka w ewidencji oznaczona jest jako rolna i takie jest jej faktyczne przeznaczenie, a dla tego terenu brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Wartość ruchomości także została określona na podstawie opinii biegłego.

W zakresie sposobu działu, sąd – opierając się na opinii biegłego – uznał, że podział spadkowego gospodarstwa pomiędzy uczestników będzie sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Biegły dopuścił jedynie wydzielenie działek leśnych ( (...) i (...)), ponieważ nie stanowią one gospodarstwa rolnego. Biegły nie wykluczył również możliwości przyznania uczestniczce C. Ł. działki położonej w S. oznaczonej numerem (...), o ile grunty te będą miały przeznaczenie inne niż rolnicze.

W takim stanie rzeczy Sąd przyznał na wyłączną własność uczestnika M. B. (2) wszystkie nieruchomości spadkowe, poza działkami (...), które przyznał na wyłączną własność uczestnika S. G..

Podejmując takie rozstrzygnięcie Sąd miał na uwadze, ze M. B. (2) jest młodym rolnikiem, mającym fachową wiedzę, prowadzącym własne gospodarstwo rolne i uczestnik ten daje najlepszą gwarancję prawidłowego zagospodarowania tej ziemi. Co do działek leśnych, to nikt inny poza S. G. nie wnosił o ich przyznanie, ponadto od śmierci Z. G., to on się nimi zajmuje.

Odnośnie działki (...) to uczestniczka C. Ł. ubiegała się o przyznanie jej, ale tylko wtedy, o ile będzie ona miała charakter rolny. Taki charakter tej działki Sąd co prawda ustalił, niemniej biegły uznał, że z punktu widzenia prawidłowej gospodarki mogłaby być przyznana uczestniczce, gdyby nie miała charakteru rolniczego.

W zakresie działu co do ruchomości, Sąd uwzględnił zgodne stanowisko zainteresowanych.

Wobec takiego sposobu działu wnioskodawcy J. G. (1) i uczestnikowi S. G. należą się dopłaty, a uczestniczce C. Ł. – spłata.

Wysokość tych należności została ustalona na podstawie udziałów spadkowych oraz wartości poszczególnych nieruchomości i ruchomości.

Wnioskodawcy J. G. (1) winien przypaść majątek w wysokości 87 637,13 zł. Wartość przyznanego mu majątku wynosi 10 400 zł. Zatem dopłata winna stanowić kwotę 77 237,13 zł. Uczestniczce C. Ł. powinien przypaść majątek w łącznej kwocie 96 670,03 zł. Skoro ona nie otrzymała w naturze żadnych składników majątkowych spłata wynosi 96 670,03 zł. Uczestnikowi S. G. winien przypaść majątek w wysokości 87 637,12 zł. Otrzymał składniki o łącznej wartości 13 853,90 zł. Zatem dopłata na jego rzecz wynosi 73 783,22 zł.

Spłata na rzecz uczestniczki C. Ł. oraz dopłaty na rzecz J. G. (1) i S. G. obciążają uczestnika M. B. (2). Otrzymał on majątek spadkowy o wartości 335 327,50 zł, a powinien mu przypaść majątek o wartości 87 637,12 zł. Uczestnik M. B. (2) wykona spłatę i dopłaty w trzech ratach, odpowiednio do dnia: 30 marca 2015 roku, do 30 września 2015 roku i do 30 marca 2016 roku. W tym czasie jest w stanie zgromadzić środki – z kredytu dla młodych rolników. Poza tym już wcześniej – licząc się z takimi wydatkami – powinien czynić oszczędności.

Należne są również od uczestnika M. B. (2) na rzecz pozostałych zainteresowanych wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej ponad jego udział – na podstawie art. 224 § 2 kc w zw. z art. 225 kc. – w wysokości po 2 595 zł.

Wydatki w niniejszej sprawie pokryte przez Skarb Państwa w wysokości 8 707,93 zł winny obciążać w równych częściach wszystkich zainteresowanych.

Apelację złożył wnioskodawca. W zaskarżeniu z dnia 3 listopada 2014 roku zarzucił zaniżenie wyceny działki (...). Wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wezwany do uzupełnienia apelacji poprzez wskazanie czy zaskarża postanowienie w całości, czy w części, a jeżeli w części, to w jakiej, wskazania zarzutów stawianych rozstrzygnięciu i ich uzasadnienie, złożył pismo, w którym podał, że zaskarża postanowienie w zakresie pkt 1, pkt 2 a i pkt 4. Zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść postanowienia, a mianowicie przepisu art. 278 § 1 kpc w zw. z art. 217 § 1 kpc i art. 227 kpc poprzez oddalenie jego wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy na okoliczność ustalenia wartości działek (...) położonych w B. z uwzględnieniem danych wynikających z projektu decyzji o warunkach zabudowy, w której mowa o wydzieleniu działek budowlanych, naruszenie przepisu art. 684 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez ustalenie wartości działek (...) oraz działki (...) bez uwzględnienia ich przeznaczenia, pomimo istnienia decyzji o warunkach zabudowy oraz bez uwzględnienia wartości odtworzeniowej m ² działki (...), naruszenie przepisu art. 233 kpc poprzez dowolną w miejsce swobodnej oceny dowodów poprzez ustalenie wartości działki (...) na zaniżonym poziomie 9,50 za m ² i przyjęcie jej przeznaczenia jako rolnego oraz poprzez bezpodstawne przyjęcie, że decyzja o warunkach zabudowy działki (...) (omyłkowo wskazano 303) nie zmienia charakteru rolnego działek położonych w B., naruszenie przepisu art. 213 § 1 kpc poprzez pominięcie faktu, że ceny nieruchomości przy ul. (...) w S. są na poziomie 80-100 zł za m ^2. Skarżący zarzucił również naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 1037 § 1 kc poprzez ustalenie wartości spadku bez uwzględnienia aktualnych cen nieruchomości.

Apelujący wniósł o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego ds. szacowania nieruchomości na okoliczność ustalenia wartości działki (...) oraz działek (...) z uwzględnieniem ich przeznaczenia budowlanego oraz dowodu z operatu szacunkowego z dnia 31 października 2013 roku sporządzonego przez rzeczoznawcę L. W. na potrzeby ustalenia odszkodowania za wywłaszczenie części działki (...) oraz decyzji o warunkach zabudowy z dnia 4 marca 2014 na okoliczność wartości działek i ich przeznaczenia.

Podnosząc powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie rzeczywistej wartości wymienionych wyżej działek i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy odpowiedniej dopłaty, ewentualnie o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, że sąd nie wziął pod uwagę przeznaczenia działek nr (...) jako budowlanych. Decyzja o warunkach zabudowy działki (...) (omyłkowo wskazano 303) została wydana w terminie późniejszym, dlatego jej przedłożenie nie było możliwe. Z decyzji wynika, że działka ma charakter budowlany i ta okoliczność winna być wzięta pod uwagę przy wycenie. Sąd również bezpodstawnie pominął fakt wyceny nieruchomości (...) przez biegłego na cele postępowania wywłaszczeniowego, a przede wszystkim przeznaczenie tej działki pod zabudowę. Nie jest trafne stanowisko sądu, że określając wartość gruntu należało przyjąć charakter rolny działek.

Sąd Okręgowy zważył:

Zarzuty apelacji są uzasadnione.

Nie może być uznane za trafne stanowisko sądu pierwszej instancji, że działka (...) położona w S. przy ulicy (...) oraz działki (...) położone w B. mają wartość odpowiednio: 54 197,50 zł i 96 400 zł.

Powyższa nieprawidłowość ustaleń w tym zakresie ma swoje źródło w błędnym przyjęciu, że działki (...) – dla celów określenia wartości nieruchomości – winny być kwalifikowane jako mające rolne przeznaczenie.

Odnośnie działki (...) Sąd Rejonowy przyjął, że skoro dla terenu, na którym działka ta jest położona nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i działka ta w ewidencji gruntów oznaczona jest jako rola i takie jest jej faktyczne przeznaczenie, to należy szacować ją jako działkę rolną. Tak samo co się tyczy działki (...) położonej w B., uznając że wydanie decyzji o warunkach zabudowy pozostaje bez wpływu na ocenę charakteru działki dla potrzeb określenia jej wartości.

Takie stanowisko jest błędne.

Nie może podlegać kwestii, że dla określenia wartości spadku dokonuje się wyceny nieruchomości i – w stosunku do nieruchomości będącej lub mogącej być przedmiotem obrotu – określa jej wartość rynkową. W postępowaniu jak w niniejszej sprawie zastosowanie mają zasady wyceny nieruchomości określone w przepisach działu IV ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami. W myśl bowiem przepisu art. 149 tejże ustawy przepisy rozdziału 1 p.t. „Określanie wartości nieruchomości” stosuje się do wszystkich nieruchomości, bez względu na ich rodzaj, położenie i przeznaczenie, a także bez względu na podmiot własności i cel wyceny, z wyłączeniem określania wartości nieruchomości w związku z realizacją ustawy o scalaniu i wymianie gruntów. Potwierdzenie takiego stanowiska znajduje m.in. wyraz w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2010 roku w sprawie V CSK 13/10.

Określenia wartości nieruchomości dokonują rzeczoznawcy majątkowi.

Zgodnie z przepisem art. 151 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami wartość rynkową nieruchomości stanowi najbardziej prawdopodobna jej cena, możliwa do uzyskania na rynku, określona z uwzględnieniem cen transakcyjnych. Przepis art. 154 ust. 1 stanowi, że wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych.

W świetle powyższego, oczywistym jest, że jedną z okoliczności wpływających na wartość rynkową nieruchomości jest jej przeznaczenie i że to przeznaczenie określa się według zapisów w planie miejscowym.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że dla obszaru, w którym położone są działki (...) oraz działki (...) nie ma obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Powyższe wynika z informacji właściwych organów i taką też okoliczność przyjął sąd pierwszej instancji. Niemniej – w sposób nieuprawniony – sąd przyjął, że w braku planu decydujące znaczenie dla określenia przeznaczenia nieruchomości ma faktyczny sposób użytkowania.

Tak tymczasem nie jest, o czym wprost stanowią przepisy prawa. Mianowicie zgodnie z przepisem art. 154 ust. 2 powołanej ustawy o gospodarce nieruchomościami w przypadku braku planu miejscowego przeznaczenie nieruchomości ustala się na podstawie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Dopiero w przypadku braku studium lub decyzji uwzględnia się faktyczny sposób użytkowania nieruchomości (art. 154 ust. 3 ustawy).

Sąd Rejonowy zatem nietrafnie przyjął wartość działek (...) jako działek rolnych.

Działka (...) zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przeznaczona jest na cele zabudowy mieszkaniowej. Natomiast co się tyczy działki (...) to została wydana decyzja o warunkach zabudowy ustalająca sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla inwestycji polegającej na wydzieleniu ośmiu działek budowlanych oraz budowie ośmiu budynków mieszkalnych.

W takim stanie rzeczy w uznaniu racji dla zarzutów apelacji i w uwzględnieniu wniosku dowodowego, sąd odwoławczy dopuścił dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego B. M., której zlecił określenie wartości rynkowej nieruchomości położonej w S. oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,5705 ha oraz nieruchomości położonej w B. oznaczonej numerami 309 i 313 o łącznej powierzchni 3,12 ha według aktualnych cen z uwzględnieniem wszelkich czynników wpływających na wartość nieruchomości, w tym przeznaczenia, biorąc pod uwagę regulację przepisu art. 154 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, w tym również wydane decyzje o warunkach zabudowy – w aspekcie możliwego wykorzystania nieruchomości i podjęcia inwestycji budowlanych.

Biegła określiła wartość działki (...) na kwotę 376 870 zł (sąd pierwszej instancji przyjął wartość na kwotę 54 197,50 zł), zaś wartość działek (...) – na kwotę 205 320 zł (sąd pierwszej instancji przyjął wartość na kwotę 96 400 zł).

Po złożeniu opinii przez biegłą i ustnym jej wysłuchaniu na rozprawie apelacyjnej w dniu 13 maja 2015 roku uczestnik postępowania M. B. (2) odstąpił od dotychczasowego stanowiska w sprawie, nie wyrażając zgody na przejęcie nieruchomości według wartości działek (...) jak w opinii biegłej M.. Także pozostali zainteresowani, tj. ani wnioskodawca, ani uczestniczka C. Ł., ani uczestnik S. G. nie wyrazili zgody na przyznanie na ich rzecz nieruchomości spadkowych. Podjęte przez sąd odwoławczy działania dla wypracowania kompromisu i ugodowego zakończenia sprawy – poprzez określone wzajemne ustępstwa stron – także nie doprowadziły do żadnej ugody.

Wnioskodawca obstawał przy stanowisku, w którym domaga się dopłaty według wartości działek (...) wynikających z opinii biegłej M.. Uczestnik M. B. (2) zaś przy takich wartościach nie widział możliwości wykonania spłaty dla uczestniczki C. Ł. oraz dopłat dla wnioskodawcy i uczestnika S. G..

Nie można wykluczyć, że w istocie rzeczy ujawnione na rozprawie apelacyjnej w dniu 13 maja 2015 roku – wobec nowej sytuacji procesowej – stanowiska stron mogą zmierzać do przyjęcia jako sposobu działu spadków zarządzenia sprzedaży rzeczy stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

W tym miejscu wskazać należy, że według opinii biegłej M.wartość działki (...)jest prawie 6. krotnie wyższa niż to przyjął sąd pierwszej instancji, a wartość działek położonych w B.((...)) jest wyższa o 112%.

Zgodnie z przepisami art. 214 § 3 i § 4 kc – mającymi zastosowanie w niniejszej sprawie z mocy regulacji art. 1035 kc – na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (§ 3); sprzedaż gospodarstwa rolnego sąd zarządzi również w wypadku niewyrażenia zgody przez żadnego ze współwłaścicieli na przyznanie mu gospodarstwa (§ 4).

W aktualnym, nowym stanie sprawy rozstrzygnięcie merytoryczne apelacji wnioskodawcy – domagającego się wyższej dopłaty – zważywszy zasadniczą zmianę w zakresie okoliczności dotyczących wartości przedmiotu działu spadków, w sytuacji odstąpienia przez uczestnika M. B. (2) od jego dotychczasowego stanowiska – poprzez podjęcie orzeczenia reformatoryjnego okazało się niemożliwe. Przyjęty przez sąd pierwszej instancji sposób podziału nie wchodzi w ogóle – w aktualnych stanowiskach stron – w grę. Nie było możliwe dokonanie tylko określonych korekt wadliwego rozstrzygnięcia, ponieważ upadła jego podstawa – zgoda uczestnika M. B. (2) na przyznanie mu gospodarstwa. Zachodzi potrzeba dokonania ponownych ocen w zakresie dotyczącym sposobu dokonania działu spadków. Pierwszorzędne będzie ustalenie stanowiska każdego z zainteresowanych w odniesieniu do nowego stanu wywołanego zasadniczą zmianą wartości przedmiotu działu. Nie można wykluczyć podstaw dla weryfikacji oceny w zakresie dotyczącym dopuszczalności sposobu działu związanego z fizycznym podziałem, a to w związku z uznaniem budowlanego przeznaczenia części działek tworzących spadkowe gospodarstwo rolne. O ile zaś powyższe nie będzie możliwe i żaden z zainteresowanych nie wyrazi zgody na przejęcie własności lub wszyscy uprawnieni złożą zgodny wniosek o zarządzenie sprzedaży, to zastosowanie winien znaleźć właśnie ten ostatni sposób dokonania działu spadków.

Stwierdzone powyżej okoliczności uzasadniać muszą w świetle przepisu art. 13 § 2 kpc w zw. z art. 386 § 4 kpc wydanie orzeczenia kasatoryjnego. Celowość w okolicznościach niniejszej sprawy dla podjęcia takiego rozstrzygnięcia wiąże się również z koniecznością respektowania konstytucyjnego prawa do co najmniej dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Gdyby aktualnie sąd odwoławczy podjął orzeczenie o zarządzeniu sprzedaży przedmiotu działu spadków, to ustalenia w zakresie odnoszącym się do tego sposobu czynione byłyby dopiero po raz pierwszy przez sądem drugiej instancji, co w sposób oczywisty pozbawiałoby strony prawa do zakwestionowania takiego rozstrzygnięcia przed sądem wyższej instancji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeknie sąd pierwszej instancji w orzeczeniu kończącym postępowanie (art. 13 § 2 kpc w zw. z art. 108 § 2 kpc).