Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski

Protokolant: Starszy Sekretarz Sądowy Emilia Marchewka

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2015 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. J. i G. J.

przeciwko Z. B.

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kwotę 11.584,26 (jedenaście tysięcy pięćset osiemdziesiąt cztery 26/100) złotych tytułem kosztów procesu;

III.  zarządza zwrot pozwanemu kwoty 118,74 (sto osiemnaście 74/200) złotych stanowiącej niewykorzystaną zaliczkę uiszczoną przez pozwanego.

Sygnatura akt VIII GC 156/11

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 kwietnia 2011 r. powodowie A. J. i G. J. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Z. B. kwoty 3.257.422 złotych z ustawowymi odsetkami od kwoty 2.500.000 zł od dnia 29 grudnia 2008 r. oraz od kwoty 757.422 zł od dnia wniesienia pozwu oraz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powodowie powołali się na umowę konsorcjum, łączącą Z. B., A. i Z. Ż., D. i G. W. oraz powódkę. Liderem konsorcjum została powódka, zaś pełnomocnikiem konsorcjum powód. Umowa została zawarta w celu wykonania (...) w G.. Pomiędzy konsorcjum a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w G. W.. została zawarta umowa, której przedmiotem było wykonanie projektu architektonicznego oraz budowa hali wystawienniczo–handlowej. W umowie konsorcjum dokonano podziału robót realizowanych w ramach zamówienia objętego umową o wykonawstwo. W związku z powyższym pozwany miał wykonać prace związane z niwelacją terenu, roboty ziemne, fundamenty, stropy, ławy, izolacje, konstrukcję stalową hali. Nadto na mocy umowy podwykonawczej nr (...) pozwany miał wykonać prace pierwotnie przewidziane do wykonania przez powódkę, za wynagrodzeniem ryczałtowym w wysokości 4.150.000 zł netto (5.063.000 zł brutto). Jeszcze przed podpisaniem umowy pozwanemu została przekazana na poczet przyszłego wynagrodzenia kwota 535.000 zł, zaś dalsze rozliczenia miały być dokonywane w miarę postępu prac. Według powodów pozwany nie przystąpił do realizacji umowy, w związku z czym powódka była zmuszona powierzyć innym podmiotom zastępcze wykonanie prac. Jak stwierdziła, prace o łącznej wartości 585.821 zł wykonali zastępczo: M. T. i K. T. (wartość 57.584 zł brutto), Zakład (...) (393.291 zł brutto), (...) (56.253,19 zł), (...) (40.437,28 zł), G. K. (1.042.602,58 zł), A. C. (500.448,35 zł), (...) spółka jawna (555.317,78 zł brutto), K. W. (114.677,22 zł), (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (346.480 zł), B. D. (153.759,30 zł), (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (103.112,45 zł), (...).K., W. (...) spółka jawna (50.431,55 zł). Instalację elektryczną wykonali J. B. i W. K. za wynagrodzeniem 991.796,77 zł, instalację wodno–kanalizacyjną wykonał G. K. oraz G. N. i A. K. (203.740 zł), instalację grzewczą Z. K. (1) i M. K. (230.792 zł), podbudowę pod parking i ułożenie kostki brukowej T. K. (149.143,78 zł) oraz Z. (...) S.A. (156.590,27 zł). Niewykonane przez pozwanego świadczenie było wykonywane również przez inne firmy podwykonawcze, wymagało zakupu materiałów i korzystania z usługodawców, łączny koszt wykonania zastępczego wyniósł 9.458.485,29 zł. Na pozwanego nałożone zostały dwie kary umowne, odpowiednio w wysokości 60.000 zł oraz 59.750 zł. Strony umowy o wykonawstwo zawarły porozumienie, na mocy którego zamawiający uzyskał uprawnienie do potrącenia kar umownych z pozostałego do wypłaty wynagrodzenia. Łącznie wynagrodzenie powódki zostało pomniejszone o 182.990 zł. Jakość wykonanych przez powódkę prac uznana została za dobrą, inwestycja została przyjęta do eksploatacji. Powódka złożyła wniosek o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej, jednak pozwany zaprzeczył istnieniu jakiegokolwiek roszczenia w stosunku do niego. Jako podstawę prawną roszczenia powódka wskazała art. 471 k.c. Podniosła, że celem wywiązania się z własnego zobowiązania zobligowana była do powierzenia robót wykonawcom zastępczym, na rzecz których uiściła wynagrodzenie przekraczające wynagrodzenie określone w umowie z pozwanym. Szkoda, której naprawienia domaga się strona powodowa odpowiada zatem różnicy wynagrodzenia przyjętego w umowie podwykonawczej oraz wynagrodzenia niezbędnego celem rzeczywistego wykonania prac.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów solidarnie na jego rzecz kosztów postępowania.

Pozwany przyznał fakt zawarcia umowy z dnia 1 lutego 2006 r., wskazując że przedmiotem zleconych prac było wykonanie hali magazynowej a nie centrum handlowego składającego się z luksusowych boksów. Pozwany miał wykonać ściany boksów blaszanych, stąd wysokość wynagrodzenia określona w umowie z dnia 1 lutego 2006 r. była znacznie niższa od rzeczywiście poniesionych kosztów. Pozwany zaprzeczył, aby do jego zadań należał wywóz ziemi, założenie cieplika. Wskazał, że ze względu na zmianę przeznaczenia hali zwiększyła się ilość boksów, a w konsekwencji ilość potrzebnych materiałów, a także rozmiar terenu, na którym miała zostać ułożona kostka brukowa. Pozwany zakwestionował zasadność żądania pozwu i jego wysokość, fakt otrzymania zaliczki przed zawarciem umowy. Brak podanej wpłaty zaliczki uzasadniał odstąpienie przez pozwanego od umowy z uwagi na nieuregulowanie należności. Pozwany zaprzeczył, że nie przystąpił do wykonania prac wskazując, że konstrukcję hali magazynowej wykonał już w 2006 roku. W okresie od lutego do czerwca 2006 r. wykonał nadto roboty ziemne, zdjął humus, przygotował i wykonał stan zerowy, wykonał i zamontował konstrukcję stalową, w związku z czym wystawił powodom faktury opiewające łącznie na kwotę 1.617.073,13 zł. Powodowie zaakceptowali powyższe faktury, jednak poza zaliczką w kwocie 175.000 zł przekazali na rzecz pozwanego kwotę 794.651,93 zł, zaś resztę pozwany uzyskał od spółki (...) na podstawie umowy cesji. Podpisanie umowy cesji przez powodów oraz dokonywanie wpłat stanowi potwierdzenie wykonania prac przez pozwanego. Pozwany podkreślił, że przyczyną odstąpienia od wykonywania umowy z dnia 1 lutego 2006 r. był brak regulowania należnego wynagrodzenia przez powodów, w momencie odstąpienia od umowy powodowie zalegali z zapłatą 800.000 zł. Pomimo tego, że pozwany wielokrotnie zwracał się do powodów, powyższą kwotę otrzymał dopiero w 2008 r. od spółki (...). Do czerwca 2006 r. pozwany wykonywał prace na obiekcie, więc za przedwczesne uznał prace wykonanie do tego czasu w ramach wykonania zastępczego. Pozwany podkreślił, że rezygnując z dalszego wykonywania prac nie wystawił z tytułu wykonanych prac faktur, stąd nie może być mowy o zasadnym obciążeniu pozwanego kosztami wykonania zastępczego. Podstawy nie może stanowić art. 479 i 480 k.c. Ponadto podniósł, że pozwany odstąpił jedynie od niewykonanej części umowy i w tej części nie był zobowiązany do spełnienia świadczenia. Powodowie nie wykazali, że istniały podstawy do powierzenia zastępczego wykonania prac innym podmiotom, tym bardziej że pozwany nie był wzywany do wykonania umowy w określonym terminie. Pozwany zakwestionował także wysokość żądania pozwu, wskazując iż wykonał w znacznej części prace wynikające z umowy, w której wysokość wynagrodzenia określono na 4.150.000 zł. Wartość pozostałych do wykonania robót nie powinna przekraczać 4.000.000 zł. Ponadto powodowie nie występowali do sądu o upoważnienie do wykonania zastępczego. Pozwany stwierdził w dalszej kolejności, że większość prac udokumentowanych fakturami dołączonymi do pozwu nie była ujęta w umowie z dnia 1 lutego 2006 r., a zatem nawet gdyby pozwany od umowy nie odstąpił, nie byłby zobowiązany do ich wykonania. Pozwany zakwestionował podstawę do obciążenia go należnościami, wynikającymi z części faktur i potwierdzeń przelewów, w tym przelewów dokonywanych pomiędzy powodami. Pozwany zaprzeczył również istnieniu związku przyczynowego między wydatkowaniem określonych kwot a odpowiedzialnością pozwanego za ich poniesienie. Podniósł, że powodowie decydując się na zwiększenie zakresu prac musieli się liczyć z koniecznością poniesienia wyższych kosztów i nie stanowi to dla nich żadnej szkody. Pozwany podniósł także, że okoliczność obciążenia powodów przez inwestora karami umownymi ani ich wysokość nie zostały wykazane. Powodowie nie wykazali również spełnienia przesłanek odpowiedzialności z art. 471 k.c. Pozwany podniósł na koniec zarzut przedawnienia roszczenia objętego żądaniem pozwu wywodząc, że powodowie nie dochowali dwuletniego terminu do dochodzenia służących im roszczeń.

W kolejnym piśmie procesowym powodowie potrzymali żądania pozwu. Wskazali też, że zmuszony był do wystąpienia na drogę sądową przeciwko inwestorowi i część należnych im kwot zasądzono wyrokiem tutejszego Sądu z dnia 6 maja 2010 roku, VIII GC 23/10. Dodali, że w odniesieniu do zawartego pod wpływem bezprawnej groźby porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 roku zamierzają wystąpić z pozwem o odszkodowanie.

Stan faktyczny ze wskazaniem dowodów:

W dniu 9 września 2005 r. pomiędzy A. J., prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...), Z. B. Z. Ż. i A. Ż., prowadzącymi działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...), D. W. i G. W., prowadzącymi działalność gospodarcza pod firmą Przedsiębiorstwo (...) została zawarta umowa konsorcjum ofertowego i wykonawczego.

Na jej mocy strony zobowiązały się do współpracy przy opracowaniu, złożeniu oferty, i w przypadku wygrania przetargu do realizacji zadania inwestycyjnego pod nazwą „Budowa hali handlowo–usługowo–wystawienniczej w G. W..”, którego inwestorem miał być (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. ul. (...) (§1). Strony zobowiązały się złożyć na realizację zadania inwestycyjnego wspólną ofertę w trybie, formie i terminach określonych w ogłoszeniu (§3 ust. 1). Funkcję lidera konsorcjum pełnić miała powódka A. J., która została upoważniona do podpisania oferty i umowy z zamawiającym w imieniu konsorcjum, a także bezpośredniego kontaktowania się i współdziałania z zamawiającym w imieniu konsorcjum (§3 ust. 2 a-c). Powód został upoważniony do reprezentowania konsorcjum zgodnie z każdorazowym upoważnieniem podpisanym przez wszystkich członków konsorcjum (§3 ust.3). Każda ze stron zobowiązała się wykonywać przyjęty na siebie zakres robót zgodnie z umową i załącznikiem do umowy (§4 ust. 3).

Według wstępnego wykazu robót, stanowiącego załącznik nr 1 do umowy, pozwany miał wykonać prace w zakresie niwelacji terenu i robót ziemnych, wykonać fundamenty – stopy, ławy oraz konstrukcję stalową hali. Szacunkową wartość netto robót pozwanego określono na 1.450.000 złotych.

Dowody :

- umowa konsorcjum ofertowego i wykonawczego wraz z załącznikiem, aneksem, załącznikiem do aneksu, upoważnieniem i pełnomocnictwem k. 72-83

- zeznania świadka A. Ż. k. 963-964

- zeznania świadka Z. Ż. k. 965-966

- zeznania świadka D. W. k. 1001

W sporządzonej przez Konsorcjum ofercie kompleksowej realizacji inwestycji – budowy hali handlowo–usługowo-wystawienniczej z września 2005 r. wartość prac architektoniczno–budowlanych została określona ogółem na 7.800.000 zł netto. W opisie funkcji i przyjętych rozwiązań architektoniczno–budowlanych wskazano, że w obiekcie znajdzie się m. in. 101 boksów handlowo –usługowych o wymiarach 5×4 m. oraz 48 boksów handlowo–usługowych o powierzchni 2,5×5 m. budynek miał zostać wykonany w technologii konstrukcji stalowej w lekkiej obudowie z płyt warstwowych. Ścianki działowe miały zostać wykonane z płyty z rdzeniem styropianowym o grubości 60 mm, zaś zadaszenie boksów i pomieszczeń socjalno–bytowych z blachy profilowanej.

Dowód :

- oferta kompleksowej realizacji inwestycji k. 1265-1328

W dniu 11 listopada 2005 r. pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w G. a Konsorcjum zawarta została umowa o wykonawstwo, na mocy której konsorcjum powierzono wykonanie projektu architektonicznego oraz na jego podstawie budowę hali wystawienniczo-handlowej o powierzchni zabudowy 6.000 m ² (§1). Konsorcjum zobowiązało się do wykonania wszystkich niezbędnych prac i czynności związanych z budową hali (§3 ust. 1), do wykonania oraz dostarczenia projektu architektonicznego planowanej inwestycji (§3 ust. 3). Wynagrodzenie strony umowy ustaliły na 7.800.000 zł netto (§6 ust. 1). W §8 wskazano, że zakończenie budowy nastąpi najpóźniej do 30 września 2006 r. (ust. 1), zaś w ust. 3 przewidziano kary umowne m. in. w przypadku, jeśli Konsorcjum nie zakończy budowy w okresach podanych w ust. 1 – w wysokości 0,02% ustalonego wynagrodzenia netto za każdy dzień opóźnienia w realizacji budowy, lecz nie więcej niż 10% wynagrodzenia (pkt a).

Dowód:

- umowa o wykonawstwo z aneksami k. 84-98

W dniu 1 lutego 2006 r. zawarta została pomiędzy powodami i pozwanym umowa nr (...). Powodowie zostali w tej umowie oznaczeni jako odrębni przedsiębiorcy, posługujący się własnymi oznaczeniami prowadzonego przez każdego z nich przedsiębiorstwa. Przedmiot umowy stanowiło wykonanie hali magazynowej o powierzchni, zgodnej z dokumentacją i przedmiarem robót. Usługi pozwanego miały obejmować: roboty ziemne, zdjęcie humusu, przygotowanie i wykonanie stanu zerowego, wykonanie posadzek przemysłowych niepylących, wykonanie i montaż konstrukcji stalowej, wykonanie ścian boksów handlowych z płyt warstwowych z rdzeniem styropianowym o grubości 60 mm, montaż sufitów podwieszanych w boksach (typu OWA), montaż rolet zewnętrznych w boksach, wykonanie instalacji elektrycznej wewnętrznej i zewnętrznej, wykonanie instalacji wodno–kanalizacyjnej, wykonanie instalacji grzewczej, wykonanie podbudowy pod parkingi i ułożenie kostki brukowej (art. 1 ust. 1 i 2). Cena za usługę określoną w art. 1 obejmować miała kwoty ryczałtowe w wysokości 4.150.000 zł netto. Powodowie zobowiązali się do przelania na konto pozwanego po podpisaniu umowy kwoty w wysokości 535.000 zł, zaś pozostałe rozliczenia następować miały w miarę postępu robót i sprzedaży powierzchni handlowych zgodnie z aneksem podpisany z inwestorem na podstawie wystawianych faktur VAT, w terminie 14 dni po podpisaniu faktury (art. 3).

Dowód :

- umowa nr (...) k. 99-100

Pozwany sporządził kosztorys wstępny na wykonanie hali targowej w G., datowany na 2 marca 2006 roku. Wartość robót netto została określona w nim na 4.485.458,40 zł netto. Kosztorys obejmował prace związane z wykonaniem konstrukcji stalowej, konstrukcji stalowej ścian działowych, ścianek działowych, rolet w pawilonach, drzwi aluminiowych, okien stałych wewnątrz hali, sufitu podwieszanego, instalacji wodno–kanalizacyjnej wewnętrznej i zewnętrznej, instalacji elektrycznej zewnętrznej i wewnętrznej, robót ziemnych, posadzki, z obsługą geodezyjną, wynagrodzeniem kierownika budowy, wykonaniem ogrodzenia i śmietnika, ułożeniem kostki betonowej z podbudową oraz z obsługą budowy.

Pozwany nie był zobowiązany do zamontowania stołów, systemu monitoringu, wywozu odpadów z terenu budowy, finansowania ogłoszeń prasowych dotyczących najmu powierzchni na hali i reklam. Miał obowiązek wykonać dokumentację geodezyjną hali, dostarczyć piasek i kruszywo pod budowę hali, zapewnienia zaplecza sanitarnego dla swoich pracowników, wykonać rolety i elementy szklane.

Dowody :

- kosztorys wstępny k. 780-805

- książka przedmiarów k. 806-826

- protokół nr (...) z Rady Budowy k. 827-828

- zeznania świadka M. B. k. 1121a- 1121b

- zeznania świadka Z. K. (2) k. 1209-1211.

Pozwany wykonał część prac objętych umową nr (...). Wykonał m. in. Roboty ziemne, fundamenty, konstrukcję stalową hali, montaż attyki, montaż zadaszenia. W związku z powyższym wystawił następujące faktury VAT: nr (...) w dniu 30 listopada 2005 r. na kwotę 174.460 zł brutto, nr(...)w dniu 28 lutego 2006 r. na kwotę 195.786,93 zł brutto, nr (...)w dniu 22 marca 2006 r. na kwotę 65.000 zł brutto, nr (...)w dniu 31 marca 2006 r. na kwotę 244.000 zł brutto, nr (...)z dnia 27 grudnia 2006 r. na kwotę 8.540 zł brutto, nr (...)z dnia 27 grudnia 2006 r. na kwotę 419.362,80 zł brutto, nr (...)z dnia 27 grudnia 2006 r. na kwotę 64.464,80 zł brutto, nr (...)z dnia 29 grudnia 2006 r. na kwotę 509.923,40 zł brutto, nr (...)z dnia 14 marca 2007 r. na kwotę 44.554,40 zł brutto. Wartość robót pozwanego w zakresie konstrukcji stalowej hali wyniosła 1.600.000 złotych. Pozwany wstrzymywał się z wystawianiem kolejnych faktur w sytuacji braku płatności ze strony powodów za faktury poprzednie.

Dowody:

- faktury VAT wystawione przez pozwanego powodom k. 117-125

- zeznania świadka A. Ż. k. 963-964

- zeznania świadka Z. Ż. k. 965-966

- zeznania świadka G. K. k. 1004-1105

- zeznania świadka M. W. k. 1076-1079

- przesłuchanie pozwanego k. 1341 (rozprawa w dniu 27 sierpnia 2013 roku).

W dniach 28 listopada 2005 r. i 30 listopada 2005 r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego zaliczkę w łącznej wysokości 350.000 zł (po 175.000 zł). W dniu 22 grudnia 2005 r. pozwany przelał na rzecz powodów kwotę 15.000 zł tytułem zapłaty za narzędzia.

Kolejne zaliczki zostały przekazane pozwanemu w dniach: 24 lutego 2006 r. – 50.000 zł, 22 marca 2006 r. – łącznie 65.000 zł, 16 maja 2006 r. – 20.000 zł, 8 sierpnia 2006 r. – 5.000 zł, 45.000 zł w dniu 20 kwietnia 2006 r.

Powodowie uregulowali również należności, wynikające z wystawionych przez pozwanego faktur VAT o numerach: (...) (po 50.000 zł w dniu 4 kwietnia 2006 r. i 5 maja 2006 r., 45.786,93 zł w dniu 6 czerwca 2006 r.), (...)(55.000 zł w dniu 5 lipca 2006 r. i 40.865 zł w dniu 7 sierpnia 2006 r.), (...) (233.000 zł w dniu 2 stycznia 2007 r.). Powód potrącił część wynagrodzenia pozwanego z wierzytelnością za sprzedaną pozwanemu nieruchomość w O..

Część wynagrodzenia należnego od powodów pozwany otrzymał od inwestora, już po zakończeniu prac.

Dowody:

- potwierdzenia przelewów k. 101, 107, 108, 115,116

- dowody wpłaty k. 109-115

- wyciąg z rachunku bankowego powódki k. 128-143, 829-834

- przesłuchanie stron (k. 1340-1341 – rozprawa w dniu 27 sierpnia 2013 roku).

Powodowie popadali w opóźnienie w realizacji płatności na rzecz pozwanego, jak również innych podmiotów uczestniczących w procesie inwestycyjnym. Z uwagi na problemy w rozliczeniu robót podwykonawcy niejednokrotnie zwracali się o dokonanie wypłaty bezpośrednio do inwestora – spółki (...). Powodowie dokonywali przelewu wierzytelności przysługujących im wobec inwestora – spółki (...) na rzecz podwykonawców. W ten sposób uregulowane zostały m. in. należności wobec G. K., B. D., wspólników spółki cywilnej (...) oraz wspólników Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Usługowego (...).

Na mocy umowy cesji wierzytelności z dnia 1 marca 2007 r. powódka przeniosła na rzecz pozwanego wierzytelności należną od spółki (...) na łączną kwotę 760.751 zł, a wynikające z wystawionych przez powódkę faktur VAT o numerach: (...).

Dowody:

- umowa cesji wierzytelności k. 126-127

- umowa cesji wierzytelności k. 206-207, 364-366

- powiadomienia o przelewie k. 319, 347-349, 367

- zeznania świadka J. J. (1) k. 1201-1204

- zeznania świadka Z. K. (2) k. 1209-1211,

- zeznanie świadka M. W. (k. 1076-1079)

- zeznania świadka A. Ż. k. 963-964

- zeznania świadka Z. Ż. k. 965-966.

Pozwany zaprzestał wykonywania prac i opuścił teren budowy w lipcu 2006 roku, powołując się na brak terminowych rozliczeń za wykonane prace. Miało to miejsce po wykonaniu prac fundamentowych oraz dotyczących konstrukcji hali i w zakresie jej obudowy oraz wykonaniu części robót ziemnych. Pozwany nie otrzymał płatności również za pracę jego koparki, polegającą na wielodniowych załadunkach humusu, który należało wywieźć. Ładowano około 120 wywrotek dziennie przy użyciu koparki pozwanego. Zakres tych robót przewyższał planowany. Przed opuszczeniem budowy kilkakrotnie uprzedzał powoda, że opuści budowę, o ile nie otrzyma płatności za wystawione faktury. Pozwany wskutek nie otrzymania płatności kwot z wystawionych faktur nie był w stanie zapewnić płatności na rzecz swoich podwykonawców, przez co nie przystępowali oni do realizacji zawartych z nim umów. Pozwany wykonywał jeszcze w różniejszym czasie różne czynności w ramach obowiązków gwarancyjnych.

Dalsze roboty ziemne przejął G. K.. Wykonywał on też inne zlecone mu już wcześniej roboty, w tym te, które były zlecone pozwanemu, w szczególności instalację kanalizacyjną i deszczową. Również inni wykonawcy mieli od powoda zlecenie wykonania niektórych robót zleconych pozwanemu. Pozwany miał pretensje do powoda o powierzanie innym wykonawcom robót należących do pozwanego.

G. K. nie otrzymał zapłaty za swoje roboty. Również A. C. nie otrzymał wynagrodzenia w wysokości 120.000 złotych za roboty związane z położeniem płytek i wykończeniem boksów. Powód narzucił mu wysokość wynagrodzenia stwierdzając, że jak nie zgodzi się na proponowane wynagrodzenie, to prace będzie wykonywał inny wykonawca.

Dowód:

- zeznanie świadka G. K. (k. 1004-1005),

- zeznania świadka A. C. k. 1005-1006

- zeznania świadka M. W. k. 1076-1079

- zeznania świadka D. W. k. 1001

- zeznania świadka M. B. k. 1121a- 1121b

- zeznania świadka Z. K. (2) k. 1209-1211

- przesłuchanie stron k. 1341 (rozprawa w dniu 27 sierpnia 2013 roku).

W trakcie realizacji prac dokonano zmiany (podwyższenia) standardu obiektu objętego wykonawstwem konsorcjum z udziałem powódki i pozwanego, poprzez jego podwyższenie w zakresie wnętrza hali. W miejsce przewidzianej posadzki betonowej zdecydowano się ułożyć płytki. Miały zostać inaczej i z droższych i lepszych materiałów ustawione ścianki działowe pomiędzy pawilonami handlowymi, zamiast płyty (...) zastosowano płyty gipsowo-kartonowe i szyby. Obiekt miał stać się przeszkloną galerią handlową, a nie jak pierwotnie zakładano halą targową. Powyższe pociągnęło za sobą zwiększone koszty inwestycji.

Powyższe wiązało się ze zmianą założeń projektowych – w zakresie konstrukcji, sposobu ogrzewania hali, wentylacji, klimatyzacji, zabezpieczeniu przeciwpożarowym. Zmniejszono powierzchnię handlową przeznaczoną na sklep samoobsługowy kosztem ciągów spacerowych i restauracji oraz pojedynczych przeszklonych pawilonów, powierzchnie zostały powiększone o biura, pomieszczenia usługowe. Przez to zwiększono powierzchnie objęte wymienionymi instalacjami. Zwiększono ilość miejsc parkingowych kosztem otaczającej obiekt zieleni.

Dowody:

- zeznania świadka D. W. k. 1001

- zeznania świadka M. B. k. 1121a- 1121b

- zeznania świadka W. M. k. 1142

- zeznania świadka J. J. (1) k. 1201-1204

- zeznania świadka Z. K. (2) k. 1209-1211.

M. T. i K. T. wykonywali usługi posadzkarskie na rzecz powodów, w związku z czym K. T. wystawił powodowi fakturę w dniu 11 marca 2006 roku. Wymienieni przedsiębiorcy otrzymali od powodów kwotę 44.250 złotych w okresie od 1 sierpnia 2006 roku do września 2006 roku.

W. P., prowadząca Zakład (...) wykonywała na zlecenie powódki podkład betonowy dotyczący inwestycji budowy obiektu Kupiec (...). Z tego tytułu wystawiła w dniu 11 października 2006 roku fakturę na kwotę 392.291 zł brutto. Powodowie zapłacili jej w tym samym miesiącu kwotę 40.000 złotych, a w grudniu 2006 roku 100.000 złotych.

Powódka nabyła w czerwcu 2006 roku oraz w pierwszych dniach września 2006 i w dniu 15 września 2006 roku od J. K., prowadzącego Hurtownię (...) cement o wartości 56.253,19 zł.

Powódka nabyła materiały budowlane o wartości 38.952,20 zł (przede wszystkim cement) od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. w listopadzie i w grudniu 2006 roku i w lutym 2007 roku.

G. K. wykonywał na rzecz powódki roboty ziemne i budowlane, za co wystawiał faktury od dnia 4 września 2006 roku, łącznie w zakresie kwoty 1.042.602,58 zł brutto. G. K. wykonywał w zakresie inwestycji, polegającej na (...) także kanalizację deszczowa i kanalizację sanitarną, roboty wykończeniowe i instalacyjne - podejścia pod umywalki, zawory. Umowa z powódką została przez niego zawarta w czerwcu 2006 roku.

Powódka zlecała również A. C., prowadzącemu Zakład (...) wykonanie robót wykończeniowych przy (...). Obejmowały one murowanie podwalin, prace betoniarskie, ustawianie boksów i sufitów z płyt gipsowo-kartonowych, układanie płytek. W związku z powyższym A. C. wystawił w grudniu 2006 roku oraz w styczniu i we wrześniu 2007 roku faktury VAT opiewające łącznie na 500.448,35 złotych brutto.

A. C. wykonywał też prace fundamentowe na zlecenie jednego z podwykonawców pozwanego – M. W..

Powódka dokonywała u (...) spółki jawnej w G. zamówień na profile do stolarki okiennej i materiały budowlane, w związku z czym w okresie od października 2006 do kwietnia 2007 wystawione zostały faktury VAT łącznie na kwotę 555.317,78 zł brutto.

Wykonanie bram rolowanych, fasad wewnętrznych i rolet powódka zleciła K. W.. W związku z powyższym w grudniu 2006, w styczniu (...), w czerwcu 2007 i w grudniu 2007 wystawione zostały faktury VAT na łączną kwotę 114.677,22 zł brutto.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wystawił za wykonanie robót ogólnobudowlanych, w tym ścianek działowych z płyt kartonowo- gipsowych (na podstawie umowy z dnia 10 października 2006 roku) powódce faktury w okresie od maja 2006 faktury na kwotę łącznie 1.022.663,63 złotych. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma siedzibę pod adresem prowadzenia działalności gospodarczej przez powoda G. J..

Spółka (...) nie ma w zakresie zarejestrowanego przedmiotu działalności wykonawstwa objętego wymienionymi wyżej fakturami wystawionymi powódce (umowa spółki nie zmieniła się od momentu jej zawarcia w 2005 roku), nie ma obecnie zarządu oraz nie składa sprawozdań finansowych począwszy od roku obrotowego 2007 (fakty powszechnie znane, na podstawie informacji o danych Krajowego Rejestru Sądowego dostępnych w wyszukiwarce Krajowego Rejestru Sądowego).

W związku z wykonaniem na rzecz powódki stołów oraz tytułem obsługi inwestycji w G. W.. powód, prowadzący działalność pod nazwa PHU (...) wystawił powódce w marcu 2006, w lipcu 2006 i w listopadzie 2006 faktury VAT na łączną kwotę 346.480 zł brutto.

B. D., prowadzący działalność gospodarczą w zakresie produkcji, sprzedaży i montażu elementów wyposażenia mieszkań, wystawił na rzecz powódki w listopadzie 2006 i w styczniu 2007 faktury VAT za towary na łączną kwotę 153.759,30 złotych brutto.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wystawiła z kolei na rzecz powódki począwszy od grudnia 2006 roku za szkło, float hartowany, float faktury VAT na łączną kwotę 103.112,45 zł brutto.

(...) budowlane – m. in. blachy, rury powódka nabywała od Przedsiębiorstwa Usługowo – Handlowego (...). K., W. (...) spółki jawnej w G. W.. na podstawie wystawionych przez tą spółkę od 9 października 2006 roku do stycznia 2007 faktur na kwotę łącznie 347.708,45 zł brutto.

J. B. i W. K., prowadzący Przedsiębiorstwo Produkcyjno–Usługowe (...), wystawili powódce faktury za wykonanie instalacji elektrycznej wewnętrznej w hali targowej w G. przy ulicy (...) na kwotę łącznie 991.796,77 złotych brutto.

Prace instalacyjne w zakresie montażu systemu zabezpieczeń, systemu sygnalizacji pożaru czy też montażu rusztowań wykonywali w obiekcie Kupiec (...) G. N. i A. K., wspólnicy spółki cywilnej (...). Wystawili oni w związku z powyższym powódce faktury VAT na kwotę 254,980 złotych brutto.

Wykonanie instalacji grzewczej i wentylacyjnej oraz centralnego ogrzewania powódka powierzyła spółce cywilnej (...), M. K.. Wystawili oni powódce w związku z powyższym a także w zakresie świadczeń o nazwie: „konstrukcja stalowa”, „roboty budowlane”, „prace dodatkowe w Kupcu (...)” faktury VAT w kwocie 307.286,74 złotych brutto.

T. K., prowadzący Przedsiębiorstwo (...) wykonywał roboty związane z zagospodarowaniem terenu na inwestycji w G. W.. – wykonywał podbudowę pod parking i układał kostkę brukową. Wystawił w związku z powyższym w okresie od października 2006 roku do grudnia 2006 roku, oraz w lutym 2007 roku, faktury VAT na kwotę łącznie 156143,78 złotych brutto.

Z. (...) spółka akcyjna z siedzibą w G. wystawiła powódce począwszy od dnia 30 sierpnia 2006 roku do dnia 31 października 2006 roku za beton, krawężniki i kostki brukowe faktury na kwotę łącznie 156590,27 złotych brutto.

Dowody:

- faktura VAT wraz z pokwitowaniami i dowodami wypłaty (k. 144-155, 158-205, 208-303, 305-318, 320-346, 350-364, 368-391, 863-864),

- oświadczenia (k. 156-157),

- umowy cesji wierzytelności (k. 206-207, 365-366),

- powiadomienia o przelewie (k. 319, 347-349, 367)

- umowa z dnia 10 10 2006 (k. 304),

- porozumienie pomiędzy pozwanym a A. C. z dnia 23 10 2006 (k. 862)

- zeznania świadków: G. K. (k. 1004-1005), A. C. (k. 1005-1006), M. B. (k. 1121a-1121b),

Powódka dokonywała zakupów piasku z transportem, kruszywa z transportem, świadczyła za obsługę inwestycji, przygotowanie terenu pod budowę, usługi transportowe, usługi dźwigowe, wywóz odpadów, zagospodarowanie terenu, usługi geodezyjne, wynajmy kabiny sanitarnej i kontenera biurowego, materiały budowlane, prace instalacyjne, narzędzia, ogłoszenia prasowe, wykonanie dokumentacji technicznej, założenie trawników i nasadzania roślin, okna Pcv, części samochodowe, olej i filtry samochodowe, za usługi finansowe, opracowanie wniosków kredytowych, czynsze, energię i ciepło (w tym ma podstawie refaktur wystawionych przez inwestora), za usługi hotelowe, materiały biurowe, za reklamę, za pośrednictwo w najmie hali, numerowanie i oklejanie boksów, za usługi ksero, butle gazowa, za paliwo do pojazdów mechanicznych, a także za inne niezidentyfikowane świadczenia (faktury operujące wyłącznie symbolami, bądź nieczytelnymi lub określeniami – np. k. 538-541, 546, 564, 580-581, 584, 614-615, 617), w tym nieokreślone usługi budowlane. Powyższe miało miejsce począwszy od listopada 2005 roku. W dniu 21 sierpnia 2007 roku spółka (...) sp. z o.o. wystawiła powódce również fakturę tytułem „opłata za koszty leżące po stronie generalnego wykonawcy wynikające z umowy poniesione przez inwestora” na kwotę 141.887,31 złotych brutto (k. 676).

Dowody:

- faktury VAT wraz z pokwitowaniami i dowodami wpłat (k. 392-700),

- przesłuchanie stron (k. 1340-1341 – rozprawa w dniu 27 sierpnia 2013 roku)

- opinia biegłego sądowego J. G. (k. 1383-1437, 1477-1480, 1592-1595).

W dniu 23 lutego 2007 r. sporządzono protokół odbioru, określony jako protokół odbioru końcowego zadania inwestycyjnego pod nazwa budowa hali handlowo–usługowo–wystawienniczej przy ul. (...) w G.. Stwierdzono, że hala została wykonana zgodnie z umową z dnia 11 listopada 2005 r. oraz dokumentacją projektową z uwzględnieniem późniejszych zmian wprowadzonych przez nadzór autorski i inwestorski. Jakość wykonanych robót określono jako dobrą, a wykaz usterek i niedoróbek został przedstawiony w załączniku nr 2 do protokołu (pkt VI ust. 1, 3 i 4). Stwierdzono, że wykonane zostały też roboty zamienne, które mieszczą się w wartości ryczałtu oraz roboty dodatkowe (co do ich wyliczenia powołano załącznik nr 4), wynegocjowane pomiędzy inwestorem a PHU (...), według kosztorysów zatwierdzonych przez inspektorów nadzoru.

Wśród usterek i niedoróbek wymieniono między innymi: nierówności ułożenia płytek na ciągach komunikacyjnych, zacieki na sufitach podwieszanych, popękane i nieuzupełnione sufity T., przecieki w boksach, pęknięcia ścian.

Wśród robót zamiennych wymieniono między innymi: zmianę podłoża betonowego pod posadzki z betonu B-10 na podbudowę stabilizowaną cementem, zmianę posadzki zbrojonej na posadzkę z płytek, zmianę stolarki zewnętrznej okiennej i drzwiowej, zmianę ilości świetlików dachowych, zmianę konstrukcji ścian działowych z płyt gipsowych na płyty gipsowo-kartonowe, zwiększenie ilości szkła w elewacji boksów handlowych, zmianę wysokości zabudowy ścian frontowych, całkowitą zmianę instalacji elektrycznej wewnętrznej, .

Jako roboty dodatkowe wymieniono: trafostację, SAP, monitoring, nagłośnienie, roboty ziemne, przygotowanie terenu pod ułożenie polbruku. Zapisano o uzgodnieniu za roboty dodatkowe kwoty 870.000 złotych . Termin wykonania robót dodatkowych określono na 31 lipca 2007 roku.

Dowody:

- protokół odbioru końcowego z załącznikami k. 710-714

W dniu 21 sierpnia 2007 r. zawarte zostało pomiędzy Konsorcjum o spółką (...) porozumienie w sprawie ostatecznego rozliczenia umowy o wykonawstwo z dnia 11 listopada 2005 r. Strony porozumienia ustaliły ostateczne wynagrodzenie z tytułu umowy o wykonawstwo na kwotę 10.577.400 zł brutto z uwagi na dodanie kwoty w wysokości 1.061.400 zł brutto z tytułu wykonania robót dodatkowych. Powódka potwierdziła, że do zapłaty pozostała kwota 5.999.771,20 zł brutto i ustalono, że z kwoty tej zostaną potrącone przez spółkę (...) kaucje i zaliczki wynikające z umów podnajmu zawartych przez Konsorcjum w wysokości udokumentowanej do dnia 30 sierpnia 2007 r., kary umowne, rozliczenia kosztów najmu i kosztów administracyjnych oraz cesji dokonanych przez Konsorcjum (pkt 3). Powódka dochodziła dalszego wynagrodzenia od inwestora za wykonane roboty, a porozumienie z dnia 21 sierpnia 2007 roku powodowie traktowali jako dla nich niekorzystne. Powodowie uzyskali zasądzenie prawomocnym wyrokiem dalszego wynagrodzenia od inwestora Kupiec (...), spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Dowody:

- porozumienie z dnia 21.08.2007 r. k. 708-709;

- zeznania świadka J. J. (1) k. 1201-1204.

Pismem z dnia 12 grudnia 2008 r. pozwany został wezwany do zapłaty kwoty 2.500.000 zł tytułem naprawienia szkody, spowodowanej niewykonaniem umowy podwykonawczej o roboty budowlane z dnia 1 lutego 2006 r. W wezwaniu powodowie wskazali, że szkoda odpowiada różnicy wynagrodzenia przyjętego w umowie z podwykonawcą oraz niezbędnego celem rzeczywistego wykonania prac wobec porzucenia przez pozwanego wykonania robót objętych umową podwykonawczą.

W odpowiedzi pozwany wskazał, że odmawia zapłaty odszkodowania, gdyż nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu wstrzymania realizacji umowy z dnia 1 lutego 2006 r. W jego ocenie niewykonanie całego przedmiotu umowy nastąpiło na skutek okoliczności, za które pozwany nie ponosi odpowiedzialności. Stwierdził, że powodowie zaprzestali bieżącego regulowania należności za wykonane roboty i nie wpłacili po podpisaniu umowy kwoty 535.000 zł, w związku z czym pozwany był zmuszony do wstrzymania się z wykonaniem robót do czasu zaoferowania świadczenia wzajemnego.

Dowody:

- wezwanie do zapłaty z dnia 12.12.2008 r. k. 715-716

- pismo pozwanego z dnia 5.01.2009 r. k. 723-724.

W dniu 30 stycznia 2009 r. powodowie wystąpili do Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. z wnioskiem o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej w sprawie o zapłatę kwoty 2.500.000 zł tytułem naprawienia szkody spowodowanej niewykonaniem umowy podwykonawczej o roboty budowlane. Kwota ta została wskazana jako szkoda polegająca na różnicy pomiędzy wynagrodzeniem przyjętym w umowie z pozwanym a wynagrodzeniem niezbędnym do rzeczywistego wykonania prac wobec porzucenia robót przez pozwanego. Powodowie stwierdzili, że roboty ziemne, zdjęcie humusu, przygotowanie i wykonanie stanu zerowego i wykonanie posadzek przemysłowych niepylących, o wartości 585.821 złotych wykonali zastępczo: G. K., (...) M. T. i K. T., Zakład (...); prace dotyczące boksów, bez montażu sufitów podwieszanych wykonali: A. C., (...) spółka jawna (materiały), K. B., Budostal (...) i PHU (...); instalację elektryczną wykonał J. B. za kwotę 492.000 złotych, instalację wodno-kanalizacyjną wykonała firma (...) za kwotę 511.500 złotych, instalacja elektryczną wykonała firma (...) za kwotę 240.000 złotych, wykonanie podbudowy pod parkingi i ułożenie kostki brukowej wykonał T. K. za kwotę 490.000 złotych.

W odpowiedzi pozwany zaprzeczył, aby między stronami istniał jakikolwiek stosunek prawny uzasadniający zgłoszone przez powodów roszczenie o zapłatę kwoty 2.500.000 zł. Nie wyraził woli zawarcia ugody w sprawie.

Dowody:

- wniosek z dnia 30.01.2009 r. k. 718-722

- pismo pozwanego z dnia 28.02.2009 r. k. 717

Ocena dowodów.

Postępowanie w niniejszej sprawie było prowadzone z uwzględnieniem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych, zgodnie z ich brzmieniem obowiązującym do dnia 2 maja 2012 roku (art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw).

Ustaleń w sprawie treści umów zawartych z udziałem stron, a także – co najważniejsze – umowy pomiędzy powodami a pozwanym, dokonano w oparciu o dowody pisemne. Treść umów nie była kwestionowana w sprawie, natomiast strony pozostawały w sporze co do określenia obiektu, którego dotyczyła umowa pomiędzy nimi. Okoliczność ta jest istotna o tyle, że rzutuje na ustalenie, czy powód istotnie zlecił innym podmiotom wykonawstwo zastępcze w zakresie niewykonanych robót pozwanego, czy też inne roboty. Ponieważ strony nie przedstawiły takich danych dokumentacyjnych, które pozwałyby porównać parametry obiektu w chwili zawierania umów do jego cech po zakończeniu robót, stąd badanie w tym przedmiocie musiało opierać się na dowodach osobowych. Trzeba jednak dodać, że przeprowadzono w niniejszej sprawie również dowody z dokumentów wskazujących na zwiększenie wartości robót (np. porozumienie z dnia 21 sierpnia 2007 roku), co samo w sobie wskazuje na podwyższenie standardu budowanego obiektu w stosunku do pierwotnych założeń. Powyższe okoliczności determinowały konieczność rozgraniczenia robót, które miały zastąpić porzucone wykonawstwo pozwanego od robót dodatkowych bądź zamiennych. O istnieniu takich robót świadczy choćby protokół odbioru końcowego z załącznikami.

Dowody pisemne w postaci faktur i dowodów wpłat oraz oświadczeń i cesji wierzytelności pozwalają stwierdzić, czy powodowie byli obciążani płatnościami, które mogą być traktowane jako obejmujące roboty zastępcze w stosunku do niewykonanych robót pozwanego. Rzecz jasna dowody te nie są wystarczające dla rozstrzygnięcia, czy i w jakim zakresie dotyczą one tych robót wcześniej powierzonych pozwanemu. Temu miał służyć dowód z opinii biegłego, natomiast biegły sądowy stwierdził, że bez danych w zakresie odbiorów prac, których dotyczą faktury i dowody wpłat przedstawione przez powodów, a także bez dokumentacji powykonawczej, dokumentacji kosztorysowej, inwentaryzacji tych prac, nie można precyzyjne ustalić zakresu ich powiązania z robotami zleconymi pozwanemu, a przez niego niewykonanymi. W sprawie opinii biegłego będzie jeszcze mowa niżej.

Nawiązując do powyższego trzeba nadto zauważyć, że powodowie również nie przedstawili umów z wykonawcami, których określili jako wykonawcy zastępczy, z których można by było ustalić rozgraniczenie tych ich robót, które zastępowały niewykonane roboty pozwanego, od tych, które zostały im powierzone przez powodów poza zastępczym wykonawstwem. Nie doszło też do zinwentaryzowania robót, które wykonał pozwany. Wprawdzie w aktach znajdują się faktury wystawione przez pozwanego powódce A. J., jednak bez sprecyzowania ich zakresu (z ogólnymi określeniami typu: roboty ziemno-budowlane, montaż attyki, montaż zadaszenia). Ponieważ zatem część z faktur, na które powołali się powodowie, dotyczą robót tego samego rodzaju (k. 170. 180, 181, 182, 183, 184, 186, 302, 303, 329-340, 360), nie można, bez dodatkowych danych, określić stosunku procentowego tych robót do całości robót w określonym zakresie powierzonych pozwanemu. Zwraca uwagę, że część tych robót dotyczy konstrukcji stalowej obiektu, i jej montażu, natomiast z licznych dowodów z zeznań świadków, a także z przesłuchania powoda G. J., wynika, że pozwany ten zakres robót wykonał.

Należy dodać, że także inne faktury oraz dowody wpłat, na które powołują się powodowie, zawierają bardzo ogólne sformułowania, typu: roboty ogólnobudowlane (np. k. 274, 275, 277, 299, 305, 306), roboty budowlane (np. k. 361), roboty wykończeniowe (np. k. 208, 210, 211), usługi (np. k 273, 276, 279), rozliczenie budowy (np. k. 280-282), usługi transportowe (np. k. 298, 301), obsługa inwestycji (np. k. 311, 312), stąd nie jest możliwe porównanie tych danych z konkretnymi niewykonanymi robotami pozwanego.

Osobną sprawą jest kwalifikacja faktur za materiały i narzędzia. Liczne faktury dotyczą zakupu cementu. Nie sposób ustalić, czy i które (w jakiej ilości, jakiego rodzaju) zakupy cementu dotyczą zakresu wykonawstwa zastępczego w stosunku do robót powierzonych pozwanemu. Podobnie jest z innymi zakupami materiałowymi. Nie sposób ich odnieść do konkretnych robót, zwłaszcza gdy wskazane w fakturach materiały mogą być używane do różnych robót. Powyższe konstatacje potwierdziła opinia biegłego.

W sprawie faktur obejmujących roboty posadzkarskie oraz materiał w postaci płytek, gresu i materiałów pomocniczych w tym zakresie, należy zauważyć, że z dokumentów odbiorowych robót zgłoszonych inwestorowi przez powodów wynika, że doszło do zmian w sprawie robót związanych z podłożami zewnętrznymi i wewnętrznymi w stosunku do sytuacji nawiązywania umów pomiędzy stronami, co do powierzchni tych robót a także w zakresie rodzaju ostatecznych nawierzchni. Bez przedstawienia kosztorysów albo obmiarów tych robót nie sposób ustalić, na ile one stanowią odniesienie się do robót powierzonych pozwanemu, oraz czy ten zakres przekraczają i w jakim stopniu.

W tym miejscu należy zauważyć, że ostateczny standard hali budowanej przez strony uległ zmianie w stosunku do czasu powierzenia robót pozwanemu, a także już po jego zejściu z budowy. Wyraźnie wskazują na to dowody z zeznań wymienionych wyżej świadków (wskazanych przy omawianym ustaleniu), również wnioskowanych przez powodów, a nadto wynika to z faktu zawarcia porozumienia pomiędzy generalnym wykonawcą a inwestorem co do podwyższenia o około 3.000.000 złotych wartości robót konsorcjum, w którego skład weszli powódka i pozwany, a tym samym wysokości wynagrodzenia obciążającego inwestora. Bez ustalenia, co konkretnie składa się na podwyższenie ostatecznej wartości robót, nie można ustalić, które z dowodów przedstawionych przez powodów na okoliczność zastępczego wykonawstwa robót powierzonych pierwotnie pozwanemu, dotyczą faktycznie tych robót, a które związane są z podwyższeniem całkowitej wartości inwestycji. Na tą okoliczność powodowie nie przedstawili żadnych dowodów.

Powodowie przedstawili też faktury i dowody wpłat, których związek z inwestycją jest niedostrzegalny, a przynajmniej wątpliwy (np. za usługi hotelowe, za paliwo, za materiały biurowe, za usługi transportowe, za narzędzia, za ogłoszenia prasowe, za wykonanie dokumentacji technicznej (te faktury jeszcze wystawione w 2005 roku), za części samochodowe, olej i filtry samochodowe, za usługi finansowe, za opracowanie wniosków kredytowych, na czynsze, energię i ciepło, za reklamę, za pośrednictwo w najmie hali, numerowanie i oklejanie pawilonów, za usługi ksero, za butle gazowe. Powodowie nie wykazali związku pomiędzy niewykonaniem robót przez pozwanego, po jego opuszczeniu inwestycji, a tymi zobowiązaniami. Część faktur obejmuje niezidentyfikowane świadczenia, określone wyłącznie symbolami bądź niejasnymi nazwami. Nie można przyjąć, że wskazane w nich zobowiązania stanowiły szkodę poniesioną przez powodów z tytułu niewykonania przez pozwanego robót objętych umową z powodami.

Reasumując powyższe oceny w zakresie dowodów z faktur i pokwitowań należy stwierdzić, że stanowią one jedynie o dokonanych wydatkach, bądź zaciągniętych zobowiązaniach, przez powódkę (natomiast nie przez powoda) w określonym czasie, natomiast bez możliwości ich powiązania z usuwaniem ewentualnej szkody powodów, wynikającej z zaniechania robót przez pozwanego.

Powyższe potwierdza opinia biegłego sądowego. Nie można zakwestionować twierdzenia opinii, że aby dokonać weryfikacji danych o kosztach wskazanych przez powodów, niezbędne było przedstawienie przez nich danych o szczegółach nabytych świadczeń czy prac budowlanych, ich ilości i jakości, co wymagało przedstawienia dokumentów na tą okoliczność, w tym protokołów odbiorów z wskazaniami ilościowymi, kosztorysów powykonawczych, obmiarów, dokumentacji powykonawczej. Biegły wezwany w sprawie przekonująco wyjaśnił to zarówno w ustosunkowaniu się do zarzutów powodów złożonych po otrzymaniu przez nich opinii pisemnej, jak i podczas wyjaśnień przedstawionych na rozprawie.

Powodowie domagali się, już po zakończeniu postępowania dowodowego w zakresie postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego sądowego, powołania innego biegłego. Wniosku tego nie można było uwzględnić. Powodowie nie wskazali żadnego nowego materiału dowodowego, który mógłby stanowić podstawę do dokonania ocen mających na celu kwalifikację wykazywanych przez powodów wydatków w odniesieniu do zakresu i wartości robót niewykonanych przez pozwanego. Nie było podstaw do wnioskowanego przez nich powtórzenia postępowania dowodowego, zwłaszcza w zakresie źródeł osobowych. Strona powodowa uczestniczyła podczas rozpraw obejmujących to postępowanie i miała swobodę w wykonywaniu związanych z tym postępowaniem czynności procesowych.

Tym samym dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego byłby de facto faworyzowaniem powodów, bowiem oznaczałby realizację ich żądania dowodowego tylko dlatego, że nie są oni zadowoleni z przedstawionej opinii i oczekują innej jej treści. Powodowie nie kwestionowali wyboru biegłego, nie można też zarzucić biegłemu lakoniczności w formułowaniu ocen. Trzeba nadto dodać, że nie stanowi o nieprzydatności opinii sytuacja wskazania przez biegłego o braku wystarczających danych do przedstawienia niebudzących wątpliwości wniosków co do przedmiotu opinii. Zasięgnięciem wiedzy specjalnej jest też uzyskanie oceny, że przedstawienie odpowiedzi na wskazane zagadnienia wymaga uzupełnienia przedstawionych danych o konkretne dokumenty.

Osobną kwestią są dokumenty rozliczeniowe dotyczące samych powodów pomiędzy sobą, a także powódki ze spółką (...) sp. z o.o., mającą siedzibę w miejscu działalności powoda. Powodowie dochodzili w niniejszym procesie roszczenia od pozwanego jako wierzyciele solidarni, toteż nie mogą stanowić ich wspólnej szkody wzajemne, pomiędzy nimi, rozliczenia. Z tego tytułu przedstawiono dokumenty rozliczeniowe na kwotę 346.480 złotych, zaliczoną przez powodów do zobowiązania dochodzonego pozwem w niniejszej sprawie od pozwanego.

Co do zamówień od spółki (...), dowody na te wydatki, w wysokości 1.022.663,63 złotych, jako mające stanowić koszty zastępczego wykonania prac niewykonanych przez pozwanego, należało uznać za niewiarygodne. Spółka (...) jest podmiotem działającym w siedzibie powoda, całkowicie nieaktywnym od 2007 roku, której zarejestrowana działalności gospodarcza nie obejmuje działalności wskazanych w dokumentach rozliczeniowych pomiędzy tą spółką a powódką.

Odrębnej oceny wymagają dowody ze źródeł osobowych. Służyły one, po pierwsze, określeniu zakresu robót wykonanych przez pozwanego przed opuszczeniem przez niego budowy, pod drugie, przyczyn zaprzestania robót przez pozwanego, po trzecie, przedmiotu inwestycji a w szczególności porównania jej technologii, sposobu wykonania i wartości w chwili zawarcia umowy pomiędzy stronami, do jej ostatecznego kształtu w wymienionych parametrach, po czwarte, zakresu wykonawstwa zastępczego i jego wartości.

W pierwszej sprawie nawet powód nie był w stanie przedstawić precyzyjnie zakresu robót wykonanych przez pozwanego. Podczas przesłuchania stron nie był on pewien, czy pozwany wykonał roboty fundamentowe i ziemne oraz w jakim zakresie. Podczas tego zeznania stwierdził ostateczne, że te roboty, podobnie jak konstrukcję stalową hali, pozwany wykonał. Brak precyzyjnego określenia ilości robót wykonanych przez pozwanego uniemożliwia ustalenie niezbędnego zakresu robót zastępczych. Ta okoliczność, obok bardzo ogólnikowego określenia poszczególnych zakresów prac wykonawców, którzy zostali w pozwie wskazani jako wykonawcy zastępczy, a także wobec braku danych o szczegółach technicznych i technologicznych tych robót, uniemożliwia ustalenie, czy, a jeżeli tak to w jakiej wysokości, powodowie byli zmuszeni ponieść wyższe koszty robót zleconych pozwanemu a niewykonanych przez niego wskutek jego zejścia z budowy. Również zeznania świadków nie pozwoliły precyzyjnie określić zakresu robót wykonanych przez pozwanego, jak też zakresów robót stanowiących wykonawstwo zastępcze.

W sprawie przyczyn zejścia pozwanego z placu budowy zeznania świadków: Ż., J., W., oraz przesłuchanie pozwanego, pozwalają przyjąć, że było ono konsekwencją braku płatności ze strony powodów. Żadna z pozostałych przesłuchanych osób nie wskazała innych okoliczności – również powód. Powód nie umiał też wyjaśnić przyczyn powierzenia części prac, które miał wykonać pozwany, innym wykonawcom, gdy pozwany jeszcze był na budowie obecny. Nie ulega wątpliwości, że powodowie nie realizowali w pełnym zakresie płatności na podstawie faktur wystawionych przez pozwanego, co jasno wynika z dowodów wpłat.

Co do przedmiotu inwestycji, a w szczególności, czy jego standard uległ podwyższeniu, świadkowie wypowiadali się w różny sposób. Odmiennie też kwestię tą przedstawiali powód oraz pozwany. Zważywszy na fakt znaczącego zwiększenia wartości robót (o około 30 procent), wiarygodne były te zeznania, które wskazały na podwyższenie standardu budowanej hali, z obrazowym podsumowaniem, że początkowo miało być to zadaszone targowisko a stało się ostatecznie nowoczesną galerią handlową. O podwyższeniu standardu, a co za tym idzie wartości robót, świadczą też opisy zmian co do technologii wykonania pawilonów handlowych a także co do zwiększenia ich ilości w stosunku do powierzchni sklepu samoobsługowego, wyższego standardu powierzchni komunikacyjnych. Niewiarygodne są twierdzenia powoda o braku wpływu tych zmian na koszty wykonawstwa. Powód mijał się z prawdą twierdząc o tej samej wartości posadzek betonowych niepylących i posadzek wyłożonych płytkami, a także powołując się na ceny zakupionych płytek. Z samych dokumentów rozliczeniowych przedstawionych przez powodów wynika, że nie były to „chińskie płytki po 30 złotych, których koszt ułożenia wraz z materiałem wynosił 50 złotych za metr kwadratowy”. Nie trzeba wiedzy specjalnej by zdawać sobie sprawę z tego, że posadzka z płyt klejonych na powierzchni betonowej jest znacznie kosztowniejsza od posadzki z betonu niepylącego. Podobnie rzecz się ma z budową ścian z płyty warstwowej w stosunku do ścian z przeszkleniami. Powód nie zaprzeczył zeznaniu pozwanego na okoliczność zmiany założenia co do rozmieszczenia powierzchni handlowych, także z kontekście powierzenia pozwanemu wykonania pawilonów handlowych tylko po jednej stronie hali.

W sprawie zakresu wykonawstwa zastępczego zeznania świadków, w tym osób, które powodowie wskazali jako wykonujących pracę z zakresu powierzonego pozwanemu, nie pozwoliły na uszczegółowienie danych wynikających z dokumentów rozliczeniowych przedstawionych przez powoda. Charakterystyczne jest natomiast, że z zeznań tych świadków nie wynika, że ustalone przez nich z powodami wynagrodzenie wykraczało poza ceny rynkowe. Co więcej zeznania świadków K. i C. wskazują, że powód nie znajdował się – jak twierdził podczas przesłuchania - w przymusowej sytuacji przez co wykonawcy zastępczy mieli dyktować mu stawki wynagrodzeń. Z zeznań tych wynika, że to powód narzucał im wynagrodzenia, demonstrując wobec nich, że nie będzie miał kłopotów ze znalezieniem wykonawców. Powyższe zasługuje na wiarę w kontekście przyznanej również przez powoda okoliczności, że zlecenia robót wskazywanych przez powodów jako zastępcze wobec niewykonanych robót przez pozwanego, miały miejsce jeszcze w czasie gdy pozwany wykonywał roboty.

Co do przesłuchania powoda, całkowicie niewiarygodne były jego zeznania w sprawie powiązania kosztów usług hotelowych, paliwa, części samochodowych, oleju samochodowego, reklam, ogłoszeń, itp., z domniemaną koniecznością zastępczego wykonania robót niewykonanych przez pozwanego. Powód powołał się na swoje oczekiwania co do planowanej roli w czasie prowadzenia budowy, natomiast zakres tego uczestnictwa nie wynika z żadnego dokumentu umownego. Charakterystyczne było jego odniesienie się do kosztów oleju samochodowego, które powód skwitował stwierdzeniem, że z pewnością nie chodzi o olej jadalny. Nie świadczy to o powadze przedstawienia danych w sprawie określenia związku wykazywanych wydatków z zaniechaniem zakończenia robót przez pozwanego.

Podsumowując zeznanie powoda należy zauważyć, że cechowało się ono brakiem konkretności w sprawie zakresu wykonania prac przez pozwanego, szczegółów umów powodów z wykonawcami zastępczymi, zakresu wykonawstwa zastępczego i kosztów poniesionych przy inwestycji. Niewiarygodne było też stwierdzenie o braku zmian w standardzie i sposobie wykonania hali z jej wszystkimi elementami, również w kontekście przyznania przez powoda, że wynagrodzenie generalnego wykonawcy uległo znacznemu podwyższeniu.

Ocena prawna.

Strony zawarły umowę o roboty budowlane. Przedmiotem umowy były roboty dotyczące budowy obiektu w rozumieniu prawa budowlanego (art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 – Prawo budowlane, Dz. U. z 2006 roku, nr 156, poz. 1118). Umowa o roboty budowlane jest umową wzajemną – obowiązkowi oddania obiektu zgodnie z projektem oraz zasadami wiedzy technicznej przez wykonawcę odpowiada obowiązek zamawiającego – przede wszystkim dokonania odbioru robót i wypłaty wynagrodzenia.

Powodowie jako zamawiający zarzucili pozwanemu niewykonanie zobowiązania z umowy o roboty budowlane w znacznej części. Dochodzili w niniejszym procesie naprawienia szkody wynikającej z zaniechań pozwanego. Szkodą miało być poniesienie znacznie wyższych kosztów wykonawstwa w stosunku do tych, które uzgodnione zostały z pozwanym. Pozwany bronił się brakiem bezprawności twierdząc, że poprzez brak płatności częściowych ze strony powodów, był zmuszony przerwać roboty i zejść z budowy.

Umowa o roboty budowlane jest umową odpłatną (art. 647 in fine), zaś w umowie strony wskazały na obowiązek powodów wypłaty wynagrodzenia w miarę postępu robót, w terminie 14 dni od wystawienia faktury przez pozwanego. Te postanowienia wskazują, że umowa przewidywała wynagrodzenia częściowe w trakcie robót, tak aby pozwany nie kredytował zamawiającego oraz aby uzyskiwał środki na kolejne prace. Pozwany był przedstawiony przez świadków jako wykonawca zajmujący się „grubszymi” pracami, np. wykonaniem i montażem konstrukcji obiektu, toteż o ile podjął się prac, w których się nie specjalizował, to wiadomo było, że będzie się posługiwał podwykonawcami. Powyższe uzasadnia potrzebę otrzymywania przez niego wynagrodzeń częściowych w celu uzyskania środków na wynagrodzenia dla podwykonawców. Tak należy rozumieć istotę postanowienia umownego pomiędzy stronami w tej sprawie.

Powyższe oznacza, że brak środków na prowadzenie robót, zwłaszcza tych, które pozwany wykonywał poprzez podwykonawców, w oczywisty sposób paraliżował możliwości wykonawcze pozwanego, nie tylko zresztą w zakresie zabezpieczenia wynagrodzeń podwykonawców, ale też co do możliwości zakupu materiałów.

Pozwany uprzedzał powodów o możliwości odstąpienia od umowy w wypadku dalszego braku realizowania wystawionych przez niego faktur. Nie ma natomiast podstaw do przyjęcia, że pozwany wyznaczył powodom określony kolejny termin do zapłaty wynagrodzeń częściowych zgodnie z umową, to zaś oznacza, że nie nabył uprawnienia do odstąpienia od umowy z powodami z tytułu zwłoki powodów ze spełnieniem świadczenia wzajemnego, na podstawie art. 491 § 1 k.c.

Niemożność finansowania przez pozwanego powierzonych robót (nabywania materiałów, powierzania robót podwykonawcom), z braku środków stanowiących płatności ze strony powodów za wykonane roboty, świadczyło o powstaniu po stronie pozwanego stanu niemożliwości dalszych świadczeń wskutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosili powodowie. To uprawniało pozwanego do odstąpienia od umowy na podstawie art. 493 § 1 k.c. Zejście pozwanego z budowy, zwłaszcza po ostrzeżeniach kierowanych w stosunku do powodów, może być kwalifikowane jako skorzystanie z uprawnienia wynikającego z powołanej regulacji.

Nawet gdyby uznać, że nie doszło do powstania niemożliwości świadczenia ze strony pozwanego, to w przedstawionej wyżej sytuacji pozwany posiadał uprawnienie wynikające z art. 490 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli jedna ze stron obowiązana jest spełnić świadczenie wzajemne wcześniej, a spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy, to strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może powstrzymać się z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia. Powodowie podnosili brak możliwości świadczeń wskutek braku płatności ze strony inwestora, toteż pozwany mógł zasadnie przyjąć, że świadczenie ze strony powodów jest wątpliwe. Przesłanką zastosowania powołanej regulacji nie jest obiektywnie zły stan majątkowy zobowiązanego, lecz taki, który czyni wątpliwym jego świadczenie. Powodowie sami w niniejszym postępowaniu zapewniali o swojej złej sytuacji majątkowej, toteż okoliczność powyższa nie wymagała dowodu.

Dotychczasowe rozważania wskazują, że po stronie pozwanego nie było bezprawności w zakresie zaniechania dalszych robót i opuszczenia budowy w lipcu 2005 roku. Tym samym nie została spełniona jedna z koniecznych przesłanek obciążenia pozwanego odpowiedzialnością odszkodowawczą.

Tym bardziej nie mogło być po stronie pozwanego bezprawności w czasie gdy wykonywał on roboty na podstawie umowy z powodami. Mimo to powodowie wśród wykazywanych kosztów wykonania zastępczego przedstawili wydatki poniesione w czasie, w którym pozwany jeszcze wykonywał roboty.

W tym miejscu należy również dodać, że powodowie nie wzywali pozwanego do wznowienia robót budowlanych ani nie wyznaczyli mu w tym celu terminu. Zgodnie z art. 480 § 1 k.c. w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika. Nie ma wątpliwości, że o takie upoważnienie powodowie się nie ubiegali. Wprawdzie zgodnie z art. 480 § 3 k.c. wierzyciel może w wypadkach nagłych, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynności na koszt dłużnika, jednakże powodowie nie wykazali, że miał miejsce wypadek nagły. Warto w tym miejscu przywołać zeznanie świadka A. C., wskazanego przez powodów jako jeden z wykonawców wykonujących zastępczo roboty niewykonane przez pozwanego, który stwierdził, że powód G. J. narzucił mu wysokość wynagrodzenia za roboty, bez możliwości ich renegocjacji. Taka sytuacja zaprzecza nagłości stanu rzeczy po zejściu pozwanego z budowy.

Nie można też mówić o wykazaniu przez powodów szkody. Powodowie dochodzą roszczenia pozwu jako wierzyciele solidarni, natomiast nie przedstawili jakichkolwiek dowodów wskazujących na poniesienie szkody przez powoda G. J.. Wydatki jakie powołali w celu wykazania roszczenia odszkodowawczego co do zasady i co do wysokości mogą być zaliczone tylko na rachunek powódki, bo to powódka została wskazana jako adresat faktur i dokonująca wykazywanych wpłat. Powodowie nie prowadzą działalności jako wspólnicy spółki cywilnej, zaś dla oznaczenia swojej legitymacji czynnej w niniejszym procesie powoływali się na odrębne działalności gospodarcze. Powyższe oznacza, że powód G. J., choć jest stroną umowy zawartej z pozwanym w dniu 1 lutego 2006 roku, nie wykazał legitymacji czynnej materialnej w niniejszym procesie, bowiem nie przedstawił dowodów poniesienia jakichkolwiek kosztów lub zaciągnięcia zobowiązań, które mogłyby być zakwalifikowane jako koszty wykonawstwa zastępczego. Tym samym choćby z tego względu jego powództwo musi być oddalone.

Co do merytorycznej oceny przedstawienia przez powodów szkody należy powołać się na dokonaną wyżej ocenę dowodów zawnioskowanych przez powodów i przeprowadzonych w toku rozprawy. Konkluzją tej oceny musi być stwierdzenie, że powodowie nie wykazali szkody polegającej na poniesieniu na rzecz wykonawstwa zastępczego kwoty wyższej, niż ta, którą musieliby świadczyć pozwanemu, zwłaszcza uwzględniając to, że wykonawstwo pozwanego, z uwagi na podwyższenie standardu budowanego obiektu, wykraczałoby ponad zakres wynikający z umowy stron.

Fakt wybudowania obiektu o wyższym standardzie niż zakładany skutkuje również tym, że nie sposób rozgraniczyć robót podmiotów wskazanych przez powodów jako wykonawcy zastępczy, będących robotami powierzonymi wcześniej pozwanemu, od robót, które zostały wykonane zamiennie bądź dodatkowo. Należy powtórzyć, że powodowie przedłożyli dokumenty rozliczeniowe wskazujące bardzo ogólne wskazania świadczeń, których wartości domagają się zwrotu, niemal bez przedstawienia umów na ich wykonanie. Brak jest tym samym podstaw do przyjęcia związku przyczynowego pomiędzy wskazanymi przez powodów wydatkami i zobowiązaniami, z niewykonaniem przez pozwanego zakresu wynikającego z umowy pomiędzy stronami, nawet gdyby uznać, że zachowanie pozwanego było bezprawne (art. 361 § 1 k.c.).

Powyższe dotyczy również zapłaconych przez powodów kar umownych inwestorowi. Nie można mówić przy tych świadczeniach o związku przyczynowym pomiędzy ich poniesieniem a zejściem przez pozwanego z budowy. Powodowie nie wykazali, że to właśnie to zdarzenie doprowadziło do opóźnienia ich robót, czy usuwania usterek, a więc powstania sytuacji, w której powstało po stronie inwestora uprawnienie do obciążenia powodów karami umownymi.

Wobec powyższego należało stwierdzić, że powodowie nie wykazali istnienia, a tym bardziej wysokości, dochodzonego roszczenia. Niezależnie od tego należy stwierdzić, że powodowie przedstawili wszystkie koszty, które ponieśli w związku z koniecznością – jak twierdzili – wykonania zastępczego robót powierzonych pierwotnie pozwanemu. Powodowie nie określili, w jakim zakresie, nie tylko ilościowo, ale też z wskazaniem na poszczególne zakresy, koszty te przekraczają kwoty, które należałyby się pozwanemu.

Niezależnie od powyższego, roszczenie powodów w zakresie przekraczającym kwotę 2.500.000 złotych, uległo przedawnieniu, trafny jest więc w tym zakresie zarzut pozwanego. Przepisy regulujące umowę o roboty budowlane nie zawierają odrębnej regulacji w sprawie terminu przedawnienia roszczeń z tej umowy, toteż należy przyjąć, że termin ten, zgodnie z art. 118 k.c., jako przewidziany dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wynosi 3 lata. Zgodnie z art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne a jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Powodowie przedstawili faktury, z których ostatnie pochodzą z 2007 roku, wobec tego termin przedawnienia upłynął już w chwili wniesienia pozwu – kwiecień 2011 roku. Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się między innymi przez każdą czynność przed sądem powołanym do rozpoznawania spraw. Za taką czynność uważa się wniosek do sądu o zawezwanie do próby ugodowej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2006 roku, III CZP 42/06). Trzeba jednak stwierdzić, że zawezwanie do próby ugodowej skutkuje przerwaniem biegu przedawnienia tylko tego roszczenia, które jest przedmiotem wniosku, o którym mowa w art. 184 i następnych k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku, II CSK 614/09).

Powodowie wnieśli o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej dochodząc naprawienia szkody polegającej na poniesieniu kosztów wykonania zastępczego robót niewykonanych przez pozwanego, w zakresie: roboty ziemne, zdjęcie humusu, przygotowanie i wykonanie stanu zerowego i wykonanie posadzek przemysłowych niepylących, o wartości 585.821 złotych (wykonawcy: G. K., (...) M. T. i K. T., Zakład (...)); prace dotyczące pawilonów handlowych, bez montażu sufitów podwieszanych (wykonawcy: A. C., (...) spółka jawna, K. B., (...) (...) i PHU (...)); instalacja elektryczna za kwotę 492.000 złotych (wykonawca: J. B.), instalacja wodno-kanalizacyjna za kwotę 511.500 złotych (wykonawca: G. K.), instalacja elektryczna za kwotę 240.000 złotych (wykonawca: firma (...)), wykonanie podbudowy pod parkingi i ułożenie kostki brukowej za kwotę 490.000 złotych (wykonawca: T. K.). Tylko w zakresie tych roszczeń to wystąpienie doprowadziło do przerwania biegu przedawnienia. Tym samym przedawnione jest roszczenie powodów w pozostałym zakresie, a więc wszystkie inne wykazywane w niniejszym postępowaniu koszty. Nie doszło też do przerwania biegu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody mającej polegać na zapłaceniu przez powodów inwestorowi kar umownych. Zgodnie z art. 117 § 2 k.p.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia. Tym samym, w zakresie nieobjętym zawezwaniem do próby ugodowej roszczenie powodów utraciło walor zaskarżalności zanim powodowie wnieśli pozew, choćby nawet było słuszne co do zasady i wysokości.

Mając na uwadze powyższe należało oddalić powództwo. To orzeczenie co do istoty oznacza, że pozwany wygrał proces w całości. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. i wynikającą z tego przepisu zasadą odpowiedzialności stron za wynik sporu i kosztów celowych należało uznać, że koszty w całości należą się pozwanemu. Na ich wysokość składają się: wynagrodzenie radcowskie określone w § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłata skarbowa od udzielonego radcy prawnemu pełnomocnictwa oraz pokryte zaliczkami uiszczonymi przez pozwanego wydatki na czynności dowodowe przeprowadzone w oparciu o jego wnioski dowodowe. Zaliczkę niewykorzystaną należało zwrócić, o czym orzeczono w punkcie III wyroku. Brak jest podstaw do przyznania pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości wyższej niż stawka minimalna odpowiadająca wartości przedmiotu sporu. Nie można stwierdzić, że nakład pracy pełnomocnika, i wkład w wyjaśnienie sprawy, uzasadniał przyznanie wnioskowanego wynagrodzenia w wysokości dwukrotności tej stawki.