Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2015 r. w Krakowie

sprawy z wniosku I. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o umorzenie opłaty dodatkowej

na skutek apelacji wnioskodawcy I. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 kwietnia 2014 r. sygn. akt VIII U 1119/13

I.  z m i e n i a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i umarza I. O. opłatę dodatkową na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 5 618,79 zł;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 1341/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 marca 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. umorzył postępowanie z wniosku I. O. w zakresie należności za okres od stycznia 1999 roku do lutego 2009 roku, wskazując, że wnioskodawca nie posiada zaległości z tytułu nieopłaconych składek powstałych przy prowadzeniu działalności gospodarczej, a jedynie zadłużenie z tytułu opłaty dodatkowej. Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2014 roku (sygn. akt VIII U 1119/13) Sąd Okręgowy w Krakowie VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji organu rentowego.

Sąd pierwszej instancji za bezsporną uznał okoliczność, iż wnioskodawca w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 5 maja 2003 roku prowadził działalność gospodarczą, nie złożył z tego tytułu dokumentów rozliczeniowych i nie dokonał wpłat z tytułu składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 20 stycznia 2004 roku wydał decyzję o wymierzeniu składek za powyższy okres i ustalił, że zaległość wnioskodawcy z tego tytułu na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych wyniosła 20.230,18 zł., wraz z odsetkami w wysokości 18.303,90 zł., na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego wyniosła 4.699,18 zł., wraz z odsetkami w wysokości 4.125,40 zł., natomiast na Fundusz Pracy wyniosła 1.450,61 zł., wraz z odsetkami w wysokości 1.311,60 zł. Wobec uchylania się przez płatnika od uiszczenia zaległości, organ rentowy w dniu 20 czerwca 2004 roku wydał decyzję wymierzającą dodatkową opłatę na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego w kwocie 6.070 zł., na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego w kwocie 1.410 zł. oraz na Fundusz Pracy w kwocie 430 zł. Łączna zaległość wnioskodawcy wobec organu rentowego wyniosła 58.030,87 zł. W dniu 18 sierpnia 2005 roku płatnik składek złożył wniosek o układ ratalny. Umową z dnia 12 września 2005 roku rozłożono powyższe należności na raty, które to porozumienie zostało zerwane z dniem 24 kwietnia 2007 roku, z powodu naruszenia warunków umowy. W dniu 11 maja 2007 roku wnioskodawca ponownie złożył wniosek o zawarcie umowy ratalnej, lecz pomimo zawarcia w dniu 28 maja 2007 roku kolejnej umowy, należności nadal nie były regulowane terminowo. Po rozliczeniu konta wnioskodawcy ustalono, że do uregulowania pozostała różnica w zakresie dodatkowej opłaty na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 5.618,97 zł. W dniu 19 lutego 2013 roku płatnik składek złożył wniosek o umorzenie nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, zdrowotne i Fundusz Pracy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za okres od 1999 roku do 2009 roku.

W tak ustalonym, w istocie niespornym, stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie jest uzasadnione, gdyż obciążająca wnioskodawcę zaległość z tytułu opłaty dodatkowej nie może zostać umorzona na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (Dz. U. z 2012 roku, poz. 1551), a to z uwagi na brak zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od stycznia 1999 roku do lutego 2009 roku. Przytaczając treść art. 1 ust. 1, ust. 6 oraz ust. 10 ww. ustawy Sąd wskazał, że według regulacji ustawy abolicyjnej umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz wypadkowe z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności (w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych) za okres od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 28 lutego 2009 roku skutkuje umorzeniem między innymi opłat dodatkowych naliczonych od nieopłaconych składek za ten okres. W związku z tym możliwość umorzenia opłat dodatkowych naliczonych od nieuiszczonych składek powstałych w latach 1999 – 2009 zachodzi tylko w przypadku jednoczesnego umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za ten okres. Umorzenie opłat dodatkowych ma bowiem charakter następczy i wtórny wobec umorzenia składek na ubezpieczenie społeczne, co wynika z brzmienia art. 1 ust. 6 ww. ustawy. Ustawodawca nie objął ustawą abolicyjną z dnia 9 listopada 2012 roku osób, które posiadają wyłącznie zadłużenie z tytułu opłat dodatkowych naliczonych od nieuiszczonych składek za okres od stycznia 1999 roku do lutego 2009 roku, przy jednoczesnym braku zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. W konkluzji Sąd pierwszej instancji stwierdził, że skoro wnioskodawca posiada jedynie zaległość z tytułu opłaty dodatkowej i nie ma zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek za okres od stycznia 1999 roku do lutego 2009 roku, to zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa, a wniesione od niej odwołanie podlega oddaleniu na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca. Kwestionując przyjętą przez Sąd pierwszej instancji interpretację przepisów ustawy abolicyjnej wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia i umorzenie zadłużenia wobec organu rentowego. W uzasadnieniu podniósł, iż intencją ustawodawcy było uwolnienie osób prowadzących działalność gospodarczą od zadłużenia wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w które popadli w latach 1999 – 2009, co stanowi pomoc publiczną dla tychże przedsiębiorców. Umorzeniu podlegają również należności, które zostały rozłożone na raty i nie zostały spłacone do dnia złożenia wniosku w przedmiocie umorzenia. W rozpatrywanym przypadku na raty została rozłożona także opłata dodatkowa. Płatnik składek w miarę możliwości spłacał zadłużenie wobec organu rentowego, nie mając żadnego wpływu na rozliczanie tych wpłat przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Początkowo opłata dodatkowa wynosiła 7910 zł., natomiast obecnie do spłaty pozostała kwota 5618,79 zł., co oznacza, że w systemie ratalnym część tej należności została uregulowana. Reasumując apelujący wskazał, że gdyby w ogóle nie spłacił zaległości składkowych wobec organu rentowego, to w chwili obecnej byłby w lepszej sytuacji finansowej i przysługiwałoby mu umorzenie całości zadłużenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

Na wstępie zaznaczyć należy, że za błędne uznać należy zastosowaną przez organ rentowy formę umorzenia postępowania wobec stwierdzenia braku podstaw do umorzenia określonych należności w trybie ustawy. Skoro wnioskodawca wystąpił o umorzenie składek na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność, to uznanie, że nie spełnia warunków do zastosowania przedmiotowej ustawy winno skutkować decyzją o odmowie umorzenia składek czy innych należności w trybie tej ustawy. Jeśli Zakład bada merytorycznie złożony przez ubezpieczonego wniosek, to w istocie wszczyna postępowanie i nie znajdując podstaw do uwzględnienia wniosku odmawia jego uwzględnienia. Biorąc pod uwagę treść decyzji i przesłanki, na których decyzja została oparta, należy jednak przyjąć, że w istocie mamy do czynienia z decyzją odmawiającą umorzenia należności i tak też została prawidłowo potraktowana przez samego skarżącego jak i Sąd Okręgowy.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia umorzenia zaległości obciążającej wnioskodawcę wobec organu rentowego z tytułu opłaty dodatkowej w kwocie 5 618,79 złotych w trybie ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 roku poz. 1551), zwanej dalej ustawą abolicyjną. W pierwszej kolejności wypada zauważyć, że okoliczności faktyczne istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy były bezsporne, a ponadto nie zostały zakwestionowane przez odwołującego się, w tym w treści apelacji. W związku z tym Sąd Apelacyjny w całości podziela podstawę faktyczną rozstrzygnięcia przedstawioną w pisemnych motywach wyroku sądu pierwszej instancji i przyjmuje powyższe ustalenia za własne. Jedynie tytułem doprecyzowania tychże ustaleń należy wskazać, iż objęta wnioskiem w przedmiocie umorzenia kwota opłaty dodatkowej w wysokości 5 618,79 złotych stanowi opłatę dodatkową na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, co w sposób niebudzący wątpliwości wynika z treści pisma organu rentowego z dnia 17 maja 2010 roku (k 18 akt).

Przechodząc do analizy podstawy prawnej zaskarżonego orzeczenia objętej zarzutami apelacji, warto odnotować, iż przepisy powołanej wyżej ustawy abolicyjnej normują materię umorzenia nieopłaconych składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności za okres od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 28 lutego 2009 roku oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego (art. 1 ust. 1 ww. ustawy). Dokonując wykładni gramatycznej i systemowej przepisów ustawy abolicyjnej, w szczególności regulacji art. 1 ust. 1 w powiązaniu z art. 1 ust. 6 ustawy, należy skonstatować, iż w trybie omawianej tutaj ustawy nie podlegają umorzeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy, a także należne od tychże składek odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, opłaty dodatkowe, koszty upomnienia i koszty egzekucyjne naliczone przez właściwe organy za okresy, za które wnioskodawca nie posiada zaległości składkowych na ubezpieczenie społeczne. Umorzenie należności wymienionych w art. 1 ust. 6 ustawy abolicyjnej następuje niejako automatycznie, jako skutek umorzenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności za okres mieszczący się w ramach czasowych od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 28 lutego 2009 roku.

Przedmiotem toczącego się przed Sądem Okręgowym postępowania odwoławczego była decyzja dotycząca umorzenia zadłużenia wnioskodawcy wobec organu rentowego, na które to zadłużenie składała się opłata dodatkowa na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 5.618,79 złotych. Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż objęta zaskarżoną decyzją należność nie może ulec umorzeniu na mocy przepisów ustawy abolicyjnej, gdyż wnioskodawca nie posiada zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w realiach rozpatrywanej sprawy tego rodzaju konkluzja nie jest prawidłowa. Przytoczona przez Sąd Okręgowy argumentacja koncentruje się na interpretacji art. 1 ust. 6 ustawy abolicyjnej, z którego to przepisu wyprowadza wniosek o niedopuszczalności umorzenia opłaty dodatkowej, bez jednoczesnego umorzenia składek na ubezpieczenie społeczne, tymczasem przedmiotowa regulacja dotyczy opłat dodatkowych od składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy, które rzeczywiście nie podlegają samodzielnemu umorzeniu (bez składek na ubezpieczenie społeczne za ten sam okres), co zostało powyżej wyjaśnione. Zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja dotyczy kwestii umorzenia opłaty dodatkowej na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, a konkretnie różnicy pomiędzy kwotą opłaty wymierzonej przez organ rentowy, a kwotą dotychczas uiszczoną przez wnioskodawcę. Należność ta stanowi opłatę dodatkową związaną z obowiązkiem opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne, co sprawia, że umorzenie tego zadłużenia następuje przy uwzględnieniu regulacji art. 1 ust. 1 ustawy abolicyjnej, a nie przepisu art. 1 ust. 6 tej ustawy. Literalna wykładnia przepisu art. 1 ust. 1 powołanej wyżej ustawy może budzić wątpliwości. Przepis stanowi, że umarza się nieopłacone składki za okres od 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich opłaty dodatkowe. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszym składzie, należności uboczne wskazane w tym przepisie (w odróżnieniu od należności wskazanych w ust. 6) polegają umorzeniu nie tylko w przypadku występowania nieopłaconych składek za ten okres, lecz także w przypadku składek opłaconych (dobrowolnie lub wskutek przeprowadzonej egzekucji). Celem ustawodawcy było umorzenie nie tylko należności głównych z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne z objętego ustawą okresu, lecz także należności ubocznych odnoszących się do tychże składek. Użycie w ust. 1 określenia „nieopłacone” odnosi się zatem tylko do składek na ubezpieczenie społeczne (zatem tylko nieopłacone składki na ubezpieczenie społeczne podlegają umorzeniu w trybie ustawy, czyli a contrario nie podlegają umorzeniu składki już opłacone), zaś wymienione w tym przepisie należności uboczne dotyczą składek na ubezpieczenie za tenże okres, ale zarówno nieopłaconych jak i opłaconych. Przyjmując zasadę działania racjonalnego ustawodawcy trudno byłoby założyć, że jego intencją było uniemożliwienie umorzenia należności ubocznych, w tym opłat dodatkowych wymierzonych w związku z nieopłaceniem składek na ubezpieczenie społeczne za okres objęty ustawą, w przypadku, gdy doszło już do uiszczenia „należności głównej” w postaci składek na ubezpieczenie społeczne. Słusznie podnosi skarżący, że stanowiłoby to postawienie w gorszej sytuacji osób, które, jak wnioskodawca, kosztem znaczącego wysiłku spłaciły zaległe składki, w stosunku do osób, które po prostu zaległości nie regulowały. Podkreślenia wymaga, że powyższe uwagi odnoszą się do należności wymienionych w ust. 1, ponieważ ustawodawca odmiennie uregulował kwestie składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy w ust. 6, co związane jest najprawdopodobniej z przesłankami i motywami wprowadzonej abolicji, a co sąd pozostawia poza rozważaniami niniejszej sprawy, skoro ten rodzaj składek i należności ubocznych od nich nie jest przedmiotem rozstrzygnięcia.

Wobec powyższego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 2 oraz 109 § 1 zdanie drugie k.p.c., zasądzając od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy zwrot kosztów postępowania apelacyjnego, na które to koszty składała się opłata podstawowa od apelacji w kwocie 30 złotych (art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – tekst jedn. Dz. U. z 2014 roku, poz. 1025).