Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

P. J. – pozwem z dnia 24 grudnia 2013 roku domagał się zasądzenia solidarnie od J. B. (1) i D. B. kwoty (...) złotych tytułem zachowku. Zażądał zasądzenia roszczenia głównego wraz z ustawowymi odsetkami, jednakże nie podał początkowej daty ich naliczania,
a jedynie datę końcową. Ponadto wniesiono o zasądzenie solidarnie od pozwanych kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 2-4).

Strona pozwana na rozprawie w dniu 01 kwietnia 2014 roku uznała powództwo do kwoty (...) złotych. Swoje stanowisko potwierdzili na rozprawie w dniu 24 lipca 2014 roku uznając powództwo co do zasady, lecz nie co do wysokości (k. 32, k. 101).

Ostatecznie na rozprawie w dniu 26 marca 2015 roku strona powodowa ograniczyła powództwo do kwoty (...). Wniosła o zasądzenie od żądanej kwoty odsetek ustawowych liczonych od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Strona pozwana uznała powództwo tylko co do kwoty(...). Strony zgodnie oświadczyły, że nie wyrażają zgody na zawarcie ugody (k. 133).

Sąd Okręgowy ustalił następujący, bezsporny stan faktyczny:

W dniu 13 listopada 2003 roku przed notariuszem K. R., M. J. oświadczyła, że do całego spadku powołuje swojego wnuka J. B. (1) (syna R. i J.) oraz jego żonę D. B. (córkę Z.
i K.) na zasadach wspólności ustawowej. Spadkodawczyni oświadczyła, że aktualny jej majątek stanowi będący odrębną nieruchomością lokal mieszkalny nr(...), położony w budynku wielomieszkaniowym przy ulicy (...) nr(...)
w W. (k. 8).

Sąd Rejonowy dla W. w W. I Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 08 września 2011 roku sygn. akt I Ns 359/11 stwierdził, że spadek pod M. J.
z domu W. zmarłej dnia 26 września 2010 r., w W., ostatnio stale zamieszkałej w W. przy ul. (...) na podstawie testamentu notarialnego z dnia 13 listopada 2003 roku sporządzonego przed notariuszem K. R. (Repertorium (...)) nabyli wprost J. B. (1) (jej wnuk – syn R.
i J.) oraz jego żona D. B. (córka Z. i K.) na zasadach wspólności ustawowej (k. 7).

Spadkodawczyni zmarła 26 września 2010 roku. P. J. – był jej synem. Do kręgu spadkobierców ustawowych należy ponadto siostra powoda – J. B. (2) (k. 6, 9).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c., „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”. Obowiązująca w polskim prawie zasada swobody testowania oznacza, że spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę spoza kręgu najbliższych krewnych. Przewidziana w art. 991 § 1 k.c., instytucja zachowku stanowi ustawowe zabezpieczenie interesów osób najbliższych spadkodawcy. Z treści art. 991 § 2 k.c., wynika, że w pierwszej kolejności zobowiązanym
z tytułu zachowku jest spadkobierca.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie przekonuje ponad wszelką wątpliwość, że co do zasady powód jest osobą uprawnioną do zachowku.

Spadkodawczyni M. J. zmarła w dniu 26 września 2010 roku. Jako spadkobierców ustawowych pozostawiła po sobie dzieci: syna J. J. (2) oraz córkę J. B. (2). Zatem w sytuacji, gdyby spadkodawczyni nie sporządziła testamentu, spadek po niej na podstawie ustawy, w oparciu o treść art. 931 § 1 i 2 k.c., nabyliby: jej córka i syn
w części po 1/2 każde z nich.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz doktrynie prawa cywilnego ugruntowany jest pogląd, że o wielkości zachowku winna decydować chwila otwarcia spadku, ponieważ z tą chwilą powstaje dla osoby uprawnionej roszczenie o zachowek. W niniejszej sprawie jest to data 26 września 2010 roku (data zgonu spadkodawczyni). Aby ustalić wysokość zachowku, należy stosownie do treści art. 991 § 1 k.c., uwzględniając okoliczności niniejszej sprawy pomnożyć ustawowy udział spadkowy przez 1/2, co daje wynik 1/4.

Ułamek stanowiący podstawę do obliczenia zachowku należy pomnożyć przez tzw. substrat zachowku, który oblicza się ustalając czystą wartość spadku i doliczając do niej wartość dokonanych przez spadkodawcę darowizn. Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego, w skład spadku po spadkodawczyni M. J. wchodził lokal mieszkalny. Brak było natomiast w sprawie dowodów na okoliczność ewentualnych darowizn dokonanych przez spadkodawczynię, które podlegałyby doliczeniu do substratu zachowku (środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych).

Jak podniesiono we wstępnej części uzasadnienia, powód ograniczył powództwo wnosząc ostatecznie o zasądzenie od pozwanych tytułem zachowku kwot (...) złotych na swoją rzecz ograniczając tym samym powództwo do wspomnianej kwoty. Strona pozwana uznała powództwo w części, w której powód domagał się zasądzenia od nich kwoty(...) złotych.

Wobec powyższego w myśl art. 213 § 2 k.p.c., Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że jest ono sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Ocena, czy zachodzi jedna z wymienionych przesłanek niedopuszczalności uznania powództwa, powinna nastąpić w zasadzie wyłącznie w świetle materiału procesowego znajdującego się w aktach sprawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z 21 stycznia 1999 roku, sygn. akt I ACa 890/98, OSA 1999 r., nr 11-12, poz. 52).

Uznanie powództwa jest aktem dyspozycyjności pozwanego, który nie tylko uznaje samo żądanie powoda, ale i to, że uzasadniają je przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne i godzi się na wydanie wyroku uwzględniającego to żądanie (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 28 października 1976 r., sygn. akt II CRN 232/76, OSNCP 1977 r., nr 5-6, poz. 101, oraz z 14 września 1983 r., sygn. akt III CRN 188/83, OSNCP 1984 r., nr 4, poz. 60).

W obecnym stanie prawnym, Sąd nie jest uprawniony do badania, czy uznanie powództwa jest zgodne z obiektywnie istniejącym stanem faktycznym. Podejmowanie jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej przez Sąd byłoby bowiem sprzeczne z wyrażoną expressis verbis zasadą związania Sądu uznaniem powództwa. Dopiero w sytuacji, gdy z akt sprawy jednoznacznie wynika, że uznanie powództwa jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub ma na celu obejście prawa, ale okoliczności te nie były dostatecznie wyjaśnione, Sąd może przejawić inicjatywę w celu ich ustalenia zgodnie z prawdą.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zachodziły jakiekolwiek przesłanki uzasadniające kwestionowanie uznania powództwa przez pozwanego. Okoliczności sprawy w zakresie niezbędnym do oceny uznania, były bezsporne. W świetle powyższego Sąd uznał, iż oświadczenie pozwanych o uznaniu powództwa było skuteczne oraz nie budziło żadnych wątpliwości.

Jak już była o tym mowa, Sąd nie przeprowadzał postępowania dowodowego, uznając za prawdziwe twierdzenia podawane przez strony w pozwie i odpowiedzi na pozew. Wobec powyższego nie ustalano wartości substratu zachowku. Strony nie złożyły na tę okoliczność żadnych wniosków dowodowych, a Sąd nie widział potrzeby, aby ewentualnie tego rodzaju dowody przeprowadzić z urzędu.

Wobec niezawarcia ugody należało orzec co do istoty sprawy, zaś wobec niebudzącego wątpliwości uznania powództwa przez stronę pozwaną, zmodyfikowane powództwo należało uwzględnić w całości.

Przyjmując zatem, że uznanie powództwa w niniejszej sprawie nie jest sprzeczne z prawem, ani nie zmierza do obejścia prawa, jak również jest zgodne z zasadami współżycia społecznego – Sąd zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę (...) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2015 roku.

Postępowanie w części powództwa, w której zostało ograniczone, należało w myśl. art. 355 § 1 k.p.c., umorzyć (punkt II wyroku).

Ostatecznie spór ograniczył się w sprawie jedynie do daty wymagalności tego roszczenia (daty zasądzenia odsetek). O roszczeniu odsetkowym Sąd orzekł w oparciu o art. 481 § 1 k.c., w zw. z art. 363 § 2 k.c. Po pierwsze, z akt sprawy nie wynika by strona pozwana były wzywana do spełnienia świadczenia przed datą wyrokowania. Po drugie, w pozwie strona powodowa nie wskazała początkowej daty obliczania ustawowych odsetek. Po trzecie, ze względu na fakt, iż w początkowej fazie postępowania spór między stronami dotyczył wysokość należnego powodowi zachowku, a strona powodowa ostatecznie sprecyzowała swoje żądanie (poprzez jego ograniczenie w dniu zamknięcia rozprawy), Sąd doszedł do przekonania, że odsetki z tytułu opóźnienia należało zasądzić od chwili ostatecznego sprecyzowania żądania strony powodowej, co nastąpiło dopiero w dniu zamknięcia rozprawy. Z tych wszystkich względów Sąd zasądził odsetki od zasądzonej kwoty zachowku od dnia wydania wyroku, tj. 31 marca 2015 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł po myśli art. 100 zd. 1 k.p.c., rozdzielając je stosunkowo do wyniku postępowania. Wobec powyższego zasądzono od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę (...) złotych, która to kwota składa się z kwoty(...) złotych tytułem części kosztów opłaty sądowej od pozwu oraz kwoty (...) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego obliczonej zgodnie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak na wstępie.