Pełny tekst orzeczenia

544/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 28 listopada 2014 r.
Sygn. akt Ts 121/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar – przewodniczący
Teresa Liszcz – sprawozdawca
Andrzej Wróbel,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 kwietnia 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej K.B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 maja 2012 r. (data nadania) K.B. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie, że art. 243 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w związku z art. 45 § 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 395, ze zm.; dalej: k.p.w.) w zakresie, w jakim „pozwala[ją] na umorzenie dochodzenia w sprawie spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu wskutek ujęcia obywatelskiego sprawcy wykroczenia, pomimo oczywistego nadużycia tego prawa”, są niezgodne z art. 5, art. 30, art. 31 ust. 2, art. 41 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Zdaniem skarżącego, art. 243 k.p.k. w związku z art. 45 § 2 k.p.w. naruszają wskazane postanowienia Konstytucji, ponieważ: dopuszczają dowolność stosowania środków mających na celu ujęcie sprawcy; umożliwiają – przy wykonywaniu ujęcia obywatelskiego i zatrzymania przez Policję – stosowanie środków nieproporcjonalnych do popełnionego czynu; umożliwiają poświęcenie zdrowia, bezpieczeństwa, godności i nietykalności osobistej sprawcy wykroczenia w stosunku do dobra mniejszej wartości; wyręczają państwo w egzekwowaniu naruszeń prawa i wymierzania sprawiedliwości oraz pozwalają „na umorzenie dochodzenia w sprawie spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu wskutek ujęcia obywatelskiego sprawcy wykroczenia, pomimo oczywistego nadużycia tego prawa (tj. naruszają prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd – sprawiedliwego i rzetelnego procesu)”. Skarżący zarzuca, że w sprawie, w związku z którą wniósł skargę do Trybunału, zostały przekroczone granice ujęcia obywatelskiego.
Postanowieniem z 29 kwietnia 2014 r. (doręczonym pełnomocnikowi 15 maja 2014 r.) Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze.
W odniesieniu do zarzutów naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji Trybunał stwierdził, że wniesiona skarga nie spełnia podstawowej przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżone art. 243 k.p.k. i art. 45 § 2 k.p.w. nie odnoszą się bowiem do kwestii umorzenia postępowania. Skarżący zakwestionował jedynie fragment normy, na podstawie której zapadło ostateczne orzeczenie. Trybunał wskazał również, że przepisy te nie pozostają w związku z realizacją prawa do sądu. Ponadto, zarzuty naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji Trybunał uznał za oczywiście bezzasadne. Natomiast odnośnie do zarzutów naruszenia pozostałych wzorców kontroli, Trybunał stwierdził, że skarga nie spełnia wymogów wskazanych w art. 47 ust. 1 pkt 2 i art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Trybunał uznał również, że zarzuty skarżącego odnoszą się do okoliczności sprawy. Analizowana skarga jest zatem skargą na rozstrzygnięcie, a nie skargą na przepis.
W zażaleniu z 20 maja 2014 r., sporządzonym przez pełnomocnika, skarżący w całości zakwestionował postanowienie Trybunału. W petitum wniesionego środka odwoławczego zarzucił Trybunałowi: nieuzasadnione przyjęcie, że zakwestionowana w skardze norma prawna nie odnosi się do kwestii umorzenia postępowania; błędne uznanie, że art. 5 i art. 31 ust. 2 Konstytucji nie mogą być podstawami skargi; nieuzasadnione uznanie, że skarżący nie wskazał konstytucyjnych wolności lub praw, a w konsekwencji nie określił sposobu ich naruszenia, a także pozbawione podstaw przyjęcie, że „korzystanie z przysługującego uprawnienia do ujęcia obywatelskiego uzasadnia stosowanie wszelkich środków, a nawet takich, które są nieadekwatne do wartości dobra chronionego”.
Skarżący wniósł o uchylenie postanowienia z 29 kwietnia 2014 r. i nadanie skardze dalszego biegu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć słuszność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

2. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3. We wniesionym środku odwoławczym skarżący, pomimo zaskarżenia w całości postanowienia Trybunału Konstytucyjnego, nie podjął próby podważenia ustaleń dotyczących odmowy nadania dalszego biegu skardze ze względu na zbyt wąskie określenie jej przedmiotu oraz oczywistą bezzasadność zarzutów naruszenia prawa do sądu.
W związku z tym Trybunał stwierdza, że skarżący nie podważył wskazanych w postanowieniu z 29 kwietnia 2014 r. podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie zarzutów naruszenia praw określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji.

4. Skarżący zarzuca, że wniesiona przez niego skarga nie jest – jak przyjął Trybunał – skargą na stosowanie prawa, ale skargą na przepisy, które były podstawą ostatecznego orzeczenia. Jak twierdzi, wyjaśnił w niej, że w sprawie, w związku z którą zainicjował postępowanie przed Trybunałem, doszło do nadużycia prawa.
Zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie. Skarżący nie uwzględnił bowiem tego, że w postanowieniu z 26 września 2011 r. (sygn. akt XIV Kp 674/11/S) Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie – Wydział IV Karny, rozpoznawszy zażalenie skarżącego na postanowienie prokuratora o umorzeniu dochodzenia, orzekł, że zachowanie zatrzymującego „[n]ie wykraczało nadto poza ramy zatrzymania obywatelskiego, mieściło się wprost w granicach niezbędnych dla zapewnienia oddalenia się zatrzymywanego. (…) [Zatrzymujący] działał w ramach przysługujących mu z ustawy (kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i kodeks postępowania karnego) uprawnień, określonych w art. 45 § 1 k.p.w. i 243 k.p.k.”.

5. Skarżący zarzuca, że – wbrew temu, co stwierdził Trybunał w postanowieniu z 29 kwietnia 2014 r. – wskazał naruszone prawa oraz określił sposób ich naruszenia.

5.1. Formułując te zarzuty, skarżący nie wziął pod uwagę przede wszystkim tego, że przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej mają charakter obiektywny, a nie – jak przyjął – subiektywny. Istotne jest zatem nie to, czy zostały one spełnione w przekonaniu skarżącego, lecz to, czy można je uznać za spełnione na podstawie wykładni przepisów, które je regulują, przyjętej w orzecznictwie Trybunału i w doktrynie (zob. postanowienie TK z 26 września 2011 r., Ts 208/09, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 353).

5.2. Skarżący nie uwzględnił także argumentów Trybunału przedstawionych w postanowieniu z 29 kwietnia 2014 r. Trybunał przypomina zatem, że wzorcem kontroli w postępowaniu zainicjowanym na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji, mogą być tylko te przepisy ustawy zasadniczej, które określają wolności lub prawa człowieka i obywatela. Takiego charakteru nie mają ani art. 5, ani – wskazany jako wzorzec samoistny – art. 31 ust. 2 Konstytucji.

6. Zdaniem skarżącego, Trybunał bezzasadnie przyjął, że w wyniku zdarzenia, w związku z którym skarżący wniósł skargę, nie naruszono jego godności i nietykalności osobistej. Ten zarzut nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie dotyczy wskazanych w postanowieniu podstaw odmowy. Trybunał przypomina, że w zakresie zarzutów niezgodności art. 243 k.p.k. i art. 45 § 2 k.p.w. z art. 30 i art. 41 Konstytucji analizowana skarga nie spełniała przesłanek określonych w at. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał stwierdził, że w tym zakresie zarzuty skargi ograniczają się jedynie do wskazania postanowień Konstytucji, nazwania określonych w nich praw oraz ogólnikowego stwierdzenia, że prawa te zostały naruszone. Za oczywiście bezzasadne Trybunał uznał natomiast zarzuty, w myśl których ustanowiona w art. 243 k.p.k. instytucja ujęcia obywatelskiego narusza prawo do godności, czy też prawo do wolności osobistej, które – jak podkreślił – może podlegać „drastycznemu ograniczeniu wobec osób naruszających prawo” (zob. wyrok Trybunału z 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144).

Wziąwszy pod uwagę to, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.