Pełny tekst orzeczenia

427/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 25 września 2014 r.
Sygn. akt Ts 145/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Piotr Tuleja – przewodniczący
Wojciech Hermeliński – sprawozdawca
Maria Gintowt-Jankowicz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 stycznia 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M.J.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 20 maja 2013 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 325e § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 88, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga została wniesiona w związku z następującą sprawą. W dniu 7 lutego 2012 r. skarżący złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 270 § 1 k.k. Postanowieniem z 29 marca 2012 r., zatwierdzonym przez Asesora Prokuratury Rejonowej w Tychach 30 marca 2013 r. (sygn. akt I ds. 206/2012), Komenda Miejskiej Policji w Tychach odmówiła wszczęcia dochodzenia w sprawie, ponieważ wskazany przez skarżącego czyn nie zawierał znamion czynu zabronionego. Orzeczenie to – zgodnie z zakwestionowanym przepisem – nie zawierało uzasadnienia. Po rozpoznaniu zażalenia na powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział II Karny (dalej: Sąd Rejonowy w Tychach) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie postanowieniem z 4 października 2012 r. (sygn. akt II Kp 300/12), dostarczonym skarżącemu 20 listopada 2012 r.
Skarżący złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej 30 listopada 2012 r. Postanowieniem z 22 lutego 2013 r. (sygn. akt II Kp 300/12) Sąd Rejonowy w Tychach uwzględnił wniosek. Pismem z 3 marca 2013 r. Okręgowa Rada Adwokacka w Katowicach wyznaczyła skarżącemu pełnomocnika.
Z wydaniem orzeczeń wskazanych w skardze skarżący wiąże naruszenie przysługującego mu prawa do jawnego i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz zasady państwa prawnego (wyrażonej w art. 2 Konstytucji).
W uzasadnieniu zarzutu skarżący wskazał, że na prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy składa się także prawo do sprawiedliwej procedury gwarantującej weryfikację sposobu myślenia organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Brak uzasadnienia decyzji o odmowie wszczęcia postępowania – zdaniem skarżącego – na taką weryfikację nie pozwala. Uzasadnienie decyzji podejmowanych przez organy postępowania jest głównym i najważniejszym składnikiem konstytucyjnego prawa jednostki do rzetelnego postępowania. Bez niego znacznie trudniej jest podjąć polemikę z rozstrzygnięciem organu, co skutkuje pozbawieniem skarżącego prawa do skutecznego wniesienia środka odwoławczego. Takie działanie organu postępowania przygotowawczego wręcz uniemożliwia rzetelną kontrolę odwoławczą. Sąd rejonowy dokonał w sprawie skarżącego własnych ustaleń, działał przy tym jako organ pierwszoinstancyjny, a nie jako organ kontrolny.
Naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa skarżący upatruje w pozbawieniu go możliwości poznania przesłanek działania organów postępowania przygotowawczego w jego sprawie, co następnie uniemożliwiło mu skutecznie dochodzenie swoich praw.

Postanowieniem z 23 stycznia 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Trybunał wykazał, że skarżący nie uprawdopodobnił, że w jego sprawie doszło do naruszenia prawa do sądu. Prawo do sprawiedliwej procedury, które skarżący wywodzi z art. 45 ust. 1 Konstytucji, dotyczy przepisów regulujących postępowanie przed sądem. Zaskarżony przepis normuje zaś postępowanie przygotowawcze. Skarżący nie wykazał też, na czym polegało naruszenie prawa do jawnego rozpoznania sprawy przed sądem. Trybunał zauważył, że uzasadnienie postawionych w skardze zarzutów może wskazywać na naruszenie prawa wyrażonego w art. 78 Konstytucji, jednakże przepis ten nie był wzorcem kontroli konstytucyjności zaskarżonego przepisu, a Trybunał – zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – jest związany granicami skargi.
W zażaleniu złożonym na powyższe postanowienie skarżący wniósł o uchylenie kwestionowanego rozstrzygnięcia Trybunału i przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania. W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący dokładnie powtórzył argumenty przedstawione w złożonej skardze konstytucyjnej. Ponownie wskazał, że w jego sprawie doszło do naruszenia prawa do sprawiedliwej procedury sądowej, na którą składa się – zdaniem skarżącego – prawo do sprawiedliwej procedury gwarantującej weryfikację sposobu myślenia organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Brak uzasadnienia decyzji o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego taką weryfikacje uniemożliwia. Skarżący stwierdził ponadto, że brak tego uzasadnienia utrudnia sformułowanie zarzutów w zażaleniu, co czyni prawo do sądu w dużej mierze iluzorycznym, zniechęca do składania środka zaskarżenia i uniemożliwia rzetelną kontrolę odwoławczą. Sąd rozpoznający zażalenie dokonał bowiem własnych ustaleń jako organ pierwszoinstancyjny, a nie organ kontrolny. Odwoławszy się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w zakresie rozumienia prawa do sądu, skarżący In fine wniesionego zażalenia stwierdził, że „działanie sądu wobec niemożliwości analizy uzasadnienia zaskarżonej decyzji procesowej, z uwagi na jego brak, nosi w sobie cechy arbitralności oraz dowolności działania”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6–7 i w zw. z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w zaskarżonym postanowieniu, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Trybunał Konstytucyjny, w obecnym składzie, stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu.
We wniesionym zażaleniu skarżący jedynie powtórzył argumenty przytoczone w skardze konstytucyjnej, mające uzasadniać naruszenie prawa do sprawiedliwej procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Nie odniósł się przy tym do ustaleń dokonanych w zaskarżonym postanowieniu Trybunału, a dotyczących podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Nie podjął polemiki z przedstawionymi tam argumentami wskazującymi, że zaskarżony przepis reguluje postępowanie przygotowawcze, nie zaś sądowe, a treść przedstawionych w skardze zarzutów może uzasadniać naruszenie konstytucyjnego prawa wynikającego z art. 78 ust. 1 Konstytucji, nie zaś prawa do sądu. Skarżący nie wykazał także, na czym miałoby polegać naruszenie prawa do jawnego rozpoznania sprawy, wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Ponowne powołanie się przez niego na zarzuty zawarte w skardze konstytucyjnej i nieodniesienie się do podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu zawartych w zaskarżonym postanowieniu zwalnia Trybunał z kontroli zażalenia w tej części.
Jedyny, dodatkowy, zarzut postawiony we wniesionym zażaleniu, który ma wskazywać na naruszenie prawa do sądu, nie został przez skarżącego uzasadniony. Trudno bowiem zrozumieć, w jaki sposób brak możliwości analizy uzasadnienia zaskarżonej decyzji organu postępowania przygotowawczego powoduje, iż działanie sądu nosi cechy „arbitralności oraz dowolności działania”.
W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że skarżący nie podważył dokonanych w zakwestionowanym postanowieniu ustaleń, na podstawie których Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał Konstytucyjny uznał zatem za w pełni uzasadnione postanowienie z 23 stycznia 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.

Na marginesie zauważyć należy, że zaskarżony przepis był już przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 25 marca 2014 r. (SK 25/13, OTK ZU nr 3/A/2014, poz. 33) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „art. 325e § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zakresie, w jakim zezwala organowi prowadzącemu dochodzenie na wydanie postanowienia o umorzeniu dochodzenia bez uzasadnienia, jest zgodny z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji”. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Trybunał wprost wskazał na nieadekwatność art. 45 Konstytucji jako wzorca kontroli konstytucyjności zaskarżonego przepisu, stwierdzając: „Nie ulega wątpliwości, że wymóg sprawiedliwości proceduralnej, stanowiący element prawa do sądu, odnosi się wyłącznie do postępowania sądowego, a jego adresatem jest wyłącznie sąd. (…) Tylko do takiego organu kierowany jest mający swe źródło w art. 45 ust. 1 Konstytucji wymóg rzetelnego uzasadniania orzeczeń (ujawniania w czytelny sposób motywów rozstrzygnięcia). Tymczasem w sprawie skarżącego postanowienie o umorzeniu dochodzenia zostało wydane na etapie postępowania przygotowawczego przez organ je prowadzący (art. 325e § 1 zdanie pierwsze k.p.k.), w tym wypadku Policję (por. art. 325a § 1 k.p.k., wskazujący organy prowadzące dochodzenie), która skorzystała z możliwości odstąpienia od uzasadnienia tego postanowienia na podstawie zakwestionowanego przepisu. Sąd skontrolował jedynie prawidłowość tego postanowienia w trybie czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym. Policja natomiast nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości, nie może być uznana za sąd i w związku z tym nie dotyczą jej wymogi określone w art. 45 ust. 1 Konstytucji, w tym wymóg rzetelnego uzasadniania orzeczeń. To znaczy, że art. 45 ust. 1 Konstytucji nie może być wzorcem kontroli art. 325e § 1 zdanie drugie k.p.k.”.






3