Pełny tekst orzeczenia

90/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 19 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 310/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej B.O. w sprawie zgodności:
art. 15 ust. 3 w związku z art. 174 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 29 listopada 2013 r. B.O. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 15 ust. 3 w związku z art. 174 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z 18 października 2011 r. (znak: 1099254/05/NE1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – II Oddział w Warszawie odmówił skarżącemu prawa do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury. Wyrokiem z 17 maja 2012 r. (sygn. akt VII U 1652/11) Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołanie od decyzji organu emerytalnego. Wyrokiem z 28 czerwca 2013 r. (sygn. akt III AUa 2833/12) Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację od orzeczenia sądu I instancji. W uzasadnieniu sąd wyjaśnił skarżącemu, że jako osobie urodzonej przed 1 stycznia 1949 r. obliczono mu emeryturę według formuły zdefiniowanego świadczenia, a nie – jak w przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. – na podstawie zgromadzonego kapitału początkowego.
Zdaniem skarżącego ustawodawca dopuścił się nierównego traktowania ubezpieczonych, podzieliwszy ich na grupy ze względu na datę urodzenia i przewidziawszy dla nich odmienne reguły ustalania wysokości świadczenia emerytalnego.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 17 grudnia 2013 r. skarżący został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej m.in. przez wykazanie, że zakwestionowane art. 15 ust. 1 i art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS były podstawą ostatecznego orzeczenia o jego prawach, oraz przez określenie sposobu naruszenia praw podmiotowych wynikających z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji. Pismem z 8 stycznia 2014 r. skarżący ustosunkował się do tego zarządzenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia przez skarżącego wielu przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z tymi przepisami podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone przez przepis aktu normatywnego spełniający podwójną kwalifikację. Po pierwsze, zaskarżony przepis powinien być podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, źródłem naruszenia praw i wolności skarżącego ma być normatywna treść kwestionowanych przepisów, na podstawie których organ lub sąd orzekły o tych prawach i wolnościach, przy czym sposób ich naruszenia musi wskazać sam skarżący w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia tych warunków.
Z materiału procesowego dołączonego do skargi jednoznacznie wynika, że kwestionowany przez skarżącego art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie był podstawą orzeczenia sądowego o jego prawach i wolnościach. Sądy orzekające w sprawie rozstrzygały wyłącznie o tym, czy do osób (jak skarżący) urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. mogą mieć zastosowanie przepisy dotyczące wymiaru kapitału początkowego. Sąd I instancji ograniczył się do treści art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i stwierdził, że skarżący urodził się w 1940 r. i w przypadku jego emerytury nie ma konieczności ustalania kapitału początkowego. Sąd II instancji podzielił argumentację prawną, a nadto wyjaśnił skarżącemu, na czym polegają różnice w ustaleniu emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. i osób urodzonych po tej dacie. Sąd nawiązał do art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale uczynił to jedynie po to, by przedstawić zasady ustalania wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie kapitału początkowego, które – jak już wspomniano – nie mają zastosowania do skarżącego.
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że jedną z cech skargi konstytucyjnej jest jej zindywidualizowany charakter. Wyraża się on w tożsamości zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej rozpatrywanej sprawy. W postępowaniu skargowym zasadnicze znaczenie ma więc sformułowany zarzut niekonstytucyjności. Skarżący może uczynić przedmiotem zaskarżenia wyłącznie te przepisy zastosowane w jego sprawie, które były podstawą ostatecznego jej rozstrzygnięcia dokonanego przez sąd lub organ administracji publicznej (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Warunek ten jest spełniony wtedy, gdy kwestionowany w skardze akt normatywny determinuje, w sensie normatywnym, treść orzeczenia przyjętego za podstawę skargi w tym jego aspekcie, w którym skarżący upatruje naruszenie przysługujących mu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym (zob. np. postanowienia TK z 22 lutego 2001 r., Ts 193/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 77 oraz 2 kwietnia 2003 r., Ts 193/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 145). Aby to stwierdzić, trzeba odwołać się do sporu, w związku z którym wydano orzeczenie, i odnieść podstawę prawną orzeczenia do przedmiotu zaskarżenia (zob. postanowienie TK z 6 lipca 2005 r., SK 27/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 84). Rozpoznawana skarga konstytucyjna powyższego warunku nie spełnia, gdyż nie ma związku między art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS a wyrokami sądów orzekających w sprawie skarżącego.
Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że rozpatrzenie zarzutu niezgodności art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji jest zbędne. Przepis ten był już bowiem przedmiotem oceny konstytucyjności. W wyroku z 1 kwietnia 2008 r. Trybunał orzekł, że art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest zgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji (SK 96/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 40). Zgodnie z art. 39 ust. l pkt 1 ustawy o TK Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Z taką sytuacją mamy niewątpliwie do czynienia wtedy, gdy zaskarżony przepis prawny był już przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia TK z: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25 listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22).
Jedynie dodatkowo należy podkreślić, że skarga w zakresie, w jakim skarżący zarzucał niezgodność kwestionowanych przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS z zasadą równości w prawie do zabezpieczenia społecznego nie spełniała warunku, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. W świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału z zasady równości wyrażonej w Konstytucji wynika, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Podmioty różniące się mogą być natomiast traktowane odmiennie. Ocena każdej regulacji prawnej w kontekście zasady równości musi być zatem poprzedzona dokładnym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeanalizowaniem zarówno ich cech wspólnych, jak i je różniących (zob. wyroki TK z: 28 maja 2002 r., P 10/01, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 35; 11 września 2007 r., P 11/07, OTK ZU nr 8/A/2007, poz. 97). Aby ustalić, czy w konkretnym przypadku zasada równości wobec prawa została naruszona, trzeba określić krąg adresatów, do których odnosi się dana norma prawna, oraz wskazać te elementy określające ich sytuację prawną, które są prawnie istotne. Zasada równości wobec prawa wymaga jednocześnie zasadności kryterium, na podstawie którego zróżnicowano sytuację określonych podmiotów (zob. wyroki TK z: 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 24; 17 stycznia 2001 r., K 5/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 2; 23 listopada 2004 r., P 15/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 108). Skarżący porównuje grupy ubezpieczonych, do których zastosowanie mają całkowicie odmienne zasady ustalania wysokości świadczeń emerytalnych. To oznacza, że skarżący nie określił sposobu naruszenia swych praw podmiotowych (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.