Pełny tekst orzeczenia

299/4/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 20 września 2013 r.

Sygn. akt Ts 131/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Kotlinowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej P.C. w sprawie zgodności:

art. 114 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 9089, ze zm.) z art. 32 i art. 42 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 maja 2013 r. P.C. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 114 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 9089, ze zm.; dalej: prawo o ruchu drogowym) z art. 32 i art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z 29 stycznia 2013 r. (sygn. akt III K 1255/10) Sąd Rejonowy dla Warszawy Woli w Warszawie – Wydział III Karny (dalej: sąd rejonowy) uznał skarżącego za winnego popełnienia czynu wyczerpującego dyspozycję zawartą w art. 178a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.), wymierzył mu karę grzywny oraz środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres trzech lat. Sąd rozstrzygnął także o kosztach procesu. Skarżący nie wniósł apelacji (co Trybunał ustalił z urzędu). Jak podkreślił, „wyrok uprawomocnił się po siedmiu dniach po jego ogłoszeniu, w dniu 6 lutego 2013 r.”.

Skarżący twierdzi, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku sądu rejonowego „powinien móc odebrać swoje prawo jazdy, jednakowoż uniemożliwia to treść [zakwestionowanego przepisu]”. Przepis ten wprowadza bowiem „nową sankcję, nową karę [»kontrolnego sprawdzenia umiejętności«], ponad wyrok sądu”. Tymczasem art. 42 ust. 1 Konstytucji formułuje zakaz wykonywania kary nieorzeczonej przez sąd. Jak podkreśla skarżący, sąd rejonowy nie orzekał o konieczności poddania się kontrolnemu sprawdzeniu umiejętności. Ta dodatkowa kara wynika wyłącznie z treści art. 114 ust. 1 pkt 2 lit. b prawa o ruchu drogowym. Przepis ten jest także „dyskryminujący oraz sprzeczny z zasadą równości wobec prawa”. Stwarza bowiem „kategorię gorszego, inaczej traktowanego przez prawo oraz dyskryminowanego obywatela, któremu odmawia się takiego samego traktowania jak innych obywateli”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia licznych przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK, aby Trybunał rozpoznał skargę konstytucyjną, skarżący musi ją wnieść po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w terminie trzech miesięcy od doręczenia mu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego rozstrzygnięcia. Przez wyczerpanie drogi prawnej należy – zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – rozumieć skorzystanie ze wszystkich środków prawnych przysługujących w toku instancji i umożliwiających merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Pojęcie wyczerpania drogi prawnej trzeba zatem łączyć – na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy o TK – z wydaniem przez sąd powszechny orzekający w sprawie prawomocnego wyroku, prawomocnego postanowienia lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Istotne jest przy tym to, że obowiązek skorzystania ze wszystkich środków prawnych przysługujących skarżącemu w toku instancji wyklucza wniesienie skargi konstytucyjnej od prawomocnych wyroków (czy też innych ostatecznych rozstrzygnięć), które stały się prawomocne lub ostateczne dlatego, że skarżący nie wyczerpał przewidzianej drogi prawnej w postępowaniu sądowym lub administracyjnym (zob. postanowienie TK z 18 listopada 2009 r., SK 12/09, OTK ZU nr 10/A/2009, poz. 158 oraz z 4 sierpnia 1998 r., Ts 55/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 93).

W analizowanej sprawie skarżący nie wyczerpał przysługującej mu drogi prawnej, ponieważ nie wniósł apelacji od wyroku sądu rejonowego. Wynika to z materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy skargi, w której skarżący oświadczył, iż „wyrok uprawomocnił się po siedmiu dniach [od jego] ogłoszenia”, a także z ustaleń Trybunału poczynionych ex officio (art. 19 ustawy o TK).

Skarżący zrezygnował z wniesienia apelacji, co oznacza, że skarga konstytucyjna nie spełnia podstawowej przesłanki przekazania jej do merytorycznej oceny. Okoliczność ta – w myśl art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – jest samodzielną podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Trybunał ustalił, że skarga nie spełnia również innych warunków określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie o TK.

W myśl wskazanego przepisu ustawy zasadniczej przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko ten przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, który był podstawą ostatecznego orzeczenia o prawach bądź wolnościach skarżącego. Kontroli Trybunału skarżący poddał art. 114 ust. 1 pkt 2 lit. b prawa o ruchu drogowym w brzmieniu: „Kontrolnemu sprawdzeniu kwalifikacji podlega: osoba ubiegająca się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy lub pozwolenia do kierowania tramwajem, którego była pozbawiona na okres przekraczający 1 rok”.

Z analizy wyroku sądu rejonowego (dołączonego do skargi) jasno wynika jednak, że cytowany przepis nie był podstawą tego orzeczenia. Trybunał zwraca uwagę na to, że w tym wyroku sąd orzekł o winie skarżącego, zasądził karę i środek karny, a także rozstrzygnął o kosztach procesu. Przedmiotem oceny sądu nie była natomiast – co notabene podkreśla sam skarżący – konieczność sprawdzenia kwalifikacji skarżącego. Tymczasem w swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wyraża pogląd, że możliwość zakwestionowania przepisu pojawia się dopiero wtedy, gdy przepis ten determinuje treść orzeczenia (zob. wyrok TK z 22 listopada 2005 r., SK 8/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 117).

Skoro art. 114 ust. 1 pkt 2 lit. b prawa o ruchu drogowym nie był podstawą orzeczenia dołączonego do akt skargi, to należy uznać, że skarga nie spełnia także przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Okoliczność ta – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – jest kolejną samodzielną podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zauważa również, że – zgodnie art. 79 ust. 1 Konstytucji – skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Znaczy to, że warunkiem złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Zatem w skardze konstytucyjnej należy wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i te prawa i wolności (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione), które zostały naruszone, a także określić sposób tego naruszenia.

Ponieważ skarżący nie wyczerpał drogi prawnej przysługującej mu w sprawie, więc Trybunał nie odniósł się do zarzutów naruszenia art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny przypomina, że na temat charakteru art. 32 Konstytucji wypowiedział się w postanowieniu z 24 października 2001 r. Trybunał, orzekający w pełnym składzie, stwierdził, że: „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast, gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

W sprawie, w związku z którą wszczęto postępowanie przed Trybunałem, art. 32 Konstytucji został określony jako samodzielny wzorzec kontroli. W skardze nie wskazano zatem konstytucyjnych praw i wolności. Okoliczność ta – na podstawie art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – jest podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu, w zakresie sformułowanych w niej zarzutów niezgodności art. 114 ust. 1 pkt 2 lit. b prawa o ruchu drogowym z art. 32 Konstytucji.

Trybunał nadmienia również, że zakwestionowany w skardze art. 114 ust. 1pkt 2 lit. b Prawa o ruchu drogowym, został uchylony przez art. 125 pkt 10 lit. g ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151) z dniem 19 stycznia 2013 r. W myśl art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK utrata mocy obowiązującej przez zaskarżoną regulację powoduje umorzenie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o TK). Skarżący nie wykazał jednak, aby sytuacja taka zachodziła w niniejszej sprawie. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zaistnienie jednej z przesłanek wymienionych w art. 39 ust. 1 ustawy o TK i skutkujących obowiązkiem umorzenia przez Trybunał postępowania powinno być uwzględniane na każdym etapie postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi konstytucyjnej. Na etapie wstępnego rozpoznania skargi skutkuje ono odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (zob. postanowienia TK z 12 czerwca 2008 r., Ts 230/06, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 98 oraz 7 grudnia 2009 r., Ts 72/09, OTK nr 1/B/2010, poz. 50).



Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał postanowił jak na wstępie.