Pełny tekst orzeczenia

328/4/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 8 listopada 2013 r.

Sygn. akt Ts 196/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej R.D. w sprawie zgodności:

art. 5051 ust. 1 i 2; art. 5056 § 2; art. 5057; art. 50510 § 1, 2 i 3; art. 50511 § 1 oraz art. 50512 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296, ze zm.) z art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2, art. 45 ust. 2 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 4 lipca 2013 r. R.D. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 5051 ust. 1 i 2; art. 5056 § 2; art. 5057; art. 50510 § 1, 2 i 3; art. 50511 § 1 oraz art. 50512 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2, art. 45 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną skarżący wniósł w związku z następującą sprawą. Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 31 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy w Świnoujściu – Wydział I Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Świnoujściu) zobowiązał m.in. skarżącego (jako jednego z pozwanych) do tego, by w terminie dwóch tygodni od doręczenia mu tego nakazu solidarnie zapłacił powódce żądaną przez nią kwotę wraz z odsetkami i kosztami procesu lub wniósł sprzeciw. Żądaną kwotą była nieuiszczona należność związana z najmem lokalu mieszkalnego. Od nakazu zapłaty skarżący wniósł sprzeciw.

Wyrokiem z 17 stycznia 2012 r. (sygn. akt I C 31/12) Sąd Rejonowy w Świnoujściu zasądził solidarnie m.in. od skarżącego na rzecz powódki kwotę 8000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami, a także rozstrzygnął o kosztach procesu. Wyrokiem z 27 listopada 2012 r. (sygn. akt II Ca 455/12) Sąd Okręgowy w Szczecinie – II Wydział Cywilny Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Szczecinie) oddalił apelację skarżącego i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego przed sądem drugiej instancji. Wyrok ten, wskazany przez skarżącego jako ostateczne orzeczenie, został mu doręczony wraz z uzasadnieniem 21 grudnia 2012 r. W dniu 7 stycznia 2013 r. skarżący wystąpił do Sądu Rejonowego w Świnoujściu z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 21 marca 2013 r. (sygn. akt I Co 35/13) sąd ustanowił dla skarżącego radcę prawnego z urzędu. Pismem z 27 marca 2013 r. (znak: L.dz. 963/2013), doręczonym 16 kwietnia 2013 r., Okręgowa Izba Radców Prawnych w Szczecinie (dalej: OIRP w Szczecinie) wyznaczyła pełnomocnika.

Skarżący zarzucił, że zakwestionowane przepisy uniemożliwiły rzetelne, a tym samym sprawiedliwe rozpatrzenie jego sprawy w postępowaniu uproszczonym.

W zarządzeniu z 6 sierpnia 2013 r. (doręczonym 13 sierpnia 2013 r.) sędzia Trybunału wezwał pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj. podania daty doręczenia skarżącemu wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 27 listopada 2012 r.; przedstawienia dokładnego stanu faktycznego, w związku z którym skarżący wniósł skargę; wskazania, jakie prawa i wolności skarżącego wyrażone w art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 i 2, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji zostały naruszone; dokładnego wyjaśnienia, w jaki sposób zakwestionowane w skardze przepisy naruszają prawa i wolności skarżącego; a także doręczenia czterech kopii skargi konstytucyjnej.

W piśmie procesowym z 20 sierpnia 2013 r. (data nadania) pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Wyjaśnił, że zdaniem skarżącego art. 5051 pkt 1 i 2 k.p.c., przez to, że ustala kategorię spraw, do których stosuje się przepisy dotyczące postępowania uproszczonego, odmiennie traktuje sytuację procesową pozwanego w postępowaniu uproszczonym i sytuację procesową pozwanego w postępowaniu zwykłym. Przepis ten narusza zatem wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadę równości wobec prawa. Artykuł 50510 § 1, 2 i 3 oraz art. 50511 k.p.c. naruszają natomiast – jak twierdzi skarżący – konstytucyjną zasadę sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy. Pierwszy z nich – przez to, że umożliwia rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym przez jednego sędziego. Drugi natomiast – przez to, że uniemożliwia uczestnikowi postepowania uproszczonego przeprowadzenie postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentu. Z kolei art. 5059 (nieprzywołany w skardze) i art. 50512 § 3 k.p.c. naruszają prawo skarżącego do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji „[k]ażdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Wspomniane zasady korzystania z tego środka ochrony praw i wolności precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 46 ust. 1 tej ustawy skarżący może wnieść skargę konstytucyjną po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w terminie trzech miesięcy od doręczenia mu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. W związku z tym, że skarżący podjął działania zmierzające do uzyskania pomocy prawnej z urzędu, istotnego znaczenia nabiera także unormowanie art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK, który stanowi, że „[d]o czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku [w tej sprawie] nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1 [ustawy o TK]”.



2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że analizowaną skargę konstytucyjną skarżący wniósł z przekroczeniem terminu.



2.1. Jak wynika ze stanu faktycznego przedstawionego w skardze, odpis ostatecznego orzeczenia, tj. wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 27 listopada 2012 r., został doręczony skarżącemu 21 grudnia 2012 r. Następnego dnia rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Wystąpienie przez skarżącego (7 stycznia 2013 r.) z wnioskiem, o którym mowa w art. 48 ust. 2 ustawy o TK, spowodowało zawieszenie tego terminu. Trwało ono do 16 kwietnia 2013 r., tj. do dnia, w którym pełnomocnik skarżącego odebrał pismo OIRP w Szczecinie, wydane w celu wykonania postanowienia Sądu Rejonowego w Świnoujściu z 21 marca 2013 r.



2.2. W myśl art. 20 ustawy o TK w sprawach w niej nieuregulowanych do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy k.p.c. Z powodu braku odrębnej regulacji w ustawie o TK termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 oraz art. 48 ust. 2 zdanie drugie tej ustawy, powinno się obliczyć na podstawie unormowań zawartych w k.p.c., a w myśl odesłania wynikającego z art. 165 § 1 k.p.c. – na podstawie przepisów prawa cywilnego. Zgodnie zaś z art. 114 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, za miesiąc przyjmuje się 30 dni.



2.3. Skarżący wniósł rozpatrywaną skargę konstytucyjną 4 lipca 2013 r., a zatem z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Należy bowiem zauważyć, że od doręczenia skarżącemu ostatecznego orzeczenia do wystąpienia przez niego z wnioskiem do sądu rejonowego upłynęło 17 dni, natomiast od dnia doręczenia pełnomocnikowi pisma OIRP w Szczecinie do wniesienia skargi – 79 dni. Zatem od dnia doręczenia ostatecznego orzeczenia skarżącemu do dnia wniesienia przez niego skargi (nie licząc okresu zawieszenia) minęło 96 dni.

Powyższa okoliczność jest – w myśl art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



3. Niezależnie od tego Trybunał stwierdza, że kwestia zgodności z Konstytucją przepisów k.p.c. dotyczących procedury rozpoznawania spraw w postępowaniu uproszczonym była przedmiotem dwóch spraw Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2 oraz 2 października 2006 r., SK 34/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 118). Trybunał odniósł się tam do rzetelności unormowań dotyczących postępowania apelacyjnego. Celem nowelizacji k.p.c. dokonanej ustawą z 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554, ze zm.), która wprowadziła do procedury cywilnej postępowanie uproszczone, było „ograniczenie barier dostępu do sądu oraz uproszczenie i usprawnienie postępowania w sprawach drobnych, zwłaszcza – tzw. konsumenckich”. Trybunał podkreślił, że „[w]prowadzenie przepisów o postępowaniu uproszczonym »wychodzi naprzeciw wielu problemom wiążącym się ze stale rosnącym napływem spraw do sądów, z przedłużaniem się okresu ich załatwiania oraz – wynikającymi także z innych przyczyn – utrudnieniami w uzyskaniu ochrony prawnej« (J. Gudowski [w:] Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego, część pierwsza, t. I, Wydawnictwa Prawnicze, Warszawa 2002, s. 1108). Założeniom tym podporządkowane są poszczególne postanowienia nowej regulacji, zawarte w art. od 5051 do 50513 k.p.c.”. Zdaniem Trybunału „dostosowanie procedur do różnych rodzajów spraw jest swego rodzaju znakiem czasu, charakterystycznym dla wszystkich demokratycznych państw, w których ochroną sądową obejmuje się coraz szerszy zakres ludzkiej aktywności”. Trybunał odniósł się zarówno do kwestii rzetelności przepisów dotyczących rozpoznania apelacji, jak i do kwestii koncentracji materiału dowodowego. Według Trybunału ze względu na wyżej wskazane przesłanki apelacja w postępowaniu uproszczonym (oraz przebieg tego postępowania) może różnić się od apelacji w jej podstawowym kształcie, ale to nie prowadzi do naruszenia zasady równości. Orzeczenie w sprawie SK 10/03 usunęło niekonstytucyjne ograniczenie przedmiotowego zakresu apelacji. Wyrok w sprawie SK 34/06 rozstrzygnął natomiast kwestię rzetelności procedury rozpoznania apelacji w odniesieniu do zasady jawności.



4. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w kontekście przytoczonych argumentów sformułowane w skardze zarzuty naruszenia praw skarżącego należy uznać za oczywiście bezzasadne. Co więcej, skarżący nie dowiódł, że w sprawie, w związku z którą wniósł skargę, w ogóle doszło do naruszenia prawa do sprawiedliwego i rzetelnego rozpatrzenia sprawy. Trybunał zauważa, że sąd rozpoznał apelację skarżącego na rozprawie, wyrok ogłosił publicznie, i orzeczenie uzasadnił. Niezrozumiały jest zatem zarzut niejawności i nierzetelności rozpoznania sprawy skarżącego. Trybunał zwraca uwagę również na to, że jeden z zakwestionowanych w skardze (uzasadnieniu) przepisów, tj. art. 50510 § 3 k.p.c., Trybunał uznał za niekonstytucyjny w wyroku z 2 października 2006 r. (SK 34/06). Przepis ten utracił moc obowiązującą 13 października 2006 r., a zatem nie mógł kształtować sytuacji skarżącego w sprawie, w związku z którą wniósł on skargę.

Powyższa okoliczność jest – w myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – kolejną podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak na wstępie.