Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Mariola Watemborska spr.)

Sędziowie SO: Dorota Curzydło, Jolanta Deniziuk

Protokolant: Barbara Foltyn

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2013 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko D. S., M. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego
w Słupsku z dnia 6 lutego 2013r., sygn. akt IX C 146/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanych D. S. i M. K. na rzecz powoda M. R. kwoty po 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt IV Ca 277/13

UZASADNIENIE

Powód M. R. wniósł o uznanie za bezskuteczną względem niego umowy darowizny zawartej w dniu 1 czerwca 2009 roku pomiędzy I. K. i H. K., a pozwanymi D. S. i M. K., której przedmiotem był stanowiący odrębną własność lokal mieszkalny, położony w S. przy ulicy (...), dla którego Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi KW numer (...). Nadto wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu powództwa podniósł, że przysługują mu względem I. K. i H. K. wierzytelności stwierdzone prawomocnymi orzeczeniami sądowymi, nabyte w drodze umowy cesji. Wskazał, że na skutek przedmiotowej umowy darowizny, dłużnicy I. K. i H. K., przeciwko którym toczyło się szereg bezskutecznych egzekucji, doprowadzili do jego pokrzywdzenia, albowiem przenosząc własność opisanego wyżej lokalu mieszkalnego, przy braku innego majątku, skutecznie uniemożliwili mu zaspokojenie się z tego składnika majątkowego.

Postanowieniem z dnia 13 marca 2012 roku Sąd udzielił zabezpieczenia roszczenia powoda poprzez wpisanie w dziale III księgi wieczystej KW (...) ostrzeżenia o toczącym się przed tutejszym Sądem postępowaniu.

Pozwani D. S. i M. K. domagali się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na rzecz każdego z pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. W odpowiedzi na pozew, wskazali, że nie posiadali wiedzy o istnieniu długów rodziców ani też nie mogli się w żaden sposób o nich dowiedzieć. Pozwani nie mieli także wiedzy, ażeby dokonana na ich rzecz darowizna miała na celu pokrzywdzenie wierzycieli.

Wyrokiem z dnia 6 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy w Słupsku uznał za bezskuteczną w stosunku do M. R.umowę darowizny lokalu mieszkalnego, stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w S.przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi księgę wieczystą Kw (...), zawartą miedzy I. K.i H. K., a pozwanymi D. S.i M. K.w dniu 1 czerwca 2009 roku aktem notarialnym Rep. A nr (...)przed Notariuszem R. R., któremu to powodowi przysługują solidarnie wobec I. K.i H. K.wierzytelności stwierdzone prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 27 października 2004 roku, wydanym przez Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy w sprawie XV GNc 7343/04 w wysokości 25.426,04 zł, z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu w kwocie 2.885 zł oraz stwierdzone prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 12 września 2002 roku wydanym przez Sąd Rejonowy w Słupsku w sprawie GNc 2509/02 w wysokości 7.908,17 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu w kwocie 1.213,30 zł (punkt 1 sentencji). Nadto zasądził od pozwanej D. S.na rzecz powoda M. R.kwotę 1.043,50 zł (punkt 2 sentencji), a od pozwanego M. K.na rzecz powoda M. R.kwotę 1.043,50 zł (punkt 3 sentencji) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł powyższe orzeczenie na następujących ustaleniach. W dniu 12 września 2002 roku Sąd Rejonowy w Słupsku wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym pod sygn. akt GNc 2509/02, którym nakazał I. K. i H. K. zapłacić solidarnie na rzecz (...) Spółki z o.o. w W. kwotę 7.908,17 zł z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od kwot: 6.000 zł od dnia 30 września 2000 roku do dnia zapłaty; 1.908,17 zł od dnia 21 listopada 2000 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1.213,30 zł tytułem kosztów procesu. Postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2011 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VI GCo 57/11 Sąd Rejonowy w Słupsku nadał powyższemu tytułowi klauzulę wykonalności na rzecz M. R., na którego w drodze umowy cesji wierzytelności przeszły uprawnienia dotychczasowego wierzyciela.

W dniu 27 października 2004 roku Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym pod sygn. akt XV GNc 734/04, którym nakazał I. K.i H. K.zapłacić solidarnie na rzecz (...) Spółki z o.o.w W.kwotę 25.426,04 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 8 września 2004 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 2.885 zł tytułem kosztów procesu. Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2011 roku wydanym w sprawie o sygn. akt IX GCo 650/11 Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie nadał powyższemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności na rzecz M. R., na którego przeszły w drodze umowy przelewu wierzytelności z dnia 10 sierpnia 2011 roku uprawnienia dotychczasowego wierzyciela.

Sąd I instancji ustalił ponadto, że na mocy aktu notarialnego zapisanego w Rep A numer (...) sporządzonego przed notariuszem w S. A. W., została zawarta umowa ustanowienia i przeniesienia odrębnej własności lokalu położonego w S. przy ulicy (...). W dniu 21 maja 2009 roku została założona księga wieczysta numer (...) w wyniku wyodrębnienia przedmiotowego lokalu mieszkalnego.

Wierzytelność stwierdzona nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Słupsku z dnia 12 września 2002 roku, sygn. akt GNc 2509/02 została zgłoszona do egzekucji. Postępowanie prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Słupsku Andrzeja Ciemnoczołowskiego w sprawie II Km 371/03 zostało postanowieniem z dnia 1 lipca 2003 roku umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

W dniu 1 czerwca 2009 roku w Kancelarii Notarialnej w S. przed notariuszem R. R. została zawarta między I. K. i H. K. (działających także w imieniu swojego syna M. K.), a D. S. i M. K., umowa darowizny lokalu mieszkalnego numer (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w budynku numer (...) przy ul. (...) w S., o łącznej powierzchni użytkowej 48,50 m ², dla którego prowadzona jest księga wieczysta KW (...), wraz ze związanym w prawie własności lokalu udziałem wynoszącym (...) części we własności gruntu, na którym znajduje się budynek obejmujący przedmiotowy lokal mieszkalny i we własności części budynku i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokalu (objętego KW numer (...)). Na mocy przedmiotowej umowy darowizny I. K. i H. K. oświadczyli, że darują w/w lokal mieszkalny M. K. w ½ części oraz D. S. w ½ części. Obdarowani przyjęli darowiznę.

W dniu 1 czerwca 2009 roku została zawarta między D. S. i M. K. (wynajmującymi), a I. K. i H. K. (najemcami) umowa najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...), objętego KW numer (...) na czas oznaczony od dnia 2 czerwca 2009 roku do dnia 2 czerwca 2018 roku. W § 3 postanowień umowy wskazano, że najemca zapłaci wynajmującemu czynsz w wysokości 400 zł płatny miesięcznie, przy czym czynsz najmu został zapłacony z góry w ten sposób, że najemca wykona w lokalu mieszkalnym remont wyceniony na kwotę 20.000 zł, co zostało rozliczone w czynsz. Pozostała kwota w wysokości 23.200 zł ma zostać zapłacona gotówką do rąk wynajmującego do dn. 31 maja 2011 roku. W dniu 17 kwietnia 2012 roku notariusz w S. J. M. (1) poświadczył własnoręczność podpisów złożonych przez wynajmujących i najemców na umowie przedwstępnej najmu zawartej w dniu 16 kwietnia 2012 roku.

W dniu 25 kwietnia 2012 roku zostało wpisane w dziale III księgi wieczystej KW (...) ostrzeżenie o toczącym się przed tutejszym Sądem postępowaniu w przedmiocie uznania za bezskuteczną w stosunku do M. R. umowy darowizny zawartej w dniu 1 czerwca 2009 roku między I. i H. K. a D. S. i M. K..

W dniu 2 czerwca 2009 roku została wpisana wzmianka w księdze wieczystej o ustanowieniu na rzecz I. i H. K. umowy najmu lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem umowy darowizny, na czas oznaczony do dnia 2 czerwca 2018 roku z roszczeniem o ustanowienie umowy najmu na czas oznaczony od dnia 3 czerwca 2018 roku do dnia 3 czerwca 2027 roku, z zastrzeżoną karą umowną w przypadku niewykonania tego obowiązku w kwocie 108.000 złotych.

W dniu 8 czerwca 2012 roku wpłynął do Kancelarii Komornika Sądowego Pawła Stankiewicza wniosek egzekucyjny przeciwko dłużnikom I. K.i H. K.wraz z tytułami wykonawczymi stanowiącymi opatrzone w klauzulę wykonalności nakazy zapłaty wydane w postępowaniu upominawczym przez SR w Słupsku i SR dla m.st. Warszawy w Warszawie (sygn. akt VI G Nc 7343/04, VI GCo 57/11), egzekucji należności głównej w kwocie 33.334,21 zł. W dniu 20 czerwca 2012 roku, komornik zawiadomił dłużników o wszczęciu przeciwko nim postępowania egzekucyjnego i dokonał zajęcia wierzytelności w US w S., (...) Oddziałw S., zapytanie o właścicielach nieruchomości do UM w S., a także wynagrodzenia za pracę dłużnika pobieranego w PPHU (...). Z zestawienia wynagrodzenia za pracę dłużnika wynika, że otrzymuje on kwotę wolną od zajęcia komorniczego. Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2012 roku dotychczasowy komornik przekazał sprawę Komornikowi Sądowemu Janowi Maciejewskiemu w związku ze zbiegiem egzekucji sądowej. W dniu 31 października 2012 roku wierzyciel ograniczył wniosek egzekucji w części dotyczącej odsetek ustawowych. W dniu 6 listopada 2012 roku Komornik Sądowy Jan Maciejewski zawiadomił wierzyciela o stanie zaległości w sprawie. W dniu 8 stycznia 2013 roku dłużnik zadeklarował spłatę zadłużenia w ratach po m.in. 300 zł do sprawy Km 607/12, 500 zł do sprawy Km 4716/12 i 500 zł do sprawy Km 6187/12, do 20-go każdego miesiąca, począwszy od stycznia 2013 roku.

W dniu 30 października 2012 roku Komornik Sądowy Jan Maciejewski poinformował pełnomocnika M. R.o stanie postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikom I. K.i H. K., w trzech sprawach egzekucyjnych (łączny stan zadłużenia wynosi ponad 114 tys. zł). Jednocześnie Komornik wskazał, że przeciwko samej dłużniczce H. K.prowadzone są 83 sprawy egzekucyjne (łączny stan zadłużenia wynosi ponad 53 tys. zł). Nadto Komornik wskazał na brak składników majątkowych dłużników, a także na zatrudnienie I. K.w firmie PPHU (...)w D., z wynagrodzeniem wolnym od potrąceń. Jedyna skutecznie egzekucja prowadzona jest ze świadczeń emerytalno- rentowych dłużniczki H. K., należnych z (...) Oddziałw S.do spraw prowadzonych z wniosku wierzyciela uprzywilejowanego – ZUS.

Wierzytelności objęte powyższymi tytułami egzekucyjnymi nie zostały zaspokojone przez H. K. i I. K. .

O nabyciu wierzytelności od (...) Sp. z o.o. w (...) Sp. z o.o. w W. przez M. R., H. K. dowiedziała się w 2011 roku. Lokal mieszkalny położony w S. przy ulicy (...) H. K. i I. K. wykupili w 2009 roku od spółdzielni mieszkaniowej z bonifikatą, za 50 zł.

W dacie dokonania darowizny na rzecz swoich dzieci, małżonkowie K. mieszkali w przedmiotowym lokalu mieszkalnym i nadal w nim zamieszkują na podstawie umowy najmu. Dłużnicy nie posiadali wówczas i nadal nie posiadają żadnego majątku ruchomego ani innych nieruchomości, żadnych obligacji, akcji ani aktywów majątkowych. Dłużnicy posiadali wcześniej majątek w postaci starego gospodarstwa rolnego (siedlisko-rencistówka) po teściach, które darowali dzieciom w 2008 roku.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że dłużnicy spłacają zaległości u innych wierzycieli w ratach i wyrażali wolę ugodowego załatwienia sporu między nimi, a M. R.. Egzekucje prowadzone przez innych komorników na rzecz innych wierzycieli zakończyły się w 2006 roku.

H. K. pobiera rentę zdrowotną, natomiast I. K. aktualnie pracuje w firmie budowlanej u swojej córki. Łączne miesięczne dochody małżonków K. wynoszą ok. 1.500 zł netto. Na poczet innych wierzytelności dłużnicy miesięcznie płacą ok. 2.000 zł. Od 2004 roku I. K. nie prowadzi działalności gospodarczej.

D. S. posiada wraz z mężem własny lokal mieszkalny, który nabyli na przełomie 2007/2008 roku. Na przełomie 2004/2005 roku D. S. zaczęła prowadzić działalność gospodarczą wspólnie z rodzicami (usługowo-handlową w branży okiennej i drzwiowej). Dłużnicy płacą czynsz za darowane dzieciom mieszkanie do spółdzielni. Obecnie M. K. studiuje w G.. Zamieszkuje w darowanym mieszkaniu jak przyjeżdża do S..

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sądu I instancji uznał, że roszczenie powoda zasługuje na uwzględnienie. Odwołując się do treści art. 527 k.p.c. i art. 528 k.p.c. stwierdził, że kluczowe dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było ustalenie, czy przedmiotowa umowa darowizny została dokonana z pokrzywdzeniem powoda (wierzyciela). Zastrzegł przy tym, iż ciężar udowodnienia powyższej przesłanki spoczywał na powodzie (wierzycielu).

Sąd Rejonowy podniósł, że na gruncie niniejszej sprawy okolicznością bezsporną był bliski stosunek pozwanych z dłużnikami, gdyż są oni ich dziećmi. Identyfikacja więzi rodzinnych, a także bliskie, w ocenie Sądu, relacje pozwanych z dłużnikami (w tym i prowadzenie wspólnej działalności z córką) uzasadniają w jego ocenie przyjęcie, że pozwani w dacie zawarcia umowy darowizny z dnia 1 czerwca 2009 roku posiadali wiedzę o ówczesnej sytuacji majątkowej ich rodziców. Wyjaśnił, że z uwagi na uzyskanie przez pozwanych korzyści majątkowych nieodpłatnie (darowizna) nie ma znaczenia, czy pozwani wiedzieli, czy też nie wiedzieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogli się dowiedzieć, że dłużnicy działali z pokrzywdzeniem wierzycieli. Wskazał przy tym, że właśnie z tego powodu oddalił wniosek pełnomocnika pozwanych o przesłuchanie ich w charakterze stron, na okoliczność wiedzy o zadłużeniu rodziców, jako zbędny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Mając na względzie stan postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikom oraz to, że ich jedyny majątek – przedmiotowy lokal został zbyty w drodze umowy darowizny z dnia 1 czerwca 2009 roku, Sąd I instancji nie dał wiary zeznaniom świadków H. K. i I. K., iż celem umowy darowizny było ich zabezpieczenie na przyszłość i uzyskanie opieki ze strony dzieci. Po pierwsze bowiem, w dacie zawarcia umowy darowizny - co zeznał sam I. K. i jego żona – posiadali oni liczne zobowiązania wobec wierzycieli, a mimo tego zdecydowali się na przekazanie mieszkania dzieciom z zobowiązaniem do ponoszenia dodatkowych kosztów dotyczących np. remontu tego mieszkania, płaceniem pozwanym czynszu najmu, poza zwykłymi opłatami eksploatacyjnymi. Podkreślił w tym miejscu, iż dochody, jakie uzyskuje dłużnik I. K. stanowią kwotę wolną od potrąceń, zaś wierzytelność H. K. ze świadczenia emerytalno-rentowego przekazywana jest na poczet zaległości uprzywilejowanych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.. W ocenie Sądu Rejonowego data zawarcia umowy najmu lokalu mieszkalnego i faktyczne zamieszkiwanie w nim przez dłużników, w tym ponoszenie opłat stałych związanych z utrzymaniem lokalu mieszkalnego pozwala przyjąć, że działanie dłużników miało na celu pokrzywdzenie powoda. Korzyścią majątkową uzyskaną nieodpłatnie przez pozwanych jest korzyść rozumiana szeroko, w zamian za którą pozwani nie spełnili ani nie zobowiązali się spełnić jakiegokolwiek ekwiwalentnego świadczenia w ramach jakiegokolwiek stosunku prawnego. Charakter umowy najmu lokalu mieszkalnego i jej postanowienia, w tym zastrzeżenie umowne o możliwości przedłużania na dalszy czas oznaczony, nie stanowi bowiem ekwiwalentu pieniężnego.

Sąd I instancji zauważył, że z urzędu dopuścił dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach egzekucyjnych Km 4716/12, na co pełnomocnik pozwanych podniósł, że nie miał możliwości zapoznania się z tymi aktami. Wskazał, że pełnomocnik pozwanych został poinformowany, iż o w/w akta Sąd zwróci się tego samego dnia, w którym odbyła się rozprawa, a to w jakim trybie będzie chciał zapoznać się z tymi aktami zależy od jego decyzji (k. 218). Wyjaśnił, że akta Km 4716/12 zostały dołączone do niniejszej sprawy w dniu 30 stycznia 2013 roku, a na dzień 6 lutego 2013 roku był wyznaczony termin publikacji wyroku. Uznał za zasadne zapoznanie się z dokumentami znajdującymi się w powyższych aktach, aby zweryfikować całokształt poczynionych ustaleń faktycznych w toku postępowania sądowego. Dokumentacja znajdująca się w aktach Km 4716/12 pozwoliła uwiarygodnić zeznania słuchanego w charakterze świadka I. K. w przedmiocie deklaracji spłaty zadłużenia na rzecz powoda w wysokości 500 zł miesięcznie. W powyższych aktach znajduje się takie oświadczenia dłużnika, jednakże po jego złożeniu w aktach egzekucyjnych nie odnotowano deklarowanej wpłaty pierwszej raty. Z uwagi na szereg postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikom, dla Sądu istotnym w sprawie było ustalenie, czy wola spłat dotyczy tego konkretnego wierzyciela-powoda w sprawie. Nadto dokumenty zgromadzone w aktach egzekucyjnych, w ocenie Sądu, pozwoliły w sposób obiektywny ustalić czy zaistniała przesłanka niewypłacalności dłużników na dzień wystąpienia z powództwem w niniejszej sprawie, a także na dzień orzekania. Sąd I instancji stwierdził, że przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że w chwili wystąpienia z przedmiotowym żądaniem, jak i na dzień wyrokowania, dłużnicy H. K. i I. K. byli niewypłacalni, przy czym jedyny i ostatni wartościowy składnik ich majątku został przekazany pozwanym w drodze opisanej wyżej umowy darowizny.

Reasumując, Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie zaszły podstawy do przyjęcia, że wskutek zawarcia przedmiotowej umowy darowizny nastąpiła rzeczywista niewypłacalność po stronie dłużników, a co za tym idzie nastąpiło pokrzywdzenie powoda.

O kosztach procesu orzeczono, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. przy zast. art. 99 k.p.c. i art. 108 k.p.c. Sąd nałożył na pozwanych przegrywających sprawę w całości obowiązek zwrotu powodowi poniesionych przez niego kosztów celowej obrony, na które złożyły się: wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 2.400 zł (§ 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych … /Dz.U.2002.163.1349/), opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa – 17 zł, a także opłata stosunkowa od pozwu w wysokości 1.667 zł. Sąd obciążył w punkcie 2-gim i 3-im każdemu z pozwanych kosztami procesu w wysokości 1.043,50 zł, z uwagi na to, iż między pozwanymi w sprawie nie występuje współuczestnictwo konieczne ani solidarność bierna.

Pozwani zaskarżyli powyższy wyrok apelacją, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto wnieśli o zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Skarżonemu orzeczeniu zarzucili:

⚫

naruszenie art. 379 ust. 5 k.p.c. w zw. z art. 235 k.p.c., poprzez pozbawienie ich możliwości obrony swoich praw, przez uniemożliwienie im ustosunkowania się do treści dokumentów zgromadzonych w aktach komorniczych Km 4716/12 i dopuszczenie dowodu z nich poza rozprawą;

⚫

nierozpoznanie istoty sprawy wskutek oddalenia wniosku dowodowego pozwanych o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, na okoliczność braku ich wiedzy o tym, że działanie dłużników miało cechy pokrzywdzenia wierzycieli;

⚫

sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, poprzez przyjęcie, że zaskarżona czynność prawna była czynnością prawną nieodpłatną, podczas gdy zebrany materiał dowodowy wskazuje na ścisły związek umowy darowizny z umową najmu nieruchomości lokalowej, przez co przeniesienie własności odbyło się w zamian za ustalony na preferencyjnych warunkach czynsz najmu.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wyjaśnić, iż Sąd Okręgowy w pełni akceptuje poczynione przez Sąd I instancji ustalenia stanu faktycznego, jak i zaprezentowane w uzasadnieniu skarżonego orzeczenia rozważania prawne. Sąd Rejonowy szczegółowo wyjaśnił istotne okoliczności sprawy, wnikliwie ocenił zebrany materiał dowodowy i dokonał prawidłowej oceny merytorycznej zgłoszonego przez powódkę żądania, szczegółowo wyjaśniając przy tym motywy, którymi się w tym zakresie kierował.

Zgodnie z art. 527 k.p.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (§ 1). Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (§ 2). Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§ 3).

Jak stanowi art. 528 k.p.c., jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W myśl z kolei art. 529 k.p.c., jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.

W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawała kwestia posiadania przez powoda M. R. wymagalnych wierzytelności przysługujących mu względem dłużników H. K. i I. K.. Bezsporny pozostawał również fakt zawarcia w dniu 1 czerwca 2009 roku w Kancelarii Notarialnej w S. przed notariuszem R. R. pomiędzy I. K. i H. K., a ich dziećmi D. S. i M. K. umowy darowizny lokalu mieszkalnego numer (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w budynku numer (...) przy ul. (...) w S., dla którego prowadzona jest księga wieczysta KW (...), wraz ze związanym z nim udziałem w prawie własności gruntu, na którym znajduje się budynek obejmujący przedmiotowy lokal mieszkalny oraz w części wspólnej budynku i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokalu (objętego KW numer (...)). Sporna była natomiast kwestia odpłatności czynności prawnej stanowiącej podstawę nabycia przez pozwanych opisanej nieruchomości, dobra wiara pozwanych w chwili zawierania umowy darowizny oraz ocena, czy umowa ta doprowadziła do pokrzywdzenia powoda, jako wierzyciela.

W pierwszej konieczności należało się odnieść do kwestii odpłatności czynności prawnej przenoszącej prawo własności opisanej wyżej nieruchomości na pozwanych. Źródłem owego przysporzenia majątkowego po stronie pozwanej była bezsprzecznie umowa darowizny zawarta w dniu 1 czerwca 2009 roku. Powszechnie przyjmuje się, że umowa darowizny jest czynnością prawną, na mocy której darczyńca zobowiązuje się do jednostronnego bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku na rzecz obdarowanego, przy równoczesnym braku nałożenia na niego obowiązku świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Korzyść osiągana przez jedną stronę umowy nie znajduje odpowiednika po drugiej stronie. Darowizna jest zaliczana do czynności prawnych nieodpłatnych (Komentarz do art. 888 Kodeksu cywilnego. Z. Gawlik – za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, iż pozwani nabyli prawo własności nieruchomości lokalowej położonej w S. przy ul. (...) nieodpłatnie. Wskazuje na to nie tyle oznaczenie zawartej przez nich w dniu 1 czerwca 2009 roku umowy (umowa darowizny), lecz jej treść, z której jednoznacznie wynika, iż nie tworzy ona po ich stronie żadnego zobowiązania na rzecz dotychczasowych właścicieli - I. K. i H. K.. Umowa zawiera, poza oświadczeniem darczyńców o darowaniu pozwanym udziałów w prawie własności nieruchomości, jedynie oświadczenia obdarowanych, iż darowiznę przyjmują.

W tym miejscu należy stwierdzić, iż chybione są twierdzenia pozwanych, wywodzących odpłatność wskazanej czynności prawnej z faktu zawarcia z darczyńcami umowy najmy przedmiotu darowizny i zobowiązanie się do udostępnienia im przedmiotowego lokalu w zamian za czynsz najmu. Co bowiem oczywiste, źródłem owego zobowiązania jest odrębna czynność prawna, podlegająca odrębnemu reżimowi prawnemu i wywołująca odrębne od umowy darowizny skutki prawne. Brak jest tym samym podstaw, by jej treść i skutki rozciągać na rzeczoną umowę darowizny.

Konsekwencją ustalenia, że pozwani nabyli nieruchomość nieodpłatnie jest, zgodnie z art. 528 k.p.c. wyłączenie konieczności badania dobrej lub złej wiary pozwanych w chwili zawierania spornej umowy darowizny. Nie ma więc potrzeby ustalania, czy faktycznie nie wiedzieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogli się dowiedzieć, że umowa ta prowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli.

Kluczową więc kwestią dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy okazało się ustalenie, czy przedmiotowa umowa darowizny została dokonana z pokrzywdzeniem powoda.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 listopada 2012 roku (w sprawie II CKS 206/12 – za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex) stanął na stanowisku, że dłużnik, który uciekając przed spłatą przeniesie swój majątek na dziecko, musi się liczyć z tym, że sąd uzna umowę darowizny za bezskuteczną wobec wierzyciela.

Pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Pokrzywdzenie wierzyciela należy ocenić według chwili zaskarżenia - wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską (uzasadnienie wyroku Sadu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

W ocenie Sądu Okręgowego, materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania jednoznacznie wskazuje na fakt, iż darowana pozwanym nieruchomość stanowiła jedyny wartościowy składnik majątku I. i H. K., którego wyzbycie uniemożliwiło zaspokojenie roszczeń wierzycieli – w tym powoda. Należy przy tym podkreślić, że dochód, jaki obecnie uzyskuje dłużnik I. K. odpowiada kwocie wolnej od potrąceń, zaś świadczenia emerytalno-rentowe H. K. jest przekazywane Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na poczet zaległych należności. W świetle powyższego uzasadnionym jest więc twierdzenie, że sporna umowa darowizny została zawarta i wykonana z pokrzywdzeniem wierzycieli – w tym powoda.

Odnosząc się do zarzutów pozwanych, jakoby w wyniku dopuszczenia poza rozprawą dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach komorniczych Km 4716/12 zostali oni pozbawieni możliwości obrony swoich praw, poprzez uniemożliwienie im ustosunkowania się do treści owych dokumentów, należy stwierdzić, iż są one chybione. Zgodnie z art. 235 k.p.c., zasadą procesu cywilnego jest, że postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym. Nie jest wyłączona możliwość zaliczenia w poczet materiału dowodowego sprawy dowodów zgromadzonych w innej sprawie, a tym samym nie dochodzi do naruszenia zasady bezpośredniości, o ile strony mają możliwość ustosunkowania się do ich treści i zgłoszenia stosownych wniosków (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 r., I UK 295/11 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex). Podobne stanowisko Sąd Najwyższy wyraził w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 października 2011 roku (II CSK 20/11 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex), stwierdzając, że dopuszczenie dowodu z dokumentów, znajdujących się w aktach innej sprawy, nie narusza zasady bezpośredniości, jeśli strony miały możliwość ustosunkowania się do nich.

W rozpoznawanej sprawie pełnomocnik pozwanych został poinformowany na rozprawie w dniu 28 stycznia 2013 roku o dopuszczeniu dowodu z w/w akt i poinformowany, że to w jakim trybie będzie chciał zapoznać się z tymi aktami zależy od jego decyzji (k. 218). Ze znajdującej się w ww. aktach karty przeglądowej nie wynika natomiast, by pełnomocnik pozwanych zapoznawał się z nimi po dniu 28 stycznia 2013 roku. Oznacza to, iż strona pozwana nie podjęła żadnych działań, w celu ustosunkowania się do treści dokumentów znajdujących się w aktach Km 4716/12, mimo pełnej świadomości o ich zaliczeniu w poczet materiału dowodowego. Dokumentacja znajdująca się w aktach Km 4716/12 pozwoliła uwiarygodnić zeznania słuchanego w charakterze świadka I. K. w przedmiocie deklaracji spłaty zadłużenia na rzecz powoda w wysokości 500 zł miesięcznie. Nadto dokumenty zgromadzone w aktach egzekucyjnych, pozwoliły w sposób obiektywny ustalić, czy zaistniała przesłanka niewypłacalności dłużników na dzień wystąpienia z powództwem w niniejszej sprawie, a także na dzień orzekania.

W tym miejscu należy podkreślić, iż zgodnie z art. 232 zdanie drugie k.p.c., sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. Aktywność dowodowa sądu stanowić ma jedynie uzupełnienie podejmowanych w tym zakresie działań stron. Z zasadą kontradyktoryjności procesu cywilnego związana jest możliwość dopuszczenia przez Sąd z urzędu dowodu, aby urealnić oceniany w sprawie materiał dowodowy (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9.03.2005r., III CK 271/04 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

W świetle powyższego Sąd Okręgowy uznał, że podniesione przez skarżących zarzuty apelacyjne są nieuzasadnione.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c., apelacja podlegała oddaleniu (punkt 1 sentencji).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (punkt 2 sentencji).