Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 585/04
POSTANOWIENIE
Dnia 5 listopada 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
SSA Wojciech Kościołek
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z wniosku B.S.
przy uczestnictwie A.Z. i E.S. następców prawnych R.S. oraz Miasta P. -
Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego "G."
o wpis prawa własności w księdze wieczystej Kw nr [...],
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 5 listopada 2004 r.,
kasacji uczestnika postępowania Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego "G."
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 19 stycznia 2001 r., sygn. akt[...],
uchyla zaskarżone postanowienie i poprzedzające je
postanowienie Sądu Rejonowego w P. z 17 kwietnia 2000 r.
sygn. akt L. dz. Kw [...] i przekazuje sprawę temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 19 stycznia 2001 r. Sąd Okręgowy
w P. – po sprostowaniu niedokładności i oczywistej omyłki w zaskarżonym
postanowieniu - oddalił apelację uczestnika postępowania Miasta P. – Zarządu
Geodezji i Katastru Miejskiego „G.” od postanowienia Sądu Rejonowego
odmawiającego wpisu B.S. i R.S. w dziale drugim księgi wieczystej w wyniku
przekształcenia przysługującego im prawa wieczystego użytkowania w prawo
własności na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 września 1997 r. o
przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom
fizycznym w prawo własności (Dz. U. Nr 123 poz. 781 ze zm.).
Sąd Odwoławczy oparł się na ustaleniach faktycznych Sądu pierwszej
instancji i podzielił jego stanowisko, iż decyzja o przekształceniu prawa
użytkowania wieczystego w prawo własności wydana została przez organ
niekompetentny. Wskazał, że powinien ją wydać Prezydent Miasta P.,
tymczasem uchwałą Rady Miejskiej z dnia 25 czerwca 1991 r. powołano Zarząd
Geodezji i Katastru Miejskiego „G.” jako komunalną jednostkę budżetową, do
zadań której przekazano między innymi prowadzenie gospodarki gruntami i
nieruchomościami na terenie miasta, a jej dyrektora upoważniono do
załatwiania indywidualnych spraw w tym zakresie. W ocenie Sądu
upoważnienie to miało oparcie w art. 39 ust. 3 ustawy o samorządzie
terytorialnym (obecnie art. 39 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym) lecz
upoważniony organ nie mógł przenosić nadanych mu uprawnień na inne osoby
(w tym zastępców) w trybie art. 268a k.p.a. Dlatego uznał, że decyzja o
przekształceniu wydana przez zastępcę dyrektora Zarządu Geodezji i Katastru
Miejskiego „G.” jest nieważna, jako wydana przez organ niewłaściwy, co
podlega kontroli Sądu w postępowaniu wieczysto-księgowym w ramach
badania przesłanek art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach
wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19 poz. 147 ze zm.) i stanowi podstawę
odmowy wpisu.
W kasacji od powyższego postanowienia wniesionej przez uczestnika
postępowania i opartej na obu podstawach kasacyjnych określonych w art.
3931 k.p.c., w ramach pierwszej podstawy zarzucono naruszenie art. 39 ust. 3
3
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (art. 39 ust. 4
ustawy o samorządzie gminnym) oraz art. 268a k.p.a. w związku z art. 5 § 2
pkt 3 k.p.a. przez błędną wykładnię, zaś w ramach drugiej podstawy naruszenie
art. 233 § 1, 244 § 1 k.p.c. oraz art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
przez przyjęcie nieważności decyzji administracyjnej, mimo że nie zapadło
w postępowaniu administracyjnym orzeczenie właściwego organu
o stwierdzeniu jej nieważności. W oparciu o powyższe zarzuty uczestnik wnosił
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, ewentualnie jego zmianę i uwzględnienie wniosku o wpis.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty wywiedzione w oparciu o drugą podstawę kasacyjną muszą być
uznane za nieskuteczne, bowiem skarżący zarzucając naruszenie wskazanych
przepisów postępowania, w istocie kwestionuje dopuszczalność badania przez
Sąd w postępowaniu wieczysto-księgowym ważności decyzji administracyjnej
stanowiącej podstawę wpisu. Należy to do zakresu stosowania przez Sąd
prawa materialnego, a w szczególności art. 46 ust. 1 ustawy o księgach
wieczystych i hipotece, a nie przepisów postępowania. Dlatego może być
przedmiotem zarzutu opartego na pierwszej a nie na drugiej podstawie
kasacyjnej. Skoro zatem skarżący nie podniósł w ramach pierwszej podstawy
kasacyjnej naruszenia art. 46 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece,
jego zarzuty odnoszące się do niedopuszczalności badania przez Sąd ważności
decyzji administracyjnej, oparte na drugiej podstawie kasacyjnej, muszą być
uznane za pozbawione stosownej podstawy prawnej. Uzasadnione są
natomiast zarzuty kasacji dotyczące naruszenia prawa materialnego.
Zawarta w ustawie szczególnej - art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 4 września
1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego
osobom fizycznym w prawo własności (jedn. tekst: Dz. U. z 1999 r., Nr 65 poz.
746) – konkretyzacja podmiotu upoważnionego do wydania takiej decyzji, nie
wyłącza ogólnej reguły zawartej w art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.
o samorządzie terytorialnym (jedn. tekst Dz. U z 1996 r. Nr 13 poz. 74 ze zm.),
a obecnie, od dnia 1 stycznia 1999 r., oznaczonej jako art. 39 ust. 4 ustawy
o samorządzie gminnym w wyniku zmiany zawartej w art. 10 pkt. 1 ustawy
z dnia 29 grudnia 1998 r. o zmianie niektórych ustaw... (Dz. U. Nr 162 poz.
4
1126). Zgodnie ze wskazanymi przepisami, rada gminy może upoważnić do
załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej także
organ wykonawczy jednostki pomocniczej.
W rozpoznawanej sprawie takie upoważnienie nastąpiło w uchwale Rady
Miejskiej z dnia 25 czerwca 1991 r. na rzecz dyrektora komunalnej jednostki
budżetowej, którą był Zarząd Geodezji i Katastru Miejskiego „G.”. Upoważnienie
to, dokonane w trybie art. 39 ust. 3 ustawy o samorządzie terytorialnym,
stanowi przeniesienie kompetencji organu uprawnionego na organ
upoważniony, a nie tylko udzielenie pełnomocnictwa, o jakim mowa w art. 39
ust. 2 ustawy.
Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 czerwca
2001 r. II CKN 880/00 (OSNC 2002/3/33), dokonane uchwałą rady gminy
upoważnienie dla organu jednostki pomocniczej stanowiło akt prawa
miejscowego skierowany do organu upoważnianego, wiążący nieokreślony krąg
osób, potencjalnych stron postępowania administracyjnego. Wyłączało ono
organ kompetentny ustawowo od załatwiania takich spraw i przenosiło
kompetencje na organ jednostki pomocniczej, który stawał się organem
właściwym rzeczowo w rozumieniu art. 20 k.p.a.
Wobec tego, że załatwianie sprawy poprzez wydanie decyzji
następowało w myśl przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, nie
ma podstaw do wyłączenia stosowania art. 268a w zw. z art. 5 § 2 pkt. 3 k.p.a.,
który reguluje tzw. pełnomocnictwo administracyjne, zezwalając wszystkim
organom administracji publicznej (w tym także każdemu organowi jednostek
samorządu terytorialnego, a nie tylko wójtowi lub burmistrzowi, jak stanowi
przepis szczególny art. 39 ust. 2 ustawy o samorządzie terytorialnym) na
upoważnienie pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania
spraw w jego imieniu, w tym wydawania decyzji administracyjnych. Przepis art.
268a k.p.a. nie wprowadza żadnych ograniczeń podmiotowych w kwestii
upoważniania pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej.
Pełnomocnictwa takiego może zatem udzielić swoim pracownikom zarówno
organ administracyjny upoważniony ustawowo do wydawania określonych
decyzji, jak i organ, którego upoważnienie do wydawania decyzji we własnym
imieniu wynika z przekazania mu kompetencji przez organ upoważniony
5
ustawowo. Organ taki staje się bowiem organem administracji (rozpoznawanej
sprawie - administracji samorządowej), upoważnionym do wydawania we
własnym imieniu określonych decyzji administracyjnych, do którego ma
zastosowanie art. 268a w zw. z art. 5 § 2 pkt. 3 k.p.a., zezwalający na
udzielanie pracownikom organu tzw. pełnomocnictwa administracyjnego.
Odmienna wykładnia wskazanych przepisów, dokonana przez Sądy
orzekające w sprawie, nie znajduje podstaw w ich treści ani celu. Jej skutkiem,
bez wątpienia nie zamierzonym przez ustawodawcę, byłoby uniemożliwienie
wydawania decyzji administracyjnych w sprawach przekazanych do
kompetencji określonej jednostki pomocniczej lub organu w wypadku
nieobecności, z różnych przyczyn, kierownika takiej jednostki, a to prowadziłoby
do wysoce niepożądanego naruszenia ciągłości i rytmu pracy jedynie
właściwego i wyspecjalizowanego urzędu i uniemożliwiało terminowe
załatwianie spraw obywateli.
Biorąc wszystko to pod uwagę, Sąd Najwyższy uznał kasację za
usprawiedliwioną, co spowodowało uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz,
ze względu na rodzaj sprawy i charakter uchybień Sądów obu instancji, także
poprzedzającego je orzeczenia Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy
temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania (art. 39313
§ 1 k.p.c.).