Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 466/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z powództwa Powiatu K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Gospodarki i Pracy
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 stycznia 2005 r.,
kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 8 kwietnia 2004 r., sygn.
akt I ACa (…),
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
a/ zmienia wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 26 maja 2003 r., sygn.
akt I C (…), w punkcie I i oddala powództwo odsetki ustawowe oraz w
punkcie V w ten sposób, że znosi wzajemnie między stronami koszty
procesu;
b/ zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 5.400
zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za
instancję apelacyjną;
2. zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 5.400
zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za
instancję kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powiat K. w pozwie z dnia 5 września 2001 roku wniósł o zasądzenie od
pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezesa Krajowego Urzędu
Pracy (następnie Ministra Gospodarki i Pracy) kwoty 4.080.025 zł z odsetkami
ustawowymi od dnia 26 sierpnia 2001 r. W uzasadnieniu podniósł, iż w dniu 6 maja
2000 roku zawarł z pozwanym kontrakt nr (…), na mocy którego Prezes Krajowego
Urzędu Pracy zobowiązał się przekazać powodowi środki finansowe w kwocie
6.516.000 zł na realizację programów dla bezrobotnych. Pozwany do 15 grudnia
2000 roku, tj. do dnia rozwiązania kontraktu wypłacił powodowi kwotę 2.317.780 zł,
do zapłaty pozostaje więc kwota 4.080.025 złotych.
Wobec zapłaty w toku procesu dochodzonej należności głównej, powód
ograniczył żądanie pozwu do odsetek i kosztów postępowania.
Pozwany wniósł o oddalenie tak określonego roszczenia.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 26 maja 2003 roku uwzględnił
powództwo w ograniczonej postaci, a w pozostałej części umorzył postępowanie.
Apelację pozwanego oddalił Sąd Apelacyjny. Podstawą rozstrzygnięcia stały
się następujące ustalenia i oceny prawne:
Strony w § 8 umowy odwołały się wprost do przepisów kodeksu cywilnego,
w zakresie nie unormowanym umową. Zastosowanie ma więc art. 481 k.c.
Okoliczność, że Fundusz Pracy, zgodnie z art. 52 pkt. 1 ustawy z 14 grudnia 1994 r.
o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm.)
jest funduszem celowym w rozumieniu przepisów prawa budżetowego nie może
skutkować oddaleniem powództwa o odsetki. Zgodnie z art. 55 ust. 1 pkt 4a tej
ustawy, dochodami Funduszu są m.in. odsetki od środków pozostających na
rachunku bankowym samorządów województw i powiatów. Według art. 167 ust. 2
Konstytucji dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne,
subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
Przyjmując, że kwoty wynikające z kontraktu z dnia 6 maja 2000 roku
stanowiły dotację celową Sąd Apelacyjny stwierdził, że udzielanie dotacji celowych
zostało unormowane ustawą z 26 listopada 1998 roku o dochodach jednostek
samorządu terytorialnego w latach 1999 - 2003 (Dz. U. Nr 150, poz. 983 ze zm.).
3
Z art. 9 pkt. 7 tej ustawy wynika, że dochodami powiatu mogą być odsetki od
nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu.
Obowiązek przekazywania dodatkowych środków na rzecz powoda znajduje
oparcie w § 2 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 14 grudnia 1999 r. sprawie
algorytmu przekazywania środków Funduszu Pracy samorządom wojewódzkim
i powiatowym (Dz. U. Nr 109, poz. 1237). To w ramach tego obowiązku strony
zawarły umowę w dniu 6 maja 2000 roku. Zgodnie z protokołem z negocjacji
podpisanym tego samego dnia, który stanowił konkretyzację praw i obowiązków stron
tegoż stosunku prawnego, pozwany zobowiązany był przekazać powodowi
umówione kwoty najpóźniej do dnia 31 grudnia 2000 roku. Skoro zaś do tej daty
przekazał jedynie część kwoty, przeto począwszy od dnia 1 stycznia 2001 roku
pozwany pozostawał w opóźnieniu co do kwoty nie zapłaconej. Uzasadnia to -
zdaniem Sądu Apelacyjnego - żądanie odsetek ustawowych (art. 481 § 1 k.c.), które
powinny być przeznaczone na cele wskazane w ustawie o zatrudnieniu
i przeciwdziałaniu bezrobociu.
Pozwany w kasacji zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez wadliwe
przyjęcie art. 481 § 1 k.c. i art. 9 pkt 7 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r.
o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 – 2000 zamiast
prawidłowo art. 52 ust. 2 i art. 57 ust. 1 pkt 25 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r.
o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz wniósł o „zmianę zaskarżonego
wyroku oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego za
trzy instancje” lub „o uchylenie” tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi II instancji
do ponownego rozpatrzenia i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego.
Powód wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie na jego rzecz od pozwanego
kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie należy zaznaczyć, że objęta wyrokowaniem sytuacja miała
miejsce w roku 2000 i 2001, a zatem pod rządem ustawy z dnia 26 listopada 1998 r.
o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000, w jej wersji
znowelizowanej - na podstawie ustawy z dnia 13 października 2000 r. o zmianie
ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 95, poz. 1041) - i obowiązującej od 1 stycznia
2001 pod nazwą: ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach
1999 – 2001 (Dz. U. z 1999 r. Nr 150, poz. 983 ze zm.) powoływana dalej jako
4
„ustawa o dochodach w latach 1999 – 2001”). Z ówcześnie obowiązujących
przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu w wersji obowiązującej w roku 2001 (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r., Nr 6,
poz. 56 ze zm., dalej z.p.b.) wynikało natomiast, że dysponentem Funduszu Pracy
był Prezes Krajowego Urzędu Pracy (art. 52 ust. 2), nie zaś, jak to błędnie wskazano
w kasacji, minister właściwy do spraw pracy. Stan prawny w tym względzie zmienił
się dopiero z dniem 1 kwietnia 2002 r., a więc z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia
1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów
administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. Nr 25, poz. 253). Na podstawie tej ustawy doszło bowiem do zmiany
organu realizującego zadania wynikające z funkcji dysponenta Funduszu Pracy.
Dodać należy, że ustawa z.p.b. utraciła moc w wyniku wejścia w życie ustawy z dnia
20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99,
poz. 1001).
Zgodnie ustawą o dochodach w latach 1999 – 2001, dochodami powiatu
mogły być zarówno dotacje z funduszów celowych (art. 9 pkt 3), jak też odsetki czy to
od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu (art. 9
pkt 7), czy też od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach
bankowych (art. 8 pkt 7). Podkreślić też należy, że również z ustawy z dnia 5
czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym wynikało, że dochodami powiatu mogły
być m.in. dotacje z państwowych funduszów celowych (art. 56 ust. 2 pkt 3). Sądy obu
instancji mając na względzie taki stan prawny przyjęły, że tym samym powództwo
Powiatu K. o zasądzenie odsetek z tytułu opóźnionego przekazania środków
Funduszu Pracy zasługiwało na uwzględnienie. Stanowisko to nie jest jednak trafne.
Przede wszystkim dlatego, że charakter dotacji z funduszów celowych nie jest i nie
był jednolity. Istnieje bowiem wiele rodzajów tych dotacji, przy czym przysługują one
na rożne cele i przekazywane są przez różne organy.
Jeżeli chodzi o omawiane zagadnienie z punktu widzenia przepisów ustawy
z.p.b. w wersji obowiązującej w roku 2001, to należy podkreślić, że wynikało z niej
wyraźnie, iż dysponentem Funduszu Pracy był Prezes Krajowego Urzędu Pracy
(art. 52 ust. 2). Fundusz ten był państwowym funduszem celowym (art. 52 ust. 1),
a jego dochodami – w myśl art. 55 ustawy z.p.b. były m.in. pochodzące z różnych
źródeł obowiązkowe składki, dotacje budżetu państwa i odsetki od jego środków
pozostających na rachunkach bankowych Krajowego Urzędu Pracy oraz
5
samorządów województw i powiatów. Wyszczególnienie wśród nich m. in. odsetek od
środków pozostających na rachunkach powiatów oznacza, że skoro odsetki te
stanowiły źródło przychodów Funduszu, to tym samym nie mogły one powiększać
dochodów powiatów. Sytuacja kształtowała się zatem odmiennie niż, przykładowo,
w wypadku przekazywania powiatom – przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych - na wyodrębniony rachunek środków pieniężnych na podstawie
art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze
zm.) z przeznaczeniem na realizację zadań określonych w tej ustawie (zob. uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2001 r., III CZP 51/01, OSNCP 2002, nr 4,
poz. 47).
Zwrócić należy poza tym uwagę że stosownie do art. 57 ust. 1 pkt 25 ustawy
z.p.b., środki Funduszu Pracy przeznaczane były także na finansowanie odsetek za
nieterminowe regulowanie zobowiązań finansowych z tego Funduszu. Finansowanie
tych odsetek nie obciążało więc – przynajmniej w ostatecznym wyniku - budżetów
samorządów powiatowych.
Przytoczone przepisy ustawy z.p.b. wskazują, że aczkolwiek Prezes
Krajowego Urzędu Pracy przekazywał samorządom województw i powiatom na
wyodrębniony rachunek środki Funduszu Pracy na finansowanie zadań
realizowanych w danym województwie (art. 57a ust. 1 tejże ustawy), to jednakże, jak
to trafnie podniesiono w kasacji, środków tych w żadnym razie nie można zaliczać do
dochodów powiatu, o których mowa w art. 56 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r.
o samorządzie powiatowym oraz w art. 8 i 9 ustawy o dochodach w latach 1999 –
2001. Wszak odsetki od środków Funduszu Pracy pozostających na rachunkach
bankowych samorządów powiatów, jak to podkreślono wyżej, stanowiły dochód tego
Funduszu.
Wobec tego, że środki pieniężne przekazywane powiatowi z Funduszu Pracy
przez Prezesa Krajowego Urzędu Pracy nie stanowiły dochodu powiatu, to dlatego
należy przyjąć, że stronie powodowej nie przysługiwało także na podstawie art. 481
§ 1 k.c. roszczenie o odsetki od nieterminowo przekazanych środków tego Funduszu.
W przeciwnym wypadku dochodziłoby do absurdalnej sytuacji, gdyż odsetki z tego
tytułu wpierw pokrywane byłyby ze środków Funduszu Pracy, a następnie
powiększałyby zasoby pieniężne tegoż Funduszu.
6
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok
i orzekł, jak w sentencji (art. 39315
k.p.c. oraz art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. i art.
39319
k.p.c. w brzmieniu sprzed 5 lutego 2005 r.).