Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 328/04
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku H. i K. małż. K.
przy uczestnictwie (...) Bank Polska S.A - I Oddziału w W.
o wpis hipoteki kaucyjnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 27 stycznia 2005 r.,
kasacji uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 31
października 2003 r., sygn. akt II Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w O.
do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
We wniosku z dnia 11 marca 2003 r. wnioskodawcy - małżonkowie K. K. i H. K.
wnieśli o wpisanie w księdze wieczystej prowadzonej dla lokalu, do którego przysługuje
im spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, hipoteki kaucyjnej do kwoty 77.000,00 zł
na rzecz (...) Bank S.A. Oddział Operacyjny w W., na podstawie oświadczenia tego
Banku. Do wniosku dołączyli oświadczenie Banku, wydane w oparciu art. 95 ustawy -
Prawo bankowego z dnia 29 sierpnia 1997 r (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz.
665 ze zm.), stwierdzające udzielenie wnioskodawcom na podstawie umowy z dnia 1
marca 2003 r. pożyczki hipotecznej w kwocie 12.473,40 EUR, która zostanie przeliczona
na złote według kursu kupna EUR z dnia jej uruchomienia zgodnie z tabelą kursów dla
operacji bezgotówkowych w wymienionym Banku. Rozliczenie pożyczki w zakresie
2
prowizji, odsetek i rat dokonywane będą w złotych, zaś do przeliczeń będą stosowane
kursy sprzedaży EUR z dnia realizacji płatności według w/w tabeli. Pożyczka jest
oprocentowana według zmiennej stopy procentowej. Jako zabezpieczenie spłaty
pożyczki ustanawia się hipotekę kaucyjną do kwoty 77.000,00 zł na spółdzielczym
własnościowym prawie do lokalu należącym do wnioskodawców. Na dzień złożenia
wniosku kwota pożyczki stanowi 51.000,00 zł.
Postanowieniem z dnia 18 sierpnia 2003 r. Sąd Rejonowy w S. oddalił wniosek o
wpis hipoteki.
Sąd ten stwierdził, że maksymalny zakres obciążenia nieruchomości może
stanowić kwota 51.000,00 zł, gdyż w takiej kwocie istnieje wierzytelność opisana w
oświadczeniu Banku. Oświadczenie może więc stanowić podstawę wpisu hipoteki
jedynie w takiej wysokości. Brak jest tym samym dokumentu opisanego w art. 95 prawa
bankowego w zw. z art. 31 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i
hipotece (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm. - dalej jako ukwh) w
wysokości wskazanej we wniosku. W tym zakresie - zdaniem Sądu Rejonowego -
powinien znaleźć zastosowanie przepis art. 245 § 2 k.c., a oświadczenie właścicieli o
ustanowieniu takiej hipoteki powinno mieć formę aktu notarialnego. W ocenie Sądu
oświadczenie Banku nie określa wierzytelności jako przyszłej, czy też nieustalonej,
zatem co do zasady brak jest także podstaw z art. 102 ukwh pozwalających na
powstanie hipoteki kaucyjnej.
W apelacji, uczestnik postępowania (...) Bank Polska S.A. I Oddział w W.
[powstały z połączenia na podstawie art. 492 § 1 pkt 1 ksh przez przeniesienie majątku
przejętego (...) Bank] zarzucił naruszenie art. 95 prawa bankowego w zw. z art. 245 § 2
k.c. i art. 102 ukwh w zw. z art. 68 § 1 ukwih. Podnosił , że zabezpieczenie
wierzytelności denominowanych w walucie obcej, których kwota jest nieznana ze
względu na zmiany kursów walut podlega zabezpieczeniu hipoteką kaucyjną.
Zaskarżonym obecnie postanowieniem z dnia 31 października 2003 r. Sąd
Okręgowy w O. oddalił apelację wskazując na poniższe motywy rozstrzygnięcia.
Suma zabezpieczenia hipotecznego w przypadku hipoteki kaucyjnej musi
wynikać z umowy w przedmiocie jej ustanowienia, a nie z jednostronnego oświadczenia
banku na podstawie art. 95 prawa bankowego. Przepis ten nie określa bowiem formy
oświadczenia woli przedmiotu ustanawiającego hipotekę, gdyż w ogóle nie dotyczy
ustanowienia hipoteki. Oświadczenia bankowe mogą stwierdzać fakt i warunki
udzielenia pożyczki i w tym zakresie mają moc dokumentów urzędowych i stanowią
3
podstawę wpisu w księdze wieczystej do wysokości udzielonej pożyczki. W niniejszej
sprawie jest to kwota 51.000 zł (równowartość 12.473,40 euro). Wszelkie inne
zobowiązania musza natomiast być złożone w formie określonej w art. 245 § 2 k.c.
W kasacji uczestnik przytoczył podstawę naruszenia prawa materialnego
zarzucając naruszenie, przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie art. 95
prawa bankowego, w następstwie odmowy wpisu hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej
roszczenia Banku z tytułu pożyczki hipotecznej, na podstawie oświadczenia Banku, z
uwagi na uznanie, że oświadczenie to może być podstawą wpisu hipoteki jedynie do
wysokości udzielonej pożyczki, przez co odmówiono bankowi prawa do zabezpieczenia
w tym trybie roszczeń o odsetki i różnice kursowe wbrew normie art. 95 prawa
bankowego. Wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości, ewentualnie
jego zmianę i zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Kasacja podlega rozpoznaniu w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie
orzekania przez Sąd Najwyższy, tj. na podstawie art. 95 prawa bankowego w brzmieniu
wprowadzonym ustawą z dnia 1 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 91, poz. 870).
Zgodnie z jego ust. 1 księgi rachunkowe banków wyciągi z tych ksiąg podpisane przez
osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków
majątkowych banku i opatrzne pieczęcią banku maja moc prawną dokumentów
urzędowych oraz stanowią podstawę do dokonani wpisów w księgach wieczystych i
rejestrach publicznych. Dokumenty o których mowa w ust. 1 są podstawą wpisu hipoteki
do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność dłużnika banku (ust. 3) Do
ustanowienia hipoteki jest wymagane złożenie przez właściciela nieruchomości
oświadczenia o ustanowieniu hipoteki z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem
nieważności.
Zgodnie z art. 102 ukwh hipoteka kaucyjna może służyć zabezpieczeniu
istniejącej wierzytelności o nieustalonej wysokości lub wierzytelności mogącej powstać
w przyszłości albo roszczeń związanych z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objętych
z mocy ustawy hipoteką zwykłą. Należą do nich przykładowo wierzytelności z tytułu
kredytów i pożyczek. Chociaż wysokość wierzytelności może być nieustalona, to sama
wierzytelność musi być skonkretyzowana jako już istniejąca lub mogąca powstać z
konkretnego stosunku prawnego. Warunkiem ustanowienia hipoteki kaucyjnej jest
oznaczenie maksymalnej sumy pieniężnej mającej obciążać nieruchomość.
4
Wierzytelność składająca się z sumy kapitałowej i odsetek o zmiennej stopie
procentowej nie jest wierzytelnością oznaczoną i podlega zabezpieczeniu hipoteką
kaucyjną. Odmiennie jest, gdy wierzytelność taka oprocentowana jest odsetkami
kapitałowymi (kredytowymi) o stałej stopie, wówczas podlega ona zabezpieczeniu
hipoteką zwykłą. Wierzytelnością o wysokości nieustalonej w rozumieniu art. 102 ukwh
jest także wierzytelność z tytułu pożyczki, denominowana w walucie obcej,
oprocentowana według zmiennej stopy procentowej. Kwalifikuje ją to do zabezpieczenia
hipoteką kaucyjną.
Kierując się powyższym Sąd Najwyższy, w uwzględnieniu kasacji uchylił
zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania (art. 39313
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, Dz. U. 2005 r. Nr 13, poz. 98).