Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 715/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 czerwca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "D.(...)" Ltd w V.
przeciwko Zakładom Mięsnym "P.(...)" - Spółce Akcyjnej w P.
o stwierdzenie nieważności i uchylenie uchwał
oraz z powództwa Z. B., E. N., A. K., D. N., "A.(…)" - Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w P., W. N. i W. K.
przeciwko Zakładom Mięsnym "P.(...)" Spółce Akcyjnej w P. przy udziale
Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd w W. o stwierdzenie
nieważności i uchylenie uchwał, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 10
czerwca 2005 r., kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 10
lutego 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację i zasądza od strony pozwanej na rzecz powódek Z. B. i E. N. kwotę
270 (dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powód - D.(...) Ltd z siedzibą w V. w L., w sprawie o sygn. akt IX GC (…), w
2
pozwie skierowanym przeciwko pozwanym Zakładom Mięsnym „P.(...)" S.A. z siedzibą
w P. domagał się stwierdzenia nieważności uchwał nr 8 - 11 podjętych na
Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy (NWZA) pozwanej Spółki w dniu
26 kwietnia 2002 r., a także uchylenia uchwał nr 23 oraz uchwał nr 25 - 29 podjętych na
tym samym Zgromadzeniu.
Natomiast powodowie: Z. B., E. N., A. K., W. N., D. N., A.(…) spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. i W. K., w sprawie skierowanej
przeciwko temu samemu pozwanemu o sygn. akt IX GC (…), domagali się również
stwierdzenia nieważności uchwał nr 8 - 11 NWZA z dnia 26 kwietnia 2002 r. W tej samej
sprawie powodowie: Z. B., E. N. i „A.(…) sp. z o.o. wnieśli dodatkowo o stwierdzenie
nieważności uchwał nr 25 - 29 NWZA z dnia 26 kwietnia 2002 r. Ponadto powodowie: Z.
B., E. N., A. K. i W. K. domagali się uchylenia uchwały nr 30 NWZA z dnia 26 kwietnia
2002 r., zaś powodowie Z. B., E. N., W. N., D. N., „A.(…) sp. z o.o., i W. K. domagali się
dodatkowo stwierdzenia nieważności albo uchylenia uchwał nr 31 i 32 NWZA z dnia 26
kwietnia 2002 r.
Do obu tych spraw przystąpił na podstawie art. 60 § l k.p.c. w zw. z art. 17 ust. 1
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami
wartościowymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447) Przewodniczący Komisji Papierów
Wartościowych i Giełd, popierając w całości wszystkie żądania powodów.
Sąd Okręgowy w P. połączył obie spraw do wspólnego rozpoznania, a następnie
w dniu 26 czerwca 2003 r. wydał wyrok częściowy w sprawie IX GC (…) i wyrok
ostateczny w sprawie IX GC (…). Wyrokiem częściowym w sprawie IX GC (…) Sąd ten
stwierdził nieważność uchwał nr 8 - 11 NWZA z dnia 26.04.2002 r. oraz oddalił
powództwo o uchylenie uchwały nr 23 NWZA z dnia 26 kwietnia 2002 r. Wyrokiem
ostatecznym w sprawie IX GC (…) Sąd stwierdził nieważność uchwał nr 8 –11 oraz 25 –
29 i uchwał nr 31 - 32 NWZA z dnia 26 czerwca 2002 r., a także uchylił uchwałę nr 30
NWZA z dnia 26 kwietnia 2002 r.
W sprawie IX GC (…) legitymacja czynna powodów, w świetle art. 422 § 2 k.s.h..
i art. 425 § 1 k.s.h., nie budziła wątpliwości. Sporne pomiędzy stronami było natomiast,
czy powód w sprawie IX GC (…) firma D.(…) Ltd, może być uznany za akcjonariusza
bezzasadnie niedopuszczonego do udziału w walnym zgromadzeniu (422 § 2 pkt 3
k.s.h.). Pozwana Spółka nie dopuściła do udziału w NWZA, które odbyło się w dniu 26
kwietnia 2002 r., pełnomocnika D.(…). Według ustaleń Sądu Okręgowego, podstawą
niedopuszczenia akcjonariusza była uchwała zarządu pozwanej Spółki nr (…) z dnia
3
poprzedzającego NWZA. W uchwale tej stwierdzono, że firma D.(…) nie może
wykonywać prawa głosu z posiadanych akcji i zarządzono wykreślenie jej z listy
akcjonariuszy uprawnionych do wzięcia udziału w NWZA. Zarząd pozwanej Spółki
podjął wspomnianą uchwałę w związku z tym, że w dniu 4 kwietnia 2002 r. akcjonariusz
tej Spółki W. Z., powołując się na art. 6 § 4 K.s.h., wysłał do powoda D.(...) Ltd. list z
żądaniem ujawnienia przez niego ilości akcji posiadanych w kapitale zakładowym
pozwanej Spółki oraz ilości posiadanych głosów na NWZA. Do dnia, w którym odbyło
się walne zgromadzenie powód nie udzielił odpowiedzi na to zapytanie. W tej sytuacji
zdaniem zarządu pozwanej Spółki, zgodnie z art. 6 § 5 K.s.h., firma D.(…) nie mogła
wykonywać praw z przysługujących jej akcji, w tym prawa głosu.
Zdaniem Sądu Okręgowego niedopuszczenie firmy D.(…) do udziału w NWZA
było pozbawione podstaw prawnych z dwu powodów. Po pierwsze, art. 6 § 4 K.s.h.
stwarza możliwości uzyskania informacji przez akcjonariusza spółki handlowej o tym czy
inna spółka handlowa, która jest akcjonariuszem tej spółki nie pozostaje w stosunku
dominacji lub zależności od kolejnej spółki handlowej lub spółdzielni, będącej również
akcjonariuszem tej spółki. Przepis ten gwarantuje akcjonariuszom prawo do uzyskania
informacji o wzajemnych powiązaniach innych akcjonariuszy, które mogą wpływać na
wynik głosowania na walnym zgromadzeniu. Natomiast jeden akcjonariusz nie może, z
powołaniem się na wspomniany przepis, żądać od innych akcjonariuszy informacji o
ilości posiadanych akcji i głosów w spółce, której akcje ci akcjonariusze posiadają. Dane
takie wynikają z listy akcjonariuszy i księgi akcyjnej spółki i nie ma żadnej potrzeby, aby
zmuszać akcjonariuszy do ich udostępniania w innym trybie. Po drugie, w ocenie Sądu
Okręgowego, pozwana Spółka nie wykazała, że faktycznie D.(…) otrzymał zapytanie
sformułowane przez akcjonariusza W. Z., gdyż w dacie odbywania NWZA w dniu 26
kwietnia 2002 r., pozwana nie dysponowała żadnym potwierdzeniem, że pytanie W. Z.
dotarło do adresata.
Oceniając poszczególne żądania pozwu w sprawie IX GC (…) Sąd Okręgowy
uznał, że uchwały nr 8 do 11 są nieważne z powodu bezzasadnego niedopuszczenia do
udziału w NWZA, które odbywało się w dniu 26 kwietnia 2002 r., firmy D.(…),
posiadającej 10% akcji pozwanej Spółki. Skoro niedopuszczenie tego akcjonariusza
było pozbawione podstaw prawnych, to wspomniane uchwały zostały podjęte z
naruszeniem przepisów ustaw (w tym Konstytucji), które gwarantują akcjonariuszowi
ochronę jego praw. Prawo do udziału w walnym zgromadzeniu to nie tylko prawo głosu
na tym zgromadzeniu, ale także możliwość uczestniczenia w dyskusji nad uchwałami.
4
Nie można więc wykluczyć, że na skutek udziału akcjonariusza w walnym zgromadzeniu
i jego argumentów użytych w dyskusji wynik głosowania byłby inny niż ten, który wynika
z prostego matematycznego przeliczenia ilości głosów na walnym zgromadzeniu.
Dodatkowo Sąd Okręgowy uznał, że za nieważnością wspomnianych uchwał przemawia
również to, iż były to uchwały dotyczące przyjęcia skorygowanego sprawozdania
zarządu oraz skorygowanego sprawozdania finansowego z działalności spółki i grupy
kapitałowej ZM P.(...). Takie uchwały zdaniem Sądu mogą być przyjmowane tylko na
zwyczajnym, a nie nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu. Uchwały nr 9 i 10 naruszały
także bezwzględnie wiążący przepis art. 395 § 1 k.s.h. oraz art. 45,49 i 50 ust. 1 ustawy
z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (jedn. tekst Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694
ze zm.), gdyż roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu nie
później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego, czyli w przypadku pozwanej Spółki
winno to nastąpić najpóźniej do dnia 30 czerwca 2001 r.
Przyjmując, że bezpodstawne niedopuszczenie D.(…) do udziału w NWZA, które
odbyło się w dniu 26 kwietnia 2002 r., mogło mieć wpływ na treść uchwał podjętych na
tym zgromadzeniu, Sąd Okręgowy uznał za nieważne uchwały nr 8 do 11 w obu
połączonych sprawach. Natomiast postępowanie w sprawie IX GC (…) o uchylenie
uchwał nr 25 do 29 z powództwa D.(…), Sąd zawiesił do czasu prawomocnego
rozstrzygnięcia przesądzającego o tym czy uchwały te są nieważne. W sprawie IX (…)
Sąd Okręgowy oddalił powództwo o uchylenie uchwały nr 23 nie znajdując podstaw do
uznania tej uchwały za sprzecznej ze statutem ani z dobrymi obyczajami, jak również
nie stwierdzają aby godziła ona w interes pozwanej Spółki.
Bez udziału we wspomnianym NWZA akcjonariusza D.(…) zostały także podjęte
uchwały nr 25 do 29 dotyczące wyboru członków rady nadzorczej pozwanej Spółki. W
ocenie Sądu Okręgowego uchwały te należało uznać za nieważne, gdyż zostały podjęte
z wyraźnym naruszeniem prawa, które gwarantuje akcjonariuszowi udział w walnym
zgromadzeniu. Dodatkowo wskazał, że gdyby D.(…) został dopuszczony do udziału w
NWZA mógłby utworzyć, wraz z innymi akcjonariuszami mniejszościowymi, kolejną
grupę do wyboru jednego członka rady nadzorczej, co mogłoby istotnie wypłynąć na
skład nowej rady. Skoro wspomniane uchwały zostały podjęte z naruszeniem
bezwzględnie wiążących przepisów prawa, to na to naruszenie może powoływać się
każdy komu przysługuje legitymacja czynna do wytoczenia powództwa o unieważnienie
uchwały, a więc także powodowie w sprawie IX GC (…). Kierując się tymi względami
Sąd Okręgowy, w sprawie IX GC (…), stwierdził nieważność uchwał 25 do 29. Jako
5
nieważne uznał również Sąd Okręgowy uchwały nr 31 i 32, gdyż w ocenie tego Sądu są
one sprzeczne z art. 301 § 4 K.s.h., jako że nakładają na akcjonariusza świadczenia nie
przewidziane w statucie.
W sprawie IX GC (…) Sąd Okręgowy uchylił uchwałę nr 30 NWZA jako sprzeczną
z dobrymi obyczajami. Uchwałą tą zmniejszono wynagrodzenie jedynie członkom rady
nadzorczej delegowanym do wykonywania indywidualnego nadzoru, których wybrano
głosami akcjonariuszy mniejszościowych. Dla takiego zmniejszenia wynagrodzenia brak
było podstaw szczególnie jeżeli zważyć, że w tym samym czasie zwiększono
wynagrodzenie członków zarządu pozwanej Spółki, wybranych głosami akcjonariuszy
większościowych.
Sąd Apelacyjny rozpatrując apelację strony pozwanej, uznał ją za niezasadną. W
szczególności podkreślił, że błędne jest stanowisko skarżącej, iż pomiędzy D.(…) a
pozostałymi powodami zachodzi współuczestnictwo jednolite. Zarządzenie o połączeniu
spraw do wspólnego rozpoznania ma charakter techniczny i nie oznacza, że różne
podmioty, których sprawy są rozpoznawana łącznie, stają się współuczestnikami. Za
chybiony uznał również zarzut naruszenia art. 355 § l k.p.c., gdyż wydanie wyroku co do
uchylenia uchwał nr 25-29 wcale, na obecnym etapie postępowania, nie stało się
zbędne. Ostateczna ocena żądania uchylenia tych uchwał będzie możliwa dopiero po
uprawomocnieniu się wyroku IX GC (…). Za oczywiście nieuzasadniony uznał Sąd
Apelacyjny zarzut naruszenia art. 332 § 1 k.p.c., gdyż związanie sądu wyrokiem
następuje od chwili jego ogłoszenia. Oznacza to, że Sąd Okręgowy jest związany
wyrokiem w sprawach IX GC (…) i IX GC (…) i nie może go zmienić, natomiast nie
stanowiło to przeszkody do pozostawienia na tym etapie postępowania do rozpoznania
innego roszczenia powoda D.(…) na wypadek oddalenia powództwa dalej idącego, co
biorąc pod uwagę, że wyrok nie był jeszcze prawomocny, było możliwe.
W pełni podzielił natomiast Sąd Apelacyjny stanowisko Sądu I instancji, co do
interpretacji art. 6 ust. 4 i 5 K.s.h. Podkreślił, że celem art. 6 ust. 4 K.s.h. jest
umożliwienie uzyskiwania informacji o powiązaniach kapitałowych pomiędzy spółkami i
spółdzielniami będącymi akcjonariuszami w tej samej spółce kapitałowej. Informacje te
mogą mieć istotne znaczenie dla wykonywania uprawnień z akcji, zwłaszcza przez
akcjonariuszy uprawnionych z większych pakietów akcji. Ponadto Sąd Apelacyjny
zwrócił uwagę, że zarząd nie jest podmiotem uprawnionym do rozstrzygania o prawach i
obowiązkach akcjonariuszy wynikających z posiadanych akcji. Okoliczność, że zarząd
spółki zgodnie z art. 407 K.s.h., podpisuje listę akcjonariuszy uprawnionych do
6
uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, oznacza tylko że jest on uprawniony do
sprawdzenia legitymacji formalnej osób, które chcą uczestniczyć w zgromadzeniu, czyli
sprawdzenia czy spełniają one przesłanki określone w art. 406 K.s.h. Dodatkowo, Sąd
Apelacyjny zwrócił uwagę, że w momencie gdy zarząd pozwanej Spółki podejmował
decyzję o skreśleniu D.(…) z listy akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w
walnym zgromadzeniu, nie był w stanie stwierdzić, czy i kiedy pismo W. Z. zostało
doręczone D.(…).
Za chybiony uznał również Sąd Apelacyjny zarzut naruszenia art. 395 § 1 K.s.h.
W rozpoznawanej sprawie sprawozdanie finansowe, objęte uchwałami 8-11 było
przedmiotem rozpatrzenia i głosowania podczas obrad walnego zgromadzenia
pozwanej Spółki w dniu 29 czerwca 2001 r. i nie zostało zatwierdzone, bowiem nie
uzyskało wymaganej większości głosów. Wspomniane walne zgromadzenie nie podjęło
żadnych uchwał w sprawie dodatkowego powołania biegłych rewidentów w celu
dalszego badania sprawozdania, ani uchwały o zwrocie sprawozdania do poprawienia i
ponownego przedstawienia. W tej sytuacji, zgodnie z art. 53 ust. 1 i art. 69 ust. 2 ustawy
o rachunkowości, w brzmieniu obowiązującym w czasie przyjmowania sprawozdania,
powinno ono zostać złożone w sądzie w ciągu 15 dni od upływu 9 miesięcznego terminu
przewidzianego na jego ostateczne zatwierdzenie.
Sąd Apelacyjny nie podzielił także zarzutu apelacji o naruszeniu art. 425 k.s.h.
Wprawdzie można zgodzić się z tezą, że w przypadku drobnych uchybień formalnych
uchwała walnego zgromadzenia może być ważna, to jednakże w rozpoznawanej
sprawie, gdy do udziału w walnym zgromadzeniu nie dopuszczono akcjonariusza
posiadającego 10% głosów, pogląd ten nie znajduje zastosowania. Nie można bowiem
wykluczyć, że udział tego akcjonariusza w walnym zgromadzeniu miałby wpływ na wynik
głosowania. Nie można też akceptować poglądu, który prowadzi prostą drogą do tego,
że można ograniczać prawa korporacyjne jednego z akcjonariuszy, bo nie grozi to
sankcją w postaci zaskarżenia uchwał podjętych bez jego udziału. Natomiast co do
zarzutu naruszenia przepisów ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami
wartościowymi, to zdaniem Sądu Apelacyjnego jest on bezzasadny zważywszy, że
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd nie zakwalifikowała komunikatu akcjonariusza
Włodzimierza Nowaczyka jako informacji o zawarciu porozumienia w rozumieniu art.
158 ust. 3 pkt 1 b wspomnianej ustawy.
Kasację od tego wyroku pozwana Spółka oparła na obu podstawach kasacyjnych.
Gdy chodzi o zarzut naruszenia prawa procesowego skarżąca zarzuciła naruszenia art.
7
219 w związku z art. 73 § 2 k.p.c. oraz naruszenia art. 332 § 1 k.p.c. w związku z art.
219 i art. 317 § 1 k.p.c., a także naruszenia art. 233 § 1 w związku z art. 328 k.p.c.
Natomiast w zakresie prawa materialnego zarzucono w kasacji naruszenia art. 6 § 4 i 5
w związku z art. 422 § 2 pkt 3 i art. 425 § 1 k.s.h., jak również naruszenia art. 425 § 1
k.s.h. w związku z art. 58 § 1 k.c. oraz naruszenia art. 395 § 1 i 2 k.s.h. w związku z art.
53 ust. 1 i art. 69 ust. 2 ustawy o rachunkowości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty naruszenia prawa procesowego. Zarzut
naruszenia art. 219 k.p.c. w związku z art. 73 § 2 k.p.c. oparty jest na błędnym złożeniu,
że połączenie spraw do wspólnego rozpoznania pociągnęło za sobą tak ścisły ich
związek, iż po stronie powodowej powstało współuczestnictwo jednolite. Słusznie Sąd
Apelacyjny podkreślił, że połączenie spraw do wspólnego rozpoznania jest czynnością
techniczną. Proces dotyczy więc dalej odrębnych spraw, wszczętych na podstawie
odrębnych powództw przez różnych powodów. Nie jest wprawdzie wykluczone, że
pomiędzy powodami z połączonych spraw może występować współuczestnictwo, ale
tylko wtedy gdy spełnione są wymogi jego zaistnienie, określone w art. 72 i 73 k.p.c. W
rozpoznawanych sprawach, które dotyczą stwierdzenia nieważności uchwał walnego
zgromadzenia spółki akcyjnej, powodowie nie opierają powództwa na tej samej
podstawie faktycznej, ani spór nie dotyczy wspólnych dla nich praw i obowiązków.
Każdy z nich realizuje przysługujące mu uprawnienie do zaskarżania uchwał i wskazuje
taką podstawę faktyczną, która jego zdaniem, uzasadnia stwierdzenie nieważności
uchwały. Każdy z powodów może też wytoczyć samodzielne i odrębne powództwo
o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenie lub jej uchylenie. To, że
prawomocny wyrok, stwierdzający nieważność uchwały lub uchylający uchwałę ma moc
obowiązującą w stosunkach pomiędzy spółką a wszystkimi powodami, wynika wprost z
art. 427 k.s.h., który przewiduje skuteczność takiego wyroku wobec spółki, wszystkich
akcjonariuszy oraz członków organów spółki. Jest to jednak rozciągnięcie skuteczności
wyroku wydanego w sprawie o unieważnienie uchwały lub uznanie jej za nieważną z
mocy prawa na wszystkich uczestników stosunku spółki akcyjnej. Tego rozciągnięcia
skuteczności wyroku nie należy utożsamiać, tak jak czyni to skarżąca, z sytuacją
przewidzianą w art. 73 § 1 k.p.c. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności
uchwały, nawet jeżeli wytoczone jest przez kilka podmiotów, jest zawsze
postępowaniem prowadzonym odrębnie przez każdego z powodów. To, że prawomocny
wyrok w takim procesie dotyczy zaś wszystkich powodów nie jest konsekwencją
8
występowania pomiędzy nimi współuczestnictwa jednolitego, lecz wynika wprost z art.
427 k.s.h.
Przyjmując nawet, tak jak chce skarżąca, że zaskarżony wyrok narusza art. 73 §
1 k.p.c., to nie widać podstaw, aby uznać, iż naruszenie to miało istotny wpływ na wynik
sprawy. To, że Sąd orzekł w wyroku częściowym w sprawie IX GC (…) o nieważności
tych samych uchwał, co w wyroku ostatecznym w sprawie IX GC (…), nie stanowi
bowiem uchybienia, które wypłynąć może na wynik sprawy. Jeżeli wyrok zawierający
takie rozstrzygnięcie się uprawomocni, to oznaczać to będzie tylko tyle, iż
rozstrzygnięcie w jednej z tych spraw było zbędne. Nie wpłynie to jednak w niczym na
istotę rozstrzygnięcia, gdyż będzie istniał prawomocny wyrok, który wiązał będzie w
stosunkach pomiędzy spółką, akcjonariuszami i członkami organów spółki. Natomiast w
razie gdyby wskutek zaskarżenia wspomnianego wyroku, okazało się że powództwo o
stwierdzenie nieważności uchwał walnego zgromadzenia zostało prawomocnie
oddalone, pojawi się potrzeba rozpoznania powództwa o uchylenie wspomnianych
uchwał. Nie widać więc podstaw do tego, aby skutecznie zarzucić, iż zaskarżony wyrok
narusza art. 332 § 1 k.p.c. i art. 317 § 1 k.p.c. Trafnie bowiem Sąd Apelacyjny wskazał,
że związanie sądu wydanym wyrokiem oznacza to, iż sąd, który go wydał nie może tego
wyroku zmienić, co jednak nie jest równoznaczne z niemożliwością wzruszenia
zawartego w tym wyroku rozstrzygnięcia.
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c. nie jest do końca
zrozumiały. Sąd Apelacyjny traktował bowiem bez wątpienia analizę dokonaną przez
uczestnika postępowania (Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd)
jako jeden z dowodów zebranych w sprawie. W granicach dopuszczalnej oceny
dowodów przez sąd pozostaje zaś to, aby po ocenie tego dowodu uznać, że zawarte w
nim twierdzenia wskazują na prawidłową wykładnię art. 6 ust. 4 k.s.h.
Przechodząc do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego, stwierdzić
należy, że nietrafny okazał się zarzut błędnej wykładni art. 6 § 4 k.s.h. Zarówno
wykładnia językowa, jak i celowościowa wskazuje bowiem wyraźnie, że wbrew
odmiennej opinii skarżącej, orzekające w sprawie Sądy dokonały prawidłowej wykładni
wspomnianego przepisu. Przewiduje on między innymi dla akcjonariusza specjalne
uprawnienie gwarantujące mu uzyskanie informacji od spółki handlowej, która również
jest akcjonariuszem w tej samej spółce, o jej powiązaniach z innymi akcjonariuszami
owej spółki, będącymi spółkami handlowymi lub spółdzielniami. Uprawnionemu
zagwarantowano przy tym prawo do dwu rodzajów informacji. Może żądać od takiego
9
akcjonariusza udzielenia informacji o tym, czy pozostaje on w stosunku dominacji lub
zależności wobec spółki lub spółdzielni lub informacji o liczbie akcji lub głosów jakie
spółka handlowa, do której skierowana jest ta informacja posiada w spółce kapitałowej
będącej także akcjonariuszem spółki, w której uczestniczy żądający udzielenia
informacji.
Wnioski wynikające z wykładni językowej potwierdza także w pełni wykładnia
celowościowa. Przepis art. 6 ust. 4 k.s.h. ma umożliwić każdemu akcjonariuszowi, a
także członkowi organów spółki orientację o wzajemnych powiązaniach pomiędzy
akcjonariuszami tej spółki. Może to mieć bowiem istotne znaczenie przy ocenie, jak
będzie wyglądał wynik głosowania na zgromadzeniu wspólników. Wbrew temu co
twierdzi w kasacji skarżąca, informacja o stosunku dominacji lub zależności wcale nie
musi zawierać informacji o ilości akcji lub głosów, jakie jedna spółka handlowa posiada
w spółce kapitałowej, będącej także akcjonariuszem w tej samej spółce, co zgłaszający
zapytanie w tej sprawie. Jak wynika z art. 4 § 4 k.s.h. stosunek dominacji może wiązać
się nie tylko z posiadaniem odpowiedniej ilości akcji. Określona spółka może wprawdzie
nie pozostawać w stosunku dominacji lub zależności od innej spółki, będącej
akcjonariuszem w tej samej spółce, ale nie wyklucza to powiązań innego rodzaju,
przykładowo takich, o których mowa w art. 4 § 1 pkt 5 k.s.h. Takie powiązania
kapitałowe mogą również wpływać na zachowanie akcjonariuszy na walnym
zgromadzeniu i informacja o nich może mieć istotne znaczenie dla określonego
akcjonariusza lub członka organów spółki akcyjnej. Przyznanie zaś określonemu
akcjonariuszowi uprawnienia do żądania informacji o tym ile spółka handlowa, która jest
także akcjonariuszem w tej samej spółce, posiada w niej akcji lub głosów - a taką
wykładnię art. 6 § 4 k.s.h. sugeruje skarżąca - byłoby pozbawione jakiejkolwiek racji.
Taką informację akcjonariusz ten uzyska przecież z listy uprawnionych do udziału w
walnym zgromadzeniu, o której mowa w art. 407 k.s.h., nie widać więc żadnych
racjonalnych powodów, dla których należałoby mu gwarantować uzyskiwanie takiej
informacji w inny sposób. Zgodzić należy się wobec tego z Sądem Apelacyjny, że brak
było podstaw, aby wobec powoda D.(...) Ltd stosować sankcję przewidzianą w art. 6 § 5
k.s.h., a tym samym wykluczać go od udziału w walnym zgromadzeniu, na którym
zostały podjęte zaskarżone uchwały.
Dodatkowo w sytuacji gdy istniał spór co do tego, czy rzeczywiście powód
otrzymał z odpowiednim wyprzedzeniem skierowane do niego zapytanie oraz czy
akcjonariusz, który z takim zapytaniem wystąpił, był do tego uprawniony, w świetle art. 6
10
§ 4 k.s.h., brak było podstaw do tego, aby zarząd pozwanej spółki, a następnie
przewodniczący walnego zgromadzenia sami mogli decydować o niedopuszczeniu
akcjonariusza do udziału w walnym zgromadzeniu. Jeżeli członkowie zarządu lub
uczestnicy walnego zgromadzenia uważali, że powód nie mógł skutecznie uczestniczyć
w walnym zgromadzeniu, chociaż spełniał warunki formalne takiego uczestnictwa,
jedyną droga kwestionowania prawa do udziału w walnym zgromadzeniu było
zaskarżanie uchwał podjętych z jego udziałem. Żaden przepis prawa, ani postanowienie
statutu nie dawały bowiem ani zarządowi, ani przewodniczącemu walnego
zgromadzenia prawa do decydowania o tym, czy powodowi przysługuje rzeczywiście
prawo do udziału w walnym zgromadzeniu.
Przyjmując, że powód został bezprawnie pozbawiony udziału w walnym
zgromadzeniu, tym samym uznać należy za trafne stanowisko Sądu Apelacyjnego, iż
uchwały podjęte na takim zgromadzeniu są nieważne. Nie sposób bowiem podzielić
stanowiska skarżącej spółki, że nawet gdyby powód brał udział w głosowaniu na walnym
zgromadzeniu, to i tak jego udział w głosowaniu nie wpłynąłby w sposób decydujący na
wynik tego głosowania. Prawo akcjonariusza do udziału w walnym zgromadzeniu,
niezależnie od ilości posiadanych akcji, oraz do udziału w głosowaniu wynika z art. 406 i
411 k.s.h. Żaden przepis kodeksu spółek handlowych nie wiąże tego prawa z ilością
posiadanych akcji, a jedynie ilość ta wpływa na siłę głosów przysługujących danemu
akcjonariuszowi. Pozbawienie więc akcjonariusza przysługującego mu prawa, bez
żadnej podstawy prawnej, uzasadnia stwierdzenie, że uchwały podjęte bez jego udziału
w walnym zgromadzeniu, są nieważne jako sprzeczne z przepisami prawa. Chodzi tu
o sprzeczność nie tylko ze wspomnianymi przepisami kodeksu spółek handlowych, ale
także o sprzeczność z art. 64 Konstytucji, który gwarantuje ochronę własności i innych
praw majątkowych.
Rację ma natomiast skarżąca, gdy podnosi, że Sąd Apelacyjny dokonał błędnej
wykładni art. 395 § 1 i 2 k.s.h. oraz przepisu art. 53 ust. 1 i art. 69 ust. 2 ustawy o
rachunkowości. To, że spółka powinna zatwierdzić roczne sprawozdanie finansowe w
odpowiednim terminie i przedstawić go odpowiednim organom sprawującym kontrolę
finansową nie przekreśla możliwości podjęcia uchwały w sprawie takiego sprawozdania
w terminie późniejszym. Wprawdzie zatwierdzenie sprawozdania finansowego po
upływie dziewięciu miesięcy od zakończenia roku obrachunkowego, niczego już nie
zmianie na linii spółka – właściwy urząd skarbowy, to jednak dla innych potrzeb spółka
może być zainteresowana zatwierdzeniem takiego sprawozdania w późniejszym czasie.
11
Przepis art. 395 k.s.h. nakazuje jedynie, aby zatwierdzenie sprawozdania odbyło się
najpóźniej w ciągu sześciu miesięcy od zakończenia roku obrachunkowego. Takie
sformułowanie nie wyklucza jednak, aby na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu,
które odbędzie się w terminie późniejszym, można było podjąć uchwałę o zatwierdzeniu
sprawozdania finansowego, które tak jak w rozpoznawanej sprawie, pomimo poddania
go pod głosowanie na zwyczajnym walnym zgromadzeniu, nie zostało na nim
zatwierdzone. Przepisy k.s.h. nie zawierają bowiem zakazu zatwierdzania sprawozdania
na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu, a jedynie ustalają regułę, że zatwierdzenie
sprawozdania finansowego za ostatni rok obrachunkowy, powinno być przedmiotem
zwyczajnego walnego zgromadzenia. Chociaż ten zarzut podniesiony w kasacji okazał
się trafny, to nie ma on jednak wpływu na wynik sprawy. Podstawowe znaczenie dla
oceny trafności rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego ma ustalenie, że zaskarżone
uchwały były niezgodne z przepisami art. 406 i 411 k.s.h., oraz że powód D.(...) Ltd.
został bezpodstawnie pozbawiony prawa do udziału w walnym zgromadzeniu.
Biorąc pod uwagę powyższe względy Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39312
k.p.c., oddalił kasację jako nieuzasadnioną.