Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 839/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lipca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Handlowego "F.(...)" S.A. w W.
przeciwko P. Z., M. Z., K. Z., A. H. i R. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 7 lipca 2005 r., kasacji pozwanych
P. Z., M. Z. i K. Z. od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 maja 2004 r., sygn. akt I ACa
(…),
1) zmienia zaskarżony wyrok w punktach pierwszym i drugim w ten sposób, że
oddala apelację powoda i zasądza od powoda na rzecz pozwanych P. Z., M. Z. i K.
Z. kwotę 2700, zł (dwa tysiące siedemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego;
2) zasądza od powoda na rzecz pozwanych P. Z., M. Z. i K. Z. kwotę 1800, zł (jeden
tysiąc osiemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Przedsiębiorstwo Handlowe "F.(...)" S.A. w W. domagało się zasądzenia od
pozwanych P. Z., M. Z., K. Z., A. H. i R. P. solidarnie kwoty 119 914,71 zł twierdząc, że
pozwani jako członkowie zarządu Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością „Korporacja
Z.(...) – ” w W. nie złożyli we właściwym czasie wniosku o wszczęcie postępowania
upadłościowego bądź układowego, przez co ubezskutecznili egzekucję przeciwko
reprezentowanej przez nich Spółce.
Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2003 r. Sąd Okręgowy w W. uwzględnił powództwo w
stosunku do R. P., umorzył postępowanie wobec A. H. oraz oddalił powództwo w części
pozostałej i orzekł o kosztach procesu.
Sąd ustalił, że Spółka z o.o. „Korporacja Z.(...) – ” powstała w 1997 r., a
członkami jej zarządu byli P., M. i K. Z. – aż do 15 maja 2001 r., kiedy to uchwałą
Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (NZW) zostali odwołani, a powołano
wówczas w charakterze prezesa R. P. Ta zmiana w składzie osobowym zarządu została
ujawniona w Krajowym Rejestrze Sądowym dopiero w dniu 30 października 2001 r. R.
P. został odwołany uchwałą NZW z dnia 25 lutego 2002 r., a jego następca P. Z. w dniu
26 lutego 2002 r. złożył wniosek o otwarcie postępowania układowego.
Sąd ustalił ponadto, że Spółka ta kupiła w dniu 30 czerwca 2001 r. od A. H.
przedsiębiorstwo (w rozumieniu art. 551
k.c.) o nazwie „Z.(...) Hurtownia – A. H.”,
którego wierzycielem była powodowa Spółka akcyjna „F.(...)”. Ona to uzyskała
przeciwko Spółce z o.o. „Korporacja Z.(...) – ” dwa tytuły wykonawcze (nakazy zapłaty z
dnia 10 stycznia 2002 r. i z dnia 22 lutego 2002 r.), jednakże wszczęta na ich podstawie
egzekucja komornicza okazała się bezskuteczna. Postanowieniem z dnia 8 sierpnia
2002 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o otwarcie postępowania układowego, a ogłosił –
na wniosek Spółki „F.(...)” – upadłość dłużnika.
Sąd Okręgowy uznał, że uzasadnione jest powództwo wobec R. P., pełniącego
jednoosobowo funkcję członka zarządu (prezesa) w okresie od 15 maja 2001 r. do 25
lutego 2002 r., kiedy to kondycja finansowa zarządzonej Spółki pogorszyła się na tyle,
że zaprzestała ona w sposób trwały spłacanie długów, a nie wystąpiły okoliczności
egzoneracyjne z art. 299 § 2 ksh.
Sąd oddalił natomiast powództwo w stosunku do P., M. i K. Z., ponieważ
zadłużenie zarządzanej Spółki wobec powoda powstało już po odwołaniu ich z funkcji
3
członków zarządu. Pozwany P. Z. spełnił ponadto obciążający go obowiązek po
ponownym powołaniu w dniu 25 lutego 2002 r. na stanowisko prezesa, ponieważ złożył
następnego dnia podanie o otwarcie postępowania układowego.
Umorzenie postępowania w stosunku do pozwanej A. H., nie będącej nigdy
członkiem zarządu Spółki z o.o. „Korporacja Z.(...) – ”, nastąpiło wskutek cofnięcia
pozwu.
Wyrokiem z dnia 26 maja 2004 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację R. P. oraz – w
następstwie apelacji powoda – zmienił zaskarżony wyrok i uwzględnił powództwo
również wobec pozwanych Z.
Sąd II instancji wyraził pogląd, że pozwani Zadorowie ponosili odpowiedzialność z
art. 299 § 1 ksh aż do chwili wykreślenia ich z rejestru sądowego, tj. do 30 października
2001 r. Mieli też wpływ na pogarszanie się kondycji finansowej zarządzanej Spółki w
okresie wcześniejszym, a ich działanie zmierzało do pokrzywdzenia wierzycieli. Rażąco
spóźnione było w związku z tym złożenie przez P. Z. podania o otwarcie postępowania
układowego w dniu 26 lutego 2002 r.
Pozwani P. Z., M. Z. i K. Z. domagali się w kasacji zmiany orzeczenia
drugoinstancyjnego i oddalenia powództwa wobec nich.
Skarżący powołali się na błędną wykładnię art. 299 ksh i przypisanie im
odpowiedzialności nie przewidzianej w ustawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z mocy wyraźnego przepisu ustawy (art. 201 § 4 ksh) członek zarządu spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników.
Oznacza to, że takie powołanie (odwołanie) jest skuteczne w stosunkach wewnętrznych
spółki, a wpis zmian w składzie osobowym zarządu w rejestrze sądowym ma tylko
charakter deklaratoryjny (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1999
r., II CKN 608/98 – OSNC 2000, z.4, poz. 67, z dnia 18 stycznia 2001 r., V CKN 186/00
– nie publ., z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 933/00 – nie publ., z dnia 5 grudnia 2002 r., I
PKN 619/01 – OSNIP 2004, z. 11, poz. 191, z dnia 25 września 2003 r. V CK 198/02 –
nie publ. oraz z dnia 9 października 2003 r., V CK 263/00 – nie publ.).
Domniemywa się, że dane wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) są
prawdziwe (art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze
Sądowym – tekst jedn.: Dz. U. 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.), ale jest to domniemanie
podważalne. Wpis do Rejestru ma znaczenie dla osób trzecich, ale nie wszystkich, tylko
takich, którzy są w dobrej wierze (art. 14 i 17 ust. 2 ustawy o KRS). Na tym tle został
4
wypowiedziany pogląd, iż odwołanie członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością, nie ujawnione w rejestrze, nie zwalnia go automatycznie od
odpowiedzialności wynikającej z art. 298 § kh, ale ma on możność wyłączenia swojej
odpowiedzialności wykazując okoliczności wymienione w art. 298 § 2 kh (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2000 r., V CKN 10/00 – OSNC 2000, z. 12, poz. 219).
Przy odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 ksh (art. 298 kh) problem wpisu do
rejestru (KRS) uchwały zgromadzenia wspólników odwołującej członka zarządu na
wszakże uboczne znaczenie, bo nie chodzi tu przecież o zawieranie umów ze spółką
niewłaściwie reprezentowaną i o ochronę kontrahentów spółki działających w dobrej
wierze, ale o szczególną odpowiedzialność zarządców spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością prawidłowo powołanych, gdy mają wpływ na prowadzenie spraw
spółki.
Jest oczywiste, że po powołaniu uchwałą wspólników (art. 201 § 4 ksh) nowy
zarząd przejmuje wszystkie uprawnienia i obowiązki dotychczasowego zarządu. Tylko
tak powołany zarząd prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje (art. 201 § 1 ksh). Należy
wykluczyć możliwość istnienia „okresu przejściowego” i swoistej „dwuwładzy”. Rola
byłego członka zarządu została jednoznacznie ograniczona do przekazania nowemu
zarządowi sprawozdania obejmującego okres pełnienia przez niego funkcji zarządcy
(art. 203 § 3 ksh). Tylko osoby aktualnie piastujące funkcje członków zarządu są
zobowiązane do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 21 ust. 2 prawa
upadłościowego i naprawczego). W konsekwencji, odwołany uchwałą wspólników
członek zarządu nie ma wpływu na prowadzenie spraw spółki ani nie można jej
reprezentować. Nie jest też uprawniony do złożenia wniosku o wpis do rejestru
sądowego. Należy więc podzielić pogląd, że wpis określonej osoby do rejestru w
charakterze członka zarządu nie rozstrzyga o ponoszeniu przez tę osobę
odpowiedzialności na zasadach ustanowionych w art. 299 ksh. Jeżeli skład zarządu
spółki zmienił się, odpowiedzialność na tych zasadach ponoszą osoby będące
członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko
spółce okazała się bezskuteczna (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 25
września 2003 r., V CK 198/02 – nie publ.).
Powyższa wykładnia przesądza o zasadności kasacji pozwanych, którzy
skutecznie zostali odwołani z funkcji członków zarządu uchwałą NZF z dnia 15 maja
2001 r., gdy nie istniało jeszcze zobowiązanie obciążające zarządzoną Spółkę, którego
następstwem jest dochodzone przez powoda roszczenie. Roszczenie te zostało
5
prawomocnie zasądzone od pozwanego R. P., po przyjęciu, że pełniąc jednoosobowo
funkcję członka zarządu w okresie od 15 maja 2001 r. do 25 lutego 2002 r. nie złożył on
wniosku o ogłoszenie upadłości zarządzanej Spółki bądź żądania wszczęcia
postępowania układowego. Nie mogło natomiast być „rażąco spóźnione” złożenie przez
P. Z. podania o otwarcie postępowania układowego w dniu 26 lutego 2002 r., po
powołaniu go na funkcję prezesa dzień wcześniej. Z przyczyn oczywistych nie może być
tu mowy o jakimkolwiek spóźnieniu. Należy przy tym zaaprobować niekwestionowane
ustalenie, że wcześniejsza uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z dnia
25 października 2001 r. była nieważna, przez co nie zmieniła składu zarządu Spółki z o.
o. „Korporacja Z.(...) – ” w W.. W konsekwencji pozwani Zadorowie nie byli członkami
zarządu „w czasie właściwym dla ogłoszenia upadłości lub wszczęcia postępowania
układowego” (zob. cyt. wyrok Sądu Najwyższego zadnia 28 września 1 999 r., II CKN
608/98). Odpowiedzialność z art. 299 ksh jest dolegliwa (całym majątkiem), dlatego
należy jednoznacznie wykazać obowiązek określonego postępowania przez członka
zarządu oraz niedopełnienie tego obowiązku. Przesłanki tej szczególnej
odpowiedzialności nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej.
Wobec zasadności kasacji, opartej na pierwszej jej podstawie, należało zmienić
wyrok odwoławczy w części zaskarżonej i oddalić apelację powoda (art. 39315
k.p.c. i
art. 98 k.p.c. w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie kodeksu
postępowania cywilnego... – Dz. U. 2005 r. Nr 13, poz. 98).

V CK 839/04

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia