Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 81/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Zakładu Opieki Zdrowotnej Ministerstwa […]
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 lipca 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 marca 2005 r., sygn. akt [....],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 27 września 2004 r. oddalił powództwo
o zapłatę 601 511,20 zł. wniesione przez Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa
przeciwko Narodowemu Funduszowi. Sąd ten ustalił, że stronę powodową z
branżową kasą chorych, której następcą prawnym jest pozwany Fundusz, łączyły
dwie umowy dotyczące udzielania świadczeń zdrowotnych zawarte na okres od 1
stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2003 r. Na 2001 r. kwotę należności dla powoda za
wykonywanie świadczeń zdrowotnych ustalono na 9 598 935, 80 zł., przy czym
kwota ta w wyniku trzech kolejnych aneksów została podwyższona. Było to
związane z zakontraktowaniem wyższej ilości refundowanych świadczeń
zdrowotnych. W dniu 26 lutego 2001 r. strona powodowa wystąpiła do branżowej
kasy chorych o renegocjację umowy o finansowanie świadczeń zdrowotnych z
uwagi na wzrost obciążeń finansowanych z tytułu podwyżki wynagrodzeń dla
pracowników wprowadzonej na podstawie znowelizowanej ustawy z dnia 16
grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przeciętnych wynagrodzeń
u przedsiębiorców (tzw. „ustawy 203”), ale spotkała się z odmową, motywowaną
brakiem środków finansowych umożliwiających zmianę zawartych kontraktów.
Strona powodowa w wyniku realizacji „ustawy 203” wypłaciła swoim pracownikom
podwyżki wynagrodzeń w wysokości kwoty dochodzonej pozwem. Jej wynik
finansowy na pierwszy kwartał 2004 r. wykazywał stratę ponad 10 000 000 zł. Sąd
Okręgowy oceniając roszczenie strony powodowej w aspekcie powołanych przez
nią jego podstaw prawnych, a to art. 357 1 k.c., art. 471 k.c. i art. 415 k.c., uznał,
że strona powodowa nie ponosi odpowiedzialności na podstawie tych przepisów.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji strony powodowej oddalił ją
wyrokiem z dnia 4 marca 2005 r. Sąd drugiej instancji podzielił w całości ustalenia
faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i przyjął je za własne. Podzielił także
ocenę prawną Sądu pierwszej instancji, co do braku podstaw prawnych dla
odpowiedzialności strony pozwanej za skutki realizacji „ustawy 203” i uznał za
bezzasadne zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego zawarte w apelacji.
Dodatkowo, nawiązując do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
18 grudnia 2002 r. (K 43/01), w którym wyrażono pogląd o współodpowiedzialności
3
systemu finansów publicznych za skutki realizacji art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r., Sąd Apelacyjny stwierdził, że nie oznacza to ani wprost, ani wyłącznie
odpowiedzialności Narodowego Funduszu Zdrowia. W konsekwencji należało
przyjąć, że zaskarżony wyrok nie naruszał zatem również tego przepisu w związku
z art. 190 ust. 1 Konstytucji.
Skarga Kasacyjna strony powodowej została oparta o podstawę naruszenia
prawa materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.). W jej ramach zostały zawarte
zarzuty naruszenia art. 405 k.c., 415 k.c., 471 k.c., 56 k.c. oraz art. 4a ustawy
z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania wynagrodzeń
u przedsiębiorców i art. 190 ust. 1 Konstytucji. W oparciu o te zarzuty skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, bądź jego zmianę poprzez uwzględnienie
powództwa w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Większość zarzutów zawartych w skardze kasacyjnej strony powodowej
była nieuzasadniona. Sąd Apelacyjny ocenił prawidłowo, że strona pozwana,
odmawiając przekazania dodatkowych środków finansowych przeznaczonych na
pokrycie wydatków związanych z podwyżkami wynagrodzeń wynikających
z realizacji obowiązków nałożonych na zakłady opieki zdrowotnej na mocy tzw.
„ustawy 203”, nie dopuściła się czynu niedozwolonego w rozumieniu art. 415 k.c.
Przepis ten nie został zatem naruszony w wyniku jego niezastosowania. Podobnie
nie można uznać również zasadności zarzutu naruszenia art. 471 k.c.
rozpatrywanego wyłącznie w płaszczyźnie nienależytego wykonania umowy,
poprzez odmowę renegocjacji cen świadczeń zdrowotnych przez stronę pozwaną,
jak podniesiono w skardze kasacyjnej. Z nie kwestionowanych w skardze
kasacyjnej ustaleń faktycznych wynika, że strony zawarły umowę dotyczącą
udzielania świadczeń zdrowotnych przez stronę powodową, w której określiły
między innymi rodzaj tych świadczeń oraz należność za ich wykonanie. Umowa ta
w tym zakresie była zmieniana na podstawie zawieranych do niej aneksów,
a uzgodnione w umowie kwoty strona powodowa otrzymała. Brak jest zatem
podstaw, by przyjąć, że strona pozwana ponosi odpowiedzialność za niewłaściwe
wykonanie umowy łączącej ją ze stroną powodową. Strona powodowa w skardze
4
kasacyjnej nie uzasadniła bliżej, w czym upatruje naruszenia art. 405 k.c. Przepis
ten został przytoczony w kontekście twierdzeń odnoszących się do uzyskania przez
system finansów publicznych w latach 2001 i 2002 dodatkowych środków
finansowych, rozdysponowanych następnie na rzecz podmiotów finansujących
zakłady opieki zdrowotnej w ramach systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Tego
rodzaju fakt nie oznacza jednak, że strona pozwana, nie zwiększając limitu środków
na zakontraktowane usługi zdrowotne, mimo konieczności wzrostu wydatków na
fundusz płac, uzyskała bez podstawy prawnej korzyść majątkową kosztem
wydatków poniesionych przez stronę powodową na sfinansowanie podwyżek
wynagrodzeń jej pracowników. Dodatkowe środki finansowe, którymi dysponowała
branżowa kasa chorych zostały przeznaczone na pokrycie kosztów świadczeń
medycznych w szerszym niż początkowo uzgodniony zakresie i wszystkie te środki
zostały przekazane zakładom opieki zdrowotnej. Nie mogły zatem stanowić
przedmiotu wzbogacenia w rozumieniu art. 405 k.c. Toteż ten przepis nie został
naruszony w wyniku jego niezastosowania. Sąd drugiej instancji stwierdził
wyraźnie, że uwzględnił treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który uznał za
zgodny z Konstytucją art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców.
Nie mógł zostać zatem naruszony art. 190 ust. 1 Konstytucji w wyniku odmowy jego
zastosowania.
Skarżący zarzucił natomiast trafnie, że Sąd Apelacyjny bezzasadnie uznał, iż
powołany wyżej art. 4a ustawy z 16.12.1994 r. nie może stanowić podstawy
odpowiedzialności strony za skutki jego realizacji przez stronę powodową. Na taką
funkcję tego przepisu wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia
17 marca 2005 r. (III CK 405/04), podkreślając, że należy w nim upatrywać
podstawy prawnej dla roszczeń samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej wobec kas chorych, a później Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia
- jako właściwych podmiotów systemu finansów publicznych odpowiedzialnych za
pokrycie wydatków poniesionych na podwyżki wynagrodzeń pracowników
w zakresie, w jakim w danych okolicznościach nie można było wymagać ich
sfinansowania ze środków tych zakładów. Zasady finansowania świadczeń
zdrowotnych wynikały niewątpliwie z treści umów zawieranych przez zakłady opieki
5
zdrowotnej z kasami chorych. Obowiązkiem kas chorych było zatem co do zasady
przekazywanie takiej ilości środków finansowych, które wynikały z należytego
wykonywania tych umów. Należy jednak mieć na uwadze, że treść stosunku
umownego może zostać ukształtowana odpowiednio nie tylko w wyniku woli stron
umowy, ale również w wyniku obowiązywania określonych przepisów. Z treści art.
56 wynika, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz
również te, które wynikają z zasad współżycia społecznego i z ustalonych
zwyczajów. Wykonanie przez zakład opieki zdrowotnej obowiązków wynikających
z obowiązywania art. 4a ustawy z 16.12.1994 r. mogło modyfikować treść umowy
z kasą chorych w zakresie wysokości wynagrodzenia za świadczenie usług
zdrowotnych. Wymaga też podkreślenia, że za dopuszczalnością uznania
powołanego wyżej przepisu, jako podstawy powództwa opowiedział się Sąd
Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 30 marca 2006 r. (III CZP 130/05).
Wobec zasadności zarzutu naruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 4a
ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń poprzez odmowę jego zastosowania skarga kasacyjna
podlegała uwzględnieniu i zaskarżony wyrok należało uchylić na podstawie art.
39815
§ 1 k.p.c.