Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 205/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Strus
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa "K." S.A.
przeciwko A.Ż.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 października 2006 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 listopada 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz
powódki kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w J. nakazem zapłaty wydanym w dniu 22 grudnia 2004 r. w
postępowaniu nakazowym orzekł, że pozwany A.Ż. ma zapłacić powódce „K.”
Spółce Akcyjnej kwotę 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 stycznia
2003 r. i kosztami postępowania.
Po rozpoznaniu zarzutów pozwanego Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
10 maja 2005 r. utrzymał w mocy nakaz zapłaty, przyjmując za podstawę tego
rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną.
W dniu 29 grudnia 1997 r. powódka zawarła z W.Ż. właścicielką „P.” umowę
ramową. Na podstawie tej umowy powódka zobowiązała się dokonywać sprzedaży
swoich wyrobów gotowych W.Ż. w okresie do 28 czerwca 1998 r. Kupującą
reprezentował, jako jej pełnomocnik, pozwany A.Ż. Celem zabezpieczenia płatności
należności sprzedającego, wynikających z powyższej umowy, pozwany w dniu 5
lutego 1998 r. na zlecenie powódki wystawił własny weksel in blanco na sumę
100.000 zł. Nakazem zapłaty z dnia 6 marca 2000 r. Sąd Rejonowy w W.
zobowiązał W.Ż. do zapłaty „K.” Spółce Akcyjnej kwoty 489.125,58 zł z ustawowymi
odsetkami. Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego
w B. z dnia 20 października 2000 r. Powódka pismem z dnia 9 stycznia 2003 r.
wezwała pozwanego, jako wystawcę weksla własnego, do zapłaty kwoty 100.000
zł. Pozwany odmówił spełnienia tego żądania podnosząc zarzut przedawnienia
roszczeń, wynikających ze stosunku podstawowego łączącego powódkę z W.Ż., a
w konsekwencji roszczenia z weksla in blanco.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał roszczenie powódki
za usprawiedliwione. Stwierdził, że weksel wystawiony przez pozwanego
uzupełniony został prawidłowo, w sposób spełniający wszystkie wymagania
określone w art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr
37, poz. 282 ze zm.; dalej: „Pr. weksl.”). Stanął na stanowisku, że roszczenie
wynikające z tego weksla podlegają – stosownie do dyspozycji art. 70 zd. pierwsze
Pr. weksl. - trzyletniemu terminowi przedawnienia, liczonemu od dnia płatności
3
weksla. W sytuacji zatem, gdy termin płatności weksla został wyznaczony na dzień
22 stycznia 2004 r., to o przedawnieniu roszczeń z tego weksla nie może być
mowy. Sąd Okręgowy wskazał też, że abstrakcyjny charakter zobowiązania
wekslowego sprawia, iż wynikające z niego roszczenia podlegają przedawnieniu
niezależnie od przedawnienia roszczeń ze stosunku podstawowego. W konkretnym
stanie faktycznym również i te roszczenia nie uległy jeszcze przedawnieniu, jako że
zostały stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu w dniu 20 października 2000
r. (art. 125 § 1 k.c.). Pozwany nie poręczał weksla wystawionego przez W.Ż., lecz
wystawił weksel własny. Jego odpowiedzialność nie jest więc ukształtowana na
zasadzie in solidum. Skoro w dacie wypełnienia weksla zobowiązanie ze stosunku
podstawowego nadal istniało i było wymagalne, to pozwany, jako gwarant, ponosi
odpowiedzialność za jego wykonanie.
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację
pozwanego od orzeczenia Sądu Okręgowego. Sąd Apelacyjny aprobując w całej
rozciągłości ustalenia i wnioski Sądu pierwszej instancji podkreślił, że pozwany nie
może skutecznie podnieść zarzutu przedawnienia roszczeń wynikających z umowy,
której nie był stroną. Pozwanego łączyła z powódką umowa nienazwana zbliżona
cechami do umowy gwarancji. Wprawdzie strony nie sporządziły na piśmie
deklaracji wekslowej, lecz weksel bezspornie został wystawiony przez pozwanego
na zabezpieczenie płatności za wyroby sprzedane W.Ż. W toku procesu pozwany
nie wykazywał, by umówił się z powódką, że nie może ona uzupełnić weksla po
upływie terminu przedawnienia zabezpieczonych roszczeń. Roszczenia te zresztą
nie uległy przedawnieniu.
W skardze kasacyjnej opartej na podstawie określonej w art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c. pozwany zarzucił Sądowi Apelacyjnemu naruszenie:
- art. 10 Pr. weksl. przez uznanie, że weksel in blanco wystawiony przez
pozwanego w celu zabezpieczenia wierzytelności z umowy sprzedaży
zawartej między powódką a W.Ż. ma charakter typowego zobowiązania
abstrakcyjnego, a nie kauzalnego;
- art. 117 w zw. z art. 556 k.c. oraz art. 125 k.c. przez przyjęcie,
że dochodzone przez powódkę roszczenia nie uległy przedawnieniu
4
względem pozwanego oraz, że wskutek wydania przez Sąd Okręgowy w B.
w dniu 20 października 2000 r. wyroku w sprawie pomiędzy W.Ż. a „K.”
przerwaniu uległ bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego
ze zobowiązania wekslowego;
- art. 104 Pr. weksl. oraz art. 366 i art. 372 k.c. poprzez oparcie
odpowiedzialności pozwanego na przepisach prawa wekslowego
z wyłączeniem zasad odpowiedzialności in solidum (w tym odpowiednio
przepisów kodeksu cywilnego o odpowiedzialności solidarnej).
Powołując się na tak ujętą podstawę kasacyjną, pozwany wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i jego zmianę przez oddalenie powództwa w całości, bądź
też o uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.
Z przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku wiążących ustaleń
faktycznych wynika, że pozwany wystawił w dniu 5 lutego 1988 r. weksel in blanco
w celu zabezpieczenia wierzytelności, przypadających powódce na podstawie
umowy, jaką zawarła ona w dniu 29 grudnia 1997 r. z żoną pozwanego W.Ż.
Ustalenia te wskazują zatem jednoznacznie na to, iż istniał tzw. stosunek
podstawowy kreujący roszczenia, dla zabezpieczenia których pozwany zaciągnął
zobowiązanie wekslowe, tyle tylko, że stosunek ten łączył remitenta (powódkę)
nie z wystawcą weksla (pozwanym), ale z osobą trzecią (W.Ż.). Obowiązujące
prawo nie sprzeciwia się dopuszczalności wystawienia weksla dla zabezpieczenia
długu osoby trzeciej. Praktyka taka nie jest kwestionowana zarówno w doktrynie,
jak i w orzecznictwie (por. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego: z dnia 17
czerwca 1999 r., I CKN 51/96, OSNC 2000/2/27 oraz z dnia 25 marca 2004 r., II
CK 103/03, Pr. Bankowe 2005/5/6). Nie jest zatem uprawniony zarzut skarżącego
wskazujący na naruszenie przez Sąd Apelacyjny art. 10 Pr. weksl. poprzez nie
dostrzeżenie związku zaciągniętego przez pozwanego zobowiązania wekslowego
ze wskazanym wyżej stosunkiem podstawowym. Sąd Apelacyjny stwierdził
wszakże wyraźnie, że wystawiony przez pozwanego weksel miał zabezpieczyć
5
(gwarantować) wierzytelności powódki z tytułu sprzedaży jej wyrobów W.Ż.
Dostrzeżenie wskazanej relacji pomiędzy zobowiązaniem ze stosunku
podstawowego a zobowiązaniem z weksla in blanco znalazło swój wyraz w
przeprowadzeniu przez Sąd Apelacyjny badania podniesionego przez pozwanego
zarzutu uzupełnienia weksla po upływie terminu przedawnienia zabezpieczonego
nim roszczenia jako zarzutu uzupełnienia weksla niezgodnie z zawartym
porozumieniem. Zasadność przeprowadzenie oceny wzmiankowanego zarzutu w
takiej płaszczyźnie podyktowana jest właśnie – według dominującego w
judykaturze stanowiska – ścisłą więzią występująca pomiędzy zobowiązaniem
wynikającym z weksla in blanco, a zobowiązaniem z którego wynika
zabezpieczone roszczenie (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14
października 1971 r., II CR 277/71, OSP 1972/7/139; z dnia 19 listopada 2004 r., V
CK 228/04, OSP 2005/11/130; z dnia 24 listopada 2005 r., IV CK 236/05, nie publ.;
z dnia 30 listopada 2005 r., III CK 274/05, nie publ.; z dnia 15 lutego 2006 r., IV
CSK 15/05, nie publ.; z dnia 14 lipca 2006 r. II CSK 75/06).
Za chybiony uznać należy, podniesiony przez skarżącego, zarzut naruszenia
art. 117 w zw. z art. 556 oraz art. 125 k.c. (art. 556 k.c. – jak to wynika
z uzasadnienia tego zarzutu - przywołany został zamiast art. 554 k.c. wskutek
oczywistej omyłki pisarskiej).
Wbrew twierdzeniom skarżącego, Sąd Apelacyjny wcale nie uznał,
że dochodzone przez pozwanego w niniejszym postępowaniu wobec pozwanego
roszczenie nie uległo przedawnieniu w oparciu o wymienione przepisy. Przyjął
natomiast, że W.Ż. oraz pozwany pozostają dłużnikami powódki z różnych tytułów
prawnych, przy czym ten ostatni - z tytułu zobowiązania wekslowego. Wskazał też
wyraźnie, że żądanie pozwu obejmuje roszczenie wekslowe przeciwko wystawcy
weksla własnego, a to podlega przedawnieniu w terminie określonym w art. 70 zd.
pierwsze Pr. weksl. Do oceny zarzutu przedawnienia roszczenia powódki
względem pozwanego Sąd Apelacyjny nie stosował zatem przytoczonych przez
skarżącego przepisów kodeksu cywilnego. Przez pryzmat tych unormowań
rozważył natomiast, czy na przeszkodzie do uwzględnienia powództwa nie stoi
uzupełnienie weksla w sposób sprzeczny z porozumieniem wekslowym (po
upływie terminu przedawnienia roszczeń ze stosunku podstawowego).
6
Skarżący w sposób zupełnie dowolny przypisał też Sądowi Apelacyjnemu
zapatrywanie, według którego stwierdzenie prawomocnym orzeczeniem sądu
roszczeń powódki wobec W.Ż. wynikających ze stosunku podstawowego miało
spowodować przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczenia wekslowego
przysługującego powódce względem pozwanego. Sąd Apelacyjny stwierdził
wyraźnie, że roszczenia te podlegają przedawnieniu według różnych reżimów
prawnych. Roszczenia ze stosunku podstawowego zabezpieczone wekslem in
blanco do chwili jego uzupełnienia, z uwagi na treść art. 125 k.c., nie uległy
przedawnieniu. Powódka była więc uprawniona do uzupełnienia weksla
wystawionego przez pozwanego. Dopiero od wskazanego w uzupełnionym
blankiecie dnia płatności weksla rozpoczął swój bieg termin przedawnienia
roszczenia wekslowego (art. 70 zd. pierwsze Pr. weksl.). Przerwanie biegu terminu
tego przedawnienia wskutek okoliczności wskazanych przez skarżącego w ogóle
nie wchodziło w rachubę. W tym kontekście niezrozumiałe są zawarte
w uzasadnieniu skargi kasacyjnej twierdzenia, według których Sąd Apelacyjny
rozciągnął skutki wydłużenia biegu terminu przedawnienia wobec W.Ż. na
pozwanego (w następstwie stwierdzenia przysługujących powódce względem tej
dłużniczki roszczeń prawomocnym wyrokiem sądu), jak też wskazujące na
bezzasadność powództwa z uwagi na „przedawnienia roszczenia ze stosunku
podstawowego wobec pozwanego … w dniu 18 czerwca 2001 r.” Tym samym za
oczywiście bezzasadne uznać należy nawiązujące do tych twierdzeń zarzuty
naruszenia art. 104 Pr. weksl. oraz art. 366 i art. 372 k.c.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł, jak w sentencji.