Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 176/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
ze skargi pozwanych o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w B.
z dnia 7 marca 2002 r., sygn. akt [...]
w sprawie z powództwa Starosty Powiatu B. - Powiatowego Urzędu Pracy
przeciwko E.C., T.C., B.C. i R.C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 listopada 2006 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 lutego 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Pozwani wnieśli skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 3.07.2002 r. podnosząc, że
postępowanie poprzedzające wydanie tego orzeczenia było dotknięte
nieważnością. Strona powodowa był określona jako „Starosta Powiatu B. -
Powiatowy Urząd Pracy” zamiast „Powiat B.”, a pełnomocnictwa także udzielił
starosta zamiast dwóch członków zarządu powiatu.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 15.02.2006 r. skargę oddalił. Sąd ten
stwierdził, że strona powodowa istotnie była określona jako „Starosta Powiatu B.”,
zamiast „Powiat B.”, to jednak tę wadliwość należy ujmować w kategoriach
błędnego oznaczenia strony, a nie nieważności. Uznał – też, że skoro z mocy art.
34 ustawy o samorządzie powiatowym starosta jest osobą powołaną do
reprezentowania powiatu na zewnątrz, to mógł on w postępowaniu sądowym
jednoosobowo reprezentować powiat i jednoosobowo udzielić pełnomocnictwa.
Wyrok ten zaskarżyli skargą kasacyjną pozwani zarzucając naruszenie art.
70 § 1 i 2 k.p.c., art. 401 pkt 2 w związku z art. 379 pkt 2 k.p.c. co miało istotny
wpływ na wynik sprawy, a nadto naruszenie art. 2 ust. 2, 8 ust. 2, 26 ust. 1, 34
ust. 1 oraz art. 48 ustawy z dnia 5.06.1998 r. o samorządzie powiatowym
w związku z art. 33 i 38 k.c. oraz art. 64 § 1 i 65 k.p.c. Wskazując na powyższe
wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroków poprzedzających, tj.
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 3.07.2002 r. i wyroku Sądu Okręgowego z dnia
7.03.2002 r. i odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. względnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie jest poza sporem, że postępowanie w sprawie oznaczonej sygn.
akt [...]/01 toczyło się przed Sądem Okręgowym z powództwa „Starosty Powiatu B.
– Powiatowy Urząd Pracy” przeciwko pozwanym. Takie oznaczenie strony
powodowej nastąpiło też w nakazie zapłaty z dnia 10.09.2001 r., w którym
zobowiązano pozwanych do spełnienia świadczenia pieniężnego na rzecz tak
3
oznaczonej strony powodowej, a to następnie w wyroku Sądu Okręgowego z dnia
7.03.2002 r. utrzymującym w mocy nakaz zapłaty i w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3.07.2002 r., w którym oddalono apelację pozwanych. Jest także bezsporne,
że tak określoną stronę powodową reprezentował radca prawny legitymujący się
pełnomocnictwem podpisanym wyłącznie przez starostę.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że istotnie takie oznaczenie strony
powodowej było oczywiście błędne, gdyż prawidłowe oznaczenie winno wskazywać
„Powiat B.”. Uznał jednak, że takie błędne oznaczenie strony powodowej nie może
powodować nieważności postępowania. Takiego stanowiska nie można podzielić,
jeśli uwzględnić przepisy ustawy z dnia 5.06.1998 r. o samorządzie powiatowym
(Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.), przepisy obowiązującej
wówczas ustawy z dnia 14.12.1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
(Dz. U. z 2003 r. Nr 55, poz. 514 z późn. zm.) oraz przepisy kodeksu postępowania
cywilnego.
Status prawny powiatu regulują przepisy ustawy z dnia 5.06.1998 r.
o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1592 ze zm.). Zgodnie
z art. 2 ust. 2 tej ustawy powiat ma osobowość prawną, a organami powiatu są:
rada powiatu – jako organ stanowiący i kontrolny oraz zarząd powiatu – jako organ
wykonawczy powiatu. W skład zarządu wchodzą: starosta, wicestarosta i pozostali
członkowie zarządu. Jako organ wykonawczy zarząd wykonuje uchwały rady
powiatu oraz realizuje zadania powiatu określone przepisami prawa. Stosownie do
art. 48 powołanej ustawy oświadczenia woli w sprawach majątkowych w imieniu
powiatu – jako osoby prawnej – składają dwaj członkowie zarządu lub jeden
członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd. Na szczeblu powiatu
występują też samorządowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej.
Ustawa określa je jako jednostki organizacyjne powiatu. Te powiatowe jednostki
organizacyjne wraz ze starostwem powiatowym oraz powiatowymi służbami,
inspekcją i strażą, tworzą powiatową administrację zespoloną. W skład powiatowej
administracji zespolonej wchodziły m.in. powiatowe urzędy pracy, co wynikało
wyraźnie z art. 6b ust. 1 ustawy z dnia 14.12.1994 r. o zatrudnieniu
i przeciwdziałaniu bezrobociu. Status prawny powiatowego urzędu pracy był więc
określony. Jest to samorządowa jednostka organizacyjna (powiatowa jednostka
4
organizacyjna) bez osobowości prawnej, której kierownika powołuje i odwołuje
starosta. Nie budzi więc żadnych wątpliwości, że powiatowy urząd pracy nie miał
zdolności sądowej, w tym samym pozew wniesiony przez taką jednostkę
podlegałby odrzuceniu (art. 199 § 2 pkt 3 k.p.c.). Takie stanowisko wyraził też Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 18.08.1999 r. I CKN 456/99. Wyjaśniono też,
że kierownik takiej jednostki organizacyjnej może występować w imieniu powiatu
w granicach udzielonego pełnomocnictwa (uchwała SN z dnia 19.01.1999 r.
III CZP 160/92, OSNC 1993, nr 6, poz. 102), przy czym pełnomocnictwo winno być
udzielone w imieniu powiatu przez dwóch członków zarządu powiatu.
Jak z powyższego wynika prawidłowe oznaczenie strony powodowej
w postępowaniu, którego dotyczy skarga o wznowienie winna brzmieć „Powiat B. –
Powiatowy Urząd Pracy” lub „Powiat B.”. Starosta Powiatu B. – jest jedynie
przewodniczącym zarządu powiatu (art. 26 ust. 2 ustawy o samorządzie
powiatowym), zarząd zaś jest kolegialnym organem wykonawczym powiatu jako
osoby prawnej. Z tej racji – według art. 34 ust. 1 tej ustawy – starosta organizuje
pracę zarządu powiatu (a więc pracę organu kolegialnego), pracę starostwa
powiatowego (jako urzędu powiatu), kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz
reprezentuje powiat na zewnątrz. Jest też kierownikiem starostwa, zwierzchnikiem
służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych
powiatu oraz zwierzchnikiem służb, inspekcji i straży (art. 35 ust. 2 ustawy). Taki
status ustrojowy starosty jednoznacznie wskazuje, że nie ma on zdolności sądowej,
jeśli tak, to nie zachodzi tu przypadek występowania braków w zakresie zdolności
sądowej, o których umowa w art. 70 § 1 i 199 § 1 pkt 3 k.p.c. W konsekwencji
pozew wniesiony przez „Starostę Powiatu B.” – jako stronę powodową podlegał a
limine odrzuceniu.
Powstaje pytanie, czy w tych okolicznościach można twierdzić, że nastąpiło
jedynie wadliwe oznaczenie strony powodowej, tak jak uczynił to Sąd Apelacyjny,
który w wyroku oddalającym skargę o wznowienie oznaczył stronę powodową jako
„Powiat B.”. W okolicznościach niniejszej sprawy poglądu tego nie można podzielić.
Należy bowiem zwrócić uwagę na treść odpowiedzi na skargę o wznowienie
postępowania (k. 75), w którym utrzymuje się nadal, że starosta ma w tej sprawie
zdolność sądową jako reprezentant Funduszu Pracy. Takie twierdzenia – zresztą
5
wewnętrznie sprzeczne – uzasadnia odwołanie się do poglądu Sądu Najwyższego
wyrażonego w uchwale w dniu 19.04.2001 r. III CZP 10/01 (OSNC 2001, nr 10, poz.
147), w której przyjęto, że „sąd nie jest władny oznaczyć Skarbu Państwa jako strony
powodowej wówczas, gdy żądanie oparte zostało na twierdzeniu, że jednostka
wskazana jako strona powodowa jest podmiotem odrębnym od Skarbu Państwa”.
Odnosząc ten trafny pogląd do okoliczności niniejszej sprawy stwierdzić należy co
następuje: sąd nie jest władny oznaczyć powiatu będącego osobą prawną jako strony
powodowej wówczas, gdy żądanie oparte zostało na twierdzeniu, iż podmiot wskazany
jako strona powodowa jest podmiotem odrębnym od powiatu”. Za takim poglądem
przemawia podstawowa zasada zakazująca sądowi narzucenia komukolwiek roli
powoda. Te względy są decydujące i nie pozwalają podzielić stanowiska Sądu
Apelacyjnego. Są one zarazem wystarczające do uwzględnienia skargi kasacyjnej (art.
39815
§ 1 k.p.c.).
Na marginesie należy jedynie zauważyć, że udzielenie pełnomocnictwa jest
niewątpliwie oświadczeniem woli, które – zgodnie z regułą zawartą w art. 48 ustawy o
samorządzie powiatowym – winni złożyć dwaj członkowie zarządu powiatu lub członek
zarządu i osoba upoważniona. Tę regułę należy odnieść także do pełnomocnictwa
procesowego. Nie można podzielić poglądu, iż starosta może jednoosobowo udzielić
pełnomocnictwa procesowego odnośnie do reprezentacji powiatu z uwagi na treść art.
34 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, który uprawnia starostę do reprezentacji
powiatu na zewnątrz. Należy przecież zwrócić uwagę na to, że starosta może
samodzielnie udzielić pełnomocnictwa procesowego wówczas, gdy jest samodzielnym
reprezentantem Skarbu Państwa (art. 11 i 11a ustawy o gospodarce nieruchomościami).
Wówczas starosta działa jednoosobowo jako organ wykonujący zadania z zakresu
administracji rządowej. Podobnie jednoosobowo działa wójt, burmistrz, prezydent
miasta jako organ wykonawczy. Wynika to z wyraźnych umocowań ustawowych. Jeśli
zaś organ wykonawczy powiatu ma charakter kolegialny, a zarazem ustawowo
uregulowano kwestię składania oświadczeń woli w imieniu powiatu, to brak podstaw,
aby ze względów praktycznych, czynić wyjątki odnośnie do udzielenia
pełnomocnictwa procesowego.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c., orzeczono jak
w sentencji.