Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 35/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 lutego 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa „E." Spółki Akcyjnej w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o zatwierdzenie taryfy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 lutego 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 30 stycznia 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punktach 2 i 3 i przekazuje
sprawę w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie:
2
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, dalej jako „prezes Urzędu” lub
„pozwany” decyzją z dmą 14 grudnia 2006 r., dalej jako „zaskarżona decyzja” po
rozpatrzeniu wniosku przedsiębiorstwa energetycznego E. S. A., dalej jako „powód”
lub „powodowe przedsiębiorstwo”, zawartego w piśmie z dnia 7 listopada 2006 r.
(polskich członków zarządu) oraz w piśmie z dnia 30 listopada 2006 r. (rosyjskich
członków zarządu), uzupełnionymi pismami z dnia 7 grudnia 2006 r. (polskich
członków zarządu), 8 grudnia 2006 r. (rosyjskich członków zarządu), 13 grudnia
2006 r. i z dnia 14 grudnia 2006 r., zatwierdził ustaloną przez powoda (polskich
członków zarządu) taryfę za usługi przesyłania gazu ziemnego wysokometanowego
na okres 12 miesięcy od dnia wprowadzenia jej do stosowania. Prezes Urzędu w
zaskarżonej decyzji ocenił, że powód (w wersji przedstawionej przez polskich
członków zarządu) opracował taryfę zgodnie z zasadami określonymi w art. 44 i 45
ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (jednolity tekst: Dz.U. z
2006 r., Nr 89, poz. 625 ze zm., dalej jako „Prawo energetyczne”) i przepisami
rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 grudnia 200 r. w sprawie
szczegółowych zasad i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi
(Dz.U. Nr 277, poz. 2750, dalej jako „rozporządzenie taryfowe”).
W ocenie Prezesa Urzędu, stawki opłat ustalone przez powoda (w wersji
przedstawionej przez polskich członków zarządu) w taryfie, zostały skalkulowane
na podstawie uzasadnionych kosztów prowadzenia działalności, zaplanowanych na
rok obowiązywania taryfy. Podstawą do określenia wielkości kosztów były koszty
związane z działalnością koncesjonowaną, poniesione przez przedsiębiorstwo
energetyczne w okresie sprawozdawczym.
Sąd Okręgowy w W. – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z
dnia 6 czerwca 2008 r. uchylił zaskarżoną odwołaniem powoda decyzję i umorzył
postępowanie w pkt 2 i w pkt 3.
Sąd ustalił, że powodowe przedsiębiorstwo zostało założone w celu
utworzenia systemu gazociągów tranzytowych do przesyłania rosyjskiego gazu do
państw europejskich oraz do Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej przez
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także dla potrzeb gospodarki polskiej.
3
Głównymi akcjonariuszami są P. i G. S.A. w W. oraz O. Rosyjska Spółka Akcyjna w
Moskwie.
Zgodnie z zasadami reprezentacji uprawnionym do reprezentacji powoda są
dwaj członkowie zarządu łącznie lub członek zarządu łącznie z prokurentem. W
dniu składania wniosku o zatwierdzenie taryfy usługi przesyłania gazu ziemnego
wysokometanowego na rok 2007 prezesem zarządu był M. K., wiceprezesem Y. K.,
członkami zarządu J. T. i E. V. Stosownie do § 32 ust. 3 Statutu E. S. A. „uchwała
zarządu nie zostaje podjęta, jeżeli Prezes Zarządu głosował przeciwko niej, o takim
przypadku Prezes Zarządu jest zobowiązany poinformować Radę Nadzorczą.”
Stosownie do § 31 ust. 5 Statutu E. S.A. „zakres, zasady pracy zarządu i sposób
podejmowania uchwał zarządu, zakres prac i obowiązków poszczególnych
członków zarządu, określa Regulamin Zarządu, zatwierdzony przez Radę
Nadzorczą". Stosownie do § 14 ust. 3 Regulaminu Zarządu E. S.A. „W przypadku
równości liczby głosów za uchwałą i przeciw uchwale decyduje głos
przewodniczącego posiedzenia, jeżeli jest nim Prezes lub Wiceprezes Zarządu, z
zastrzeżeniem ust. 31". Stosownie do § 14 ust. 31 Regulaminu Zarządu E. S.A. „w
przypadku gdy Prezes Zarządu głosuje przeciw uchwale, uchwała ta nie zostaje
podjęta, a Prezes powiadamia o tym fakcie Radę Nadzorczą".
Powód jako przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na
wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przesyłania paliw gazowych
ustala taryfy dla paliw gazowych oraz proponuje okres ich obowiązywania , a
następnie przedkłada je do zatwierdzenia Prezesowi Urzędu.
W dniu 30 listopada 2006 r. odbyło się posiedzenie zarządu powodowego
przedsiębiorstwa., w którym wzięli udział wszyscy czterej członkowie zarządu oraz
dyrektorzy: finansowy i biura organizacji oraz dwóch radców prawnych.
Przedmiotem posiedzenia rozpatrzenie dwóch wersji wniosków o zatwierdzenie
taryfy opłat za usługę przesyłania gazu ziemnego wysokometanowego na rok 2007.
Pierwsza wersja została przedłożona przez dyrektora finansowego, zaś druga
wersja przygotowana na zlecenie i zgodnie z wytycznymi wiceprezesa zarządu Y.
K. i członka zarządu E. V. Dyrektor finansowy przedstawił różnice w parametrach
przyjętych do konstruowania obu wersji wniosków i były one następujące: l. cena
gazu paliwowego: w wersji pierwszej przyjęto prognozowaną cenę gazu
4
paliwowego w wysokości 275,2 USD/lOOOm , a w wersji drugiej przyjęto
prognozowaną cenę gazu paliwowego w wysokości 261,06 USD/lOOOm3
, 2. kursy
walut: w wersji pierwszej zgodnie z przyjętymi kursami w budżecie państwa: 3,04
PLN/USD i 3,90 PLN/EUR , zaś w drugiej - 2,90 PLN/USD i 3,70 PLN/EUR, 3.
Stopa zwrotu kapitału w pierwszej - 7,54% od 3/4 wartości majątku, w wersji drugiej
0%, przy czym w kosztach uwzględniono koszty obsługi długu z tytułu odsetek i
prowizji. Ponadto wniosek taryfowy w wersji pierwszej przewidywał, a wniosek
taryfowy w wersji drugiej nie przewidywał, opłaty za przekroczenie mocy
przesyłowej zamówionej. Głosowanie członków zarządu odbywało się oddzielnie
nad każdą wersją wniosku o zatwierdzenie taryfy. Na pierwszą wersję wniosku o
zatwierdzenie taryfy głosowało dwóch członków zarządu, tj. prezes zarządu M. K. i
członek zarządu J. T. (polscy członkowie zarządu) a przeciw wiceprezes Y. K. oraz
członek zarządu V. (rosyjscy członkowie Zarządu). Zarząd na podstawie § 32 ust. 2
E. S.A. stanowiącego, że sprawy przekraczające zwykły w szczególności
ustanowienie wewnętrznej struktury przedsiębiorstw zaciąganie kredytów, zbywanie
i nabywanie majątku trwałego o przekraczającej 0,5% kapitału akcyjnego,
wymagają uchwały zarządu, uchwałę nr 72/49/2006 o akceptacji wniosku o
zatwierdzenie taryfy (wg pierwszej wersji wniosku) opracowanego przy użyciu
następujących parametrów: -paliwowego 275,2 USD/lOOOm3
, - kursy walut 3,04
PLN/USD i 3,90 PLN/EUR -stopa zwrotu kapitału 7,54% od 3/4 wartości majątku.
Na drugą wersję wniosku zatwierdzenie taryfy głosowało też dwóch członków
zarządu, tj. wiceprezes Y. K. oraz członek zarządu E. V., a przeciw prezes zarządu
M.K. i członek zarządu J. T. Na podstawie § 32 ust. 3 Statutu stanowiącego, że
uchwała zarządu nie zostanie podjęta, jeżeli prezes zarządu głosował przeciwko
niej, o takim przypadku prezes zarządu jest obowiązany poinformować radę
nadzorczą, nie została podjęta uchwała o przedstawieniu tej wersji wniosku
(rosyjskich członków zarządu) do zatwierdzenia Prezesowi Urzędu.
Powodowe przedsiębiorstwo złożyło Prezesowi Urzędu dwa wnioski o
zatwierdzenie taryfy o przesyłanie gazu ziemnego wysokometanowego na rok
2007.
Pierwszy wniosek złożony został przez polskich członków zarządu i
zawierał pierwszą wersję taryfy przedstawionej na posiedzeniu zarządu w dniu 30
5
listopada 2006 r., co do której podjęto uchwałę zarządu w sprawie wniosku o
zatwierdzenie taryfy opłat na usługi przesyłania gazu ziemnego
wysokometanowego na rok 2007 w celu przedstawienia jej Prezesowi Urzędu -
otrzymał on nr ZA-ZT-HUM/3470/2006. Drugi wniosek złożony został przez
rosyjskich członków zarządu i zawierał drugą wersję taryfy przedstawioną na
posiedzeniu zarządu w dniu 30 listopada 2006 r., która to wersja nie została
przyjęta w głosowaniu zarządu do przekazania jako wniosek do Prezesa Urzędu o
zatwierdzenie taryfy opłat za usługi przesyłania gazu ziemnego
wysokometanowego na rok 2007 i - otrzymał on nr ZK/ZV/EVA/3475/2006.Oba
wnioski podpisane zostały zgodnie z ujawnionymi w Krajowym Rejestrze Sądowym
zasadami składania oświadczeń w imieniu E. S.A,, tj. przez dwóch członków
Zarządu.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, sprawie zostały złożone do Prezesa
Urzędu dwa wnioski o zatwierdzenie opłat za usługi przesyłania gazu ziemnego
wysokometanowego na rok 2007 różniące się treścią. Główna różnica w
obliczeniach polegała na różnej ocenie prognoz kursów walut, cen gazu
paliwowego i stóp zwrotu od zainwestowanego kapitału. Kalkulacja stawek opłat w
pierwszej wersji wniosku sporządzona została przy przyjęciu kursów dolara i Euro
na poziomie przyjętym w projekcie ustawy budżetowej, tj. 3,04 zł/USD i 3,90 zł/Euro
oraz zwrotu z kapitału zaangażowanego w koncesjonowaną działalność spółki na
poziomie 3/4 wartości majątku netto oszacowanego na dzień 31 grudnia 2005 r.
według średnioważonej stopy zwrotu w wysokości 7,54%. W drugiej wersji wniosku
o zatwierdzenie taryfy opłat za usługi przesyłania gazu ziemnego
wysokometanowego na rok 2007 kursy dolara i Euro przyjęto na poziomie 2,9
zł/USD i 2,7 zł/Euro, opierając się na prognozach średnich kursów walut
zamieszczonych w periodykach „The Poland Business Forecast Report Q3 2006",
„Dziennik ING" oraz „Citi Weekły Polska Ekonomia i rynki finansowe" oraz zwrot z
kapitału zaangażowanego w koncesjonowaną działalność spółki na poziomie
odpowiadającym wysokości kosztów finansowych, co stanowiło 2,7% wartości
majątku. Ponadto cena gazu na potrzeby własne przyjęta w drugiej wersji wniosku,
złożonej przez rosyjskich członków zarządu ,była o 5,1% niższa od ceny przyjętej w
pierwszej wersji wniosku złożonej przez polskich członków zarządu powódki.
6
W piśmie z dnia 14 listopada 2006 r. (skierowanym do powódki) Prezes
Urzędu określił wysokość stopy zwrotu z zaangażowanego kapitału oraz podstawy
uzasadnionego zwrotu z tego kapitału, tj. 1/2 wartości majątku powódki
oszacowanego na dzień 31 grudnia 2005 r. oraz wskazał kursy walut, których
wysokość uznał za uzasadniona przy kalkulacji w taryfie stawek opłat za
przesyłanie gazu.
Pismem z dnia 6 grudnia 2006 r. Prezes Urzędu zobowiązał powodowe
przedsiębiorstwo do ostatecznego ustalenia treści żądania. Polscy członkowie
zarządu powódki podtrzymali swoją wersję o zatwierdzenie taryfy z dnia 30
listopada 2006 r. (pismo z 7 grudnia 2006 r.). Rosyjscy członkowie zarządu
podtrzymali też swoją wersję o zatwierdzenie taryfy i wniosek złożony przez siebie
w dniu 30 listopada 2006 r. (pismo z dnia 8 grudnia 2006 r.).
Prezes Urzędu ponownie zażądał uwzględnienia podanych przez siebie
założeń przy kalkulacji stawek opłat w projekcie taryfy (pismo z dnia 13 grudnia
2006 r.).
Polscy członkowie zarządu powoda skorygowali i przesłali do Prezesa
Urzędu wniosek taryfowy uwzględniający zalecenia Prezesa Urzędu z dnia 14
listopada 2006 r. W punkcie 5.4 uzasadnienia wniosku ZA/ZT/HUM/3470/2006 z
dnia 30 listopada 2006 r. w sprawie zatwierdzenia taryfy na 2007 r. powódka
przedstawiła sposób kalkulacji i kwoty zwrotu z kapitału angażowanego. Kwota ta
wyniosła 327,6 min PLN i wyliczona została na bazie wskaźnika średnioważonej
stopy zwrotu (WACC), określonego przez Urzędu pismem DTA-4242-
50(6)/2006/RT z dnia 14 listopada 2006 r. na poziomie 7,54%. Wskaźnik ten w
stosunku do wskaźnika średnioważonej stopy zwrotu określonego przez Urzędu w
2005 r. (9,24%) jest niższy. W przypadku wyliczenia kwoty zwrotu przy użyciu
wszystkich parametrów wymienionych w powyższym piśmie Urzędu kwota ta
wyniosłaby 218 min PLN i byłaby niższa o 16 min PLN od sumy, jaką powód miał
skalkulowaną na 2006 r. W 2006 r. kwota zwrotu z kapitału wyniosła 234 min PLN
przy planowanych kosztach finansowych 176 min PLN, co daje ok. 58 min PLN na
pokrycie innych niezbędnych wydatków powoda. Zastosowanie wskaźników
zaproponowanych przez Prezesa Urzędu na 2007 r. przy kosztach finansowych
wyższych o 5,5 min PLN (181 703 tyś. PLN) powoduje, iż kwota jaka pozostaje na
7
pokrycie innych niezbędnych wydatków wyniesie 37 mln PLN i będzie niższa o 21
min PLN od kwoty ubiegłorocznej. W tej sytuacji do wyliczenia kwoty zwrotu z
kapitału, powódka uznała za stosowne złożyć wniosek taryfowy przy uwzględnieniu
większego udziału wartości majątku zaangażowanego w działalność energetyczną.
Rosyjscy członkowie zarządu podtrzymali swoje stanowisko, że złożony dotychczas
przez nich wniosek nr ZK/ZV/EVA/3475/2006 o zatwierdzenie taryfy jest
opracowany w sposób prawidłowy i zgodny z Prawem energetycznym.
Prezes Urzędu, po rozpatrzeniu wniosku powoda zawartego we wniosku z
dnia 30 listopada 2006 r. nr ZA/ZT/HUM/3470/2006 i wniosku z dnia 30 listopada
2006 r. nr ZK/ZV/EVA/3475/2006, czyli żądań zgłoszonych w obu wnioskach przez
powódkę, decyzją z dnia 14 grudnia 2006 r. zatwierdził taryfę za usługi przesyłania
gazu ziemnego wysokometanowego na okres 12 miesięcy od dnia wprowadzenia
jej do stosowania.
Prezes Urzędu ocenił, że powodowe przedsiębiorstwo opracowało taryfę
zgodnie z zasadami określonymi w art. 44 i 45 ustawy Prawo energetyczne i
przepisami rozporządzenia. Prezes Urzędu ocenił, że stawki opłat zostały
skalkulowane na podstawie uzasadnionych kosztów prowadzenia działalności,
zaplanowanych na rok obowiązywania taryfy. Podstawą do określenia wielkości
w/w kosztów były koszty związane z działalnością koncesjonowaną poniesione
przez powodowe przedsiębiorstwo w okresie sprawozdawczym. Prezes Urzędu
zatwierdził taryfę zgodnie z wnioskiem (zmodyfikowanym w trakcie postępowania)
przez polskich członków zarządu powódki, tj. oznaczonym nr
ZA/ZT/HUM/3470/2006.
Sąd Okręgowy ustalił, że Prezes Urzędu wydał zaskarżoną decyzję po
rozpatrzeniu żądania powódki zawierającego dwie wersje treści taryfy
przedstawionej przez członków zarządu do zatwierdzenia. Potwierdzeniem tego
ustalenia jest wyraźne powołanie się w treści sentencji decyzji, że rozpoznano
wniosek z dnia 30 listopada 2006 r. znak ZA/ZT/HUM/3470/2006 oraz wniosek z
dnia 30 listopada 2006 r. znak ZK/ZV/EVA/3475/2006, czyli zgłoszone przez
polskich jak i rosyjskich członków zarządu. Nie są zasadne zatem, w ocenie Sadu
Okręgowego, zarzuty powoda, że Prezes Urzędu nie uwzględnił wniosku
powodowa (rosyjskich członków zarządu) o zatwierdzenie taryfy. Prezes Urzędu po
8
rozpoznaniu tych dwóch wniosków uznał za zasadną treść wniosku polskich
członków zarządu i zatwierdził tę wersję taryfy dla E. S.A.
Wskazując na powyższe Sąd Okręgowy stwierdził, że kompetencje zarządu
spółki akcyjnej zostały ujęte jako: prowadzenie spraw i reprezentacja spółki.
Prowadzenie spraw spółki jest pewnym prawem, polegającym na podejmowaniu
uchwał, wydawaniu decyzji, opinii oraz organizowaniu działalności spółki w ten
sposób, aby było to zgodne z jej przedmiotem działalności, w celu realizacji zadań.
Prowadzenie spraw spółki obejmuje realizację stosunków wewnętrznych ogranicza
się co do zasady, do czynności faktycznych, które można określić jako czynności
organizacyjne. Reprezentacja spółki akcyjnej obejmuje dokonywanie czynności w
stosunkach zewnętrznych i wiąże się z działalnością organów (zarządu w
szczególności), które są dokonywane „za" spółkę i „w imieniu" spółki i dotyczą
wszelkich spraw związanych z jej przedmiotem działania ze skutkami na zewnątrz.
W sferze reprezentacji spośród organów spółki akcyjnej tylko zarząd posiada pełną
kompetencję. Są to kompetencje do występowania przed organami orzekającymi,
organami nadzorczymi, osobami trzecimi, jest to również składanie oświadczeń
woli, ujawniania stanowiska na zewnątrz. Te kompetencje wykonują członkowie
zarządu, którzy mają prawo do reprezentacji spółki. Na zewnątrz działanie tych
członków zarządu, którzy mają prawo do reprezentacji spółki uważa się zatem za
działanie spółki.
Sąd Okręgowy stwierdził, że konsekwencją tej oceny jest wniosek, że
działania członków zarządu podjęte zgodnie z zasadami reprezentacji ujawnionymi
w Krajowym Rejestrze Sądowym należy uznać za działania powodowego
przedsiębiorstwa, tzn. mające znaczenie prawne jej woli wyrażonej na zewnątrz
przez członków organu ją zarządzającego.
Wola zarządu w sprawie złożenia wniosku do Prezesa Urzędu o
zatwierdzenie taryfy na usługi przesyłania gazu ziemnego wysokometanowego na
2007 r. została wyrażona na zewnątrz przez przedstawienie Prezesowi Urzędu
dwóch i to różnych wersji taryfy opłat za usługi przesyłania gazu ziemnego
wysokometanowego na 2007 r. przez dwie grupy członków zarządu (polskich
członków zarządu i rosyjskich członków zarządu) zgodnie z zasadą reprezentacji
spółki. Z punktu widzenia reprezentacji spółki akcyjnej taka sytuacja jest prawnie
9
dopuszczalna, a jedynie w stosunkach wewnętrznych spółki może powodować
określone konsekwencje odszkodowawcze lub dyscyplinarne w stosunku do
członków zarządu, którzy podjęli na zewnątrz działania niezgodne z wolą organu
zarządzającego. Stosownie do art. 47 w związku z art. 23 Prawa energetycznego
kompetencje do ustalenia i opracowania taryfy zostały przekazane
przedsiębiorstwu energetycznemu, kompetencje do zatwierdzania taryfy ustalonej
przez przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję Prezesowi Urzędu,
przy czym został w tym zakresie ściśle określony tryb postępowania, tzn.: l
opracowanie taryfy należy do przedsiębiorstwa energetycznego, 2. ustaloną przez
siebie taryfę przedsiębiorstwo energetyczne przedkłada Prezesowi Urzędu z
własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa Urzędu, 3. Prezes Urzędu w terminie 30
dni zatwierdza taryfę lub odmawia jej zatwierdzenia na podstawie
przeprowadzonego postępowania (tj. kontrolowanie taryfy pod katem zgodności z
zasadami określonymi w art. 45 i 46 ustawy w tym analizowanie i weryfikowanie
kosztów przyjmowanych przez konkretne przedsiębiorstwo energetyczne jako
uzasadnione do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfach), 4. zatwierdzona taryfa
podlega ogłoszeniu w Biuletynie Urzędu w terminie 14 dni od dnia jej zatwierdzenia,
5. przedsiębiorstwo energetyczne wprowadza taryfę do stosowania nie wcześniej
niż po upływie 14 dni nie później niż 45 dnia od dnia jej opublikowania.
Obowiązek przedsiębiorstwa energetycznego poddawania się opisanej
powyżej procedurze zatwierdzania taryfy w trybie określonym w art. 47 Prawa
energetycznego jest zatem powinnością o charakterze publicznoprawnym. W
przepisie tym w sposób wyraźny, jednoznaczny zostało określone, że
przedsiębiorstwo energetyczne przedstawia opracowaną przez siebie taryfę do
zatwierdzenia. Zdaniem Sądu Okręgowego, nie może być to zatem ani projekt
taryfy, albo jakaś wstępna wersja taryfy, czy też kilka wersji taryfy o różnej treści.
Sad Okręgowy wskazał, iż w niniejszej sprawie powodowe przedsiębiorstwo
przedstawiło Prezesowi Urzędu do zatwierdzenia dwie wersje taryfy (o odmiennej
treści) opłat za usługi przesyłania gazu ziemnego wysokometanowego na rok 2007,
a zatem nie wykonało obowiązku nałożonego na nią przepisem art. 47 Prawa
energetycznego. Wniosła sprawę do Prezesa Urzędu o zatwierdzenie taryfy z
naruszeniem art. 47 Prawa energetycznego. Złożenie dwóch wersji taryf do
10
zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Sąd Okręgowy ocenił jako niezgodne z tym
przepisem art. 47 Prawa energetycznego i wobec tego działanie niedopuszczalne
już w momencie wszczęcia postępowania.
Zdaniem Sądu Okręgowego, Prezes Urzędu niezasadnie przyjął do
rozpoznania w sprawie o zatwierdzenie taryfy dla powoda opłat za usługi
przesyłania gazu ziemnego wysokometanowego na rok 2007 dwie różne wersje
taryfy przedstawione przez dwie grupy członków Zarządu E. S. A. i następnie
niezasadnie wydał decyzję po uwzględnieniu tych dwóch wersji taryfy. Sąd
Okręgowy nie podzielił oceny Prezesa Urzędu, że złożenie drugiej wersji taryfy
(przez rosyjskich członków zarządu) stanowiło modyfikację pierwszej wersji taryfy
wniesionej przez polskich członków zarządu, albowiem przeczą temu stanowiska
rosyjskich członków zarządu, którzy przez cały tok postępowania administracyjnego
i sądowego w sposób stanowczy i kategoryczny popierali swoją wersję taryfy nie
dopuszczając możliwości żadnych jej uzupełnień i zmian.
Zdaniem Sądu Okręgowego, sprawa o zatwierdzenie taryfy w trybie
określonym w art. 47 Prawa energetycznego może być wszczęta i toczyć się na
podstawie opracowanej i przedstawionej przez przedsiębiorstwo energetyczne
jednej, gotowej do zatwierdzenia taryfy. Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że
zaskarżona decyzja podlega uchyleniu, a postępowanie sądowe wszczęte na
skutek odwołania od decyzji umorzone jako niedopuszczalne.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 stycznia 2009 r. uchylił w punkcie drugim
zaskarżony apelacja pozwanego wyrok Sadu pierwszej instancji i oddalił apelację w
pozostałej części.
Sąd Apelacyjny zważył, że z treści art. 47 ust. l ustawy Prawo energetyczne
wynika, iż przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje ustalają taryfy dla
paliw gazowych i energii, które podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa Urzędu,
oraz proponują okres ich obowiązywania, przy czym przedsiębiorstwa
energetyczne posiadające koncesje przedkładają Prezesowi Urzędu taryfy z
własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa Urzędu. Sformułowanie lub inne
kształtowanie treści wniosku taryfowego np. poprzez wskazania lub zalecenia
dotyczące jego korekty, w myśl zacytowanego wyżej przepisu, nie należy do
Prezesa Urzędu, lecz do wnioskodawcy, który wniosek przedkłada celem
11
następczego zatwierdzenia taryfy. Z kolei ust. 2 powołanego przepisu stanowi, że
Prezes Urzędu zatwierdza taryfę bądź odmawia jej zatwierdzenia w przypadku
stwierdzenia niezgodności taryfy z zasadami i przepisami, o których mowa w art.
44-46.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, powyższe wskazuje, iż przedsiębiorstwo
energetyczne tworzy taryfę i przedstawia ją do zatwierdzenia, zaś Prezes Urzędu
jedynie zatwierdza lub odmawia zatwierdzenia taryfy w przypadku stwierdzenia
naruszenia zasad wymienionych w określonych przepisach ustawy. Jednocześnie
w art. 47 ustawy mowa jest o jednym wniosku taryfowym, nie o kilku, spośród
których można by dokonać wyboru najbardziej właściwego w ocenie Prezesa
Urzędu i który podlegałby zatwierdzeniu.
Bezspornie, co wynika z samej treści zaskarżonej decyzji, do Prezesa
Urzędu powodowe przedsiębiorstwo złożyło dwa różne wnioski taryfowe o
zatwierdzenie taryfy opłat za usługi przesyłania gazu ziemnego
wysokometanowego na rok 2007, oba zgodnie z zasadami reprezentacji spółki,
zawartymi w Krajowym Rejestrze Sądowym - rejestrze przedsiębiorców; Jeden z
dnia 30 listopada 2006 r. oznaczony znakiem ZA/ZT/HUM/3470/2006 i drugi z dnia
30 listopada 2006 r. oznaczony znakiem ZK/ZV/EvA/347 5/2006, oba były
następnie podtrzymywane przez dwie grupy członków zarządu. W dniu 7 grudnia
2007 r. i w dniu 13 grudnia 2006 r., dokonując niewielkiej modyfikacji wniosek z
dnia 30 listopada 2006 r. podtrzymali dwaj polscy członkowie zarządu –J. T. i M. K.,
zaś w dniu 8 grudnia 2006 r. i 13 grudnia 2006 r. swój wniosek z dnia 30 listopada
2006 r. podtrzymali rosyjscy członkowie zarządu spółki E. Y. i Y. K. W dniu 14
grudnia 2006 r. (data sporządzenia pisma i data jego wpływu) polscy członkowie
zarządu – J. T. i M. K. powołując się na uprzednio złożony wniosek i wezwanie
Prezesa Urzędu z dnia 13 grudnia 2006 r. do przedstawienia taryfy wraz z
uzasadnieniem, przedłożyli zmienioną treść wniosku projektu taryfy na rok 2007 i
tego samego dnia została wydana przez Prezesa Urzędu kwestionowana w
sprawie decyzja o zatwierdzeniu ustalonej przez przedsiębiorstwo energetyczne
taryfy za usługi przesyłania gazu ziemnego. W dniu 29 grudnia 2006 r. zostało
złożone w imieniu spółki przez pełnomocnika ustanowionego przez rosyjskich
12
członków zarządu E. Y. i Y. K. odwołanie zaskarżonej decyzji do Sądu
Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, przedstawiony powyżej przebieg
postępowania administracyjnego o zatwierdzenie wniosku taryfowego na 2007 r.
obrazuje, iż w sprawie przedmiotem równoczesnego rozpatrywania były dwa
różniące się co do wysokości przyjętej taryfy, kursu walut i stopy zwrotu kapitału
wnioski taryfowe, a wbrew twierdzeniom apelacji z prezentaty Urzędu w sposób
oczywisty wynika, że wpłynęły tego samego dnia (l grudnia 2006 r.) i wszczęto
postępowanie w jednej sprawie z powołaniem się na oba wnioski, przy czym w
żaden sposób nie można przyjąć , iż jeden z nich był modyfikacją drugiego, zaś w
ostateczności zmiana taryfy dokonana przez polskich członków zarządu dotyczyła
tylko ich wniosku taryfowego. Prezes Urzędu powołując w decyzji oba wnioski w
istocie rozstrzygnął (przez zatwierdzenie taryfy) w przedmiocie jednego z nich. Jak
już wyżej wskazano poza kompetencjami Prezesa Urzędu jest wybór jednej z
dwóch wersji taryfy lub przyjęcie własnej, a zatem w toku postępowania winien on
dążyć do ustalenia jednolitego stanowiska przedsiębiorstwa energetycznego i
ustalić wolę strony postępowania administracyjnego. Braki w tym zakresie możliwe
są do usunięcia w trybie art. 64 § 2 k.p.a. Wprawdzie Prezes Urzędu wezwał spółkę
do ostatecznego przedstawienia taryfy uwzględniającej jego zalecenia jednak
pomimo wyraźnego stwierdzenia, że przedłożony projekt stanowi modyfikację
jednego z dwóch rozpatrywanych wniosków decyzja zatwierdzająca została
wydana. Z uwagi na wydanie tej decyzji w dniu złożenia przez polskich członków
zarządu zmienionego wniosku taryfowego modyfikacja drugiego z wniosków była
niemożliwa, a z akt administracyjnych nie wynika, aby wniosek został cofnięty lub
umorzono postępowanie w zakresie drugiego z wniosków. W postępowaniu
administracyjnym należy przyjąć, iż do uprawomocnienia się decyzji strona jest
dysponentem złożonego wniosku i może go w tym czasie cofnąć lub popierać.
Prezes Urzędu miał możliwość zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia taryfy
przedstawionej we wniosku, ewentualnie mógł wniosek zwrócić na skutek nie
uzupełnienia braku przez stronę, bezpodstawne i niedopuszczalne było natomiast
wydanie w przedmiocie taryfy na 2007 r. decyzji w załatwieniu innego, istotnie
odmiennego wniosku. Usunięcie tej wadliwości decyzji w postępowaniu sądowym
13
nie jest możliwe. Sąd bowiem zgodnie z obowiązującą w tym zakresie procedurą
nie może orzekać w miejsce decyzji organu administracyjnego ( o zatwierdzeniu lub
odmowie zatwierdzenia taryfy przedłożonej we wniosku rosyjskich członków
zarządu spółki) w sytuacji braku rozstrzygnięcia wniosku. W niniejszej sprawie nie
można rozpoznać każdego z dwóch wniosków złożonych przez spółkę, oba zostały
złożone w ramach tego samego postępowania, ale każdy z nich zawierał odmienne
stawki, oba składały się na treść żądania przedsiębiorstwa energetycznego, która
ze względu na istniejące rozbieżności była niejasna. Prezes Urzędu rozstrzygając
w sprawie dwóch wniosków i dokonując wyboru taryfy przedłożonej w jednym z
nich przekroczył swoje kompetencje, gdyż poprzez wydanie decyzji usiłował
rozstrzygnąć spór wewnątrzkorporacyjny, który spółka winna rozwiązać we
właściwym i przewidzianym do tego trybie przepisów kodeksu spółek handlowych.
W myśl art. 63 § l k.p.a. w- postępowaniu administracyjnym podanie powinno
miedzy innymi zawierać żądanie. Wniosek, co do którego nie można ustalić treści
żądania jest obarczony wadą, a strona postępowania administracyjnego winna na
wezwanie organu brak ten ostatecznie i w sposób nie budzący wątpliwości usunąć
np. poprzez cofnięcie jednego z wniosków, co do którego będzie możliwe
umorzenie postępowania.
W toku postępowania sądowego strona powodowa nie popierała wniosku
taryfowego złożonego przez polskich członków zarządu oraz kwestionowała
decyzję zatwierdzającą taryfę przedłożoną do zatwierdzenia tym wnioskiem. Takie
stanowisko strony - dysponenta wniosku - wobec nieprawomocnej decyzji
administracyjnej, nie może nie mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia sądowego
dotyczącego tej decyzji.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że apelacja skierowana do pkt 2 zaskarżonego
wyroku jest uzasadniona bowiem Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów bezpodstawnie umorzył postępowanie sądowe pomimo braku
warunków określonych przepisem art. 355 § l k.p.c. Nie można przyjąć, że
postępowanie sądowe stało się zbędne lub niedopuszczalne w sytuacji, gdy Sąd
faktycznie je przeprowadził i zakończył orzeczeniem wymienionym w katalogu
możliwych rozstrzygnięć w sprawach z zakresu regulacji energetyki, przewidzianym
w art. 47953 § 2 k.p.c., tj. uchyleniem decyzji Prezesa Urzędu. Jednocześnie
14
stwierdzić należy, iż rozstrzygniecie to jako zawarte w apelacji podlega rozpoznaniu
w terminach przewidzianych dla tego środka odwoławczego (uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 11 października 1995 r., sygn. akt III CZP 138/95). Z tego
powodu wyrok w pkt. 2 należało uchylić na zasadzie art. 386 § 3 k.p.c.
Prezes Urzędu zaskarżył powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w części
dotyczącej pkt 2 skarga kasacyjną, w której zarzucił zaskarżonemu wyrokowi
naruszenie:
I. przepisu prawa materialnego, tj. art. 47 ust. 2 w związku z art. 47 ust. l i art 23 ust
2 pkt 2 Prawo energetycznego - przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż
złożenie przez powoda dwóch wniosków o zatwierdzenie taryfy dla paliw gazowych
różniących się co do wielkości stawek opłat oznacza, że żądanie powoda
dotyczące zatwierdzenia taryfy nie zostało dostatecznie sprecyzowane w
postępowaniu administracyjnym zgodnie z art. 63 § 2 Kodeksu postępowania
administracyjnego i powinno skutkować pozostawieniem wniosku powoda o
zatwierdzenie taryfy bez rozpoznania - stosownie do art. 64 § 2 k.p.a., a tym
samym wyłączać możliwość zastosowania art. 47 ust. 2 Prawa energetycznego,
pomimo że każdy z wniosków zawierał sprecyzowane żądanie, tj. żądanie
zatwierdzenia taryfy oraz wszystkie niezbędne elementy wniosku przewidziane w
Prawie energetycznym oraz w rozporządzeniu taryfowym.
Wskazując na powyższe podstawy, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
w części dotyczącej pkt 2 i pkt 3 oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej
instancji w zakresie dotyczącym pkt 1 i 3 i przekazanie sprawy w tym zakresie do
ponownego rozpoznania temu Sądowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że powodowe przedsiębiorstwo
złożyło do Prezesa Urzędu dwa różne wnioski taryfowe o zatwierdzenie taryfy opłat
za usługi przesyłania gazu ziemnego wysokometanowego na rok 2007 r., jeden z
dnia 30 listopada 2006 r. oznaczony znakiem ZA/ZT/HUM/3470/2006 i drugi z dnia
30 listopada 2006 r. oznaczony znakiem ZK/ZV/EvA/347 5/2006. Wnioski te, jak
wynika z bezspornych ustaleń Sądu Apelacyjnego, były następnie podtrzymywane
15
przez dwie grupy członków zarządu. W dniu 7 grudnia 2007 r. i w dniu 13 grudnia
2006 r., dokonując niewielkiej modyfikacji wniosek z dnia 30 listopada 2006 r.
podtrzymali dwaj polscy członkowie zarządu – J. T. i M. K., zaś w dniu 8 grudnia
2006 r. i 13 grudnia 2006 r. swój wniosek z dnia 30 listopada 2006 r. podtrzymali
rosyjscy członkowie zarządu spółki E. Y. i Y. K. W dniu 14 grudnia 2006 r. (data
sporządzenia pisma i data jego wpływu) polscy członkowie zarządu – J. T. i M. K.
powołując się na uprzednio złożony wniosek i wezwanie Prezesa Urzędu z dnia 13
grudnia 2006 r. do przedstawienia taryfy wraz z uzasadnieniem, przedłożyli
zmienioną treść wniosku projektu taryfy na rok 2007 i tego samego dnia została
wydana przez Prezesa Urzędu kwestionowana w sprawie decyzja o zatwierdzeniu
ustalonej przez przedsiębiorstwo energetyczne taryfy za usługi przesyłania gazu
ziemnego. W dniu 29 grudnia 2006 r. zostało złożone w imieniu spółki przez
pełnomocnika ustanowionego przez rosyjskich członków zarządu E. Y. i Y. K.
odwołanie od zaskarżonej decyzji do Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów. Wnioski te zostały złożone skutecznie, zgodnie z
zasadami reprezentacji spółki, zawartymi w Krajowym Rejestrze Sądowym -
rejestrze przedsiębiorców.
W rozpoznawanej sprawie jest sporne, czy Prezes Urzędu był uprawniony do
zatwierdzenia taryfy dla powoda na podstawie art. 47 ust. 2 Prawa energetycznego
w sytuacji, gdy powód w tym samym postępowaniu administracyjnym o
zatwierdzenie taryfy wszczętym opisanymi wyżej wnioskami powoda z dnia 30
listopada 2006 r. przedstawił do zatwierdzenia dwie różniące się od siebie taryfy za
usługi przesyłania gazu ziemnego metanowego na okres 12 miesięcy od dnia
wprowadzenia jej do stosowania.
W ocenie Sądu Najwyższego, rozstrzygnięcie sporu wymaga uprzedniego
rozważenia dwóch kwestii prawnych, a mianowicie po pierwsze– zagadnienia
kompetencji Prezesa Urzędu do ewentualnego wyboru jednej z tych taryf do
zatwierdzenia lub sprecyzowania w inny sposób przedmiotu postępowania w
sprawie zatwierdzenia taryfy albo obowiązku skorzystania przez Prezesa Urzędu z
przepisu art. 64 Kodeksu postępowania administracyjnego, po drugie – problemu
zakresu kompetencji Prezesa Urzędu określonego w art. 47 ust. 2 Prawa
energetycznego, a w szczególności, czy przepis ten ogranicza kompetencje
16
Prezesa Urzędu tylko do zatwierdzenia taryfy lub odmowy jej zatwierdzenia, czy -
przeciwnie - nie stoi na przeszkodzie analizie i weryfikacji przez Prezesa Urzędu
kosztów przyjmowanych przez przedsiębiorstwo dla kalkulacji taryfy (art. 23 ust. 2
pkt Prawa energetycznego), co może zobowiązywać powoda do modyfikacji
przedstawionej do zatwierdzenia taryfy.
Należy uwzględnić, że dysponowanie przez Prezesa Urzędu dwoma
różniącymi się wnioskami powoda o zatwierdzenie taryfy, zobowiązywało Prezesa
Urzędu do podjęcia wszelkich koniecznych i rozsądnych działań celem
sprecyzowania przedmiotu postępowania przez stronę postępowania. Wymaga
szczególnego podkreślenia, że w sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie i przy
założeniu, że oba wnioski o zatwierdzenie taryfy zostały skutecznie przedstawione
Prezesowi Urzędu do zatwierdzenia, Prezes Urzędu nie ma kompetencji do
samodzielnego decydowania za powodowe przedsiębiorstwo czyli stronę
postępowania administracyjnego lub wbrew niemu, jaka jest ostatecznie treść
żądania powodowego przedsiębiorstwa w przedmiocie zatwierdzenia taryfy ( zob.
np. wyrok NSA z dnia 3 lipca 2008 r., II OSK 771/07, w którym trafnie przyjęto, że
żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego określa przedmiot tego
postępowania, a w razie wątpliwości sprecyzowanie żądania należy do strony, nie
zaś do sfery ocennej organu administracji.). Pogląd ten jest tym bardziej
uzasadniony, że postępowanie w sprawie zatwierdzenia taryfy było wszczęte z
inicjatywy powodowej Spółki, przy której pozostaje uprawnienie do ostatecznego
sprecyzowania przedmiotu postępowania w tej sprawie. Zgodnie bowiem z art. 61 §
3 k.p.a. postępowanie administracyjne wszczyna niewadliwy formalnie wniosek
złożony przez legitymowany do tego podmiot ( wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2009
r. II OSK 1892/07).
Nie bez znaczenia prawnego jest także okoliczność, że Prezes Urzędu
podjął stosowne czynności procesowe zmierzające do nakłonienia powoda do
zajęcia ostatecznego i jasnego stanowiska w przedmiocie treści żądania powoda, a
nadto wzywał powoda do dokonania korekt w taryfie. Prezes Urzędu wyczerpał
zatem swoje, przewidziane przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego,
możliwości procesowe, które jednak okazały się ostatecznie bezskuteczne, bowiem
powód nadal przedstawiał różniące się co do meritum stanowiska i poglądy
17
odnośnie do treści projektu taryfy, co wynikało, jak ustaliły Sądy, z wewnętrznego
konfliktu w czteroosobowym zarządzie, w którym dwóch członków zarządu
zajmowało w przedmiocie taryfy stanowisko inne niż dwóch pozostałych.
W ocenie Sądu Najwyższego przepis art. 64 kpa nie miał zastosowania w
postępowaniu przed Prezesem Urzędu, ponieważ nie została spełniona żadna z
wymienionych w tym przepisie przesłanek pozostawienia żądania bez rozpoznania.
W szczególności zaś nie ma podstaw do zastosowania § 2 tego przepisu, który
stanowi, że jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom przewidzianym w
przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego podanie do usunięcia tych braków
w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje
pozostawienie podania bez rozpoznania. Jak bowiem ustalił Prezes Urzędu,
wniosek o zatwierdzenie taryfy został sporządzony zgodnie z wymaganiami Prawa
energetycznego, a zatem wniosek ten „czynił zadość innym wymaganiom
ustalonych w przepisach prawa. Prezes Urzędu zatwierdził taryfę zgodnie z
wnioskiem oznaczonym nt ZA/ZT/HUM/3740/2006
Zgodnie z przepisem art. 47 ust. 1 Prawa energetycznego przedsiębiorstwo
energetyczne posiadające koncesję ustala taryfę dla paliw gazowych i energii, która
podlega zatwierdzeniu przez Prezesa Urzędu oraz proponuje okres jej
obowiązywania. Z kolei zgodnie z ust. 2 tego Prezes Urzędu zatwierdza taryfę
bądź odmawia jej zatwierdzenia w przypadku stwierdzenia niezgodności taryfy z
zasadami i przepisami, o których mowa w art. 44-46. Ponadto, stosownie do
przepisu art. 23 ust. 2 pkt 2 Prawa energetycznego do zakresu działania Prezesa
Urzędu należy zatwierdzanie i kontrolowanie stosowania taryf paliw gazowych,
energii elektrycznej i ciepła pod względem zgodności z zasadami określonymi w
art. 44, 45 i 46, w tym analizowanie i weryfikowanie kosztów przyjmowanych przez
przedsiębiorstwa energetyczne jako uzasadnione do kalkulacji cen i stawek opłat w
taryfach.
Z przepisów tych wynika jednoznacznie, że Prezes Urzędu jest właściwy do
oceny zgodności z przepisami art. 44-46 Prawa energetycznego taryfy ustalonej
przez przedsiębiorstwo energetyczne i przedstawionej Prezesowi do zatwierdzenia
w trybie art. 47 ust. 1 Prawa energetycznego. Z przepisu art. 47 ust. 2 Prawa
energetycznego w związku z art. 23 ust. 2 pkt 2 Prawa energetycznego wynika
18
także, że Prezes Urzędu jest właściwy do weryfikowania kosztów przyjmowanych
przez przedsiębiorstwa energetyczne jako uzasadnione do kalkulacji cen i stawek
opłat w taryfach taryfy, co ze względu na konstrukcję taryfy, uprawnia Prezesa do
żądania modyfikacji przez przedsiębiorstwo przedstawionej do zatwierdzenia taryfy.
W ocenie Sądu Najwyższego nie można z treści przepisu art. 47 ust. 2 Prawa
energetycznego określającego hipotetyczną treść decyzji kończących
postępowanie w sprawie zatwierdzenia taryfy wnioskować o charakterze uprawnień
procesowych Prezesa Urzędu w tym postępowaniu i uznać, jak uczyniły to Sądy w
niniejszej sprawie, że Prezes Urzędu nie ma uprawnień do żądania modyfikacji
przedstawionej do zatwierdzenia taryfy. Z przepisu art. 47 ust. 2 Prawa
energetycznego nie da się wywieść zasady związania Prezesa Urzędu treścią
żądania zatwierdzenia taryfy, tym bardziej, że zgodnie z utrwalonym
orzecznictwem Sadu Najwyższego obowiązek poddania się procedurze
zatwierdzenia taryfy jest obowiązkiem publicznoprawnym (wyrok z dnia 7 lipca
2005 r. V CK 855/04). Oznacza to, że Prezes Urzędu w razie stwierdzenia w toku
postępowania, że przedstawiona do zatwierdzenia taryfa nie w pełni odpowiada
wymaganiom art. 44-46 może w granicach określonych przez przepis art. 23 ust. 2
pkt 2 Prawa energetycznego żądać od przedsiębiorstwa energetycznego
dostosowania przedstawionej taryfy do tych wymagań, co uczynił pismem z dnia 13
grudnia 2006 r.. W wypadku, gdy przedsiębiorstwo odmówi w toku postępowania
zmiany przedstawionej taryfy celem dostosowania jej do wymagań określonych w
art. 44-46 Prawa energetycznego, to Prezes Urzędu zgodnie z dyspozycja art. 47
ust. 2 odmówi zatwierdzenia taryfy. Natomiast gdy przedsiębiorstwo, tak jak w
niniejszej sprawie, skoryguje wniosek taryfowy zgodnie z zaleceniami Prezesa
Urzędu, wówczas Prezes Urzędu zatwierdzi taryfę zgodnie z tym zmodyfikowanym
przez stronę postępowania wnioskiem.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
19