Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZ 9/10
POSTANOWIENIE
Dnia 2 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z odwołania M. E.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanej D. C.
o zwrot zasiłku chorobowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 grudnia 2010 r.,
zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w S.
z dnia 16 sierpnia 2010 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w S. postanowieniem z dnia 16 sierpnia 2010 r. odrzucił
skargę kasacyjną M. E. od wyroku tego Sądu z dnia 16 sierpnia 2009 r. i oddalił
wniosek o wstrzymanie jego wykonalności.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż Zakład Ubezpieczeń
Społecznych decyzją z dnia 17 kwietnia 2003 r. odmówił D. C. prawa do zasiłku
chorobowego za okres od 29 października 2002 r., zaś decyzją z dnia 14 maja
2003 r. odmówił jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 3 kwietnia 2003
2
r. do 23 lipca 2003 r. i wreszcie decyzją z dnia 8 sierpnia 2003 r. odmówił jej prawa
do zasiłku wychowawczego za okres od 24 lipca 2003 r. do 23 lipca 2005 r.
Decyzją z dnia 17 kwietnia 2003 r. organ rentowy zażądał od płatnika M. E. zwrotu
wypłaconego zasiłku chorobowego dla D. C. za okres od 29 października 2002 r.
do 17 marca 2003 r. w kwocie 3.201,16 złotych wraz z ustawowymi odsetkami w
kwocie 116,93 złotych. Odwołania ubezpieczonej i płatnika od powyższych decyzji
zostały połączone do wspólnego rozpoznania. Na rozprawie w dniu 24 lutego 2010
r. pełnomocnik odwołujących cofnęła odwołania i zrzekła się roszczeń odnośnie do
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 kwietnia, 14 maja i 8 sierpnia
2003 r., odmawiających D. C. prawa do zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i
opiekuńczego. W tej sytuacji postanowieniem Sądu pierwszej instancji z dnia 24
lutego 2010 r. umorzono postępowanie w tym zakresie. Sąd Rejonowy wyrokiem z
dnia 4 marca 2010 r. oddalił odwołanie płatnika M. E. i zasądził od odwołującego na
rzecz organu rentowego kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego, a Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 14 czerwca 2010 r. oddalił apelację płatnika od orzeczenia
pierwszoinstancyjnego i zasądził od apelującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu apelacyjnym. Wyrok ten został zaskarżony skargą kasacyjną
płatnika. Skarżący wniósł jednocześnie o wstrzymanie wykonalności orzeczenia,
gdyż w przeciwnym razie „sensowność wniesienia skargi kasacyjnej w celu
merytorycznego rozstrzygnięcia zawartej w niej kwestii prawnej będzie w praktyce
pozbawiona sensu”.
Zdaniem Sądu drugiej instancji, skoro podana przez skarżącego wartość
przedmiotu zaskarżenia wynosi 3.201,16 złotych i jest niższa od kwoty 10.000
złotych, skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w świetle art. 398²§1 k.p.c. i
podlega odrzuceniu z mocy art. 3986
§ 2 k.p.c. Konsekwencją odrzucenia skargi
kasacyjnej jest zaś oddalenie wniosku o wstrzymanie wykonalności wyroku w trybie
art. 388 § 1 k.p.c.
Od powyższego postanowienia płatnik wniósł zażalenie, domagając się
uchylenia orzeczenia. W ocenie żalącego niniejsza sprawa jest w istocie sprawą o
objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i nie ma typowo majątkowego
3
charakteru. W myśl art. 398² § 1 k.p.c. dopuszczalność skargi kasacyjnej od
wyroku drugoinstancyjnego nie jest więc uzależniona od wartości przedmiotu
zaskarżenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Analizę prawidłowości zaskarżonego postanowienia rozpocząć wypada od
przytoczenia treści art. 398¹ § 1 k.p.c., z którego wynika, że skarga kasacyjna
przysługuje od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku
kończącego postępowanie w sprawie. W art. 398² § 1 k.p.c. wymieniono przy tym
kategorie spraw, w których nie jest możliwe wniesienie tegoż środka
odwoławczego. Ogólną zasadą jest, że w sprawach o prawa majątkowe
dopuszczalność skargi kasacyjnej uzależniona jest od wartości przedmiotu
zaskarżenia, którą dla spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - w
wyłączeniem spraw o przyznanie i wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie
obowiązkiem ubezpieczenia społecznego - określono na kwotę nie niższą od
10.000 złotych. Przepis art. 476 § 2 i 3 k.p.c. wyjaśnia ustawowe pojęcie spraw z
zakresu ubezpieczeń społecznych, stanowiąc w § 2 pkt 1, iż należą do nich między
innymi sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych,
dotyczących ubezpieczeń społecznych. Zakres rozpoznania i orzeczenia
(przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest zatem w pierwszej kolejności
przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń
społecznych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ
52/99, OSPAPIUS 2000 nr 15, poz. 601), a w drugim rzędzie przedmiotem
postępowania sądowego, określonego zakresem odwołania od decyzji organu
rentowego do sądu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2006 r., II
UZ 1/06, niepublikowane).
Warto podkreślić, że do określenia wartości przedmiotu zaskarżenia stosuje
się przepisy o wartości przedmiotu sporu. Obowiązuje przy tym zasada, iż wartość
przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego nie może być wyższa od wartości przedmiotu
sporu ani wartości przedmiotu zaskarżenia w postępowaniu apelacyjnym.
4
Przedmiot zaskarżenia nie jest bowiem samodzielny, lecz stanowi pochodną
przedmiotu sporu (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2001 r., II
UKN 249/00, LEX nr 551037 i z dnia 22 kwietnia 2002 r., II UZ 11/02, OSNP wkł.
2002, nr 17, poz.7).
Według utrwalonego w judykaturze poglądu, sąd drugiej instancji, do
którego wniesiono skargę kasacyjną, jest zobowiązany do kontroli jej
dopuszczalności, z związku z czym może z urzędu sprawdzić podaną wartość
przedmiotu zaskarżenia stosownie do art. 25 § 1 w związku z art. 3986
§ 2 k.p.c.
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 1998 r., II UZ 24/98, OSNP
1999, nr 8, poz. 291; z dnia 21 listopada 2001 r., I CZ 152/01, LexPolonica nr
394248 i z dnia 29 listopada 2007 r., II UZ 37/07, OSNP 2009, nr 1 – 2, poz. 30).
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy
przypomnieć, że w przedmiotowym przypadku postępowanie sądowe zostało
zainicjowane odwołaniami ubezpieczonej D. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddziału z dnia 17 kwietnia, 14 maja i 8 sierpnia 2003 r.,
odmawiających jej prawa do zasiłków chorobowego, macierzyńskiego i
wychowawczego oraz odwołaniem płatnika M. E. od decyzji tegoż Oddziału ZUS z
dnia 17 kwietnia 2003 r., zobowiązującej go do zwrotu nienależnie wypłaconego na
rzecz ubezpieczonej zasiłku chorobowego za okres od 20 października 2002 r. do
17 marca 2003 r. Żadna z zaskarżonych decyzji nie dotyczyła kwestii podlegania D.
C. ubezpieczeniom społecznym, gdyż to zagadnienie było objęte odrębną decyzją
organu rentowego z dnia 16 kwietnia 2003 r., którą ustalono niepodleganie
wnioskodawczyni owym ubezpieczeniom od 26 sierpnia 2002 r. Odwołanie
ubezpieczonej od powyższej decyzji zostało oddalone prawomocnym wyrokiem
Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 kwietnia
2006 r., zaś odwołanie płatnika – prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 2 lipca
2008r. Skoro zatem kwestia objęcia D. C. ubezpieczeniami społecznymi nie była
przedmiotem decyzji, od których odwołania zapoczątkowały niniejszy proces
sądowy, nie mogła być ona przedmiotem sporu ani przedmiotem zaskarżania
wyroków zapadłych w wyniku rozpoznania odwołań. Przedmiotem sporu w
sprawach z odwołania od decyzji organu rentowego dotyczących odmowy prawa do
świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i obowiązku zwrotu nienależnie
5
wypłaconych z tego tytułu kwot ,nie jest podleganie wnioskodawcy ubezpieczeniom
społecznym, jeśli ta ostatnia kwestia była objęta odrębną decyzją zaskarżoną do
sądu i prawomocnie rozstrzygnięta. Dopuszczalność skargi kasacyjnej w tych
sprawach zależy więc od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Wspomniane wyżej decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
stanowiące konsekwencję stwierdzenia przez organ rentowy niepodlegania D. C.
ubezpieczeniom społecznym, regulują problematykę praw majątkowych, tj. prawa
wnioskodawczyni do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i obowiązku zwrotu
przez płatnika nienależnie wypłaconego zasiłku chorobowego. Wartość tychże praw
majątkowych wyznacza więc wartość przedmiotu sporu w niniejszym procesie
(postanowienia Sądu Njwyższego z dnia 15 lutego 2001r. II UKN 639/00, LEX nr
551033 i z dnia 9 kwietnia 2001r. II UZ 19/01, PPiPS 2003 nr 2, s. 71). Wobec
cofnięcia odwołań i zrzeczenia się roszczeń przez wnioskodawczynię oraz
umorzenia przez Sąd Rejonowy postępowania w tym zakresie, przedmiotem
dalszego sporu i rozstrzygnięcia Sądów obydwu instancji pozostawało odwołanie
M. E. od decyzji Oddziału ZUS dotyczącej zwrotu niesłusznie zrealizowanego
świadczenia chorobowego. Żądana przez organ rentowy kwota 3.201,16 złotych
stanowi zatem wartość przedmiotu sporu oraz zaskarżania apelacyjnego i
kasacyjnego. Skoro jest ona niższa od 10.000 złotych, skarga kasacyjna – jako
niedopuszczalne w świetle art. 398² §1 k.p.c. – podlega z mocy art. 3986
§ 2 k.p.c.
Wobec prawidłowości zaskarżonego postanowienia, Sąd Najwyższy
stosownie do art. 398¹4
w związku z art. 394¹ § 3 k.p.c. orzekła jak w sentencji.