Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2013r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w T.

przeciwko R. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 6 listopada 2012r., sygn. akt X GC 84/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punkcie 1 o tyle, że obniża zasądzoną tam kwotę 102.623,87 złotych do 97.848,50 (dziewięćdziesiąt siedem tysięcy osiemset czterdzieści osiem 50/100) złotych, a w pozostałej części powództwo oddala,

- w punkcie 4 o tyle, że zasądzone tam koszty procesu obniża z 10.432 złotych do kwoty 8.240 (osiem tysięcy dwieście czterdzieści) złotych,

- w punkcie 5 w ten sposób, że nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w (...)) od powódki kwotę 69,30 (sześćdziesiąt dziewięć 30/100) złotych, a od pozwanego kwotę 397,70 (trzysta dziewięćdziesiąt siedem 70/100) złotych tytułem kosztów stawiennictwa świadków;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 89/13

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka Akcyjna w T. wniosła o zasądzenie od pozwanego R. S. kwoty 134.285,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz kosztów procesu z tytułu zapłaty ceny za dostarczone pozwanemu towary wskazane w fakturach VAT, załączonych do pozwu oraz skapitalizowanych odsetek na dzień 22 stycznia 2012r., a także kwoty 348,81 zł obejmującej odsetki ustawowe od należności zapłaconych w kwocie 24.908,13 zł. Wierzytelności te powódka nabyła od wierzyciela pozwanego (...) Sp. z o.o. w C..

W dniu 20 lutego 2012r. został wydany nakaz w postępowaniu upominawczym.

Pozwany zaskarżył nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z 20 lutego 2012r. w części, tj. ponad kwotę 15.503,05 zł wnosząc o oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, a jednocześnie przedstawił własne wyliczenia, z których wynikał obowiązek zapłaty jedynie kwoty 2.025,32 zł. Zarzucił, iż część wskazanych w sprzeciwie faktur na łączną kwotę 17.971,09 zł została przez pozwanego zapłacona podwójnie, a ponadto odnośnie pozostałych wskazanych w sprzeciwie faktur to pozwany był wierzycielem cedenta - łącznie kwota wierzytelności pozwanego w stosunku do cedenta wynosiła 109 940,61 zł. Przyznał, iż był dłużnikiem cedenta na łączną kwotę 111.965,93 zł, wynikającą z faktur wskazanych w sprzeciwie. Po dokonaniu „kompensacji” pismami z dnia 17 i 22 lutego 2011r. pozostawała wedle pozwanego do zapłaty kwota 2.025,32 zł.

Powód ograniczył żądanie pozwu o kwotę1.756,80 zł w związku z dokonaną przez pozwanego zapłatą.

Wyrokiem z 6 listopada 2012r. Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 102.623,87 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 27 stycznia 2012r. do dnia zapłaty, odsetki ustawowe od kwoty 14.177,05 złotych od dnia 27 stycznia 2012r. do dnia 5 listopada 2012 r. (pkt 1); oddalił powództwo co do kwoty 14.177,05 złotych (pkt 2); umorzył postępowanie w zakresie dotyczącym kwoty 1,756,80 złotych (pkt 3); zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 10.432,00 złote tytułem kosztów procesu (pkt 4) oraz kosztami w kwocie 462,40 złote z tytułu kosztów stawiennictwa świadków obciążył pozwanego R. S. (pkt 5).

Sąd Okręgowy ustalił, że poza sporem był fakt, iż pozwany kupił u zbywcy wierzytelności towary i ostateczne nie kwestionował faktu, iż wszystkie faktury obejmujące kwoty dochodzone pozwem zostały przez pozwanego zaksięgowane. Przeprowadzone w sprawie dowody nie pozwalają na uznanie, że pozwanego i cedenta łączyła umowa dystrybucyjna, a wobec tego nie mogły odnieść zamierzonego skutku zarzuty potrącenia z tytułu premii obrotowych czy innych bonusów, na które powoływał się pozwany.

Zgodnie z art. 316 § 1 kpc sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Stąd istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy był fakt zawarcia w toku procesu w dniu 5 października 2012r. porozumienia w spawie spłaty zadłużenia.

Między stronami sporna była wysokość zadłużenia pozwanego. Pozwany wnosząc sprzeciw nie zakwestionował jedynie kwoty 15.503,05 zł. Tymczasem zgodnie z treścią porozumienia pozwany uznał swoje zobowiązania do kwoty 132.303,97 zł z tytułu należności głównej oraz kwotę 11.889,28 zł z tytułu odsetek. Jednocześnie w paragrafie 2. porozumienia strony ustaliły wysokość i zasady spłaty zadłużenia. Poza sporem był fakt, iż pozwany nie dochował warunków zawartych w porozumieniu co skutkowało, zgodnie z jego treścią tym, iż pozwany był obowiązany do zapłaty kwoty 138.860, 05 zł.

Zgodnie z art. 917 kc przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku albo by uchylić spór istniejący. W ocenie Sądu zawarte porozumienie było ugodą w rozumieniu tego przepisu.

Stąd dla oceny skuteczności uchylenia się od skutków prawnych zawartego porozumienia koniecznym było spełnienie przesłanek określonych w art. 918 kc. Zgodnie z tym przepisem uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Nie wystarczy zatem dla skuteczności uchylenia się od skutków prawnych, aby wątpliwości co do stanu faktycznego dotyczyły jednie jednej ze stron ugody.

Pozwany usiłując się uchylić od skutków prawnych swojego oświadczenia woli zawartego w porozumieniu nie tylko nie wykazał podstaw uzasadniających takie odstąpienie ale nawet się na nie nie powoływał. Nie mogło także odnieść zamierzonego skutku powoływanie się na treść wykonanej na zlecenie pozwanego opinii biegłego rewidenta. Ewentualne odnalezienie dowodów po zawarciu ugody nie mogło także stanowić podstawy uchylenia się od skutków prawnych zawartej ugody z uwagi na treść paragrafu 2. cytowanego przepisu. Zgodnie z tym przepisem nie można uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że została zawarta w złej wierze. Pozwany nie tylko nie wykazał istnienia złej wiary po stronie powódki, ale nawet nie powoływał się na to, aby powódka zawierając ugodę działała w złej wierze.

W przypadku uchylenia się od skutków prawnych ugody nie stosuje się przepisu art. 84 kc, gdyż przepis art. 918 kc w całości reguluje kwestie związane z uchyleniem się od skutków prawnych ugody.

Zawarcie ugody w toku procesu, z uwagi na skutki prawne ugody, której celem jest uchylenie istniejącego sporu spowodowało, iż zbędną stała się ocena zebranych w sprawie dowodów przeprowadzonych przed zawarciem pozasądowej ugody. Z tych samych przyczyn sąd oddalił wnioski dowodowe zgłoszone na rozprawie w dniu 6 listopada 2012r., bowiem zmierzały one, wobec wskazywanych przez pozwanego przyczyn uchylenia się od złożonego w porozumieniu oświadczenia oraz treści samego porozumienia do wykazania okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 kpc).

W wyroku Sąd uwzględnił fakt, iż powódka cofnęła powództwo co do kwoty 1.756,80 zł i w tym zakresie, po myśli art. 355 kpc, umorzył postępowanie.

Uwzględniając treść zawartego porozumienia zasądzoną kwotę Sąd, ponadto pomniejszył o dokonaną przez pozwanego w dniu 5 listopada 2012r. wpłatę. W tym zakresie wyrok jest o tyle błędny, że Sąd pomniejszył zasądzoną kwotę nie o kwotę 19.177,05 zł lecz o kwotę 14.177,05 zł na skutek błędnego zsumowania wpłaconych przez pozwanego kwot 15.503,05 i 3.674 zł. Pozwany dokonał przy tym wpłaty nie na poczet najstarszych zobowiązań lecz wskazując faktury, za które dokonał zapłaty, stąd twierdzenia, że wpłata została dokonana na poczet zobowiązań nie zaskarżonych sprzeciwem są sprzeczne z treścią przedstawionego dowodu wpłaty. Z uwagi na fakt, iż powódka w tym zakresie nie ograniczyła powództwa roszczenie w tym zakresie zostało oddalone.

Koszty postępowania w całości obciążają pozwanego stosownie do art. 100 kpc.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył apelacją pozwany, który zarzucając naruszenie art. 217 § 2 w zw. z art. 227 kpc poprzez niedopuszczenie zgłoszonych prawidłowo dowodów podczas, gdy dowody te dotyczą okoliczności mających dla sprawy istotne znaczenie, a sporne okoliczności nie zostały jeszcze dostatecznie wyjaśnione, art. 231 kpc w zw. z art. 918 kc poprzez uznanie, iż porozumienie z 5 października 2012r. zostało zawarte w stanie faktycznym nie kwestionowanym przez strony w sytuacji, gdy pozwany uprawdopodobnił zarówno błąd co do stanu faktycznego jak i działania powódki w złej wierze, wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia, na zasadzie art. 379 pkt 3 kpc, stwierdzenie nieważności wyroku w pkt 2 oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji jako, że ustalenia te znajdują oparcie w treści zebranych w sprawie dowodów ocenionych przez ten Sąd w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 kpc.

W szczególności dotyczy to tych ustaleń Sądu I instancji, gdy Sąd ten przyjmuje związanie stron ugodą pozasądową zawartą przez strony 5 października 2012r. Faktu tego apelujący nie kwestionuje, jak też nie kwestionuje treści zawartej ugody.

Na podzielenie zasługuje także ten wniosek Sądu I instancji, iż brak dowodów na to, by zapłata przez pozwanego kwoty 19.177,05 zł w dniu 5 listopada 2012r. nastąpiła w wykonaniu prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Na dowód zapłaty tej kwoty pozwany zaoferował dowody w postaci polecenia przelewu kwoty 15.503,05 zł oraz kwoty 3.674 zł, jako odsetek od zapłaconej tej należności głównej (k. 757 – 758). W treści polecenia przelewu kwoty 15.503,05 zł pozwany wskazał, iż zapłata dotyczy należności z faktur nr (...) objętych pozwem, a w drugim z poleceń przelewu zawarł informację, iż zapłata obejmuje odsetki od kwoty 15.503,05 zł. W tym miejscu wskazać trzeba, iż stosownie do art. 451 § 1 kc dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić, a oświadczenie dłużnika jest wiążące dla wierzyciela. Pozwany takie oświadczenie złożył, gdy wyraźnie oznaczył spełniany dług w obu poleceniach przelewu z 5 listopada 2012r. i nie był to dług objęty prawomocnym nakazem zapłaty. Dodać jeszcze trzeba, iż w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany nawet nie wskazał tego długu, który nie został objęty sprzeciwem, a wobec tego nie sposób ustalić by należności z faktur wskazanych w poleceniu przelewu z 5 listopada 2012r. rzeczywiście wynikały z prawomocnego nakazu zapłaty (k. 264 – 272).

W konsekwencji chybionym jest zarzut nieważności postępowania w zakresie kwoty 15.503,05 zł z art. 379 pkt 3 kpc, gdy Sąd I instancji nie orzekł w tym zakresie w warunkach res iudicata.

Nie może odnieść skutku dalszy zarzut apelacji naruszenia art. 918 kc i połączone z tym zarzuty uchybienia przepisom proceduralnym, a to: art. 231 kpc, art. 217 § 2 kpc i art. 227 kpc.

Przepis art. 918 kc ogranicza możliwość uchylenia się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jedynie do tych okoliczności, o których mowa w tym przepisie, co oznacza, iż nie ma zastosowania art. 84 kc w zakresie regulującym uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Jednakże przepis art. 918 kc normując zagadnienie uchylenia się od skutków ugody zawartej pod wpływem błędu nie zawiera żadnych postanowień co do tego w jakim trybie oświadczenie o uchyleniu się powinno być złożone. Wobec tego przyjąć trzeba, że do uchylenia się od skutków ugody z powodu błędu co do stanu faktycznego, na podstawie art. 918 kc, zastosowanie mieć będzie przepis art. 88 § 1 i 2 kc. Według uregulowania tego przepisu oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.

Pozwany odwołując się do wady oświadczenia woli ugody z art. 918 kc winien był, by osiągnąć skutek prawny, złożyć powódce oświadczenie o uchyleniu się na piśmie. Tej okoliczności pozwany nie tylko nie wykazuje ale nawet nie twierdził w postępowaniu przed Sądem I instancji, jak i nie twierdzi obecnie, by dokonał tej czynności przy zachowaniu formy pisemnej.

W tej sytuacji prowadzenie postępowania dowodowego dla wykazania tego, iż pozwany złożył oświadczenie dotknięte wadą z art. 918 kc było zbędne skoro pozwany nie wykazał by złożył konieczne, dla stwierdzenia nieważności umowy ugody stron z powodu wady oświadczenia woli – oświadczenie o uchyleniu się od jej skutków. Stąd też zarzuty apelacji naruszenia art. 231 kpc, art. 217 § 2 kpc i art. 227 kpc uznać trzeba za chybione.

Jednakże na skutek apelacji pozwanego należało skorygować zaskarżony wyrok, gdy Sąd I instancji nie uwzględnił całej zapłaconej przez pozwanego kwoty 19.177,05 zł. Pozwany zaskarżył sprzeciwem nakaz upominawczy co do kwoty 118.782,35 zł i kwotę tę należało pomniejszyć o zapłacone 19.177,05 zł oraz o kwotę 1.756,80 zł, o którą powódka ograniczyła powództwo.

Ostatecznie więc żądanie pozwu jest uzasadnione, na podstawie art. 535 kc i art. 481 § 1 i 2 kc, do kwoty 97.848,50 zł. W konsekwencji należało skorygować także rozstrzygnięcie o kosztach procesu przed Sądem I instancji przez ich stosunkowe rozdzielenie przy uwzględnieniu tego, iż powódka utrzymała się ze swym żądaniem w 85% i poniosła koszty w wysokości 10.332 zł (6.715 zł opłaty od pozwu 3.617 zł wynagrodzenia adwokackiego), zaś pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.617 zł.

W tych samych proporcjach obie strony zostały obciążone niepokrytymi wydatkami na przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 kpc oraz art. 385 kpc.

Koszty postępowania apelacyjnego obciążają w całości pozwanego na podstawie art. 100 zd. 2 kpc wobec tego, iż w tym postępowaniu powódka uległa ze swym żądaniem oddalenia apelacji w nieznacznej części (ok. 5%). Wysokość wynagrodzenia adwokackiego ustalono na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).