Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 296/13
POSTANOWIENIE
Dnia 19 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wojciech Katner
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Rejonowego
w W., Prezesa Sądu Okręgowego w W., Prezesa Sądu Okręgowego w G. i Prezesa
Sądu Najwyższego
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 19 lutego 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 9 stycznia 2013 r.,
1) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2) zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 1800,- (jeden tysiąc
osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego,
3) odmawia radcy prawnemu J. S. przyznania
wynagrodzenia z tytułu udzielenia powodowi pomocy
prawnej z urzędu.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 9 stycznia 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda
J. J. od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 15 marca 2012 r., którym oddalone
zostało powództwo o zasądzenie na rzecz powoda 100 000 złotych tytułem
odszkodowania i zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych wynikłe z
przewlekłości prawomocnie zakończonych postępowań sądowych przed Sądem
Najwyższym, Sądami Okręgowymi w G. i W. oraz przed Sądem Rejonowym w W.
Przyczyną oddalenia powództwa było niedopatrzenie się spełnienia przesłanek
odpowiedzialności wywodzonej pozwem. Ustalenia faktyczne i oceny prawne Sądu
pierwszej instancji podzielił Sąd Apelacyjny, uznając brak podstaw do przypisania
wobec powoda czynu wskazanego w przepisach o ochronie dóbr osobistych (art.
23 i 24 k.c.) i odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 417 § 1 k.c.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik skarżącego z urzędu zarzucił
zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 386 § 2
w związku z art. 379 pkt 5, art. 217 § 1, art. 244, art. 5 i art. 117 § 5 k.p.c. przez
niezastosowanie, mimo że postępowanie było dotknięte nieważnością ze względu
na pozbawienie powoda możliwości obrony jego praw; art. 385 k.p.c. przez
niezastosowanie, mimo nieważności postępowania. Skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym
nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także
zasądzenie kosztów postępowania.
W odpowiedzi na skargę Skarb Państwa Prokuratoria Generalna Skarbu
Państwa wniósł o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie jej
oddalenie, z zasądzeniem kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie może zostać przyjęta do rozpoznania ze względu na
niespełnienie przesłanek określonych w art. 3989
§ 1 k.p.c.
We wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania pełnomocnik skarżącego
uczynił najpierw wywód o znaczeniu prawa strony do sądu, posiadania
3
pełnomocnika z urzędu przez osobę pozbawioną wolności, a następnie sformułował
zagadnienie prawne, powołując się na art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Sprowadza się
ono do realizacji przez osoby pozbawione wolności konstytucyjnego prawa do sądu
(art. 45 ust. 1 Konstytucji), w sytuacji, gdy sąd stosując dyspozycję art. 117 § 5
k.p.c. oddala wniosek strony o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu
i jednocześnie nie zarządza sprowadzenia takiej osoby na rozprawę, a druga strona
reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika, w kontekście
dyskrecjonalnej powinności sądu udzielania stronom postępowania niezbędnych
pouczeń, wynikających z art. 5 k.p.c., celem wyrównania nierówności stron.
Pełnomocnik powoda nie wyjaśnił, na czym polega zgłoszone zagadnienie
prawne, które wymagałoby rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy. Nie ulega
wątpliwości, że każdy obywatel ma prawo do sądu, sąd z kolei ma uprawnienie do
rozważenia, czy nawet w razie odmówienia ustanowienia pełnomocnika z urzędu
jest potrzeba zarządzenia sprowadzenia strony postępowania znajdującej się
zakładzie karnym na rozprawę, ze względu na charakter sprawy, zasadność
roszczeń itp. W wypadku powoda ma się do czynienia z ogromną liczbą pozwów
przez niego wytoczonych organom państwowym, o czym jest wspomniane
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, przez co sądy rozpoznające te sprawy,
w tym Sąd pierwszej i drugiej instancji w niniejszej sprawie miał rozeznanie,
czy w tym wypadku sprowadzanie powoda na posiedzenie sądu jest konieczne
i czy mogłoby mieć wpływ na wynik sprawy. Samo nie zarządzenie udziału powoda
w rozprawie nie stanowiło ani naruszenia jego praw procesowych konstytucyjnie
gwarantowanych, ani nie spowodowało nieważności postępowania (art. 379 pkt 5
k.p.c.), o której jest mowa w podstawie kasacyjnej zgłoszonej przez powoda
i w drugiej przesłance wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania, podnoszonej
przez pełnomocnika skarżącego (art. 3989
§ 1 pkt 3 k.p.c.). Poprzez oddalenie
wniosku powoda o przeprowadzenie na rozprawie w dniu 15 marca 2012 r. dowodu
z akt sprawy, jako nieznanego procedurze cywilnej i ogłoszenie wyroku
pod nieobecność powoda pozbawionego wolności, mimo nieposiadania
profesjonalnego pełnomocnika i nie uczynienie co do tej czynności procesowej
„niezbędnych pouczeń”, jak to określa pełnomocnik w uzasadnieniu wniosku
o przyjęcie skargi do rozpoznania, nie stanowi o spełnieniu przesłanki nieważności
4
postępowania. Udzielenie pouczeń, które akcentuje pełnomocnik realizować
może zasady równości stron w postępowaniu cywilnym wtedy, gdy miałoby
to jakiekolwiek znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a tu nie miało to miejsca.
Z tych względów jest oczywiste, że nie zostały spełnione przesłanki
powoływane przez pełnomocnika skarżącego we wniosku o przyjęcie skargi do
rozpoznania, o których stanowi art. 3989
§ 1 k.p.c. To uzasadnia odmowę przyjęcia
skargi do rozpoznania na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c. i zasądzenie od powoda
kosztów z tytułu postępowania kasacyjnego na podstawie art. 98 w związku
z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
Ze względu na niespełnienie obowiązków pełnomocnika z urzędu w sprawie
niniejszej nie zostały zasądzone wnioskowane koszty za udzielenie powodowi
nieopłaconej pomocy prawnej. Pełnomocnik z urzędu, będący radcą prawnym
zapewne zdawał sobie sprawę z tego, że okoliczności, które miał na uzasadnienie
wniosku nie spełniają żadnego z warunków prawnych, o których mowa w art. 3989
§ 1 k.p.c. i że wnoszenie skargi kasacyjnej jest bezpodstawne. Jeżeli zatem
profesjonalny pełnomocnik ustanowiony z urzędu może przy zachowaniu należytej
staranności zawodowej stwierdzić brak podstaw do wniesienia skargi, w czym
mieści się także bezpodstawność wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej
do rozpoznania ze względu na niespełnienie przesłanek określonych w art. 3989
§ 1
pkt 1-4 k.p.c., to powinien sporządzić opinię, o której stanowi art. 118 § 5 k.p.c.
Niesporządzenie tej opinii w sytuacji, gdy to powinno nastąpić wobec
bezpodstawności skargi i wniosku o jej rozpoznanie wskazuje na nienależyte
wykonanie obowiązków pełnomocnika z urzędu i nie uzasadnia przyznania mu
od Skarbu Państwa wynagrodzenia za udzielenie nieopłaconej pomocy prawnej.
jw