Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 404/13
POSTANOWIENIE
Dnia 20 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa "M." Biura Podróży Spółki z o.o.
w W.
przeciwko W. Spółce z o.o. w W., następcy prawnemu "W. Spółki z o.o. w W.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 20 marca 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 26 lipca 2012 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
i zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5 400 (pięć
tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania jeżeli: w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna
jest oczywiście uzasadniona (art. 3989
§ 1 k.p.c.).
Instytucja przedsądu, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
jest zgodna z normami konstytucyjnymi, a także z zaleceniami Rady Europy
zezwalającymi na wprowadzenie środków eliminujących dostęp do sądu
najwyższego szczebla. Skarga kasacyjna służy od prawomocnego orzeczenia, ma
ograniczony zasięg, a jej podstawowym celem jest ochrona interesu publicznego
przez zapewnienie jednolitości wykładni i twórczy wkład Sądu Najwyższego
w rozwój prawa.
Wprawdzie skarżący wskazał na potrzebę wykładni przepisów prawnych
budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie
sądów oraz na oczywistą zasadność skargi kasacyjnej, niemniej nie występują
te przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (art. 3989
§ 1 k.p.c.).
Przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania ze względu na przesłankę z art.
3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. wymaga wykazania, że chodzi o wykładnię przepisów prawa,
których treść i znaczenie nie zostały dostatecznie wyjaśnione w dotychczasowym
orzecznictwie lub, że istnieje potrzeba zmiany ich dotychczasowej wykładni,
podania na czym polegają wątpliwości związane z jego rozumieniem oraz
przedstawienia argumentacji świadczącej, że wątpliwości te mają rzeczywisty
i poważny charakter, nie należą do zwykłych wątpliwości, które wiążą się
z procesem stosowania prawa. W przypadku, gdy w ramach stosowania tych
przepisów powstały już w orzecznictwie sądów określone rozbieżności, skarżący
powinien je przedstawić, jak też uzasadnić, że dokonanie wykładni jest niezbędne
do rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 28 marca
2007 r., II CSK 84/07; z dnia 11 stycznia 2008 r., I UK 283/07; z dnia 13 czerwca
2008 r., III CSK 104/08; z dnia 12 grudnia 2008 r., II PK 220/08 i z dnia 8 lipca
2009 r., I CSK 11/09, niepublikowane).
3
Uzasadnienie wniosku o przyjęcie wniesionej skargi kasacyjnej do
rozpoznania ze względu na tę przesłankę nie przedstawia takiej argumentacji.
Skarżący wskazał, że wykładnia art. 492 k.p.c. budzi wątpliwości, tj. czy
przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do art. 395 § 1 k.c., czy też w stosunku
do art. 491 k.c. Tymczasem relacja pomiędzy tymi unormowaniami nie wywołuje
kontrowersji w judykaturze i w tej materii nie budzi zastrzeżeń wywód Sądu
Apelacyjnego.
Określone przepisem art. 491 k.c. ustawowe prawo wierzyciela do
odstąpienia od umowy wzajemnej, jeżeli dłużnik dopuszcza się zwłoki w wykonaniu
zobowiązania, stanowi jego uprawnienie kształtujące, czyli kompetencję do
spowodowania wygaśnięcia zobowiązania przez złożenie jednostronnego
oświadczenie woli (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2008 r., III CSK
323/07, LEX nr 453089).
Prawo odstąpienia unormowane w tym przepisie nie jest rodzajem
umownego prawa odstąpienia, o którym mowa w art. 395 § 1 k.c. Zastrzeżenie
umownego prawa odstąpienia nie wpływa na uprawnienia kontrahentów
do odstąpienia od umowy przyznane im mocą ustawy (np. art. 491 i 493 k.c.),
a jednocześnie te unormowania nie mają zastosowania do umownego
prawa odstąpienia (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1998 r.,
III CKN 279/97, LEX nr 315347).
Uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej bez wyznaczenia
dodatkowego terminu na spełnienie świadczenia, a zatem bez swoistego
"ostrzeżenia" dłużnika, dopuszczalne jest tylko w ściśle określonych w art. 492 k.c.
przypadkach. W związku z tym stanowi on wyjątek od zasady ogólnej wyrażonej
w art. 491 k.c. i należy go wykładać wąsko, zgodnie z zasadą exceptiones non
sunt extendae. Uprawienie to przysługuje więc jedynie w przypadku zwłoki dłużnika,
a nie w przypadku innego opóźnienia w wykonaniu zobowiązania, oraz tylko,
jeśli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone
na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym.
Źródłem prawa do odstąpienia od umowy jest przepis ustawy (art. 491 k.c.).
Umowa stron w tym wypadku odnosi się tylko do jednej z przesłanek wykonania
tego prawa (wyznaczenia dłużnikowi dodatkowego terminu na wykonanie
4
zobowiązania) i zwalnia wierzyciela z tej czynności, jeżeli strony mocą swej decyzji
nadały świadczeniu dłużnika charakter terminowy. Zawarte w art. 492 k.c.
wyrażenie "termin ściśle określony" nie zostało zdefiniowane, niemniej zawarta
w tym przepisie klauzula lex commissoria należy do unormowań znanych
już w prawie rzymskim. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że termin ten oznacza ściśle
określony moment np. spełnienia świadczenia, albo pewien okres mierzony
jednostką czasu np. określony liczbą dni tygodni itp.). Znaczenie terminu nie kończy
się na abstrakcyjnym określeniu czasu, gdyż następuje w celu oznaczenia chwili
powstania lub ustania skutków prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
24 czerwca 2010 r., IV CSK 67/10, LEX nr 621351). W § 4 ust. 1 pkt b umowy stron
termin wykonania zobowiązania przez pozwaną został określony jako ściśle
określony moment, natomiast w § 16 ust. 1 pkt d tej czynności prawnej jako okres
mierzony jednostką czasu.
Skarżący nie wskazał, aby w zakresie powołanych przepisów istniała
rozbieżność w orzecznictwie sądowym. Tymczasem jak już wynika z poczynionych
na wstępie uwag, odwołanie się do przesłanki istnienia potrzeby wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów wymaga wskazania, że określony przepis
prawa, mimo że budzi poważne wątpliwości, nie doczekał się wykładni, bądź
niejednolita jego wykładnia wywołuje rozbieżności w orzecznictwie sądów,
które należy przytoczyć (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
15 października 2002 r., II CZ 102/02, niepublikowane).
Skarga kasacyjna nie jest też oczywiście uzasadniona, gdyż zaskarżone
orzeczenie nie narusza prawa w kwalifikowany sposób. W takiej sytuacji
w uzasadnieniu wniosku należy zawrzeć wywód prawny wskazujący w czym
wyraża się ta "oczywistość" i przedstawić argumenty wykazujące, iż rzeczywiście
skarga jest oczywiście uzasadniona.
Skarżący upatruje oczywistej zasadności skargi w oddaleniu przez sąd
pierwszej instancji jego wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na
okoliczność sporządzenia wyceny prac na podstawie sporządzonej przez obie
strony inwentaryzacji wykonanych robót budowlanych. Tymczasem Sądy meriti
trafnie podniosły, że skarżąca nie kwestionowała przyjętych w rozliczeniu danych
5
w powiązaniu z ustaleniami protokołu inwentaryzacji, który został sporządzony
zgodnie z procedurą przewidzianą w umowie. Wyliczenie zatem świadczenia
nastąpiło na podstawie jej postanowienia.
Oczywistą obrazę prawa nie można utożsamiać nawet z rażącym jego
naruszeniem. Nie nastąpiło rażące naruszenie art. 47914
§ 2 k.p.c. ze względu na
oddalenie wniosku dowodowego pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii
biegłego postanowieniem z dnia 29 września 2011 r. Już tylko sama wysokość
dochodzonego przez powódkę roszczenia wskazywała na to, że w oświadczeniu
z dnia 5 stycznia 2007 r. powódka odstąpiła tylko od tej części umowy, która nie
została wykonana, tj. co do prac niezrealizowanych przez pozwaną do dnia
odstąpienia. Poza tym, pozwana będąc stroną umowy znała treść postanowienia
zawartego w jej § 17, który wprost przewidywał, że w oświadczeniu o odstąpieniu
korzystający z tego uprawnienia powinien podać termin rozpoczęcia komisyjnego
odbioru dotychczas wykonanych robót; zakończenie komisyjnego odbioru
dotychczas wykonanych robót stwierdza się protokołem, który będzie stanowił
podstawę rozliczeń za wykonane roboty. Z tych względów pozwana wniosek ten
winna rzeczywiście zawrzeć w odpowiedzi na pozew i nie wykazała jakoby
potrzeba jego zgłoszenia powstała później.
Przede wszystkim jednak zauważyć należy, że podstawę zasądzenia
kwoty 3 184 998,67 zł, stanowiło ustalenie, że powódka zapłaciła zaliczki w kwocie
4 913 746,07 zł, z których pozwana rozliczyła się tylko na kwotę 1 728 747,40 zł.
Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem prawnym, którego rozpoznanie
przez Sąd Najwyższy musi być uzasadnione względami o szczególnej doniosłości,
wykraczającej poza indywidualny interes skarżącego, a takich brak
w rozpoznawanej sprawie.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 2 k.p.c.).
jw