Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 13/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Zbigniew Kwaśniewski
Protokolant : Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego SSO
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 maja 2014 r.
sprawy M. P.
sędziego Sądu Rejonowego w […],
w związku z odwołaniem obrońcy obwinionego
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 12 grudnia 2013 r.
1. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;
2. kosztami sądowymi odwoławczego postępowania
dyscyplinarnego obciąża Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny–Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 8 marca
2013 r., obwinionego M. P. uznał za winnego tego, że okresie od 17 sierpnia 2010 r.
do dnia 9 lipca 2012 r. w […], jako sędzia orzekający w IV i IX Wydziale Karnym
Sądu Rejonowego:
1) w sprawach: IX K 311/11, IX K 54/11, IV K 1212/11, IX K 287/11, dopuścił się
oczywistej i rażącej obrazy art. 442 § 3 k.p.k. poprzez niezastosowanie się do
wiążących wskazań sądu odwoławczego, co skutkowało uchyleniem wyroków
wydanych we wskazanych sprawach i przekazaniem spraw do ponownego
rozpoznania;
2) w sprawach: IX K 311/11, IX K 30/11, IV K 343/11 i IV K 872/11, dopuścił się
oczywistej i rażącej obrazy art. 391 § 1 i 3, art. 392 i art. 394 k.p.k., polegającej
na tym, że w przypadkach składania przez świadków zeznań odmiennych od
poprzednich zaniechał odczytania zeznań poprzednio składanych i wezwania
świadków do ustosunkowania się do zaistniałych rozbieżności, zaś ich zeznania
ujawniał w dalszej fazie postępowania, co skutkowało uchyleniem wyroków
wydanych we wskazanych sprawach i przekazaniem spraw do ponownego
rozpoznania;
3) w sprawie IV K 872/11, dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 385 § 1 i art.
387 § 1 k.p.k. wydając wyrok, mimo że w sprawie nie doszło do otwarcia
przewodu sądowego, następnie zaś w uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazał, iż
oskarżony złożył wniosek w przedmiocie dobrowolnego poddania się karze w
trybie art. 387 § 1 k.p.k., jak też, że oskarżony złożył wyjaśnienia, w których
przyznał się do dokonania zarzuconego mu czynu, pomimo że zdarzenia te nie
zaistniały, co skutkowało uchyleniem wyroku i przekazaniem spraw do
ponownego rozpoznania, tj. popełnienia przewinień dyscyplinarnych określonych
w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.- Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.; dalej: u.s.p.) i za to, na
podstawie art. 109 § 1 pkt 2 u.s.p., wymierzył obwinionemu M. P. karę
dyscyplinarną nagany.
Od powyższego orzeczenia odwołanie wniósł Minister Sprawiedliwości,
zarzucając naruszenie:
3
1) art. 109 § 1 u.s.p., poprzez niezasadne wymierzenie za trzy przypisane
obwinionemu przewinienia dyscyplinarne jednej kary dyscyplinarnej nagany,
2) art. 413 § 2 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 2 i § 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. przez
brak precyzyjnego rozróżnienia w sentencji wyroku przypisanych obwinionemu
czynów i ich kwalifikacji prawnej oraz rozstrzygnięcia co do wymierzonej kary
dyscyplinarnej oraz sprzeczność pomiędzy treścią tegoż wyroku, w którym
uznano obwinionego za winnego popełnienia trzech przewinień dyscyplinarnych,
mimo wyrażonego w uzasadnieniu poglądu, że co do czynów określonych w
punktach 1 i 2 należało zastosować konstrukcję jednego przewinienia
dyscyplinarnego, co wobec uznania obwinionego również za winnego odrębnie
kwalifikowanego czynu opisanego w punkcie 8 wniosku Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego, nakazywałoby ewentualne wymierzenie dwóch kar
dyscyplinarnych.
Na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu–Sądowi
Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.
Obrońca obwinionego zaskarżył wyrok w części dotyczącej uznania winy i
przypisania obwinionemu pełnienia trzech przewinień dyscyplinarnych, zarzucając:
1) naruszenie art. 424 § 1 k.p.k., polegające na sporządzeniu pisemnego
uzasadnienia wyroku niezgodnie z wymogami tego przepisu poprzez brak
prezentacji ustaleń podstawy faktycznej rozstrzygnięcia odnoszących się do
zachowań obwinionego, które uznane zostały za przewinienia dyscyplinarne,
brak oceny materiału dowodowego zgromadzonego w toku przewodu sądowego,
ze szczególnym uwzględnieniem wyjaśnień obwinionego oraz nienależyte
wyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia, co wyklucza możliwość dokonania
prawidłowej instancyjnej kontroli słuszności zaskarżonego wyroku;
2) błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mający
wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegający na przyjęciu, że obraza
przepisów postępowania, tj. art. 442 § 3 k.p.k., 391 § 1 i § 3 k.p.k., 392 k.p.k. i
394 k.p.k., jakiej dopuścił się obwiniony przy rozpoznaniu spraw o sygn. akt: IV K
343/11, IV K 872/11, IV K 1212/11, IX K 30/11, IX K 54/11, IX K 287/11, IX K
311/11, stanowi przewinienia dyscyplinarne w rozumieniu art. 107 § 1 u.s.p. oraz,
4
że w sprawie IV K 872/11 obwiniony wydał wyrok, mimo że nie doszło do
otwarcia przewodu sądowego i że oskarżony nie złożył wyjaśnień, chociaż z
wyjaśnień obwinionego – dowodu którego Sąd nie zakwestionował – wynika
zupełnie co innego;
3) rażącą niewspółmierność orzeczonej kary dyscyplinarnej nagany.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, ewentualnie o zmianę
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obwinionego od wszystkich stawianych mu
zarzutów, bądź przy prawidłowym opisie czynu, uznanie, że zachodzi przypadek
przewinienia dyscyplinarnego mniejszej wagi z art. 109 § 5 u.s.p. i odstąpienie od
wymierzenia dyscyplinarnej.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 3 października 2013 r.,
sygn. akt SNO 24/13, uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o
karze i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu–Sądowi
Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania, a w pozostałej części wyrok
utrzymał w mocy.
Rozpoznając sprawę ponownie w uchylonej części, Sąd Apelacyjny–Sąd
Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 12 grudnia 2013 r., za każde z przypisanych M. P.
przewinień dyscyplinarnych wymierzył mu karę dyscyplinarną upomnienia.
Od tego wyroku odwołanie wniósł obrońca obwinionego, podnosząc
następujące zarzuty:
1) naruszenie art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 i 2 k.p.k., polegające na
nieuwzględnieniu przy ferowaniu wyroku całokształtu okoliczności istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy, sporządzeniu pisemnego uzasadnienia wyroku
niezgodnie z wymogami tego przepisu poprzez nienależyte wyjaśnienie
podstawy faktycznej i prawnej orzeczenia, co skutkowało niezasadnym
przyjęciem, że zachowania obwinionego będące przedmiotem osądu sprzed
trzech lat od orzekania nie uległy przedawnieniu ich karania, zaś pozostałe nie
stanowią przypadku przewinień dyscyplinarnych mniejszej wagi z art. 109 § 5
u.s.p.;
5
2) naruszenie art. 108 § 2 u.s.p. poprzez przyjęcie, że zachowania obwinionego
uznane za trzy przewinienia dyscyplinarne stanowią jeden czyn, dla którego
termin przedawnienia biegnie od dnia 9 lipca 2012 r.;
3) rażącą niewspółmierność sankcji, orzeczonej w zaskarżonym wyroku poprzez
orzeczenie trzech kar dyscyplinarnych upomnienia, zamiast umorzenia
postępowania dyscyplinarnego w zakresie wymierzenia kar dyscyplinarnych za
okres sprzed trzech lat od orzekania oraz odstąpienia od wymierzenia kary
dyscyplinarnej za zachowania stanowiące przewinienia dyscyplinarne, które nie
uległy przedawnieniu.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów odwołujący się wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania w zakresie wymierzenia kary
dyscyplinarnej za zachowania obwinionego w okresie sprzed trzech lat od daty
orzekania, zaś w pozostałym zakresie uznanie, że zachodzi przypadek
przewinienia dyscyplinarnego mniejszej wagi, określony w art. 109 § 5 u.s.p., i
odstąpienie od wymierzenia obwinionemu kary dyscyplinarnej, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy–Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Odwołanie nie jest zasadne zarówno, jeśli chodzi o podniesiony zarzut
przedawnienia, jak i w zakresie kwestionowania współmierności orzeczonych kar
dyscyplinarnych.
Odnośnie do zarzutu przedawnienia należy zauważyć, że obrońca
obwinionego w lakonicznym uzasadnieniu odwołania nie podniósł żadnego
konkretnego argumentu, który przemawiałby za zastosowaniem w sprawie art. 108
§ 2 u.s.p. Jednak z uwagi na charakter prawny tego zagadnienia Sąd Najwyższy z
urzędu dokonał analizy sprawy w kontekście wystąpienia tzw. bezwzględnej
przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1
pkt 6 k.p.k. i art. 108 § 1 i 2 u.s.p. w zw. z art. 128 u.s.p.
Należy zauważyć, że przyjęty przez Sąd pierwszej instancji, wspólny dla
trzech przewinień dyscyplinarnych, czasokres ich popełnienia, liczony od dnia 17
sierpnia 2010 r. może sugerować, że w rozpoznawanej sprawie upłynęły 3 lata,
licząc od momentu popełnienia pierwszego z przewinień dyscyplinarnych. Jednak
6
już sygnatury spraw prowadzonych przez obwinionego, w których doszło do
popełnienia przewinień służbowych, wskazują, że sprawy te zostały wpisane do
repertoriów w roku 2011, co przeczy twierdzeniom obrońcy obwinionego, że już w
chwili wydania wyroku przez Sąd pierwszej instancji doszło do upływu terminu
przedawnienia, o którym mowa w art. 108 § 2 u.s.p.
Niezasadność stanowiska odwołującego się potwierdza także szczegółowa
analiza każdego z zachowań składających się na trzy przypisane obwinionemu
przewinienia dyscyplinarne. Jeśli chodzi o pierwsze przewinienie polegające na
naruszeniu art. 442 § 3 k.p.k., to ostatnim zachowaniem, od którego należy liczyć
termin przedawnienia było wydanie wyroku w sprawie IV K 1212/11 Sądu
Rejonowego w […], co nastąpiło w dniu 2 grudnia 2011 r. (k. 175, t. I). Odnośnie do
drugiego przewinienia, dotyczącego naruszenia art. 391 § 1 i 3 k.p.k., art. 392 k.p.k.
oraz art. 394 k.p.k., trzeba zauważyć, że ostatnia rozprawa była prowadzona w
sprawach IV K 343/11 i IV K 872/11 w dniu 24 października 2011 r. (k. 159, t. I i k.
239 w zw. z k. 254, t. III). Z kolei rażące naruszenie przez obwinionego art. 385 § 1
k.p.k. i art. 387 § 1 k.p.k. nastąpiło z momentem wydania wyroku w sprawie IV K
872/11, tj. w dniu 2 grudnia 2011 r. (k. 240, t. II). Porównanie powyższych dat z
momentem wydania prawomocnego orzeczenia przez Sąd Najwyższy-Sąd
Dyscyplinarny (16 maja 2014 r.) wskazuje, że w sprawie nie doszło do upływu
przedawnienia przewinień dyscyplinarnych, a tym bardziej przedawnienia orzekania
kar dyscyplinarnych.
Wprawdzie w świetle powyższych spostrzeżeń zbiorcze określenie czasu
popełnienia przewinień w wyroku Sądu Apelacyjnego–Sądu Dyscyplinarnego z dnia
8 marca 2013 r. jawi się jako nieprecyzyjne, jednak w świetle zakresu przekazania
sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, tj. jedynie w
zakresie wymiaru kary, wada opisu czynów przypisanych obwinionemu nie mogła
zostać skorygowana.
Odnosząc się do zarzutu rażącej niewspółmierności kary trzeba wprawdzie
przyznać, że rozważania Sądu pierwszej instancji są lakoniczne, jednakże
zaprezentowane w uzasadnieniu stanowisko jest logiczne, a motywy jego przyjęcia
zostały w sposób jasny zaprezentowane (zob. s. 6 uzasadnienia Sądu a quo).
Podzielając zaprezentowany przez ten Sąd pogląd, wobec braku w odwołaniu
7
obrońcy obwinionego jakiegokolwiek uzasadnienia merytorycznego zarzutu
niewspółmierności kary, należy tylko zaznaczyć, że Sąd ten zasadnie podkreślił
obiektywną stronę popełnionych przewinień, które w kontekście materialnej treści
deliktu dyscyplinarnego odgrywają rolę decydującą, natomiast strona podmiotowa,
choć nie bez znaczenia, nie może determinować stopnia społecznej szkodliwości i
– np. z racji przypisania nieumyślności – implikować konieczność przyjęcia
wypadku mniejszej wagi. Sprawowanie urzędu sędziego, zwłaszcza sędziego sądu
karnego, wiąże się z dużą odpowiedzialnością i wszelkie zaniedbania, wobec
dysponowania najmocniejszymi przewidzianymi w systemie prawa środkami, mogą
mieć i często powodują poważne konsekwencje dla oskarżonych, a także innych
uczestników postępowania i to właśnie te negatywne skutki w pierwszym rzędzie
wyznaczają ujemną treść przewinienia dyscyplinarnego. Zasadnie też Sąd
pierwszej instancji zaakcentował ciężar gatunkowy przewinień służbowych, jakie
popełnił sędzia M. P., w kontekście ich negatywnego oddziaływania na wizerunek
wymiaru sprawiedliwości. Niewątpliwie bowiem, z racji znacznej liczby nagannych
zachowań, jakich dopuścił się obwiniony oraz ich negatywnych konsekwencji dla
stron postępowania, autorytet wymiaru sprawiedliwości został poważnie
nadwyrężony.
Trzeba zresztą zauważyć, że już Sąd Najwyższy poprzednio rozpoznając
sprawę (sygn. akt SNO 24/13) uznał, że nie może być mowy o uznaniu
przypisanych obwinionemu przewinień za wypadki mniejszej wagi. Warto na
marginesie zauważyć, że przyczyną uchylenia orzeczenia o karze było natomiast
wymierzenie obwinionemu jednej kary za przewinienia dyscyplinarne o różnym
charakterze (k. 1355, s. 12 uzasadnienia SN-SD). Obrońca obwinionego wiązał
zarzut rażącej niewspółmierności kary z zarzutem przedawnienia, co wobec
bezzasadności tego ostatniego wskazuje na niezasadność także zarzutu
skierowanego przeciwko orzeczonym wobec obwinionego karom dyscyplinarnym.
Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku,
na podstawie art. 133 u.s.p. kosztami sądowymi odwoławczego postępowania
dyscyplinarnego obciążając Skarb Państwa.
8