Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 24/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 października 2013 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Rafał Malarski
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
Protokolant :Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 października 2013 r.
sprawy M. P.
sędziego Sądu Rejonowego […]
w związku z odwołaniem obwinionego i Ministra Sprawiedliwości
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 8 marca 2013 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o
karze i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu -
Sądowi Dyscyplinarnemu w […] do ponownego rozpoznania,
2. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.
UZASADNIENIE
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla Okręgu Sądu Okręgowego w […]
wniósł o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej przeciwko M. P. - sędziemu Sądu
Rejonowego o czyn polegający na tym, że w okresie od 17 sierpnia 2010 r. do 9
2
lipca 2012 r. w […], jako sędzia orzekający w Wydziale Karnym Sądu Rejonowego
[…], w sprawach przydzielonych do jego referatu dopuszczał się oczywistej i
rażącej obrazy przepisów postępowania karnego, tj. art. 424 § 1 k.p.k., 442 § 3
k.p.k., 391 § 1 i 3 k.p.k., 167 k.p.k., 170 § 3 k.p.k., 17 pkt 7 k.p.k., 98 § 2 k.p.k., 287
§ 2 i 3 k.p.k., 385 § 1 k.p.k., 387 k.p.k. i 113 k.p.k. w ten sposób, że:
1) w sprawach […] wbrew art. 442 § 3 k.p.k. nie zastosował się do
wiążących wskazań i zapatrywań Sądu II instancji, co skutkowało uchyleniem
wskazanych wyżej wyroków i przekazaniem spraw do ponownego rozpoznania,
2) w sprawach […] wbrew art. 424 § 1 k.p.k. zaniechał właściwego
wskazania w uzasadnieniach wyroków, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub
nie udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał
dowodów przeciwnych, co skutkowało uchyleniem wskazanych wyżej wyroków i
przekazaniem spraw do ponownego rozpoznania,
3) w sprawach […] wbrew art. 391 § 1 i 3 k.p.k. w przypadkach składania
przez świadków zeznań odmiennych niż poprzednio zaniechał ujawnienia przez
odczytanie zeznań uprzednio składanych i wezwania świadków do ustosunkowania
się do zaistniałych rozbieżności, zaś zeznania ich ujawniał w dalszej fazie
postępowania w trybie art. 392 i 394 k.p.k., co skutkowało uchyleniem wskazanych
wyżej wyroków i przekazaniem spraw do ponownego rozpoznania,
4) w sprawach […] wbrew art. 167 k.p.k. i art. 170 § 3 k.p.k. zaniechał
rozpoznania wniosków dowodowych złożonych przez strony postępowania, co
skutkowało uchyleniem wskazanych wyroków i przekazaniem spraw do ponownego
rozpoznania,
5) w sprawach […] wbrew art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. wydał rozstrzygnięcia co do
tych samych czynów tych samych osób, mimo że postępowania karne w tych
zakresach zostały wcześniej prawomocnie zakończone, co skutkowało uchyleniem
zaskarżonych orzeczeń i umorzeniem postępowań w tych sprawach przez Sąd II
instancji,
6) w sprawie […] odroczył na okres 7 dni sporządzenie uzasadnienia w
przedmiocie uchylenia środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego
aresztowania i wbrew art. 98 § 2 k.p.k. uzasadnienia tego nie sporządził i nie
3
ogłosił, co powoduje, że postanowienie z 17 sierpnia 2010 r. nie jest do chwili
obecnej prawomocne,
7) w sprawie […] bez podstaw faktycznych i z obrazą art. 287 § 2 k.p.k.
zastosował wobec świadka przewidziane w tym przepisie aresztowanie, zaś
następnie - wbrew art. 287 § 3 k.p.k. zastosowanej kary porządkowej nie uchylił,
pomimo ukończenia postępowania w danej instancji, co skutkowało
funkcjonowaniem orzeczenia o bezprawnym pozbawieniu wolności,
8) w sprawie […] wbrew art. 385 § 1 k.p.k. wydał wyrok, mimo że w sprawie
nie doszło do otwarcia przewodu sądowego, zaś następnie w uzasadnieniu
rozstrzygnięcia wskazał, iż oskarżony złożył wniosek w przedmiocie dobrowolnego
poddania się karze w trybie art. 387 § 1 k.p.k., jak też że oskarżony złożył
wyjaśnienia, w których przyznał się do dokonania zarzucanego mu czynu, mimo że
fakty te nigdy nie miały miejsca, co skutkowało uchyleniem zaskarżonego wyroku i
przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania,
9) w sprawie […] wbrew art. 113 k.p.k. ogłosił orzeczenie, które nie było
podpisane w chwili dokonywania tej czynności, co skutkowało uchyleniem
zaskarżonego orzeczenia na podstawie art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k.
Tym samym dopuścił się przewinienia służbowego określonego w art. 107 §
1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.- Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Sąd Apelacyjny– Sąd Dyscyplinarny 8 marca 2013 r. wyrokiem orzekł, że
obwinionego uznaje za winnego tego, że okresie od 17 sierpnia 2010 r. do dnia 9
lipca 2012 r., jako sędzia orzekający w Wydziale Karnym Sądu Rejonowego:
1) w sprawach […] dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 442 § 3 k.p.k.
poprzez niezastosowanie się do wiążących wskazań sądu odwoławczego, co
skutkowało uchyleniem wyroków wydanych we wskazanych sprawach i
przekazaniem spraw do ponownego rozpoznania,
2) w sprawach […] dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 391 § 1 i 3,
392 i 394 k.p.k. polegającej na tym, że w przypadkach składania przez świadków
zeznań odmiennych od poprzednich zaniechał odczytania zeznań poprzednio
składanych i wezwania świadków do ustosunkowania się do zaistniałych
rozbieżności, zaś zeznania ich ujawniał w dalszej fazie postępowania, co
4
skutkowało uchyleniem wyroków wydanych we wskazanych sprawach i
przekazaniem spraw do ponownego rozpoznania,
3) w sprawie […] dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 385 § 1 i 387 §
1 k.p.k., wydając wyrok, mimo że w sprawie nie doszło do otwarcia przewodu
sądowego, zaś następnie w uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazał, że oskarżony
złożył wniosek w przedmiocie dobrowolnego poddania się karze w trybie art. 387 §
1 k.p.k., jak też, że oskarżony złożył wyjaśnienia, w których przyznał się do
dokonania zarzuconego mu czynu, mimo że zdarzenia te nie zaistniały, co
skutkowało uchyleniem wyroku i przekazaniem spraw do ponownego rozpoznania,
tj. popełnienia przewinień dyscyplinarnych określonych w art. 107 § 1 ustawy
z dnia 27 lipca 2001 r.- Prawo o ustroju sądów powszechnych i za to na podstawie
art. 109 § 1 pkt. 2 powołanej ustawy wymierzył obwinionemu M. P. karę
dyscyplinarną nagany.
Na podstawie art. 128 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.- Prawo o ustroju sądów
powszechnych w związku z art. 414 § 1 k.p.k. w związku z art. 17 § 1 pkt. 2 k.p.k.
uniewinnił sędziego M. P. od popełnienia przewinień dyscyplinarnych określonych
w pkt. 2, 4, 5, 6, 7 i 9 wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej.
W uzasadnieniu wyroku podniesiono przede wszystkim, że zgodnie z art.
128 u.s.p. w sprawach nie uregulowanych w tej ustawie stosuje się odpowiednio
przepisy Kodeksu postępowania karnego, z braku stosownego odesłania nie ma
natomiast podstaw do stosowania przepisów Kodeksu karnego, w tym dotyczących
kary łącznej. Nie wyklucza to możliwości formułowania zarzutów i kwalifikowania
przewinień dyscyplinarnych według zasad właściwych dla odpowiedzialności
karnej. Czyny polegające na odmiennych sposobach działania czy zaniechania,
popełnione w innym czasie i miejscu, powinny być więc kwalifikowane jako odrębne
przewinienia. Możliwa jest konstrukcja jednego przewinienia dyscyplinarnego w
odniesieniu do kilku podobnych zachowań, dokonanych w krótkich odstępstwach
czasu. Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie co do zachowań opisanych w
pkt. 1, 2, 3, 4, 5. Dotyczą one takich samych uchybień, popełnionych w niewielkich
odstępach czasu.
Obwiniony zakwestionował popełnienie uchybień opisanych w pkt.: 4, 6, 9.
Uchybienie opisane w pkt. 9., w sprawie […], nie zostało popełnione przez
5
sędziego M. P., popełnił je inny sędzia. Wyjaśnienia obwinionego, który zaprzeczył
temu, by był autorem ogłoszonego, a nie podpisanego postanowienia znajdują
potwierdzenie w treści postanowień. Z powyższych względów uniewinniono M. P.
od zarzutu popełnienia czynu opisanego w pkt. 9. zarzutu, wobec jego
niepopełnienia.
W pkt. 4 zarzucono obwinionemu zaniechanie rozpoznania wniosków
dowodowych złożonych przez strony postępowania. Obwiniony wyjaśnił, że wydał
postanowienia oddalające wnioski dowodowe, ale nie znalazło to odzwierciedlenia
w protokole rozprawy. Jego wyjaśnienia potwierdza treść apelacji wniesionej w
sprawie […], w której podniesiono zarzut niezasadnego oddalenia wniosku, a nie
jego nierozpoznania. Brak postanowień dowodowych w protokole rozprawy nie
oznacza, że uchybienie w takiej postaci zaistniało. Ustalenie tylko w oparciu o treść
protokołów, że sąd nie wydał postanowień oddalających wnioski dowodowe jest
wątpliwe. Jeśli obwiniony uchybił przepisom prawa, to tylko w zakresie podpisania
protokołów bez należytej kontroli prawidłowości jego sporządzenia. Takie
uchybienie nie ma jednak postaci rażącego i oczywistego naruszenia prawa. Z tych
względów obwinionego sędziego uniewinniono od zarzutu popełnienia przewinienia
opisanego w pkt. 4.
Co do zarzutu z pkt. 6. stwierdzono, że w aktach sprawy IX K 311/11 brak
jest uzasadnienia postanowienia o uchyleniu tymczasowego aresztowania i
zastosowaniu w jego miejsce poręczeń majątkowych. Wydając postanowienie, sąd
odroczył wydanie uzasadnienia. Do chwili obecnej postanowienie z uzasadnieniem
nie zostało doręczone stronom. Obwiniony zaprzeczył temu, by taki stan wynikał z
faktu niesporządzenia uzasadnienia postanowienia. Utrzymuje, że uzasadnienie
sporządził i pozostawił w sekretariacie wydziału, wydając zarządzenie o jego
doręczeniu. Nie da się wykluczyć, że taka sytuacja mogła zaistnieć, co musi
prowadzić do uniewinnienia obwinionego. Już tylko na marginesie wskazać należy,
że powyższe uchybienie nie narażało na szwank praw i interesów stron. Środki
zapobiegawcze mogą być uchylane lub zmieniane, co wynika z art. 253 § 1 k.p.k.
Co do zarzutu z pkt. 7 wniosku stwierdzono, że Sąd wydał postanowienie o
aresztowaniu świadka na podstawie art. 287 § 2 k.p.k., wobec uporczywego
uchylania się od złożenia zeznania, a aresztowania nie uchylił, z naruszeniem art.
6
287 § 3 k.p.k. mimo zakończenia postępowania przed sądem pierwszej instancji.
Oczywiste jest naruszenie art. 287 § 3 k.p.k., a także art. 287 § 2 k.p.k. Obwiniony
zastosował areszt pomimo wysyłania wezwań i nakazów doprowadzenia pod
niewłaściwy adres. Ustalenia Sądu Okręgowego w tej mierze odzwierciedlone w
uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego nie budzą wątpliwości. Nie niweczy
prawidłowości tych ustaleń istnienie informacji, że świadek w sprawie, w której był
oskarżonym, ukrywał się. Uchybienia w zakresie naruszenia art. 287 § 2 i 87 § 3
k.p.k. są oczywiste. Nie oznacza to jednak, że obwiniony popełnił przewinienie
dyscyplinarne. Nie można bowiem nie zauważyć, że postanowienie o zastosowaniu
tymczasowego aresztowania świadka nie zostało wykonane, nie zostały więc
naruszone prawa świadka, nie doznał on krzywdy w związku z wydanym
postanowieniem. Z tych względów również od tego zarzutu obwiniony został
uniewinniony.
Co do zarzutu popełnienia przewinienia opisanego w pkt. 5 wniosku,
stwierdzono, że obwiniony przyznał, że wydał wyroki w sprawach […] z obrazą art.
17 § 1 pkt 7 k.p.k. Przedstawił jedynie okoliczności usprawiedliwiające
niedostrzeżenie tego, że wydane zostały już wyroki co do czynów będących
przedmiotem rozstrzygania w wyznaczanych mu sprawach. Jeśli nawet można
byłoby uznać, że w sprawie […] dostrzeżenie możliwości wcześniejszego wydania
wyroku przez inny sąd było nieoczywiste, choć przy wnikliwej analizie akt możliwe,
to w sprawie […] wcześniejszy wyrok zapadł w tej samej sprawie i tylko brak
należytej staranności obwinionego doprowadził do zaistnienia uchybienia.
Uchybienia w obu tych sprawach były oczywiste. Nie miały jednak charakteru
rażącego. Dotknięte tymi oczywistymi uchybieniami orzeczenia zostały zaskarżone
apelacjami, a sąd odwoławczy uchylił wyroki i postępowanie umorzył. Strony nie
doznały więc uszczerbku w swych interesach. Z tych względów - przypisane
uchybienie choć oczywiste, nie było rażące i w tym zakresie obwinionego
uniewinniono.
Z tych samych względów, braku cechy rażącego uchybienia, uniewinniono
obwinionego od zarzutu popełnienia przewinienia opisanego w pkt. 2 wniosku. We
wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej wskazano, że istota tego uchybienia
polegała na zaniechaniu właściwego wskazania w uzasadnieniach wyroków, jakie
7
fakty sąd uznał za udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i
dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, co skutkowało uchyleniem wyroków i
przekazaniem spraw do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy uznał, że
uzasadnienia w wymienionych w zarzucie sprawach nie spełniały wymogów
określonych w art. 424 k.p.k. Kryteria oceny uzasadnienia pod kątem spełnienia
wymogów art. 424 k.p.k. nie są obiektywne, zależą od poglądów oceniających
orzeczenie w II instancji sędziów. Każde wadliwe uzasadnienie z powodu, którego
uchylono zaskarżony wyrok jest wynikiem uchybień. We wskazanych sprawach nie
był to jedyny powód uchyleń. Z tych względów uznano, że uchybienia nie spełniają
kryterium oczywistości i obwinionego uniewinniono od zarzutu popełnienia
przewinienia opisanego w pkt. 2.
Sąd Dyscyplinarny uznał oskarżonego za winnego popełnienia czynów
opisanych w pkt. 1, 3 i 8 wniosku. Obwiniony nie kwestionował popełnienia
uchybień opisanych w pkt. 1 i 3.
W sprawach oznaczonych sygnaturami akt […], w których referentem był
sędzia M. P. postępowania przez Sądem I Instancji toczyły się po raz kolejny, na
skutek uchylenia uprzednio zapadłych orzeczeń w tych sprawach i przekazania ich
do ponownego rozpoznania przez Sąd Odwoławczy. W każdym z tych przypadków
Sąd II Instancji, stosownie do treści art. 442 § 3 k.p.k., w uzasadnieniach orzeczeń
formułował zapatrywania i wskazania co do dalszego toku postępowania, które dla
Sądu Rejonowego były wiążące. Sąd Okręgowy rozpoznając apelację we
wskazanych wyżej sprawach, które oznaczone zostały odpowiednio sygnaturami:
[…], stwierdził, że zapatrywania i wytyczne Sądu Odwoławczego uchylającego
uprzednio zapadłe wyroki nie zostały wykonane przez Sąd I instancji. W sprawach
[…] Sąd II instancji, po analizie akt sprawy, wyraził wprost stanowisko, iż wytyczne
Sądu Odwoławczego zostały „całkowicie zignorowane" przez Sąd Rejonowy, w
sprawie […], iż Sąd Rejonowy z „niezrozumiałych przyczyn zaniechał wykonania
wytycznych", zaś w sprawie […], że „Sąd I Instancji nie wykonał żadnego z
wiążących go z mocy art. 442 § 3 k.p.k. wskazań Sądu Odwoławczego" i „zaniechał
przeprowadzenia poszczególnych dowodów w całości".
Sąd Okręgowy rozpoznając środki odwoławcze w sprawach […], stwierdził
również, że w odniesieniu do trzech pierwszych przypadków nastąpiła obraza art.
8
391 § 1 i 3 k.p.k. poprzez zaniechanie ujawnienia przez odczytanie zeznań
uprzednio składanych przez świadków, które były odmiennej treści w stosunku do
składanych na rozprawie, zaś zeznania te zostały następnie ujawnione w dalszej
fazie postępowania w trybie art. 394 k.p.k. W ten sposób Sąd I Instancji naruszając,
w określonym zakresie, zasadę bezpośredniości uniemożliwił ustosunkowanie się
przez świadków do treści zeznań uprzednio składanych i tym samym pozbawił
możliwości dokonania wszechstronnej oceny danych dowodów, która w takich
przypadkach zawsze dokonana musi być z uwzględnieniem przyczyny złożenia
zeznań odmiennej treści.
Zgodnie z utrwalonym i ugruntowanym w orzecznictwie poglądem Sądu
Najwyższego przewidziana w art. 391 § 1 k.p.k. możliwość odczytania na rozprawie
protokołów zeznań poprzednich, przekształca się w obowiązek ich odczytania,
jeżeli zeznania te mają istotne znaczenie dla ustalenia prawidłowego stanu
faktycznego oraz rozstrzygnięcia w kwestii winy oskarżonego.
W sprawie […] Sąd Rejonowy ujawnił i zaliczył w poczet materiału
dowodowego bez odczytywania zeznania świadków, którym przysługiwało prawo
do odmowy ich składania i nie zachodziła żadna przeszkoda do podjęcia próby
przesłuchania świadków przed Sądem.
Potwierdza popełnienie powyższych uchybień nie tylko treść wyroków Sądu
Odwoławczego, ale i treść zapisów w protokołach spraw. Niewątpliwie uchybienia
te wynikły z niedostatecznej znajomości przez obwinionego sprawy, w chwili
przystępowania do jej rozpoznawania na rozprawie, nieznajomości będącej
wynikiem niezachowania należytej staranności. Uchybienia te, będące rezultatem
naruszenia podstawowych zasad procedowania, prowadziły do ponownego
uchylenia zaskarżonych wyroków, co naruszało prawa stron do rozpoznania
sprawy w rozsądnym terminie. Uchybienia te miały charakter oczywistych i
rażących.
W sprawie […] Sąd Okręgowy w […] rozpoznając apelację od wyroku jaki
zapadł w sprawie […], w której wyrok wydał sędzia M. P., stwierdził, że Sąd
Rejonowy „rozpoznał" sprawę, mimo że nie doszło do otwarcia przewodu
sądowego", nie przeprowadzono jakiegokolwiek dowodu. W uzasadnieniu
wskazano, że oskarżony przyznał się do popełnienia zarzuconego mu czynu i
9
złożył wniosek o poddanie się karze. Treść protokołu potwierdza stwierdzone
uchybienia. Obwiniony wyraził przekonanie, że doszło do błędnych zapisów w
protokole rozprawy, a wyrok wydał kierując się interesem rodziny po tym, jak
oskarżony o znęcanie przekazał żonie klucze do mieszkania, co miało
zabezpieczyć interes pokrzywdzonej. Ze złożonych przez obwinionego wyjaśnień
wynika, że nie znał ani treści protokołu, ani treści uzasadnienia wyroku, gdyż nie
sprawdził ani protokołu, ani napisanego przez asystenta uzasadnienia. Swe
postępowanie usprawiedliwiał złym stanem zdrowia i nadmiernym obciążeniem. Nie
można uznać, że okoliczności te mogą prowadzić do zaniedbywania podstawowych
obowiązków i dlatego obwinionego uznano za winnego popełnienia także
przewinienia dyscyplinarnego opisanego w pkt. 8, którego istota polegała na
wydaniu wyroku bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, popisania
uzasadnienia bez znajomości jego treści. Treść protokołów rozpraw z tej sprawy
świadczy o ignorowaniu przez obwianego przepisów Kodeksu postępowania
karnego w sposób oczywisty i rażący.
Ustawa o sądownictwie powszechnym nie zna pojęcia kary łącznej, dlatego
uznano, że obwinionemu należało wymierzyć jedną karę.
Przy wymiarze kary Sąd Apelacyjny– Sąd Dyscyplinarny uwzględnił
następujące okoliczności.
Sędzia M. P. w okresie od 4 stycznia 2008 r. do 30 grudnia 2008 r. był
delegowany do pełnienia obowiązków w Sądzie Okręgowym w […]. Z faktu
delegowania należy wnosić, że był postrzegany przez przełożonych jako
wyróżniający się sędzia. Taki też wniosek wynika z faktu pełnienia przez
obwinionego funkcji przewodniczącego wydziału. W czasie delegacji do Sądu
Okręgowego sędziemu M. P. wyznaczono do rozpoznania sprawę […]. Sprawa ta
została przekazana do rozpoznania Sądowi Okręgowemu na podstawie art. 25 § 2
k.p.k. przez Sąd Apelacyjny. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny
zauważył, że występujące w sprawie problemy z zakresu prawa karnego i
gospodarczego wskazują na potrzebę „rozważenia możliwości wyznaczenia -
stosownie do art. 28 § 2 k.p.k. - nie tylko składu zawodowego, ale nawet
uwzględnienia w nim osoby sędziego, do którego obowiązków należy zajmowanie
się sprawami z zakresu prawa gospodarczego." Uwaga ta została zignorowana
10
przez organy administracyjne Sądu Okręgowego, a sprawę wyznaczono sędziemu
delegowanemu, niemającemu stosownego doświadczenia. Wyrok wydany przez
obwinionego w sprawie […] został uchylony. Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku stwierdził: „sprawę przydzielono do referatu jednego
sędziego Sądu Rejonowego, specjalnie delegowanego do jej rozpoznania i to w
sytuacji, gdy zachodziła konieczność rozpoznawania jej od początku, zaś
wyznaczony sędzia oprócz referatu w macierzystym wydziale miał do rozpoznania
jeszcze osiem innych spraw w Sądzie Okręgowym. Co więcej, w trakcie
rozpoznawania tej sprawy i pozostałych mu przydzielonych spraw w Sądzie
Okręgowym, jednocześnie orzekał w trzech innych wydziałach Sądu Rejonowego.
Gdy uwzględni się przedstawione wyżej obciążenie sędziego sprawozdawcy
przestaje dziwić fakt dopuszczenia się przez sąd pierwszej instancji tak licznych
uchybień przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy".
Delegowanie do Sądu Okręgowego łączyło się z równoczesnym orzekaniem
przez sędziego M. P. w Sądzie Rejonowym. W latach 2009-2011 obwiniony orzekał
równocześnie w trzech wydziałach, na podstawie delegacji Ministra
Sprawiedliwości, a także delegacji Prezesa Sądu Okręgowego (delegacji wadliwej)
w IV Wydziale Sądu Okręgowego w […], w IV Wydziale Sądu Rejonowego w […], a
po reorganizacji tego Sądu w IX Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w […].
Zakresy czynności sędziego nie ujmowały kwestii obciążenia sędziego w
poszczególnych wydziałach. Wyznaczenie obwinionemu najtrudniejszej sprawy w
IV Wydziale Karnym Sądu Okręgowego i jednoczesne orzekanie w dwu innych
wydziałach, prowadziło do sytuacji utrudniającej właściwe wywiązywanie się przez
obwinionego z nakładanych na niego ponad miarę obowiązków. Wniosek o
nadmiernym obciążeniu sędziego wynika z analizy dołączonych do akt sprawy
dyscyplinarnej wokand. Sędziemu wyznaczano zbyt dużą liczbę spraw, rozprawy
wyznaczane na wokandę były źle zaplanowane, wykonanie czynności procesowych
w czasie wyznaczonym na wokandach było niemożliwe, co prowadziło do częstego
odraczania rozpraw. Z danych statystycznych wynika, że sędziemu M. P. w 2012 r.
wyznaczono najwięcej spraw, znacznie więcej niż innym sędziom. Te okoliczności
zmniejszają stopień zawinienia obwinionego, podobnie jak fakt złego stanu zdrowia
sędziego i trudna sytuacja rodzinna. Już tylko na marginesie zauważyć należy, że
11
obwiniony nie przejawił niezbędnej asertywności, by zapobiec nadmiernemu
obciążeniu pracą.
Za okoliczności obciążające uznano uprzednią karalność dyscyplinarną,
obwinionemu wymierzono karę upomnienia i konsekwencje przewinień
dyscyplinarnych, które pociągnęły za sobą konieczność ponownego rozpoznania
spraw w wielu sprawach. Pociągało to za sobą konieczność zaangażowania
ponownie sędziów do rozstrzygania tych spraw, a także ponownego wzywania tych
samych osób oraz przeznaczenia na ponowne rozpoznanie spraw czasu, który
mógł zostać poświęcony na rozpoznawanie spraw bieżących, a także konieczność
wydatkowania dodatkowych środków. Wszystko to godzi w powagę wymiaru
sprawiedliwości, stwarza w społeczeństwie wrażenie niestabilności zapadłych
orzeczeń i tym samym zmniejsza zaufanie do władzy sądowniczej.
W odwołaniu od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z 8
marca 2013 r. Minister Sprawiedliwości wniósł, na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. w
związku z art. art. 128 u.s.p., o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu - Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego
rozpoznania. Zarzucono naruszenie:
1) art. 109 § 1 u.s.p, poprzez niezasadne wymierzenie za trzy przypisane
obwinionemu przewinienia dyscyplinarne jednej kary dyscyplinarnej nagany,
2) art. 413 § 2 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 2 i § 2 k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p.
przez brak precyzyjnego rozróżnienia w sentencji wyroku przypisanych
obwinionemu czynów i ich kwalifikacji prawnej oraz rozstrzygnięcia co do
wymierzonej kary dyscyplinarnej oraz sprzeczność pomiędzy treścią tegoż wyroku,
w którym uznano obwinionego za winnego popełnienia trzech przewinień
dyscyplinarnych, mimo wyrażonego w uzasadnieniu poglądu, że co do czynów
określonych w punktach 1 i 2 należało zastosować konstrukcję jednego
przewinienia dyscyplinarnego, co wobec uznania obwinionego również za winnego
odrębnie kwalifikowanego czynu opisanego w punkcie 8 wniosku zastępcy
rzecznika dyscyplinarnego, nakazywałoby ewentualne wymierzenie dwóch kar
dyscyplinarnych.
W odwołaniu obrońcy obwinionego od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z 8 marca 2013 r. wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i
12
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji,
ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obwinionego od
wszystkich stawianych mu zarzutów, bądź przy prawidłowym opisie czynu, uznanie,
że zachodzi przypadek przewinienia dyscyplinarnego mniejszej wagi z art. 109 § 5
u.s.p. i odstąpienie od wymierzenia kary dyscyplinarnej.
Wyrok zaskarżono w części dotyczącej uznania winy i przypisania
obwinionemu popełnienia trzech przewinień dyscyplinarnych, zarzucając:
1) naruszenie art. 424 § 1 k.p.k. polegające na sporządzeniu pisemnego
uzasadnienia wyroku niezgodnie z wymogami tego przepisu poprzez brak
prezentacji ustaleń podstawy faktycznej rozstrzygnięcia odnoszących się do
zachowań obwinionego, które uznane zostały za przewinienia dyscyplinarne, brak
oceny materiału dowodowego zgromadzonego w toku przewodu sądowego, ze
szczególnym uwzględnieniem wyjaśnień obwinionego oraz nienależyte wyjaśnienie
podstawy prawnej orzeczenia, co wyklucza możliwość dokonania prawidłowej
instancyjnej kontroli słuszności zaskarżonego wyroku,
2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegający na przyjęciu, że obraza
przepisów postępowania art. 442 § 3 k.p.k., 391 § 1 i § 3 k.p.k., 392 k.p.k. i 394
k.p.k., jakiej dopuścił się obwiniony przy rozpoznaniu spraw […] stanowi
przewinienia dyscyplinarne w rozumieniu art. 107 § 1 u.s.p., w sprawie […]
obwiniony wydał wyrok, mimo że nie doszło do otwarcia przewodu sądowego i że
oskarżony nie złożył wyjaśnień, podczas gdy z wyjaśnień obwinionego, dowodu
którego Sąd nie zakwestionował, wynika zupełnie co innego,
3) rażącą niewspółmierność orzeczonej kary dyscyplinarnej nagany.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Jako niezasadne zostały uznane zarzuty podniesione w odwołaniu obrońcy
obwinionego. Wbrew bowiem twierdzeniom skarżącego ustalenia Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego są prawidłowe, a każde z przypisanych
obwinionemu zachowań stanowi oczywistą i rażącą obrazę prawa. Nie można
również zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że uchybienia obwinionego
należy potraktować jako przypadek przewinienia dyscyplinarnego mniejszej wagi i
13
odstąpić od wymierzenia kary dyscyplinarnej. Przewinienia te nie tylko miały
charakter oczywistej i rażącej obrazy prawa, ale powtarzały się ponadto w
kolejnych sprawach.
W uwzględnionym odwołaniu Ministra Sprawiedliwości nie były
kwestionowane ustalenia faktyczne Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w
zakresie przebiegu zdarzeń, od których obwiniony został uniewinniony, jak i tych,
których sprawstwo zostało mu przypisane. Sąd ten trafnie uzasadnił kwalifikację
czynów obwinionego jako deliktu dyscyplinarnego, przyjmując oczywistość obrazy
prawa, jak i rażący jej charakter.
W odwołaniu podniesiono natomiast błędne wymierzenie obwinionemu
jednej kary dyscyplinarnej za trzy przewinienia służbowe.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał obwinionego sędziego za
winnego popełnienia 9 zachowań dyscyplinarnych, które zostały odpowiednio
podzielone na 3 grupy i uznane za odrębne przewinienia dyscyplinarne. Sąd ten
przyjął, że w postępowaniu dyscyplinarnym, niezależnie od ilości przypisanych
zachowań, zasadne jest wymierzenie jednej kary dyscyplinarnej. Pogląd powyższy
nie wydaje się trafny. W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego - Sądu
Dyscyplinarnego uznaje się, że odpowiedzialność dyscyplinarna dotyczy
określonych czynów i dlatego w drodze analogii należy stosować zasady właściwe
dla odpowiedzialności karnej. Dopuszczalne jest więc odpowiednie stosowanie
konstrukcji karnego prawa materialnego, które wielość zachowań pozwalają
(nakazują) traktować jako jedno przestępstwo, co znajduje odpowiednie odniesienie
w postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów (wyrok
Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 14 lipca 2009 r., SNO 42/09,
OSND 2009, poz. 61). Tak więc możliwa jest konstrukcja jednego przewinienia
dyscyplinarnego w odniesieniu do kilku zachowań dokonanych w krótkich
odstępach czasu (por. wyrok Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 22
czerwca 2004 r., SNO 22/04, OSND 2004, poz. 3, uzasadnienie wyroku z dnia 8
października 2004 r., SNO 42/04, OSND 2004, poz. 47, czy wyrok z dnia 4 czerwca
2008 r., SNO 36/08, OSND 2008, poz. 56).
Zasadą jednak jest, że różne zachowania (czyny) polegające na odmiennych
sposobach działania lub zaniechania, popełnione w różnym czasie, powinny być
14
kwalifikowane jako odrębne przewinienia służbowe, za które należy (w przypadku
uznania winy) wymierzać odrębne kary dyscyplinarne podobnie jak przy zbiegu
przestępstw, chyba że znajdzie zastosowanie konstrukcja jednego przewinienia
dyscyplinarnego w odniesieniu do wielu zachowań, w warunkach określonych w art.
12 kk (czyn ciągły), bądź wielu przewinień w warunkach unormowanych w art. 91 §
1 kk (ciąg przewinień dyscyplinarnych). Nie jest więc prawidłowe, przy przypisaniu
wielu przewinień dyscyplinarnych polegających na różnych zachowaniach
podejmowanych w różnym czasie i miejscu, wymierzenie za nie jednej kary
dyscyplinarnej. Za celowością orzekania odrębnej kary dyscyplinarnej za każde
przewinienie przemawia także treść art. 109 u.s.p., wiążącego taką karę z
konkretnym przewinieniem.
Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności sprawy należy stwierdzić, iż
niezgodne ze wskazanymi wyżej zasadami odpowiedzialności o charakterze
represyjnym było wymierzenie jednej kary dyscyplinarnej za kilka przewinień
dyscyplinarnych. Przyjmując odmienną koncepcję Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny nie uzasadnił na czym ją oparł. Za uzasadnione więc uznać należało
zarzuty, podniesione w odwołaniu Ministra Sprawiedliwości - naruszenia przepisów
art. 413 § 2 k.p.k. oraz art. 424 § 1 pkt 2 i § 2 k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p. i art.
109 § 1 u.s.p.
Zaskarżony wyrok należało zatem uchylić w części określonej w części
dyspozytywnej i przekazać sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania. W
pozostałej części, w związku z nieuwzględnieniem zarzutów obrońcy obwinionego,
tenże wyrok został utrzymany w mocy.